De inbreng van patiënten bij medicatiebeoordelingen:
Een systematisch literatuur onderzoek
Floor Willeboordse, VUmc en NIVEL Petra Elders, VUmc
Jacqueline Hugtenburg, VUmc
Francois Schellevis, VUmc en NIVEL
NHG wetenschapsdag 14 juni 2013
huisartsgeneeskunde &
ouderengeneeskunde
2
Deze presentatie
• Definities
• Achtergrond
• Onderzoeksvragen
• Methode
• Resultaten
• Conclusie
• Discussie
Definities
Medicatiebeoordeling
Een gestructureerde, kritische beoordeling van de medicatie met als doel om samen met de patiënt de behandeling en medicatie te optimaliseren en risico’s te verminderen
Medicatie gegevens
Patiënt gegevens
Medische gegevens
Prescription review
Clinical medication
review Concordance
& compliance review
Treatment review
Patiëntparticipatie: at least ‘information giving’ door patient tijdens anamnese
Medicatiereview:
1. Anamnese 2. Analyse
3. Behandelplan opstellen 4. Consult met patient
5. Monitoring
Achtergrond
• Patiëntparticipatie is belangrijk om concordantie tussen arts, apotheker en patiënt te bereiken over de farmacotherapi
• Consensus over de betrokkenheid van de patiënt bij
medicatiebeoordeling -- ook in de recente multidisciplinaire richtlijn polyfarmacie voor ouderen --
• Er is echter weinig bekend over patiëntparticipatie bij medicatiebeoordelingen
Onderzoeksvragen
1. Welke typen patiëntparticipatie bij medicatiebeoordelingen zijn bekend in de literatuur?
2. Wat zijn de effecten van patiëntparticipatie bij
medicatiebeoordelingen op patiëntenuitkomsten?
Methode
• Zoekstrategie
• Inclusiecriteria
• Selectieprocedure
• Titel en abstract beoordeling
• Full-tekst beoordeling
• Kwaliteitsbeoordeling
• Data extractie
• Analyse
Inclusie criteria
Origineel onderzoek AND
Medicatiebeoordeling met patientbijdrage AND Volwassenen of ouderen
Exclusie criteria Niet relevant
Patiëntenbijdrage onvoldoende beschreven Palliatieve zorg setting
1: Kwalitatief instrument voor beschrijving en evaluatie van type patiëntparticipatie
2a: Instrument voor methodologische kwaliteit van effectiviteitstudies: kwantitatieve studies 2b:Instrument voor methodologische kwaliteit van effectiviteitstudies: kwalitatieve studies
Artikelen uit 4 databases: N=1413
Unieke artikelen: N=1118
Titel en abstract beoordeling N=1118
Exclusies N=1000
Full-text beoordeling N=118
Kwaliteitsbeoordeling N=32
Geincludeerd in review N=30
Exclusies N=86
Exclusies N=2
Selectieprocedure
Resultaten
• 30 geincludeerde artikelen, waarvan 4 over effectiviteit van patiëntparticipatie (onderzoeksvraag 2).
• 24 kwantitatieve studies (RCTs, prospectief, observationeel, cross-sectioneel en retrospectief) en 6 kwalitatieve studies
• Ouderen met ≥1 risicofactoren: zoals polyfarmacie, multi-
morbiditeit, ziekenhuisopname of een aantal specifieke ziekten.
• 17/30 studies waren clinical medication reviews
• Meerderheid was uitgevoerd door de apotheker of apotheker en huisarts.
Resultaten (typen patiëntparticipatie)
30 artikelen
Kwantitatieve studies N=24
Type communicatie:
Huisbezoek n=11 Ziekenhuis n=4 In praktijk n=7 Telefoon n=2
Tijd:
15-90 minuten per patiënt
Informatie-uitwisseling door professional:
-Veranderingen in medicatie (op schrift en/of mondeling) - Educatie
- Follow-up instructies
Evaluatie:
-tevreden patiënten met huisbezoek en service
-er was vaak gelegenheid om vragen te stellen
- meer kennis over medicatie
-Artsen zagen ook voordelen voor patiënten
Contact met wie?
Apotheker n=15
Huisarts/apotheker n=5 Huisarts n=1
Anders n=3
Kwalitatieve studies N=6
Informatie van patiënt
Actueel-medicijngebruik Kennis over medicijn
Bijwerkingen en allergieën Therapietrouw
Effectiviteit
Praktische problemen Attitude tegenover bepaalde medicijnen
Resultaten (kwalitatief)
observationele kwalitatieve onderzoeken Uitkomsten
•Patiënten stellen weinig vragen en nemen niet actief deel aan medicatiebeoordeling.
•Patiënten zijn wel tevreden met de consulten en voelen zich zekerder.
•Advies werd niet altijd geaccepteerd door de patiënt. Dit duidt wel op participatie, maar mogelijk niet altijd een ‘ informed choice’.
•Huisarts werd soms geprefereed boven apotheker als gesprekspartner over de farmacotherapie
Kwalitatieve studies N=6
Resultaten (effectiviteit)
Ref. Type participatie Uitkomsten
Kwint et al.
2012 Huisbezoek door apotheker
27% van MRPs geïdentificeerd tijdens interview MRPs uit interview geassocieerd met een
hogere prioriteit en implementatie ratio
Karapinar- Carkit et al.
2009
Counseling bij ontslag uit ziekenhuis door apotheker consultant
8.8% meer patiënten hadden voordeel in het corrigeren van discrepanties als interventie 9.1% meer patiënten hadden voordeel bij het optimaliseren van de farmacotherapie
Viktil et al.
2006 Interview in ziekenhuis met apotheker
40% van MRPs geïdentificeerd tijdens interview.
Jameson
et al. 2001 Interview met huisarts 73% van de interventies geïdentificeerd tijdens patiënten interview
Nog vijf andere studies rapporteren ook over het identificeren van DRPs via de patiëntinterviews, maar zijn kwalitatief als te zwak beoordeeld om mee te nemen in de review om deze onderzoeksvraag te beantwoorden.
Conclusies
12
• Patiëntenparticipatie bij medicatiereviews is vaak slecht
omschreven. In veel studies is alleen het voorbereidingsgedeelte door de apotheker omschreven, geen informatie over follow-up door bv. huisarts.
• De effectiviteit van patiëntenparticipatie bij medicatiereviews is in weinig studies onderzocht.
− kwaliteit van onderzoeken is matig
− geen primaire onderzoeksvraag
• Een patiënteninterview lijkt wel belangrijk om relevante medicijngerelateerde problemen te identificeren
• Betrokkenheid van de patiënt bij medicatiereviews wordt wel
gewaardeerd door patiënt en zorgverlener, maar kost veel tijd (en gebeurt daardoor niet zo vaak)
Discussie
• Discrepantie tussen patient-centeredness en evidence-based zorg
• Niet iedereen wil (en kan) inbreng hebben in de eigen farmaco- therapeutische zorg en management
• Meer onderzoek naar hoe en voor welke patiënten, patiënt- participatie het meeste (kosten)effectief kan worden ingezet voor medicatiebeoordelingen. Zodat medicatiebeoordeling haalbaar blijft of juist wordt in de huisarts en apothekers praktijk.
