Bekijk de presentatie

Hoe Denken Clienten BW over Ambulantisering?

Meting 2018 en 2019

Leerbijeenkomst Movisie

Dr. Nienke Boesveldt n.f.boesveldt@uu.nl

onderzoekmobw.sites.uu.nl 0642128051

Boesveldt (2019)

Onderzoeksvragen

• Wat zijn de gestelde doelen en uitkomsten in deze regio’s?

• Hoe worden deze gewaardeerd vanuit verschillende stakeholder perspectieven waaronder

cliënten/zorggebruikers in deze regio’s?

• In hoeverre verklaren deze contextuele processen en de samenwerking (participatie en partnerschap) tussen lokale

overheden en betrokken stakeholders de uitkomsten van het beleid in deze regio’s?

• Onderzoeksrapportages op onderzoekmobw.sites.uu.nl

Boesveldt (2019)

Deelnemende Regio’s

Totaal client interviews incl 2e ronde: 189 Totaal stakeholders incl 2e ronde: 179

Alphen a/d Rijn

– Kaag en Braassem – Nieuwkoop

Den Bosch

– Meijerij Stad – Zaltbommel – Maasdriel – Vught

Den Haag

– Zoetermeer – Rijswijk – Wassenaar

– Leidschendam-Voorburg

Gooi- en Vecht

– Hilversum – Huizen

– Gooische Meren – Weesp

Haarlem

– Haarlemmermeer – Heemskerk

– Heemstede

Utrecht (U16)

– Voorkomen Terugval (VT)

Waterland

– Purmerend,

– Edam/ Volendam – Waterland

– Landsmeer

Boesveldt (2019)3

Methode: peer to peer

• Ervaringsdeskundigen (ED) als Co-onderzoekers

• Training in Duo’s

• Met Student-Assistant

Drie trainingsdagen 1e dag:

UU, Maarten & ED’s

2 e en 3e dag:

UU, Maarten, ED’s/

Student-Assistenten in duo’s

4

Boesveldt (2019)

De driedaagse training omvatte de volgende onderdelen

5

• Introductie in het meerjarige, prospectieve onderzoek onder gemeenten naar de ambulantisering en regionalisering van beschermd wonen en maatschappelijke opvang

• De rol van ervaringsdeskundigheid binnen onderzoek

• Grondbeginselen van onderzoek doen

• Interviewtechnieken

• Aandachtspunten bij het uitvoeren van diepte-interviews

• Praktische organisatie rond het uitvoeren van interviews

• Samenwerking met duo-onderzoekers van de Universiteit Utrecht (masterstudenten en student-assistenten)

• Houden van proefinterviews

• Geven van feedback op elkaars interviews

Boesveldt (2019)

De deelnemers dragen bij aan:

• Reflectie op de opzet en inhoud van de vragenlijst voor de diepte-interviews onder cliënten

• Inhoud van het communicatiemateriaal voor de werving van respondenten

• Deelname aan bijeenkomsten in gemeenten en internationale conferenties

Boesveldt (2019)6

Tweede pool

Ervaringsdeskundigen

Boesveldt (2019)7

Derde Pool en Intervisiegroep

Boesveldt (2019)8

Deel je verhaal en ontvang een tegoedbon van 10!

Boesveldt (2019)9

Vragen over de methode?

• Aan Nienke, Chahida, Nanda, Robbert of Sascha?

Boesveldt (2019)10

Inhoud van deze presentatie

 In BW: uitstroomgerichte begeleiding

 Doorstroom, herstel: continuiteit van begeleiding

 Preventie: ondersteuning in de wijk

 Preventie: huisuitzettingen

 Door-decentralisatie

Vanuit het perspectief van

• Cliënten BW, soms i.v.m. Clienten MO

• Niet-gemeentelijke partijen

• Ambtenaren en wethouders

Boesveldt (2019)

IN BESCHERMD WONEN

OVER WEER GAAN WONEN IN DE WIJK HOE DENKEN CLIENTEN

Boesveldt (2019)

Meningen in te delen in twee van drie categorien

• Het merendeel ziet ambulantisering als een positieve ontwikkeling, mits aan een aantal aanvullende

voorwaarden wordt voldaan:

• Uitstroomgerichte begeleiding

• Continuiteit van begeleiding

• Een kleiner deel van de BW clienten: ‘pertinent niet’

• Een kleiner deel van de MO-clienten: ‘liever gisteren dan vandaag’

Genoemde Voorwaarden bij

Uitstroomgerichte Begeleiding

• Voorwaarde: Beschikbaarheid van begeleiding gericht op het voorbereiden van cliënten op uitstroom

Ja, omdat ik soms wel merk dat mensen meer in hun mars hebben en dat dat er gewoon niet uitkomt. Dat dat soort van

gemak is om begeleiding erbij te halen (Annemieke, 43)

Genoemde Voorwaarden bij

Uitstroomgerichte Begeleiding

• Voorwaarde: de hoeveelheid begeleiding

ook praktisch

(...) Want er moeten meubeltjes komen van de Kringloop en waar moet ik dat vandaan halen. Dus als ze m’n handje vasthouden en het

voorkauwen voor me, dan wil ik die stap wel wagen (Roy, 67)

• Ook om ‘uitstroomangst’ het hoofd te bieden m.b.t. het zelfstandig wonen

• Denk ook aan eerder niet gelukte pogingen:

Heb wel drie jaar zelfstandig gewoond, maar het ging eigenlijk niet zo goed. Ik sloot me nogal op en het huishouden dat schoot er nog al

eens bij in (Willem, 52)

Genoemde Voorwaarden bij

Uitstroomgerichte Begeleiding

• Voorwaarde: op eigen tempo

Aan de andere kant moet je er klaar voor zijn. Het zal zeker een jaar of een paar jaar duren voordat je klaar bent om die stap te zetten. En dan heb je

nog een beetje begeleiding of ondersteuning nodig (Chris, 49)

Goedemorgen elke ochtend en binnenkort ben je weer alleen. Dus dat is nogal behoorlijk eng voor mij (Gerard, 46)

• Voorwaarde: ambulantisering om de juiste redenen

Natuurlijk kost het allemaal behoorlijk wat geld, de zorg. Ze willen daar links of rechts op bezuinigen. Op de een of andere manier begrijp ik dat ook.

Alleen denk ik ook dat er een risico is voor mensen die echt kwetsbaar zijn.

Je moet niet zomaar in een huis worden gedumpt (Chris, 49)

CONTINUITEIT VAN BEGELEIDING

NA UITSTROOM UIT BESCHERMD WONEN

GENOEMDE VOORWAARDEN DIE BETREKKING HEBBEN OP DE

• Voorwaarde: vraaggerichte ondersteuning, zolang als nodig (waakvlam-financiering)

De uitstroom is goed. Mensen krijgen soms een huis met wat hulp. Maar soms wordt een beetje te veel druk uitgeoefend op sommigen: ”nu moet je alleen wonen en krijg je geen hulp meer.”

Die mensen raken in de war. Ik vind dat je ondersteuning moet bieden totdat het echt goed gaat (Harry, 37)

Natuurlijk vind ik het leuk dat er eens per week iemand langskomt. Al was het maar om eens met me mee te kijken.

Geweldig, maar ik wil ook onafhankelijk zijn (Miranda, 52)

• Denk aan resultaten onderzoek Voorkomen Terugval

Genoemde Voorwaarden bij

Continuiteit van Begeleiding

• Voorwaarde: nazorg (bijv, na detentie of ontslag uit een zorginstelling)

Negative:

Al die zes jaar dat ik in de gevangenis zat, werd ik er zo uitgegooid. Ze gaven me een treinkaartje, maar verder niets (Joop, 30)

Positive:

Het is me toegezegd dat ik hier dan nog steeds mag komen, voor het warm eten bijvoorbeeld, maar ook voor verdere zaken zoals een bak

koffie en voor de gezelligheid (Richard, 57)

Genoemde Voorwaarden bij

Continuiteit van Begeleiding

Genoemde Voorwaarden bij Continuiteit van Begeleiding

• Voorwaarde: terugvalopties

En laat het eindresultaat open, dus als na twee jaar blijkt dat het iemand niet lukt om zelfstandig te wonen, laat hem dan terugkeren naar begeleid wonen. En als hij slaagt, blijf hem de

hulp geven die hij nodig heeft (Sjoerd, 46)

Ja, als ik een dip heb, of echt het gevoel heb van het gaat niet goed, of de strucuur is weer helemaal naar de knoppen, dan

kan ik haar altijd opzoeken (Sjoerd, 46)

TEGENSTANDERS

VAN AMBULANTISERING

OM WELKE REDENEN ZIJN BW CLIENTEN OOK WEL

Tegenstander Ambulantisering

bij Verslavingsproblematiek

• Cliënten vragen zelf de geschiktheid af van (weer) zelfstandig wonen voor cliënten met complexe

verslavingsproblemen

Ze vallen ook mensen op straat lastig, omdat ze gaan bedelen en ze gaan gebruiken. Maar die mensen, denk ik, horen thuis

in een goed complex waar ze gewoon eten, drinken en geen geld hebben (Gert, 62)

(..) verslaafden. En ze waren al zo verloren, ja, je krijgt ze niet clean. Dus ja, is het zinvol om onafhankelijk te leven?

(Freddie, 30)

Tegenstander Ambulantisering

Bij ernstige psychologische of psychiatrische problematiek

• Cliënten BW stellen vragen bij de mogelijkheden van mede- clienten met ernstige psychische of psyciatrische

problemen

Soms moet je echt je vinger aan de pols houden. Als ze over die of die persoon zeggen, we moeten er echt bovenop zitten,

want het gaat niet zo goed. En als iemand zo psychotisch is, heel psychotisch, ja, dan moet hij gewoon in een kliniek zijn

(Chris, 49)

Tegenstander Ambulantisering

Hospitalisering, leeftijd, maatschappij

• Hospitalisering

Wat ze moeten proberen is om mensen thuis te houden, zelfs als ze er slecht aan toe zijn. Als ze eenmaal in een instelling voor beschermd wonen zijn, kunnen ze niet langer zelfstandig

wonen (Ria, 63)

• Oudere cliënten twijfelen aan de haalbaarheid voor zichzelf Misschien voor jonge mensen. Maar op mijn leeftijd,

negenenzestig, gaan we dat niet meer doen (Henk, 69)

• Onrustige maatschappij, onder druk gezet

Die maatschappij vreet aan je. Ik voel me gewoon onder druk gezet door de maatschappij (Susan, 46)

Voorstander Ambulantisering

Onder de huidige voorwaarden, in de minderheid onder BW clienten

BW-client soms ook positief over huidige situatie naar zelfstandig wonen

Er zijn genoeg mensen die gewoon als je ze genoeg stimuleert adequaat op zichzelf zouden kunnen wonen, met wel of niet begeleiding (..) Ik zie het nut er niet van om je leven lang beschermd wonen te hebben (Laura, 20).

Boesveldt (2019)25

Cliënten over beschikbaarheid woningen

• Ervaren concurrentie tussen urgente doelgroepen om duurzaam uit te kunnen stromen, zoal tienermoeders, statushouders, studenten, ouderen en jongeren.

Als je al in Nederland woont heb je geen recht. Maar kom je naar Nederland toe, heb je alle rechten. Dan word je

geholpen. Dat vind ik een beetje pijn doen (Gert, 62) Wij zien dat dit ook een feit kan zijn, wanneer gemeentelijke regie vooralsnog ontbreekt op de convenantafspraken met woningcorporaties

Boesveldt (2019)

Doorstroom/Herstel Stelling

'Als je genoeg woningen hebt, is dakloosheid opgelost‘

Boesveldt (2019)

HUISUITZETTINGEN

preventie

Boesveldt (2019)

Cijfers huisuitzettingen in een Regio

Tabel 3. Overzicht inwoners, sociale huurwoningen, briefadressen en huisuitzettingen in regio

Gemente 1 Gemeente 2 Gemeente 3

Inwoners 109.449 28.115 26.593

Sociale

huurwoningen 12.900 (2016) 2.185 (2018) 3050 (2017)

% sociale

huurwoningen t.o.v.

aantal inwoners

11% 7% 11.5%

Aantal briefadressen² 2017: 27

2018: 28 Fluctureert tussen 0 en 5;Jan. 2019: 2

N/A

Aantal

huisuitzettingen 2015: 21

2017: 10-15 2015: < 7

2017/2018: 0-2 2015: 2 2016: 1 2017: 1

Boesveldt (2019)

Preventie huisuitzetting Cliëntenperspectief

• Cliënten vertellen over hoe huisuitzettingen volgens hen voorkomen hadden kunnen worden

Als ze mij toen hadden geholpen in die tijd, dan had ik helemaal geen hulp hoeven krijgen van alle instanties die ik nu gezien heb. Ze hebben ernaar gekeken, maar konden er niks mee. Ze hebben me gewoon laten dobberen, baggeren totdat ik uit mijn huis gezet werd

(Lorenzo, 49)

Boesveldt (2019)

Preventie huisuitzetting Uitvoeringsperspectief

• Clientmotivatie wel voorwaarde voor wijkaanpak, niet altijd afdoende

We zien heel veel mensen met huurachterstand. We proberen dan al via vroegsignalering iemand van

[wijkteam] te krijgen maar dat je dan heel veel ziet dat ze geen zin hebben en dan [wijkteam] gaat uit van

vrijwilligheid en als mensen dan zeggen nou ik heb het

niet nodig. Ja. Dan haakt [wijkteam] af. En dan zitten we in een andere situatie op het moment dat er al een

ontruimingsvonnis is. (Woningcorporatie)

Boesveldt (2019)

Preventie huisuitzetting Uitvoeringsperspectief

Als Pressiemiddel

Wat we vaak doen is dat we echt de ontruiming inplannen. Zodat je dan ook richting de mensen heel hard hebt ja, leuk als je niets doet,

dan word je die dag ontruimd. Dus voor die dag moet je je afspraak hebben. En als eenmaal het traject is ingezet dan stellen we het uit.

(Woningcorporatie)

Op het moment dat zij het proces van uitzetting al in gang hebben gezet, dan kunnen ze dat vaak niet meer voorkomen. Het lukt me

een enige keer wel maar dat kost heel veel moeite. (GGZ/VZ)

Boesveldt (2019)

Preventie huisuitzetting Uitvoeringsperspectief

• Als huisuitzetting in gang, nog moeilijk te voorkomen, ook voor ‘opgeschaalde’ medewerker of na ‘pressie’

• Na uitzetting wordt maatschappelijke opvang als passend vervolg genoemd

Boesveldt (2019)

Vragen?

Boesveldt (2019)

Preventie huisuitzetting Stelling

‘Huisuitzettingen zouden onder geen enkele omstandigheid in Nederland voor moeten komen’

In het antwoord graag niet alleen ‘de wietplantage’

meenemen, maar breder

Niemand op straat

Niemand separeren (GGZ) Niemand uit huis?

Boesveldt (2019)

Conclusies

• Meerderheid van deelnemers zijn voor ambulantisering onder bepaalde voorwaarden

• Het kleinere deel van de deelnemers dat tegen ambulantiseringis bevindt zich in een instelling voor beschermd wonen

• Het kleinere deel van de deelnemers voor ambulantisering bevindt zich in een maatschappelijke (nacht) opvangcentrum

• Motieven van maatschappelijke opvang clienten om zelfstandig te leven, komen vooral voort uit de slechte leefomstandigheden. Dit is niet het geval bij clienten van beschermd wonen instellingen

• Continuiteit en zo lang als mogelijk begeleiding

• Veel van wat clienten aangeven komt overeen met, of laat de noodzaak zien van de principes van Housing First

Kernprincipes Housing First

• Wonen is een mensenrecht

• Controle en keuzes bij de deelnemer

• Scheiden Wonen/ Zorg

• Herstelgericht werken

• ‘Harm Reduction’

• Actieve betrokkenheid (Motivatie), geen dwang

• Persoonsgerichte aanpak

• Flexibele, continue (multidisciplinaire)

begeleiding (niet gericht op afschalen)

In voorbereiding: nationale context van het onderzoek

• Overkoepelende analyses en leerbijeenkomst in deelnemende en niet deelnemende regio’s (Noord, Midden en Zuid)

• Landelijk de betrokken ministeries en koepels betrekken, in ieder geval:

• VWS, SZW, BZK, JenV, VNG, FO, GGZ-NL, RIBW Alliantie, SZN, ZN, SWN, MIND, GGD-GHOR Nederland, Divosa, Familieperspectief, Aedes.

Boesveldt (2019)38

Vervolg

• Wij gaan Landelijk!

• Ruimte voor nieuwe regio’s!

• Executive Programma MO/BW

Dr. Nienke Boesveldt Executive Programma n.f.boesveldt@uu.nl MO/BW, incl. Studiereis onderzoekmobw.sites.uu.nl Finland

0642128051 Start 11 Oktober

Boesveldt (2019)

Casus Lisa (40) in 2018 en EEN OPEN HOUDING

• Lisa is door haar moeilijke jeugd (ouder was ook verslaafd en leidde aan schizofrenie) wel eens bang voor

(voor)oordelen.

• Lisa heeft wel eens gesproken met een

ervaringsdeskundige over haar drugsverslaving. Zij heeft dit als erg positief ervaren.

Boesveldt (2019)

Casus Lisa (40) 2018 en VAN BETEKENIS ZIJN

• Lisa is 3 keer per week aan het meehelpen in een kweektuin (dagbesteding)

• Lisa is daarnaast graag creatief bezig

• Lisa heeft een bijstandsuitkering, omdat ze op dit moment geen betaalde baan heeft

• Lisa heeft als wens om in de toekomst haar opleiding als verpleegkundige weer op te pakken

Boesveldt (2019)

Casus Lisa (40) 2018 en de

INZET van VOORZIENINGEN EN HULPBRONNEN

• Lisa woont sinds 2014 in beschermd wonen, ze geeft aan dat ze veel aan de begeleiding heeft, maar echt graag op korte termijn naar meer zelfstandigheid toe wil

• Lisa heeft 2 keer per week een gesprek met haar

persoonlijk begeleider, deze hulp ervaart zij als positief

• Lisa heeft sinds ze in beschermd wonen verblijft, een wisseling van vier persoonlijk begeleiders gehad

Boesveldt (2019)

Casus Lisa (40) 2018 en DUURZAAM IN BEELD zijn

• Lisa heeft ondanks dat ze in beschermd wonen verblijft wel een terugval gehad in het gebruik van drugs. Hier baalt ze van.

• Lisa heeft binnen BW wel contact met mensen die nog drugs gebruiken. Dit voelt soms voor haar als onprettig omdat ze bang is voor een terugval.

Boesveldt (2019)

Casus Lisa (40) 2018 en VEILIGHEID

• Lisa beschrijft in haar netwerk vooral de hulpverlening en familie, vrienden benoemt ze zelf niet.

• Lisa heeft een hele goede band met haar broer en ervaart veel steun van hem.

• Lisa benoemt dat ze de hulp die ze krijgt binnen BW voor het regelen van administratieve zaken en financiën als prettig en wenselijk ervaart.

Boesveldt (2019)

Casus Lisa (41) 2019 en EEN OPEN HOUDING

• Lisa heeft nu vaste (ambulante) begeleiders, die haar steunen en niet veroordelen. Vertrouwen is hierin heel belangrijk voor haar.

• Een ervaringsdeskundige blijft Lisa als een meerwaarde zien, zeker wanneer ze in een mindere periode zou komen.

Boesveldt (2019)

Casus Lisa (41) 2019 en VAN BETEKENIS ZIJN

• Werkt 1 dag per week als vrijwilliger in de kweektuin en 1 dag in de keuken in een verzorgingstehuis. In 2018 was de kweektuin haar dagbesteding, nu is ze doorgegroeid tot officiële vrijwilliger.

• Daarnaast heeft Lisa een betaalde baan voor 15 uur per week als huishoudelijke hulp.

• Met de gemeente is Lisa nu in gesprek over het volgen van een opleiding.

Boesveldt (2019)

Casus Lisa (41) 2019 en de

INZET van VOORZIENINGEN EN HULPBRONNEN

• De ambulante begeleiding komt 1 keer per week bij Lisa thuis.

• Lisa heeft nu 2 vaste ambulante begeleiders, die

afwisselend bij haar langskomen, met haar meegaan naar belangrijke gesprekken of haar bellen als dit nodig is.

• Lisa woont in een voor haar ‘goede omgeving’, waar zij weinig in aanraking komt met drugs.

Boesveldt (2019)

Casus Lisa (41) 2019 en DUURZAAM IN BEELD zijn

• Lisa heeft 2 keer per week (vrijwillige) urinecontrole, dit wil ze zelf om te voorkomen dat ze terugvalt.

• Lisa heeft geen zogenoemde ‘risico contacten’ meer. Als ze toch in aanraking komt met drugs, belt ze haar ambulante begeleider hierover zodat deze advies en ondersteuning kan bieden.

Boesveldt (2019)

Casus Lisa (41) 2019 en VEILIGHEID

• Lisa heeft met hulp van haar ambulante begeleider nieuwe contacten gelegd in de buurt waar ze is uitgestroomd.

• Lisa heeft afstand genomen van zogeheten ‘risicovolle contacten’ om te voorkomen dat ze terugvalt in het drugsgebruik.

• Lisa heeft nog steeds goed contact met haar broer en gaat regelmatig langs.

• Lisa heeft vrijwillige bewindvoering voor het regelen van haar financiën, dit geeft haar rust.

Boesveldt (2019)