Geneesmiddelenbulletin, oktober 2007 gebu 2007; 41(10)
Nilutamide en chromatopsie (Gebu 2007 (10); 41: 112-113)
Nilutamide (Anandron®), een ani-androgeen, wordt toegepast bij de palliatieve behandeling van prostaatcarcinoom in combinatie met chemische of chirurgische castratie. Bekende bijwerkingen van nilutamide zijn verstoring van de donkeradaptatie en misselijkheid.1 Bij een verstoorde
donkeradaptatie kan iemand langere tijd minder goed zien bij de overgang van een lichte naar een donkere omgeving. Het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb heeft twee meldingen ontvangen van chromatopsie tijdens gebruik van nilutamide. Bij chromatopsie wordt de omgeving in verstoorde kleur waargenomen.
Meldingen. De eerste patiënt is een man van 71 jaar die wordt behandeld voor gemetastaseerd prostaatcarcinoom met nilutamide (3 dd 150 mg). Tevens gebruikt hij hydrocortison, enalapril en clodroninezuur. Eén dag na starten van de behandeling met nilutamide ontwikkelt hij
visusstoornissen en heeft hij last van een verstoorde donkeradaptatie en een veranderde
kleurenwaarneming. Zijn omgeving lijkt geel gekleurd en witte oppervlakken lijken turquoise/paars.
Daarnaast heeft hij last van misselijkheid en duizeligheid. Na dosisverlaging (naar 1 dd 150 mg) zijn de misselijkheid en duizeligheid verdwenen, de visusstoornissen echter niet.
De tweede patiënt is een man van 66 jaar die wordt behandeld voor prostaatcarcinoom met nilutamide (2 dd 150 mg). Daarnaast gebruikt hij magnesiumhydroxide, esomeprazol,
tranexaminezuur, solifenacine, prednisolon en busereline. Anderhalve week na starten van
nilutamide ondervindt hij visusstoornissen. Hij heeft last van overgang van licht naar donker en ziet alles met een rode waas, vooral lamplicht lijkt rood gekleurd. Na één maand wordt de dosering nilutamide verlaagd naar 1 dd 150 mg. Het verdere beloop is niet bekend.
Literatuur. Er zijn een aantal artikelen gepubliceerd waarin een verstoorde donkeradaptatie tijdens gebruik van nilutamide wordt beschreven. Oogheelkundig onderzoek wees uit dat personen met deze bijwerking vertraagd reageerden bij een 'photostress recovery'-test. Bij deze test wordt de hersteltijd van het gezichtsvermogen gemeten na kijken in fel licht.2
In de Amerikaanse productinformatie wordt vermeld dat naast een verstoorde donkeradaptatie ook chromatopsie kan voorkomen.3 Ook in een ander onderzoek werd chromatopsie gerapporteerd door een aantal patiënten.4
Mechanisme. Voor het zien van kleuren zijn vooral de kegeltjes van belang, deze bevinden zich met name in de macula. De maculafunctie kan worden bepaald door de photostress recovery tijd te
meten: bij een vertraagde tijd moet worden gedacht aan een verminderde maculafunctie.5 In een onderzoek werd een vertraagde photostress recovery tijd gevonden tijdens gebruik van nilutamide.
Waarschijnlijk zijn zowel de veranderde donkeradaptatie als de chromatopsie bij de twee beschreven patiënten te wijten aan een verminderde maculafunctie.
Conclusie. Tijdens de behandeling met nilutamide kan naast een veranderde donkeradaptatie ook, een dosisafhankelijke, chromatopsie optreden. Waarschijnlijk is er een relatie tussen beide
bijwerkingen. In de productinformatie van nilutamide is op dit moment nog geen informatie opgenomen over chromatopsie. Toch is het goed om bedacht te zijn op deze mogelijke bijwerking, want het bespaart onrust en een gang naar de oogarts.
1. IB-tekst Anandron® (versie 7-6-2007) via www.cbg-meb.nl, Geneesmiddeleninformatiebank.
2. Harnois C, et al. Ocular toxicity of Anandron in patients treated for prostatic cancer. Br J Ophthalmol 1986 Jun; 70: 471-473.
3. Amerikaanse productinformatie http://products.sanofi-
aventis.us/nilandron/nilandron.html (geraadpleegd op 3-8-2007).
4. Namer M, et al. A randomized double-blind study evaluating Anandron associated with orchiectomy in stage D prostate cancer J. Steroid Biochem. Mol. Biol. 1990; 37: 909-915.
5. Lavingia B. Photostress test. Indian J Ophthalmol [serial online] 1983 [cited 2007 Jul 31];
31:183-183. Available from: www.ijo.in/text.asp?1983/31/3/183/29782 Lareb
