• No results found

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers · dbnl

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers · dbnl"

Copied!
116
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

Max Rooses

bron

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers. Met illustraties van Frans Van Kuyck. E.

Lyon-Claesen, Brussel 1894

Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/roos015ouda01_01/colofon.php

Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd

zijn.

(2)

Inleiding

Hoe de wijk Oud-Antwerpen tot stand kwam Introduction

Comment se fit le Vieil Anvers

A

U

mois d'août 1892, Anvers était en fête. L'Académie d'Archéologie de I

N

Augustus 1892 vierde Antwerpen een

heugelijk feest. De Belgische Academie

Belgique, établie dans cette ville, van Oudheidkunde, in die stad gevestigd,

célébrait le cinquantième anniversaire de herdacht haar vijftigjarig bestaan en bij

sa fondation, et, à celle occasion, elle fit die gelegenheid richtte zij, met de

reproduire, avec le concours de quinze medewerking van vijftien maatschappijen

sociétés et de nombreux particuliers, le en van talrijke bijzonderen, eenen stoet

plus splendide cortège qui, dans les in, die den schitterendsten optocht

siècles passés, traversa nos rues: celui de l'Entrée des Chambres de Rhétorique, verbeeldde, welke in vroeger eeuwen

onze Straten doorkruiste: de Intrede der

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(3)

6

venant prendre part, en 1561, au Concours poétique ou Landjuweel, Rederijkkamers, die kwamen deelnemen

aan het Landjuweel van 1561. Driemaal

gingen in 1892 de Antwerpsche organisé par la Chambre de la Giroflée, Maatschappijen, de jongste fondée au sein de la Corporation de vertegenwoordigers der oude Kamers, St-Luc. Trois fois, les Sociétés uit, met hunne overlieden en leden, hunne anversoises, représentant les anciens muziek en hunne vaandels, hunne Rhétoriciens, sortirent en 1892, avec leurs groepen en wagens, en telken male princes et leurs chefs-hommes, leurs kwamen honderdduizenden van wijd en membres et leurs fous, leur musique et zijd toegestroomd om den heerlijken stoet

te bewonderen.

leurs drapeaux, et chaque fois des centaines de milliers de curieux affluèrent de tous côtés pour assister à ce

magnifique spectacle.

La dernière de ces journées de fêtes ne s'était pas écoulée que l'un des

Nog waren die feesten niet ten einde of het denkbeeld rees bij een der

spectateurs, M. Jean Adriaensen, conçut toeschouwers, den heer Jan Adriaensen,

le projet de les renouveler à l'occasion et op, tijdens en binnen de

dans l'enceinte de l'Exposition Wereldtentoonstelling van 1894, waarvan

Universelle de 1894, dont à cette époque het ontwerp reeds opgevat en aan het

l'idée était déjà conçue et mûrissait. Il rijpen was, de prachtige tooneelen, welke

s'adressa à trois des principaux toen iedereen verrukt hadden, nogmaals

organisateurs du Landjuweel de 1892:

te laten genieten. Hij wendde zich tot drie

der voornaamste inrichters van het MM. Frans van Kuyck, artiste-peintre et Landjuweel van 1892: de heeren Frans professeur à l'Académie royale d'Anvers,

Auguste Posse- van Kuyck, kunstschilder en professor

aan de Koninklijke

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(4)

miers, chef du secrétariat de la ville et directeur des fêles communales, et Max Academie, Aug. Possemiers,

bureeloverste ten stadhuize en bestuurder

Rooses, conservateur du Musée der Gemeentefeesten, en Max Booses,

Plantin-Moretus. Il s'entendit avec eux Conservateur van het Museum

pour organiser non seulement le Plantin-Morelus, en verstond zich met

Landjuweel, mais encore les Joyeuses hen om, niet alleen het feest van het

Landjuweel, maar ook Vorstelijke Entrées des princes, les cortèges annuels Intreden, Ommegangen, de l'ancienne ville, des représentations Tooneelvertooningen en théâtrales, des danses et des concerts, Muziekuitvoeringen in te richten in een dans un local situé dans le périmètre de lokaal, gelegen binnen de l'Exposition et représentant un quartier Wereldtentoonstclling en een deel van du Vieil Anvers. Ces Messieurs

Oud-Antwerpen voorstellende. Zij s'adjoignirent deux des collaborateurs les voegden zich nog twee der ijverigste plus actifs du Landjuweel, MM. Alphonse medewerkers van het Landjuweel toe, de de Wolf et Florent Donners. Ensemble, heeren Alfons de Wolf en Florent ils se constituèrent en commission pour

réaliser leur projet.

Donners, en gezamenlijk richtten zij zich in tot eene Commissie voor het

verwezenlijken hunner opvatting.

Ils le soumirent à la Direction de la Société de l'Exposition, qui l'approuva et Zij onderwierpen hun plan aan het

Bestuur der Maatschappij van de

décida de le faire exécuter, pour son Wereldtentoonstelling, dat het

compte et sous sa surveillance, par la goedkeurde en besloot het voor zijne

Commission qui venait de se former.

rekening en onder zijn toezicht te laten

Cette Direction décida, en outre, de se faire représenter auprès du groupe des uitvoeren door de pas gevormde

Commissie.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(5)

8

organisateurs du Vieil Anvers par l'un de ses membres, M. le vicomte A. de Dit Bestuur liet zich bij de inrichters van

Oud-Antwerpen vertegenwoordigen door

Nieulant, qui, dès le premier jour, avait een zijner leden, Burggraaf A. de

montré le plus vif intérêt pour l'entreprise Nieulant, die van eerst af eene levendige

et auquel la présidence de la Commission fut offerte.

belangstelling in de onderneming had getoond en aan wien het ambt van Voorzitter der Commissie werd opgedragen.

Après l'examen du plan proposé, qui fut adopté avec quelques modifications, on Na de beraadslagingen over het

aangeboden ontwerp en met de

s'arrêta à l'idée de reproduire un quartier wijzigingen dientengevolge eraan

de l'Anvers du

XVIe

siècle, dans les toegebracht, kwam men tot het besluit

eene wijk van het Antwerpen uit de

XVIe

habitations duquel les occupations et les eeuw af te beelden, in wier huizen het métiers des bourgeois de cette époque leven en de bedrijven van den tijd zouden seraient représentés, tandis que, dans les vertoond worden en op wier markt en rues et sur les places publiques, les fêtes Straten de feesten dier eeuw zouden du temps seraient célébrées. En un mot, gevierd worden; in andere woorden, men on voulait faire revivre ‘Anvers en fête wilde het feest vierend Antwerpen der au

XVIe

siècle,’ dans la conviction que

XVIe

eeuw heropwekken, verzekerd dat l'éclat et l'originalité des fêtes et le milieu de eigenaardige luister dier feesten en het pittoresque dans lequel elles devaient schilderachtig midden, in hetwelk zij s'organiser constitueraient un puissant gevierd werden, eene machtige attrait pour les visiteurs de l'Exposition

de 1894.

aantrekkelijkheid voor de bezoekers der Tentoonstelling van 1894 zouden opleveren.

Le plan terrier du quartier et la division du terrain, ainsi que la désignation des prin-

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(6)

cipaux bâtiments qui devaient y être élevés furent, après mûre délibération, Het grondplan met de verdeeling van het

terrein in markt, in Straten en stegen, en

arrêtés par la Commission. Celle-ci passa met de aanduiding der voornaamste

ensuite au travail commun de l'exécution.

gebouwen, welke in de wijk zouden

Elle s'adressa à la population anversoise voorkomen, werd na rijpe overweging

et lui proposa de venir occuper les door de Commissie vastgesteld, die

bâtiments du Vieil Anvers pour y daarna het gemeenschappelijk werk der

exécuter son industrie et son commerce.

uitvoering ondernam. Zij wendde zich tot

Cette offre fut favorablement accueillie.

de Antwerpsche burgers en Stelde hun

Les concessionnaires du quartier voor de huizen van Oud-Antwerpen in

couvrirent les frais de construction. Les gebruik te nemen om er hunnen handel

bâtiments et les travaux de décoration en hun bedrijf uit te oefenen. Dit aanbod

furent exécutés d'après les dessins de M.

werd gunstig onthaald. De bewoners der

Frans van Kuyck, membre de la wijk dekten de kosten der gebouwen.

Commission, qui fut assisté dans son Deze laatste werden geteekend door den

travail par M. Eugène Geefs, architecte heer Frans van Kuyck, lid der Commissie.

et professeur de l'Académie royale. Les Hij werd in dit werk ter zijde gestaan door

plans des constructions furent approuvés den heer Eug. Geefs, bouwmeester en

par le Comité exécutif de l'Exposition professor der Koninklijke Academie. Na

universelle et on procéda à l'adjudication.

goedkeuring der bouwplannen door het

La soumission de M. Victor uitvoerend Comiteit der

Merckx-Verellen fut agréée et ce fut cet Wereldtentoonstelling, ging men over tot

entrepreneur qui, sous la haute de aanbesteding. Aannemer werd

verklaard de surveillance de M. Alphonse Hertogs,

échevin des travaux

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(7)

10

publics de la ville et directeur général de la Société de l'Exposition, construisit les heer Victor Merckx-Verellen, die, onder

het hooge toezicht van den heer Alfons

bâtiments du Vieil Anvers. L'exécution Hertogs, schepene van openbare werken

des ornements plastiques fut confiée à M.

der Stad, ondervoorzitter en algemeen

Jules Weyns, sculpteur, et à MM. Jean bestuurder der Maatschappij van de

Kerckx, professeur à l'Académie royale Wereldtentoonstelling, de wijk bouwde.

d'Anvers, F. van Dievoort, J. van Stappen De uitvoering der ornementen werd

et L. Stynen, ornemanistes. La peinture toevertrouwd aan de heeren Julius Weyns,

décorative fut exécutée par MM.F. et A.

Veranneman.

beeldhouwer, Jan Kerckx, professor aan de Koninklijke Academie van Antwerpen, F. van Dievoort, J. van Stappen en L.

Stynen, ornemanisten; de

decoratieschildering werd uitgevoerd door de heeren F. en A. Veranneman.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(8)

Het St. Joris-huis over het Merckt-straetken.

La maison ‘le st.Georges’ vis-à-vis la ruelle du Marché.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(9)

11

Oud-Antwerpen

Wat de stad Antwerpen was in de

XVIe

eeuw Le Vieil Anvers

Ce ou'etait la ville au

XVIe

siècle

A. - De straten en de huizen A. - Les rues et les maisons

L

E

nom de la ville d'Anvers apparaît pour la première fois dans l'histoire en 650. Il M

EN

vindt voor het eerst melding

gemaakt van Antwerpen in 650. Toen

existait à cette époque, au bord de bestond er aan den oever der Schelde

l'Escaut, sur une légère éminence, un

‘Aan de Werf,’ op een lichte verheffing

Bourg dont les murs sont encore van den grond, eene Burcht, waarvan de

conservés en partie et qui offrait, en muren gedeeltelijk nog bewaard zijn en

temps de guerre, un abri aux habitants die in tijd van oorlog een veilige

tants de la contrée, en temps de paix, un schuilplaats voor de bewoners der Streek

en in tijd van vrede een middelpunt centre à leur commerce naissant. Cette forteresse fut

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(10)

incendiée au neuvième siècle par les Normands, qui la rebâtirent et la voor den ontkiemenden handel aanbood.

De sterkte werd in de negende eeuw

possédèrent jusqu'au commencement du dixième.

verbrand door de Noormannen, die haar herbouwden en bezaten tot in het begin der tiende.

Des quartiers s'élevèrent sur plusieurs points dans le voisinage du Bourg. Déjà, Rond de Burcht waren langzamerhand

verscheiden wijken opgerezen. Reeds

avant l'an 1200, une première enceinte vóór 1200 was rond deze Voorburcht

était creusée autour de cette eene eerste omheining gegraven, die langs

agglomération. Le tracé des fossés suivait de latere Boterrui, Suikerrui, Kaasrui,

les rues qui, plus tard, s'appelèrent le Wijngaartstraat, Jezuietenrui,

Minderbroedersrui en Koolvliet liep. Canal au Beurre, le Canal au Sucre, le Canal au Fromage, la Rue de la Vigne, le Canal des Jésuites, le Canal des Récollets et le Canal aux Charbons.

Entre 1201 et 1206, l'accroissement de la population nécessita un premier

De aangroeiende bevolking maakte tusschen 1201 en 1206 een eerste

agrandissement de la ville. Les bornes uitbreiding der veste noodzakelijk. De

furent reculées jusqu'aux rues actuelles:

grenzen der stad werden hierdoor

le Canal Saint-Jean, le Rempart des verplaatst naar de tegenwoordige

Tailleurs de pierres et le Rempart des Sint-Jansvliet, Steenhouwers-en

Lombards, la Rue du Berceau et le Lombaardenvest, Wiegstraat en

Rempart Sainte-Catherine. A l'extrémité Kathelijnevest, aan wier uiteinde de

de cette dernière voie, les fossés nouveaux se raccordaient aux anciens.

nieuwe grachten zich aansloten bij de reeds bestaande.

Eene halve eeuw was niet verloopen of een tweede uitbreiding werd vereischt, die nu aan

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(11)

13

Un demi-siècle ne s'était pas écoulé qu'un second agrandissement fut décrété. Il se de Noordzijde plaats greep en aan dien

kant de stad vergrootte tot aan de

Sint-Peetersvliet. fit du côté Nord de la ville et étendit celle-ci jusqu'au Canal Saint-Pierre.

Encore un demi-siècle, et le circuit des fossés fut de nouveau reculé. Il devint Weer een halve eeuw later, in 1314,

werden de vesten nogmaals verlegd: zij

trois fois plus grand que l'enceinte beschreven toen eenen kring driemaal

antérieure et passait par la future Rue du grooter dan den vorigen, langs de

Kronenburg, la Rue des Escrimeurs, la Kronenburgstraat, de Schermerstraat, de

Place de l'Ancien Canal, la Rue de la Oude-Vaartplaats, de Wapperstraat, de

Bascule, la Rue des Claires, le Fossé aux Clarenstraat, de Paddengracht, den

Crapauds, la Montagne aux Corneilles et Kauwenberg, de Stijfsel-, Falcons- en

les Canaux de l'Amidon, des Faucons et Verwersruien, om te eindigen aan de

Sint-Peetersvliet. des Teinturiers, pour aboutir au Canal Saint-Pierre.

Un demi-siècle plus tard, en 1410, la ville fut agrandie au Nord-Est. Dès lors, ses Een eeuw later, in 1410, werd de stad aan

de Noord-Oostzijde vergroot. Van toen

bornes formaient le tracé qui fut conservé af volgden de vesten de lijnrichting, die

jusqu'en 1862, depuis la place de l'Ancien tot in 1862 bewaard bleef, van aan de

Canal jusqu'à la Porte Rouge, d'où il se Oude-Vaartplaats tot aan de Roode Poort,

dirigeait, par les Canaux de l'Ancre et des van waar zij over de Anker- en de

Vieux Lions, jusqu'au Canal des Brasseurs.

Oude-Leeuwenrui naar de Brouwersvliet liepen.

Onder Keizer Karel, werd in 1542, de vijfde vergrooting der stad en de bouw harer sterke vestingen begonnen; in 1556 werd zij

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(12)

Uithangbord:

In de Gulden Spiu, Leo FÉVRIER, Merckt.

Enseigne.

A l'Araignée d'Or, Léon FÉVRIER, Marché.

Uithangbord:

In het Moleken,

JOSCORDEMANSen Cie, Capelle-straet.

Enseigne;

Au Moulin,

JOSCORDEMANSet Cie Rue de la Chapelle.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(13)

Uithangbord:

In den Gouden Leeuw, by Gebroeders VERELLEN, Borse-straet.

Enseigne:

Au Lion d'Or, VERELLENfrères, Rue de la Bourse.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(14)

Sous Charles-Quint, à partir de 1542, on exécuta le cinquième agrandissement de voltrokken. De Stad kreeg toen de

uitgebreidheid, die zij behield tot hare

la ville et la construction de ses laatste vergrooting in 1859-1870, behalve

redoutables fortifications qui furent dat in 1567 door het bouwen van het

terminées en 1556. Anvers acquit alors kasteel aan den Zuidkant, te beginnen van

l'étendue qu'elle conserva jusqu'à sa de Schermersstraat, het aanzienlijk stuk

dernière extension en 1859-1870, sauf gronds werd ingelijfd, waarop Alva zijne

sterkte bouwde. que, en 1567, au Sud de la ville, un terrain considérable, sur lequel le duc d'Albc érigea sa forteresse, fut englobé dans l'enceinte de la ville.

Par les agrandissements du

XVe

et du

XVIe

siècle, Anvers acquit l'aspect qu'il Door de vergrootingen der

XVe

en

XVIe

eeuwen bekwam Antwerpen het uitzicht,

conserva durant trois cents ans. Son plan dat het gedurende drie eeuwen behield.

formait à peu près un demi-cercle ayant Zijn plan vertoonde nagenoeg een

l'Escaut pour corde et les remparts avec halfrond, met de Schelde voor middellijn

leur courbe brisée pour arc. Les grandes en de vestingen met hunnen hoekig

voies partaient du Bourg et rayonnaient gebroken boog voor omtrek. De groote

vers les sept portes conduisant à la wegen gingen uit van de Burcht en liepen

campagne. Le cercle étroit que le waaiervormig naar de zeven poorten, die

Fossé-du-Bourg traçait autour de la vieille buiten de stad leidden. De kleine halve

forteresse s'était élargi à chaque kring, welken de Burggracht rond de oude

agrandissement en un arc parallèle plus étendu, qui

sterkte trok, was bij elke vergrooting door een gelijkloopend wijder halfrond omspannen, dat de hoofdwegen, van de Burcht uitstralende, doorsneed. In het hartje der oude stad

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(15)

16

coupait les grandes rues partant du centre.

Au coeur de l'ancienne ville, la population was de bevolking opeengedrongen; daar

bood elke straat, elke steeg een

s'était entassée; là, chaque rue, chaque schilderachtig tafereel aan. Langsheen de

ruelle offrait un coup d'oeil pittoresque.

Schelde vormden de oude muren met

Le long de l'Escaut, les vieux murs avec hunne poorten en torens, de boord der

leurs portes et leurs tourelles, la rive du rivier met zijne uitsprongen en

fleuve avec ses saillies et ses rentrées, inhammen, het meest bewogen en

formaient le panorama le plus mouvementé et le plus varié.

afgewisseld panorama, dat men zich verbeelden kan.

Le Fossé-du-Bourg fut transformé en un cercle de rues et, aux abords du Steen, le De Burchtgracht was in een straten-ring

herschapen en in de nabijheid van het

Steen overwelfde de oorspronkelijke pont primitif bordé de maisons jetait sa brug, met huizen bezoomd, dezen lageren voûte audessus de cette voie nouvelle.

weg. Geheel die oude wijk van de Depuis le Canal Saint-Jean jusqu'au Canal Sint-Jansvliet tot aan de Koolvliet en van aux Charbons et depuis la Cathédrale Onze-Lieve-Vrouwekerk tot aan de Werf, jusqu'au bord de l'Escaut, les anciens vormde een net van kronkelende straten, quartiers formaient un dédale de rues met torenhooge huizen, waarvan elk een tortueuses, aux maisons de hauteur eigenaardigen stempel droeg. Te midden démesurée, dont les façades se der

XVIe

eeuw, onder de heerschappij van distinguaient toutes par quelque note

caractéristique. Au milieu du

XVIe

siècle, Gilbert van Schoonbeke, den

ondernemenden man, die zijne Gilbert van Sehoonbeke, l'homme moederstad voor een deel herbouwde,

begon het rijk der rechte lijn en der

entreprenant qui reconstruisit en partie sa ville natale, inaugura le règne de

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(16)

la ligne droite et des rues monotones.

Heureusement le grand bâtisseur ne eentonige wegen; maar de oudste deelen

der stad raakte hij gelukkiglijk niet aan.

toucha pas aux plus anciennes parties de la ville.

Jusqu'à une époque très rapprochée de la nôtre, le vieil Anvers resta la terre Tot in onzen leeftijd bleef het oude

Antwerpen het gebenedijde oord der

promise des rues irrégulières et onregelmatige, schilderachtige straten.

pittoresques. Nulle ville ne fut plus chère Geene stad was dierbaarder aan het hart

au coeur de nos écrivains romantiques de onzer romantieke schrijvers van 1830 tot

1830 à 1850. Les peintres de la même 1850; geene was er, waar onze schilders

école et de la même époque préféraient à van dezelfde school en van denzelfden

tout autre séjour ce paradis, d'où le tijd zoo gaarne vertoefden als in dit

niveau, l'équerre, le cordeau étaient paradijs, waar waterpas, winkelhaak en

bannis comme de mauvais génies et où richtsnoer als booze geesten uit

les lignes brisées et les teintes fondues et verbannen waren, en waar onverdeeld de

harmonisées par le temps dominaient et gebroken lijnen, de verweerde tinten,

nuançaient les formes gracieuses de l'Art maar ook de aanvallige vormen der latere

Gothique expirant ou de la Renaissance flamande.

Gothiek en der Renaissance, samen met het smaakvolle en kleurige der

Vlaamsche kunst, heerschten.

Une bonne partie de tout cela a malheureusement disparu dans les Zooveel van dit alles is, helaas! in de

laatste jaren verdwenen. De bouw der

dernières années. Pour construire les eerste kaaien onder Napoleon en Willem

quais, Napoléon et Guillaume I

er

firent I, deed de oude muren, poorten en torens

langs den Scheldeboord vernietigen. De rechttrekking der bed-

abattre les murs, les portes et les tours le long de l'Escaut. Pour la recti-

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(17)

18

fication du cours de ce fleuve et

l'élargissement des quais, en 1880, on a ding van den strooin en de verbreeding

der kaaien in 1880, hebben met lange en

coupé de longues et larges tranches dans met dikke sneden uit het oudste

les constructions de la plus ancienne ville.

Antwerpen gekorven en verscheiden der

Plusieurs des rues les plus caractéristiques eigenaardigste Straten doen verdwijnen.

ont ainsi disparu. Les exigences de la De eischen van verkeer en gezondheid

circulation et de l'hygiène en ont fait hebben er andere doen verbreeden,

rectifier élargir et enlaidir d'autres. La rechttrekken en verleelijken. De

prospérité croissante de la nouvelle ville, levenslust en de levenskracht van het

le besoin d'air pur et de larges voies nieuwe Antwerpen verdringen

refoulent et compriment impitoyablement les restes de l'ancien Anvers.

onmeedoogend de overblijfselen der oude stad.

C'est par respect pour leur cité natale disparue ou en voie de disparaître, par le Uit eerbied voor het welbemind

heengaande of reeds heengegane

désir d'évoquer tant de choses qu'ils vaderoord, om nog eens herop te wekken

aimaient à voir jadis et que les amis des wat zij in vroeger dagen zoo bekoorlijk

belles anciennes villes leur sauront gré vonden en om alle vrienden van het

de faire revivre, que les organisateurs du kleurige, het eigenaardig Vlaamsche,

Vieil Anvers ont conçu et réalisé le projet genoegen te doen, hebben de inrichters

de rebâtir cette place et ces rues de jadis, van Oud-Antwerpen eene wijk der stad,

avec leurs façades en bois ou en pierre, zooals zij vroeger was, heropgebouwd

avec leurs rues tortueuses, avec les met hare houten en steenen huizen, hare

caprices de leurs enseignes forgées, avec leurs

kronkelende Straten, hare grillige uithangborden, hare rijke of nederige, maar immer schoone woningen en

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(18)

HELLEBAARDIER DER

XVIeEEUW HALLEBARDIER DU

XVIeSIECLE

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(19)

20

demeures riches ou humbles, mais toujours intéressantes à voir, avec leurs hare openbare gebouwen, meesterstukken

van eigen kunst; zij hebben zorg

édifices publics, monuments de l'ancien gedragen, dat in die woningen de

art flamand. Ils ont eu eusoin de faire ambachten en neringen van vroeger

exécuter dans ces anciennes maisons les eeuwen werden uitgeoefend, dat in

métiers et les industries d'autrefois, de les openbare en bijzondere huizen, in winkels

faire garnir des meubles et des ustensiles en herbergen de meubelen, de stoffecring

du

XVIe

siècle, de faire porter par les der muren, de schikking van den huisraad

in den trant der

XVIe

eeuw gebeurden, dat occupants le costume de jadis, et de de bewoners en hun dienstpersoneel de ressusciter dans ce quartier les belles et kleederen der voorouders droegen en dat joyeuses fêtes, qui jetèrent un si brillant de feesten van de gulden eeuw der oude éclat sur l'époque de la plus grande

prospérité de l'ancienne ville.

stad in hare afbeelding met gelijken glans als over driehonderd jaar werden gevierd.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(20)

Uithangbord:

In Brabo,

J. HAESELDONCKX, Merckt.

Enseigne:

AB r a b o ,

J. HAESELDONCKX, Marché.

Uithangbord:

In Sint Elisabeth,

Gravin JEANNE DEMERODE,

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(21)

Merckt.

Enseigne:

A Saint Elisabeth,

Comtesse JEANNE DEMERODE, Marché.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(22)

B. - De bloei der stad in de

XVIe

eeuw

B. - La prosperite de la ville au

XVIe

siècle

A

U XVIe

siècle, la ville d'Anvers atteignit le plus haut point de prospérité qu'elle I

N

de

XVIe

eeuw bereikte de stad

Antwerpen het hoogste punt van bloei,

connût avant notre époque. Elle était, dat zij kende in de tijden, welke de onze

après Paris, la commune la plus voorafgingen; zij was toen, na Parijs, de

importante du Nord-Ouest de l'Europe.

grootste gemeente van Noord-Westelijk

Vers 1500, le commerce abandonna Europa. Rond het jaar 1500 verliep de

Bruges pour se fixer ici et, pendant les handel van Brugge naar hier en gedurende

soixante premières années du siècle, son de zestig eerste jaren der eeuw groeide

hare welvaart gestadig aan. importance s'accrut continuellement. Elle devint le grand centre d'affaires du Nord.

Les principales nations y avaient établi leurs factoreries. A la Bourse se

contractaient les emprunts des souverains étrangers. Le nombre des vaisseaux qui, au dire des historiens, remontaient journellement le fleuve, semble fabuleux.

Zij werd de groote wereldmarkt van het Noorden. De voornaamste vreemde natiën hadden hier hunne factorijen of

gemeenschappelijke handelskantoren. Op de Beurs werden de leeningen voor de vreemde vorsten gesloten. Fabelachtig klinkt het getal der schepen, welke dagelijks de Scheide opvoeren.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(23)

23

L'Industrie et les Arts n'y florissaient pas moins que le Commerce. Les ateliers de Nijverheid en Kunst bloeiden niet minder

dan de Handel in de Scheldestad. Hare

ses bijoutiers, de ses orfèvres, de ses gouden zilversmederijen, hare

polisseurs de diamant, de ses tisserands diamantslijperijen, laken- en

de draps et de tapis étaient renommés au tapijtweverijen waren wijd en zijd

loin. Non seulement, elle succéda à beroemd. Niet alleen nam zij Brugge's

Bruges comme port de mer, mais encore plaats als eerste haven der Nederlanden

comme siège de l'école flamande de in, maar ook volgde zij hare voorgangster

peinture. Ses sculpteurs et ses architectes op als zetel der Vlaamsche

produisaient des chefs-d'oeuvre. Les schilderschool. Beeldhouw- en

Sciences y étaient en honneur, et la Bouwkunst brachten er meesterwerken

Typographie, leur principale auxiliaire, voort. De Wetenschap stond er in hooge

s'y développa d'une manière prodigieuse.

eer en de Drukkunst, haar voornaamste

Dans la seconde moitié du

XVIe

siècle, handlangster, bereikte er een ongemeenen

trap van volmaaktheid. In de tweede helft Christophe Plantin, le plus grand der eeuw werkte daar Christoffel Plantijn, imprimeur de son temps, y travailla. Sa de grootste drukker van zijnen tijd. Zijn maison, qui forme encore un des joyaux huis, dat nog een der pronkstukken van de la ville, était en quelque sorte une Antwerpen uitmaakt, was in zekeren zin Académie des Lettres et des Sciences. Là de zetel eener Academie voor Letteren se rédigea et se publia le premier

en Wetenschappen; daar werd het eerste dictionnaire de la langue néerlandaise; là woordenboek der Nederlandsche taal fut préparée et imprimée l'oeuvre

colossale de la Bible polyglotte.

voorbereid en uitgegeven, daar werd ook het reusachtig werk, de veeltaligo Bijbel, opgevat en uitgevoerd.

Vers 1500, on mit la dernière main à la

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(24)

grandiose Cathédrale, dont la tour, qui excite l'admiration du monde entier, fut Rond 1500 werd de laatste hand gelegd

aan het trotsche gebouw der Hoofdkerk,

terminée en 1518. En 1491, on avait jeté en in 1518 werd haar toren, die nog

les fondements de l'église Saint-Jacques, immer de bewondering van landzaat en

et, pendant une bonne partie du

XVIe

vreemdeling wekt, voltrokken. In 1491,

waren de grondvesten van siècle, on travailla à l'achèvement de ce Sint-Jacobskerk gelegd, en gedurende een temple superbe. La grande Boucherie fut goed deel der

XVIe

eeuw werkte men aan commencée en 1500; le Steen, l'ancien dien prachtigen tempel voort. De château, fut réédifié en 1520; la Bourse, Vleeschhal werd begonnen in 1500, het en 1531; l'Hôtel-de-Ville, en 1561; la Steen werd herbouwd in 1520, de Beurs Maison Hanséatique fut fondée en 1564.

in 1531, het Stadhuis in 1561, het Par la construction des nouvelles Oosterschhuis werd voltooid in 1564. fortifications, en 1542-1556, la ville Door het maken der stadswallen in devint une des places les plus fortes de 1542-1556, was de stad een der sterkste l'Europe. Un Anversois, Gilbert van vesten van Europa geworden. Een harer Schoonbeke, rebâtit, de 1540 à 1555, des burgers, Gilbert van Schoonbeke, had van quartiers entiers et contribua beaucoup à 1540 tot 1555 geheele wijken herbouwd donner à sa ville natale l'aspect qu'elle

conserva jusqu'à nos jours.

en had er in groote mate toe bijgedragen om Antwerpen het uitzicht te geven, dat het tot voor een dertigtal jaren behield.

En même temps que les édifices publics et privés surgissaient de tous côtés, la Terzelfder tijd als de belangrijkste

kerkelijke en wereldlijke gebouwen ten

allen kante noblesse et la riche bourgeoisie

construisirent de somptueuses demeures dans les principales

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(25)

25

rues. Au lieu des façades en bois que l'on rencontrait encore de toutes parts, oprezen, werden in de voornaamste

straten der stad prachtige woningen van

s'élevèrent des façades en briques et en edellieden en aanzienlijke burgers

pierre de taille. L'interieur, autant que opgetrokken. In plaats van de houten

l'extérieur, des maisons dénotait partout gevels, welke vroeger overal te zien

la prospérité des habitants et leur amour de l'art et du luxe.

waren, werden nu gevels in hard- of baksteen gemetseld. Binnen en

buitenshuis, gaven zich op allerlei wijze de welvaart en de zin voor kunst en pracht der inwoners lucht.

Le Florentin Lodovico Guicciardini, témoin oculaire de cette prospérité, écrivit De Florentijn Lodovico Guicciardini, een

ooggetuige dier weelde, schrijft in 1566:

en 1566: ‘Les hommes et les femmes de

‘De mannen en vrouwen van Antwerpen

tout aage se habilent fort bien selon leur kleeden zich zeer fraai naar hunnen Staat

faculté et estat: et tousjours à nouvelles en vermogen, immer in nieuwe en

et belles façons, mais plusieurs beaucoup schoone dracht en dikwijls rijker en

plus richement et plus pompeusement que prachtiger dan passend is. Elk oogenblik

la civilité et honnesteté ne requiert. L'on ziet men er bruiloften, banketten, dansen;

y voit à toute heure nopces, convives, men koort er ten allen stonde de klanken

danses, l'on y oit de tous costez le son de van muziektuigen, zangen en vroolijke

tous instrumens, chants et bruits joyeux:

tonen; in een woord, langs alle zijden en

bref, par tous endroits et par toutes voyes op alle wijzen vertoonen zich de rijkdom,

apparoist la richesse, la puissance, la pompe et la splendeur de la ville.’

de macht, de praal en de luister dezer stad.’

Anvers, au

XVIe

siècle, fut la dernière et suprême floraison des communes flamandes,

Het zoo weelderig bloeiende Antwerpen

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(26)

de ces villes où s'était concentré et s'épanouit tout ce qui fait la force et la der

XVIe

eeuw, was de laatste en

glansrijkste bloem ontloken op den grond,

gloire des cités. Elles s'enrichirent par le die er zoovele heerlijke gedragen had, en

Commerce et l'Industrie des habitants;

waar, in tijd van vrede en rust, de burgerij

elles grandirent par leur courage et par gewerkt had aan het vestigen harer

leur amour de l'indépendance; elles gemeenten op de grondslagen van

s'illustrèrent par les Sciences et par les Beaux-Arts.

Vrijheid en Kunst, van Handel en Nijverheid.

C. - De feesten in Antwerpen gedurende de

XVIe

eeuw C. - Anvers en fête au

XVIe

siècle

D

ÈS

le moyen âge, les contrées flamandes furent les plus riches de l'Europe, celles V

AN

in de middeleeuwen waren de

Vlaamsche gewesten de rijkstevan

où l'activité et l'intelligence de la westelijk Europa, die waar de vlijt en het

bourgeoisie créaient les villes les plus vernuft der burgers de Steden het meest

florissantes et les plus abondamment verrijkten en het leven veraangenaamden.

pourvues des agréments de la vie.

Lorsque les ducs de Toen de hertogen van Burgondië de

heerschappij over deze

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(27)

27

BURGERSVROUW

DER

XVIeEEUW BOURGEOISE

DU

XVIeSIÈCLE

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(28)

Bourgogne devinrent les souverains du pays, ils y introduisirent les habitudes de landen hadden verworven, voerden zij

hier de prachtlievende gewoonten in, die

luxe et de faste qui régnaient à leur cour.

hunne hofhouding kenmerkten. De

Les fêtes publiques se multiplièrent et se openbare feestelijkheden groeiden

firent de plus en plus somptueuses. Le insgelijks aan in getal en in luister. De

XVIe

siècle vit se dérouler une longue

XVIe

eeuw ontrolt voor ons oog een lange

série de solennités de tout genre. Nulle reeks plechtigheden van allerlei aard.

époque ne fournit à nos annales plus de Geen tijdperk onzer geschiedenis telde

jours d'angoisse et de détresse, de guerre meer dagen van jammer en nood, van

et de révolte; mais, aussitôt que la paix oproer en oorlog; maar niet zoohaast brak

et l'ordre réapparaissaient, les rues où, er een tijd van vrede aan, of langs de

hier encore, sévissaient l'incendie et le Straten waar gisteren nog moord en brand

meurtre, retentissaient des accents de joie et de fête.

woedden, weerklonken op nieuw de tonen van vreugde en feestgewoel.

Tout changement dans notre situation politique donna lieu à une Joyeuse Entrée, Elke wijziging in onzen politieken

toestand gaf aanleiding tot een Blijde

qu'accompagnait le fastueux appareil Intrede met al den praal bij die

usité en ces circonstances. Lorsque gelegenheden ten toon gespreid. Toen

Philippe-le-Bon, duc de Bourgogne et Philips de Schoone, hertog van Burgondië

mari de Jeanne, reine d'Espagne, mourut en gemaal van Joanna, koningin van

en 1506, son fils Charles, qui plus tard Spanje, in 1506 overleden was, werd zijn

fut l'empereur Charles-Quint, hérita de zoon Karel, de latere Keizer Karel,

nos contrées. Durant sa minorité, sa erfgenaam onzer landen. Gedurende zijne

tutelle et le gouvernement de ses États furent

minderjarigheid werden zijne voogdij en de heerschappij over de

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(29)

29

confiés à Marguerite d'Autriche. Cette princesse fit son Entrée Solennelle à Burgondische gewesten aan zijne tante

Margaretha van Oostenrijk opgedragen.

Anvers, le 21 juin 1507. Le 17 septembre Deze werd, den 21

en

Juni 1507, plechtig

1508, l'empereur Maximilien, ingehuldigd te Antwerpen. Den 17

n

accompagné du jeune prince Charles, September 1508, bezocht keizer

visita la ville. Lorsque le prince fut Maximiliaan met den jongen prins Karel,

déclaré majeur, le 23 janvier 1515, il zijnen kleinzoon, de stad. Toen de prins

accepta la souveraineté et fit sa den 23

n

Januari 1515 meerderjarig

Joyeuse-Entrée le 12 février suivant. En verklaard was, aanvaardde hij de

1520, après avoir été élu empereur regeering en deed hier zijne Blijde Intrede

d'Allemagne, il fut inauguré ici le 23 den 12

n

Februari daaropvolgende. Toen septembre de la même année. Son hij in 1520 keizer van Duitschland was successeur, Philippe II, fut reçu gekozen, werd hij hier triomfantelijk solennellement le 11 septembre 1549.

ingehaald den 23

n

September van dit jaar. Pendant les troubles causés par la révolte Zijn opvolger, Philips II van Spanje, werd des Pays-Bas contre l'Espagne, dans la den 11

n

September 1549 plechtig seconde moitié du

XVIe

siècle, les ontvangen. Gedurende de onlusten, die gouverneurs et les souverains se de opstand onzer provinciën in de tweede succédèrent rapidement. En 1578, helft der

XVIe

eeuw verwekte, volgden de l'archiduc Matthias d'Autriche, le

souverain nouvellement élu, fit son stadhouders en vorsten elkander snel op.

Entrée. La même année, ce fut le tour de In 1578 deed Willem van Oranje, de

Guillaume d'Orange, le chef de la aanvoerder van den weerstand tegen

résistance à l'Espagne. Après l'abdication Spanje, hier zijne intrede; hetzelfde jaar

was hij voorafgegaan door de Mathias, le duc d'Alençon, proclamé à sa place, fut inau-

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(30)

guré en 1582. En 1585, la ville d'Anvers, le dernier point de résistance des

aartshertog Mathias van Oostenrijk, den gekozen souverein. Toen deze was

Pays-Bas méridionaux, tomba au pouvoir afgetreden en de hertog van Alençon in

des Espagnols. L'archiduc Ernest, zijne plaats tot vorst der Nederlanden

successeur du général vainqueur, uifgeroepen, werd hij op zijne beurt in

Alexandre Farnèse, duc de Parme, y fit 1582 hier gehuldigd. In 1585 viel onze

son entrée en 1594. Après sa mort, nos stad, hct laatste weerstandspunt van

provinces furent cédées à la fille de Zuid-Nederland, op nieuw onder de

Philippe II, l'archiduchesse Isabelle et à heerschappij van Spanje en werden onze

son époux l'Archiduc, Albert, qui furent gewesten door dezes landvoogden

inaugurés avec grande magnificence en l'an 1599.

bestuurd. De opvolger van den

overwinnaar Alexander Farnees, hertog van Parma, was de aartshertog Ernest, die hier in 1594 werd ingehaald. Na zijnen dood werden onze landen aan 's konings dochter Isabella en haren gemaal den aartshertog Albertus afgestaan, die hier in 1599 hunne Blijde Intrede op

glansende wijze vierden.

Non seulement l'entrée dessouverains et des gouverneurs donnait lieu aux fêtes et Niet alleen de inhuldiging der vorsten en

landvoogden gaf aanleiding tot feesten

cortèges; mais, chaque année, à l'époque en optochten, elk jaar trok met kermistijd

de la kermesse, des cavalcades et des een half wereldlijke half kerkelijke

processions, mi-partie religieuses, ommegang door de Straten. Buitendien

werd geene gele- mi-partie civiles, parcouraient les rues.

Nulle occasion n'était négligée pour organiser des réjouissances publiques.

Lorsqu'en 1520, Albert Durer fut conduit par les peintres à leur salle de réunion;

lorsqu'en 1556, Philippe II présida le Chapitre de la

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(31)

31

Toison d'Or tenu dans la Cathédrale;

lorsqu'en 1561, les membres de la genheid verwaarloosd om praalstoeten en

optochten in te richten. Toen in 1520

Giroflée et leurs invités, les rhétoriciens Albrecht Durer door de leden der

des villes brabançonnes, furent reçus;

Lucasgilde naar hun Kamer geleid werd;

lorsqu'en 1570, François Sonnius, le toen in 1556 Philips II het kapittel van

premier évêque, fut installé, ce fut avec het Gulden Vlies in

grande pompe et solennité qu'ils traversèrent nos rues.

Onze-Lieve-Vrouwekerk hield; toen in 1561 het beroemde Landjuweel, door de rederijkkamer der Violieren ingericht, werd gehouden; toen in 1570 Franciscus Sonnius, de eerste bisschop werd

ingehaald, gebeurde dit telkens met groote pracht en plechtigheid.

Ajoutons encore qu'en toutes ces circonstances, et en mainte autre, on Voegen wij er nog bij, dat in sommige

dezer en in andere gelegenheden op onze

exécutait des tournois et des carrousels, openbare plaatsen en merkten tornooien

que nos rues et places publiques étaient en steekspelen werden gevierd, dat alsdan

décorées d'arcs de triomphe, de scènes et in de Straten en op de pleinen

de portiques, que, le soir, des feux de joie triomfbogen, praaltooneelen,

étaient allumés de toutes parts, et l'on zuilengangen werden opgericht, dat des

pourra se faire une idée des fêtes dont nos avonds vreugdevuren werden

ancêtres se régalaient eux-mêmes et leurs invités.

aangestoken, en men zal zich een denkbeeld kunnen maken van de pret en de praal, waarop onze

Il entre dans le plan de la Commission du Vieil Anvers de célébrer toutes ces solennités graves ou joyeuses, avec l'éclat que le

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(32)

voorouders zich zelven en hunne bezoekers onthaalden.

XVIe

siècle aimait à leur donner. Elle est convaincue que cette partie de son Die feestelijkheden binnen de wijk van

Oud-Antwerpen op nieuw te vieren in al

hunnen glans en eigenaardigheid ligt in programme formera un des grands attraits het plan der Commissie en dit, hoopt zij, de l'évocation du passé qu'elle a

entreprise.

zal een der groote aantrekkelijkheden vormen dezer heropwekking van het verleden.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(33)

t.o. 32

LA PORTE DE KIPDORP - ENTRÉE OU VIEIL ANVERS E. LYON-CLAESEN EDITEUR, BRUXELLES.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(34)

De wijk Oud-Antwerpen De Kipdorppoort

Le quartier du VieilAnvers La porte de Kipdorp

L'

ENTRÉE

du Vieil Anvers reproduit une des anciennes portes de la ville, celle de Kipdorp.

M

EN

komt de Wijk Oud-Antwerpen binnen langs eene poort, die de oude Antwerpsche Kipdorppoort weergeeft.

Ainsi que la plupart des voies d'accès à l'ancienne cité, le chemin qui conduit à Evenals de meeste toegangen tot de oude

stad is de weg, die naar de vesting leidt,

cette porte est étroit et enserré entre des smal en tusschen muren ingesloten. Aan

murs. A l'entrée de ce chemin se trouvent het hoofd van dezen weg staan de

les bureaux d'accises peints dans un ton tolhuizen, waar de ontvangers van het

rouge brunâtre, la couleur de la ville. Là inkomgeld en de stadswachten, met

hellebaarden gewapend, hebben sont postés les percepteurs du droit d'octroi, ainsi

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(35)

34

que les hallebardiers et les gardiens de la cité. On traverse un pont-levis et on post gevat. Men gaat eene ophaalbrug

over en bevindt zich voor den grooten

bouw. s'engage sous la voûte qui débouche dans

le quartier.

De hier afgebeelde Kipdorppoort lag aan het uiteinde der Sint-Jacobsmarkt op de plaats, die nu de Kipdorpbrug heet en waar het bronzen beeld ter herinnering aan de Fransche Furie oprijst.

Lors du quatrième agrandissement d'Anvers, qui fut terminé en 1415 et qui Tijdens de vierde vergrooting van

Antwerpen, die in 1415 ten einde liep en

entoura la ville d'une enceinte de murs door wier voltrekking de stad met

crénelés et flanqués de tours fortifiées, gekanteelde muren werd omringd, werd

on construisit au, même endroit une porte op dezelfde plaats eene poort gebouwd,

qui, par les lourdes tours rondes qui die er met hare vier zware ronde torens

s'élevaient aux quatre coins, présentait als eene sterkte uitzag. Toen in 1542

l'aspect d'une forteresse. Lorsqu'en 1542, Keizer Karel de oude stadsmuren door

Charles-Quint fit remplacer les murs vestingen liet vervahgen, die meer aan

crénelés par des fortifications qui den eisch der verbeterde krijgskunst

répondaient mieux au progrès accompli voldeden, werd eene nieuwe poort vlak

par l'art militaire, une nouvelle porte fut neveus de oude opgetrokken. Deze laatste

érigée à côté de l'ancienne. Cette dernière werd niet eens afgebroken en een deel

ne fut pas démolie et une partie de sa der metselwerken werd benuttigd tot den

bâtisse fut incorporée dans la récente nieuwen bouw. In 1566 schreef

Guicciardini, dat het werk nog construction. En 1566, Guicciardini constate que le travail n'était pas terminé, et, à vrai dire, le plan primitif ne fut jamais entièrement exécuté. Les sculptures de la façade

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(36)

extérieure ne furent qu'ébauchées et la façade intérieure fut construite d 'après niet voltooid was, en het eerste plan werd

eigenlijk nooit voltrokken, zoodat de

un tout autre dessin que celui du projet original.

buitenzijde alleen in den grove werd gebeeldhouwd en de binnenzijde volgens een heel andere teekening dan de

oorspronkelijke werd afgewerkt.

Lorsque le duc d'Alençon fut proclamé souverain des Pays-Bas, en 1582, il Toen de hertog van Alençon in 1582 tot

vorst der Nederlanden was uitgeroepen,

trouva que son autorité était trop limitée vond hij, dat het gezag hem al te karig

et songea aux moyens de l'étendre. Il was toegemeten en zon hij op de

conçut un véritable coup d'État contre les middelen om het uit te breiden. Hij

libertés du pays et résolut de s'emparer besloot tot een echten aanslag op de

par surprise de la ville d'Anvers. Le 17 vrijheden dezer landen en vatte het plan

janvier 1583, il essaya de pénétrer par la op de stad Antwerpen te overrompelen.

nouvelle porte de Kipdorp avec trois mille Den 17

n

Januari 1583 beproefde hij met

fantassins et six cents cavaliers. Déjà ils zes honderd ruiters en drie duizend

criaient: Ville gaignèe!; mais la voetknechten langs de nieuwe

bourgeoisie courut aux armes et, après un Kipdorppoort binnen te dringen. Reeds

combat acharné, elle mit en fuite les riepen zij: Ville gaignèel!; maar de

troupes françaises. L'architecte Paul burgerij liep nog bij tijds te wapen en

Luydinckx fut chargé de perpétuer le dreef na een hardnekkig gevecht de

souvenir de ce glorieux fait d'armes et il Fransche troepen op de vlucht. De

transforma la façade intérieure et bouwmeester Pauwel Luydinckx werd

gelast dit glorierijk feit te inachevée de la porte en un arc de triomphe.

A l'extérieur, la porte de Kipdorp

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(37)

36

vereeuwigen en den onafgewerkten of onversierden binnengevel der poort bouwde hij om tot een zegeboog.

présente une façade de 14 mètres 50 cent, de hauteur et de 16 mètres de largeur, Langs de buitenzijde vertoont de

Kipdorppoort een gevel van 14 meters 50

ornée de quatre colonnes doriques cm. hoogte en 16 meters breedte, versierd

engagées, sur lesquelles sont appliquées met vier Dorische ingebonden kolommen,

des bandes rustiques et des moulures et over welke rustieke banden liggen. In het

qui partagent la façade en trois middenste der drie vakken, welke door

compartiments. Dans celui du milieu se deze kolommen gevormd worden, bevindt

trouve l'entrée voûtée en plein cintre, zich de rondbogige poort, waarboven het

au-dessus de laquelle est sculpté l'écusson wapen van Keizer Karel Staat, door twee

aux armes de Charles-Quint, tenues par klimmende leeuwen vastgehouden, met

deux lions grimpants et sa devise:

PLUS

zijn spreuk:

PLUS OULTRE

. In elk der

OULTRE

. Dans chacun des compartiments zijvakken bevindt zich eene groote nis,

collatéraux est établie une niche destinée oorspronkelijk bestemd om een

à recevoir une statue, qui jamais n'y fut staudbeeld te bergen, dat er nooit werd

placée. Les colonnes portent une frise in geplaatst. De zuilen dragen eene

dorique au-dessous de laquelle se profile une corniche unie.

Dorische fries, boven welke een effen kornislijst loopt.

Du côté de la ville, la porte de Kipdorp montre dans sa partie inférieure un Van de zijde der stad vertoont de

Kipdorppoort in het midden een rond

passage en plein cintre, flanqué de chaque bogigen doorgang, van weerszijde bezet

met eenen pilaster, côté par un pilastre portant une frise, sur laquelle on lit le chronogramme

A

VXILIVM

S

VI

S

D

E

V

S

.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(38)

WATERPUT

VAN DEN DRIJ-HOEK in de Borse-streat.

PUITS

DES TROIS-COINS dans la Rue de la Bourse.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(39)

38

Au-dessus de la frise, les armoiries du marquisat d'Anvers entre deux niches, sur op welke een fries rust, dragende het

jaarschrift

A

VXILIVM

S

VI

S

DeVs.

le bord inférieur desquelles est sculptée la date ‘A

e

XV

e

LXXXIII-XXX

APRIL

.’

Boven deze fries het wapen van het markgraafschap van Antwerpen tusschen twee nissen, op wier benedenkant de datum A

e

XV

e

LXXXIII - XXX

APRIL

gebeiteld staat.

L'édifice est couronné d'une corniche à forte saillie, au-dessus de laquelle s'élève Het geheel is bekroond door een

vooruitspringende kroonlijst, waarboven

un toit carré et un pavillon qui porte une obélisque.

zich een vierhoekig dak verheft. Op den top rijst een paviljoentje, dat een obelisk draagt.

Voilà l'aspeet que présentait la porte en 1583, mais, dans le cours des temps, le Zoo zag er ongeveer de Kipdorppoort uit,

in 1583; maar in den loop der tijden

pavillon et l'obélisque disparurent du toit.

verdween het paviljoen met de spits, die

En cet état, nous l'avons connue avant boven op den bouw stond. Zoo heeft ons

que, en 1865-1866, elle fut condamnée à geslacht nog de Kipdorppoort gekend, tot

être démolie, en même temps que les dat zij in 1865-1866 met de andere

autres portes et les remparts de la ville.

poorten en de oude vestingen tot slooping

Lorsque les cercles artistiques et les werd vcroordeeld. Toen de kunstkringen

Anversois qui tenaient en honneur les en de bijzonderen, die het betreurden de

monuments rappelant les faits herinneringen aan de geschiedenis hunner

mémorables de l'histoire de leur ville oude stad te zien verdwijnen van dit

eurent connaissance de cet arrêt, ils s'efforcèrent par

vonnis hoorden, spanden zij alle moeite in om

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(40)

tous les moyens de prévenir la démolition. Leurs pétitions et leurs de afbraak te voorkomen. Hun

verzoekschriften en hun aandringen

instances réitérées restèrent sans effet: la baatlen niets; de Meetkunde zegepraalde

Géométrie triompha de l'Art. Les over de Kunst; de burgers, die hunne

habitants qui avaient su défendre la porte poort tegen d'Alençon en zijne

contre les troupes d'un souverain déloyal, wapenknechten hadden weten te

furent impuissants à la protéger contre verdedigen, waren niet bij machte ze te

l'ingénieur de leur ville, armé de son équerre et de son niveau.

beschermen tegen den stedelijken ingenieur, gewapend met zijn waterpas en winkelhaak.

Pour verser un baume sur la blessure douloureuse, le Conseil communal de Om de geslagen wonde wat te zalven,

beloofde de toenmalige gemeenteraad,

l'époque, qui avait ordonné la démolition, die de slooping bevolen had, dat de

décida que la façade intérieure de la porte binnengevel der poort elders zou

serait érigée sur un emplacement où elle herbouwd worden, waar hij den rechten

ne ferait pas dévier la route de la ligne weg niet tot kromming zou dwingen. Men

droite, sacrée pour nos magistrats. On brak inderdaad het gebouw, steen voor

démolit en effet l'édifice pierre à pierre steen af, en borg het puin in

et on déposa ces matériaux dans le stadsmagazijn. Maar toen er veel later

magasin de la ville. Mais quand, de aan gedacht werd dit materiaal te bezigen,

longues années après, on songea à les bleek het, dat er niets ordentelijks meer

utiliser, on s'aperçut qu'on n'en pouvait van te bouwen was. De Kipdorppoort was

plus tirer aucun parti. La porte de Kipdorp en bleef afgebroken. Toen wijdde men

avait disparu pour toujours. On érigea à la mémoire des citoyens

aan de nagedachtenis der burgerhelden van 1583 het bronzen beeld, uitge-

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(41)

40

héroïques de 1583, la statue exécutée par le sculpteur Georges Geefs et par

voerd door den beeldhouwer Georges Geefs en den bouwmeester Frans Van

l'architecte Frans Van Dyk. Cette oeuvre Dyk, dat tegenwoordig Staat op de

moderne s'élève actuellement à la place Kipdorpbrug en dat meteen als zoenoffer

du monument ancien et peut être kan gelden, voor den smaad, in 1866, de

considérée comme érigée en expiation de geschiedenis en de schoonheid der stad

aangedaan. l'injure faite à l'histoire nationale et de l'acte de vandalisme perpétré au détriment du cachet artistique de la ville.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(42)

Merckt. Oost- en Zuidzijde.

(Markgraven-huis - Aenghsnaemen Hof - Kapel).

Marché. Côté Est et Sud.

(Maison du Maregrave - Jardin joyeux - Chapells).

De Cappelle-straet

Rechterzijde of zuidkant La Rue de la Chapelle Cote sud ou cote droit

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(43)

41

L

E

visiteur du Vieil Anvers qui entre par la porte de Kipdorp et poursuit son D

E

bezoeker, die langs de Kipdorppoort

binnentreedt en rechtdoor gaat komt in

chemin, droit devant lui, entre dans la rue de Cappellestraet. Aan zijn rechlerhand

de la Chapelle. A sa droite s'étend une strekt zich een reeks winkelhuizen uit,

série de boutiques, dont une partie a les gedeeltelijk met houten, gedeeltelijk met

façades en bois, une partie en briques.

steenen gevels. In de benedenverdieping

Aux fenêtres du rez-dechaussée, on hebben de vensters planken, waarop de

remarque des tablettes qui s'avancent dans winkeliers hunne waren uitstallen, en aan

la rue et sur lesquelles les marchands den bovenkant uitstekende berderen,

étalent leurs denrées. A la partie luifels genaamd, die tegen zon en regen

supérieure des fenêtres, des auvents protègent contre la pluie et le soleil.

beschutten, of wel op- en afslaande beluiken, die dienst doen als uitstalberderen en luifels.

Dans d'autres maisons, les volets supérieurs se rélèvent et les volets inférieurs

Onze voorouders vonden het gerieflijk en

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(44)

s'abattent, de façon à faire fonction d'auvents et de rayons d'étalage.

profijtelijk zooveel mogelijk plaats te Winnen op den openbaren weg, de bovenverdiepingen hunner huizen sprongen boven de benedenverdiepingen, de uitstalberderen en de luifels staken in de straten uit. Het magistraat zag in dien ijver voor den vooruitgang een gevaar voor de begaanbaarheid der openbare wegenis, en gebood in de

XVe

eeuw, dat de luifels niet meer dan drie voet

(ongeveer een meter) en de ‘voorvensters’

niet meer dan anderhalven voet op de straat mochten uitspringen.

Nos ancêtres trouvaient grand avantage à empiéter autant que possible sur la voie Elk huis droeg in vroeger tijd zijn naam,

die in den gevel werd aangeduid door een

publique. Les étages supérieurs de leurs beeldwerk, een uitgehouwen opschrift,

of een gekleurden gleizen tegel. maisons, de même que leurs étalages et leurs auvents, faisaient saillie dans la rue.

Les magistrats voyaient de mauvais oeil les rues s'obstruer de cette façon, et pour modérer cette tendance progressiste, ils ordonnèrent, au

XVe

siècle, que les auvents ne pouvaient s'avancer dans la rue de plus de trois pieds (un mètre environ) et que les étages supérieurs ne pouvaient avoir une saillie de plus d'un pied et demi.

Anciennement chaque maison portait son nom qui, d'habitude, était indiqué par une Niet zelden herdoopten de winkeliers het

huis en plaatsten den tweeden naam op

pierre, sculptée ou coloriée encastrée dans een uithangbord, dat tegen den deurpost

le mur. Souvent les boutiquiers donnaient of boven het winkelraam aan een wijd

à leur magasin un nom, autre que celui uitstekenden arm in gesmeed ijzer te

bengelen hing. de leur maison, qu'ils faisaient figurer sur une

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(45)

43

enseigne en fer forgé attachée au-dessus de leur porte ou de leur fenêtre.

Les gables des maisons sont bordés d'encadrements décrivant des arcades De puntgevels der houten huizen zijn

afgezet met windberderen, die

gracieuses. A leur sommet s'élève un épi binnenwaarts in sierlijke bogen zijn

en bois ou en fer forgé couronné d'un uitgesneden; op den top steekt een houten

fleuron ou d'une girouette. Les pignons priemstijl of een ijzeren spits, door een

des maisons en briques sont découpés en bloem of een windvaantje bekroond. De

gradins ou en courbes concaves ou punfgevels der steenen huizen zijn in trap

convexes. Quelquefois, sur une partie des pen of met in- en uitkrullende vormen

gradins, s'élèvent des pinacles portant des épines en fer forgé.

gebekt. Ter afwisseling steken soms boven enkele trappen kanteelen uit, waarop bollen met gesmede dorens rusten.

Entre la seconde et la troisième maison du côté droit s'élève une tour octogone, Tusschen het tweede en derde huis aan

de rechterhand verheft zich een

nommée la tour Saint-Jacques, dont la achthoekige toren, ‘de Sint-Jacobs-toren’

partie supérieure, plus large que le reste, genaamd, waarvan het dikkere bovendeel

est percée de huit fenêtres, et qui est aan elke zijde een venster vertoont en die

surmontée d'une flèche élancée. De bekroond is met een spits toeloopende

pareilles tours se rencontraient en grand kap. Dergelijke torens bevonden zich in

nombre dans l'ancienne ville, le plus overgroot getal in de oude stad: meestal

souvent dans un coin de la cour des in een hoek der binnenplaats van

principales maisons. On y ménageait aanzienlijke huizen. Zij dienden tot

l'escalier et elles servaient d'ornement à l'habi-

trapkast en sieraad en droegen veel bij tot het schilderachtig uitzicht der Straten.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(46)

tation, en même temps qu'elles

contribuaient au caractère pittoresque de la ville.

Deux maisons plus loin, la rue s'élargit brusquement; le coin ainsi formé est rempli par un balcon suspendu.

Twee huizen verder, daar waar de straat lichtelijk inspringt, is de hoek, die hierdoor ontstaat, gevuld met een overdekt balkon.

L'avant-dernière maison, dont le pignon est bordé de gradins et de bordures Het voorlaatste huis, waarvan de

puntgevel samengesteld is uit trappen en

ondoyantes, est bâtie dans le style de la gegolfde deksteenen, is gebouwd in den

maison d'Aixla-Chapelle, dans la Courte-rue-Neuve, à Anvers.

trant van het huis van Aken, in de Korte-Nieuwstraat, te Antwerpen.

La plupart des maisons sont du slyle gothique qui ne fut abandonné que dans De meeste huizen zijn in den Gothischen

stijl, die slechts in den loop der eerste

la prèmière moitié du

XVIe

siècle. Elles sont couvertes de tuileaux ou d'ardoises.

helft van de

XVIe

eeuw verlaten werd; zij zijn gedekt met tichcls of met schaliën.

Avant le

XVIe

siècle, beaucoup de maisons de la ville étaient couvertes en Voór dien tijd waren vele huizen in stroo

gedekt, tot groot gevaar voor brand.

Herhaaldelijk, te beginnen van 1391, chaume, ce qui ne pouvait manquer werd door de wethouders der stad d'offrir un grand danger d'incendie. A geboden die strooien daken door tichels mainte reprise, à partir de 1391, les of schaliën te vervangen; maar wat men magistrats ordonnèrent de remplacer le gebood en met straffen dreigde, de chaume par les ardoises ou les tuiles, mais burgerij was en bleef langen tijd koppig. on eut beau lancer des édits et menacer Tot in 1503, vindt men nog geboden de

uitgevaardigd tegen de strooien daken.

Toen

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(47)

45

Uithangbord:

In de Pioen, Eug. TIELEMANS, Capelle-Straet.

Enseigne:

A la Pivoine, Eug. TIELEMANS, Rue de la Chapelle.

Uithangbord:

In de Worstenkroon, Rudolf CLASSEN,

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

(48)

A la Couronne de Saucisses, Rudolphe CLASSEN, Marché.

Max Rooses, Oud-Antwerpen. Le vieil Anvers

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Il défend en tous cas fermement la « nouvelle politique économique » :“C’est le Roi qui de sa poche soutient l’Etat, contester à l’Etat les produits de ses domaines,

Mais Semprun a bravé les opinions reçues de ses camarades, et dans Le grand voyage, son récit de déportation, Proust – et surtout Du côté de chez Swann – est très

Suite aux renforts de moyens assurés par le volet régional du Plan d’accompagnement et du Plan Marshall, le nombre de formations de demandeurs d’emploi devrait augmenter de 11

Cette explication ne peut être ignorée dans la mesure où elle renvoie à une réalité cultuelle et pratique : cultuelle car la musique des hautboïstes est au service d'un culte où

2 Le Bijenkorf était longtemps considéré comme un magasin chic, tandis que le HEMA était perçu comme un magasin plutôt pour les pauvres. « Le HEMA à l’assaut du

Le grand nombre de sites archéologiques dans le Delta intérieur permet de conclure que cette région du Mali a toujours été un lieu privilegie, aujourd'hui comme par le passé..

Un chiffre qu’il faut 24 relativiser, puisque après tout, la circulation en vélo a augmenté de plus de 70% depuis le lancement du Vélib’.. Eindexamen havo Frans 2013-II -

En préparant les repas de ceux qui sont dans la rue, les salariés de ces cui- sines des Restos du cœur reprennent le rythme du travail, se forment et s’arment pour s’habituer