INFO VOOR PATIENTEN DE BOVENSTE LEDEMATEN ZWACHTELEN BIJ LYMFOEDEEM

1 INFO VOOR PATIENTEN

DE BOVENSTE LEDEMATEN ZWACHTELEN

BIJ LYMFOEDEEM

Inhoudsopgave

1 WAAROM ZELF ZWACHTELEN? 3

2 WINDELMATERIAAL 4

3 WERKWIJZE 5

4 AANDACHTSPUNTEN 7

5 ONDERHOUD EN DUURZAAMHEID 8

3

1 WAAROM ZELF ZWACHTELEN?

Aangezien zelfmanagement de toekomst is voor vele chronische aandoeningen, bieden we u een leidraad aan om uw behandeling zoveel mogelijk zelf in handen te nemen.

Zelf zwachtelen, gecombineerd met oefeningen:

 maakt u minder afhankelijk van derden

 laat u zelf het resultaat van het windelen voelen

 laat u zelf beslissen om opnieuw te zwachtelen als de zwachtels te los of te strak aanvoelen

 laat u zelf uw dagindeling bepalen

Door het opgezette lidmaat zelf regelmatig op te meten krijgt u ook een idee van het resultaat.

De behandeling van lymfoedeem start met huidverzorging en compressietherapie (eerst zwachtelen en daarna een steunkous dragen). Compressie of druktherapie beïnvloedt hoofdzakelijk de opname van vloeistoffen. Meestal gebeurt dat in combinatie met manuele lymfedrainage. Die drainage wordt echter vooral beschouwd als comforttherapie en niet als behandeling.

Met compressietherapie (zwachtels) trachten we oedeem te verminderen en te behouden (steunkous). De externe druk zorgt voor minder lymfeaanbod en hogere lymfeafvoer. U kunt pas starten nadat u een diagnose hebt gekregen. U hebt ook een voorschrift van een arts nodig.

2 WINDELMATERIAAL

 Buisverband

 Watten

 Windels (niet-elastisch/korte rek): 3 cm voor de vingers, 6 cm voor de hand en onderarm, 8 tot 10 cm voor de onder- en bovenarm.

 Fixerende tape

5

3 WERKWIJZE

 Breng eerst buisverband aan. Knip een gaatje voor de duim.

 Strijk het verband mooi glad.

 Breng, indien nodig, tussenstof (watten) aan voor een betere drukverdeling en huidbescherming.

 Breng niet-elastische windels (korte rek) aan in verschillende lagen.

Leg al het materiaal klaar voor u begint te zwachtelen. De kinesiste of verpleegkundige van de Lymfekliniek bezorgt u het materiaal. U kunt het ook met een voorschrift afhalen bij een bandagiste of in een

thuiszorgwinkel.

3.1 Vingers windelen (3 cm)

 Enkel als de vingers gezwollen zijn.

 Windel tweemaal rond de pols, via de rugzijde van de hand naar het uiteinde van de wijsvinger en circulair tot de basis van de vinger.

 Windel via de rugzijde van de hand naar de pols, kruis ter hoogte van de handrug onder de pols door en via de rugzijde van de hand naar het uiteinde van de ringvinger.

 Dezelfde werkwijze geldt voor de duim, pink en middelvinger.

 Kleef het uiteinde van de windel vast met tape ter hoogte van de handrug.

Gebruik zacht fixatieverband of een klevende fixatiewindel

3.2 De hand en onderarm windelen (6 cm)

 Windel tweemaal rond de pols.

 Sluit de vingers en strek de duim.

 Rol de windel via de handrug tussen de duim en wijsvinger door onder de handpalm. Ga via de handrug terug naar de pols (achtvorm).

 Herhaal dat twee- tot driemaal en plaats de windel telkens iets lager om de hand volledig in te zwachtelen.

 Windel daarna naar de elleboog toe en eindig onder de elleboog.

3.3 De onder- en bovenarm windelen (8 tot 10 cm)

 Rol de windel af in tegenovergestelde richting dan de vorige.

 Er moet een overlapping zijn met de vorige windel.

 Start op de pols.

 Er mag geen opening zijn tussen de zwachtels wanneer u uw elleboog buigt.

 Windel tot aan de okselplooi.

 Plooi het uiteinde van het buisverband over de laatste aangelegde windel.

7

4 AANDACHTSPUNTEN

 Windel tijdens de intensieve fase (ontzwellingsfase) dag en nacht en leg regelmatig opnieuw aan. Wanneer uw vingers wit, blauw of pijnlijk worden, kunt u de vingernageltest doen. Druk kort op het nagelbed. Dat wordt wit. Wanneer u loslaat moet de kleur snel (1 tot 5 seconden) terugkomen.

 Hydratatie (vochtinbrengende crème aanbrengen) is belangrijk. Gebruik bij voorkeur een crème die snel in de huid dringt en geschikt is voor windels en steunkousen. Breng de crème aan na het douchen en voor het zwachtelen. Laat ze een paar minuten intrekken.

 Zwachtelen en compressietherapie werken beter wanneer u veel beweegt. Spierpompen ondersteunen de werking van de windels. Beweging bevordert dus de lymfe-afvloei. Beweeg liever aan lage intensiteit: veel herhalingen met lage weerstand. Laat u daarbij goed

begeleiden door een gespecialiseerde oedeemtherapeut.

 Wanneer u twijfelt over het windelen of over de oefentherapie kunt u steeds contact opnemen met een van de gespecialiseerde therapeuten: www.oedema.be en www.mldv.be.

OPMERKING

Deze werkwijze dient als algemene leidraad bij het zwachtelen. Soms wordt een zwachtel individueel aangepast. Correct zwachtelen is maatwerk. Begeleiding en coaching van een gespecialiseerde therapeut (kinesist of verpleging) zijn daarbij essentieel.

5 ONDERHOUD EN DUURZAAMHEID

 Volg bij voorkeur de richtlijnen van de fabrikant.

 In normale omstandigheden en mits goed onderhoud hebben windels een levensduur van +/- 6 maanden (indien u slechts een paar hebt). Hebt u twee paar windels, wissel dan elke dag af.

 U kunt de windels bij voorkeur dagelijks, maar minimaal tweemaal per week wassen om hun levensduur te verlengen. Windels ontlenen hun spankracht aan de elastische draden die erin verwerkt zitten. De elastische kwaliteit wordt aangetast door de talg van huid, zweet, stof en vuil. De draden kunnen daardoor breken. U ziet dan witte puntjes in de windels (gesprongen draden) en voelt dat de rek uit de windel is. Door ze regelmatig te wassen, gaan ze langer mee.

 De duurzaamheid van compressiewindels hangt vooral samen met het onderhoud.

 Gebruik bij voorkeur een speciaal wasmiddel voor windels of een vloeibaar wasmiddel voor fijne was of wolwas. Sommige fabrikanten verkopen speciale zepen voor windels. Gebruik beter geen waspoeder voor de wasmachine, wasverzachter, vloeibaar afwasmiddel, toiletzeep, bleekmiddel of ontvlekker.

 Was het best in de wasmachine (maximaal tot 40°). Bij een handwas is het soms moeilijk om de windels voldoende uit te spoelen en blijven er zeepresten achter. We raden sterk

droogzwieren af (bij voorkeur wolwasprogramma). Steek de windels het best in een beschermende zak, bijvoorbeeld een kussensloop.

 Droog de windels door ze tussen een handdoek te rollen en aan te drukken (niet wringen!) en ze vervolgens horizontaal te leggen. De windels mogen niet in de zon of op een radiator worden gedroogd: overdreven warmte en langdurige blootstelling aan zonlicht (ultraviolet) breken de elastische draden snel af. Droogkast mag wel.

 KNIP OF TREK NOOIT LOSSE DRAADJES AF.

Met bijkomende vragen kunt u terecht op het secretariaat van de Lymfekliniek via 09 332 91 20, 09 332 32 78, 09 332 20 15 of bij de coördinator via 09 332 34 49.

Lymfekliniek

Ingang 50, route 740

09 332 91 20, 09 332 32 78 of 09 332 20 15