KNMP Uitgangspunten farmaceutische zorg 2013
De KNMP heeft, naar aanleiding van het onderzoeksrapport naar de contractering van farmaceutische zorg 2012, veel vragen gekregen. De vragen waren vooral gericht op
“waaraan moet een contract voor goede farmaceutische patiëntenzorg voldoen”.
In de afgelopen periode heeft de KNMP samen met stakeholders gewerkt aan een
raamwerk van uitgangspunten voor goede farmaceutische patiëntenzorg. Deze uitgangs- punten zijn op dinsdag 25 september aangeboden aan Zorgverzekeraars Nederland.
Volgens de KNMP zijn deze uitgangspunten van cruciaal belang om apothekers in staat te stellen de kwaliteit te leveren die patiënten van hen mogen verwachten.
Veel andere vragen waren gericht op contactafspraken die achteraf grote gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering in de apotheek. Ter ondersteuning heeft de KNMP een checklist gemaakt die apothekers kunnen gebruiken bij het beoordelen van contracten die hen aangeboden worden door zorgverzekeraars.
1. De patiënt en de apotheker
Steeds meer patiënten gebruiken steeds meer medicijnen. De zorgvraag van patiënten wordt almaar complexer waardoor er een groeiende behoefte is aan effectief, veilig en doelmatig
medicijngebruik. Als professionals in medicijnen en medicijngebruik verlenen apothekers deze zorg op een bereikbare, laagdrempelige, veilige en transparante wijze aan de patiënt. Als beroeps- en branchevereniging voor apothekers stelt de KNMP richtlijnen op waarin wordt aangegeven welk niveau van farmaceutische zorg een patiënt mag verwachten van een apotheker. De KNMP maakt zich sterk voor goede en transparante farmaceutische zorg. De huidige positie en ambities van de Nederlandse apothekers op dit gebied zijn vastgelegd in het Witboek Farmacie. Apothekers werken volgens actuele beroepsrichtlijnen en maken hun handelen zichtbaar door indicatoren. Zo streven wij ernaar steeds betere zorg te bieden en de gezondheidswinst uit farmaceutische zorg nog verder te doen groeien.
Ú Dus: erken de professionele autonomie van de apotheker.
2. Professionaliteit en beroepsethiek
De zorgverlening van de apotheker is gebaseerd op zijn professionaliteit en beroepsethiek. Deze beroepsethiek behelst dat de apotheker, betrokken bij het welzijn van de patiënt en bewust van zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid, zijn farmaceutische deskundigheid zorgvuldig inzet ten behoeve van de individuele patiënt, die de apotheker als professional vertrouwt en ook moet kun- nen vertrouwen. Door toenemend complex medicijngebruik neemt de kans op ongewenste interac- ties en verkeerd medicijngebruik toe. Het is van essentieel belang dat de patiënt, arts en apotheker in gezamenlijk overleg voor de juiste therapie kiezen. De inzet van de kennis van de apotheker is hierbij noodzakelijk om het gepast en veilig gebruik van medicijnen te stimuleren en therapietrouw te bevorderen. Vertrouwen van de patiënt in de apotheker is daarbij cruciaal. Een patiënt moet er op kunnen vertrouwen dat een apotheker zijn expertise in het belang van de gezondheid van de patiënt inzet.
Ú Dus: apothekers leveren, vanuit hun professionaliteit en beroepsethiek, een bijdrage aan goed medicijngebruik, therapietrouw en kostenbeheersing in de gezondheidszorg.
3. Apotheker: match tussen mens en medicijn
Bij uitstek zijn apothekers in staat patiënten te begeleiden in en te adviseren over goed medicijn- gebruik zowel medicatie bij ziekte als ook bij preventie. De apotheker spant zich daarbij in om de medicatieveiligheid en therapietrouw van de patiënt te optimaliseren mede door middel van onder andere medicatiebeoordelingen, overdracht van medicatiegegevens en dossierbeheer. Ook werkt hij nauw samen met collega- zorgverleners in de eerste en tweede lijn. Hiermee voorkomt de apothe- ker dure ziekenhuisopnames en levert de beroepsgroep een belangrijke bijdrage aan preventie en de kostenbeheersing in de gezondheidszorg. Dit betekent gezondheidswinst, zowel financieel als in kwaliteit van leven van de patiënt. Doordat apothekers beschikken over medicatiehistorie en steeds meer de beschikking krijgen over relevante klinische waarden, zorgt de apotheker voor de juiste match tussen mens en medicijn. Dit potentieel van de apotheker wordt nu nog onvoldoende benut;
er is meer gezondheidswinst te behalen uit de farmaceutische zorgverlening.
Ú Dus: farmaceutische zorg levert een belangrijke bijdrage aan de gezondheidszorg en kostenbeheersing, en deze bijdrage kan nog verder worden vergroot.
4. Apothekers zijn “state of the art”
De apotheek is de plaats waar het recept, de arts, het medicijn en de patiënt samenkomen. Hier vindt dan ook de patiëntspecifieke medicatiebewaking plaats om er voor te zorgen dat het juiste medicijn met de juiste dosering verstrekt wordt aan de patiënt. Het criterium hierbij is dat wordt gewerkt volgens de stand van de wetenschap en praktijk, wat betekent dat nieuwe, zinvolle zorg- handelingen worden opgenomen in het takenpakket van de apotheker. Als gevolg van een aanpas- sing in de Geneesmiddelenwet kunnen apothekers sinds 2012 over de labwaarden van een patiënt beschikken. Dankzij zijn kennis van de labwaarden is de apotheker bijvoorbeeld in staat om een verminderde nierfunctie bij een patiënt te signaleren en het medicijngebruik hierop af te stem- men. Hiermee kunnen ziekenhuisopnames worden voorkomen. Deze verbeterde medicatiebewaking vraagt wel om extra tijd en deskundigheid.
Ú Dus: geef apothekers de ruimte en de mogelijkheid om ‘state of the art’ zorg te verlenen conform de stand van de wetenschap en praktijk.
Ú Dus: maak kwaliteitsverbeterende en innovatieve ontwikkelingen financieel mogelijk door voorlopers additioneel te vergoeden.
Ú Dus: stimuleer de uitwisseling van klinische waarden met apothekers bij (de contractering van) andere zorgaanbieders.
5. Maatschappelijke functie
Apothekers vervullen een belangrijke maatschappelijke functie en staan midden in de samenleving.
Daarom werken apothekers mee aan geprotocolleerde zorg in zorgnetwerken van buurt, stad en regio. Zo zijn in samenwerking met andere partijen heldere afspraken gemaakt over taken, verant- woordelijkheden en domeinen van de verschillende zorgaanbieders, waaronder de apotheker, bij de medicijnverstrekking in de Care sector. Deze afspraken zijn vastgelegd in de brochure “Veiligheid in de medicatieketen”. Apothekers zijn zich terdege bewust van de maatschappelijke kosten van ziekte en spannen zich daarom in om de zorg, intrinsiek efficiënt en dus op lange termijn betaal- baar te houden. Iedere patiënt heeft vanuit het basispakket recht op gelijkwaardige farmaceutische zorg van goede kwaliteit. Deze zorg is laagdrempelig en in de buurt van de patiënt georganiseerd, in samenwerking met andere zorgverleners. Farmaceutische zorg, zoals het ondersteunen van goed medicijngebruik en het uitvoeren van medicatiebeoordelingen, is een kosteneffectieve manier van
zorgverlening. Goede farmaceutische zorg levert een hoop indirecte besparingen op door verkeerd medicijngebruik, zoals ongewenste interacties en therapieontrouw, significant te beperken.
Ú Dus: borg dat de verzekerde zorg in voldoende mate en in de buurt van de patiënt is georganiseerd en gecontracteerd.
6. Medicijnen veilig beschikbaar: ook in de nacht en het weekend
Een spoedbezoek in de avond- of weekenddienst eindigt bijna altijd in de apotheek. Apothekers zorgen er voor dat er 24 uur per dag en 7 dagen per week farmaceutische hulp binnen redelijke afstand beschikbaar is. Om deze voorziening te kunnen exploiteren is het van belang dat hierbij de dominante zorgverzekeraar in een regio hanteerbare afspraken, eenduidige kwaliteitseisen en een kostendekkend tarief overeenkomt.
Ú Dus: borg een beschikbaarheid van farmaceutische spoedzorg die aansluit bij de behoeften in de regio waarbij de vergoeding de kosten dekt en daarmee bijdraagt aan de continuïteit
van deze spoedzorg.
7. Overdracht van medicatiegegevens
Apothekers functioneren niet in een vacuüm, maar zijn onderdeel van een steeds nauwer samen- werkende eerste en tweede lijn. Communicatie tussen verschillende zorgverleners, bijvoorbeeld in de vorm van een medicatieoverdracht, is één van de meest kritieke momenten in de gezondheids- zorg. Daar lopen patiënten het risico op gezondheidsschade en/of ziekenhuisopname. Een robuuste ICT-infrastructuur is noodzakelijk om deze risico’s zo veel mogelijk te beperken. Indien apothekers investeringen en/of gebruikskosten moeten afdragen voorde financiering voor deze functionalitei- ten, dient dit door zorgverzekeraars te worden ondersteund.
Ú Dus: ondersteun sectoroverstijgende ICT-initiatieven in de branche,zoals het LSP.
8. Vertrouwen en transparantie
Vertrouwen van de patiënt in de apotheker is cruciaal bij farmaceutische zorg. Een patiënt moet er op kunnen vertrouwen dat de medicijnen die door de apotheker verstrekt worden, veilig ge- bruikt kunnen worden. Iedere patiënt heeft aanspraak op farmaceutische zorg van goede kwaliteit.
Daarom werken apothekers volgens de door de beroepsgroep ontwikkelde richtlijnen en kwaliteits- indicatoren. Hierdoor weten de patiënt en de zorgverzekeraar welke zorg en welke kwaliteit zij van een apotheker kunnen verwachten. ZN geeft in haar visiedocument “Visie op kwaliteit” aan dat van zorgverzekeraars verwacht mag worden dat zij in contracten de (basis)kwaliteit die de beroeps- groep vaststelt eenduidig hanteren. Iedere patiënt heeft immers recht op gelijkwaardige farmaceu- tische zorg. Zorgverzekeraars hebben, volgens het adagium “samenwerken waar het moet en apart waar het kan”, in het visiedocument van ZN aangegeven een gezamenlijk kwaliteitsbeleid te willen voeren.
Ú Dus: apothekers en zorgverzekeraars werken in het belang van patiënt samen aan één landelijke set van eenduidige en valide kwaliteitsindicatoren.
Ú Dus: leg geen voorwaarden voor die het vertrouwen van de patiënt in de apotheker kunnen schaden.
9. Minder administratieve lasten, meer zorg
Naast zijn zorgverlenerschap is de apotheker ook verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering in zijn apotheek. Om ervoor te zorgen dat de apotheker zoveel mogelijk tijd aan de zorgverlening aan pa- tiënten kan besteden, is het van belang om de administratieve lasten zoveel mogelijk te beperken.
Als gevolg van een wildgroei aan kwaliteitsindicatoren, prijssystemen en voorkeursassortimenten van diverse zorgverzekeraars verdrinken steeds meer apothekers in de administratieve lastendruk.
Aan de apotheekbalie worden steeds meer vragen gesteld over het beleid van de zorgverzekeraar en overheid. Dit leidt tot een hogere werkdruk in de apotheek en langere wachttijden voor de pati- ent. Op basisniveau dienen eenduidige afspraken te komen over de kwaliteit en transparantie van zorg; op aanvullende en innovatieve onderwerpen is er ruimte voor variatie. Het is de hoogste tijd om de farmaceutische zorg te standaardiseren, de voorwaarden te vereenvoudigen en eenheid van taal te bereiken over wat kwaliteit van zorg is. De apotheekbalie is immers geen loket van de zorg- verzekeraar of overheid, maar een balie voor bereikbare en laagdrempelige zorg.
Ú Dus: verlaging van administratieve lasten door eenduidige afspraken die een einde maken aan de wildgroei aan kwaliteitsindicatoren, prijssystemen en voorkeursassortimenten.
Minder administratieve lasten betekent meer zorg.
10. De prijs van een medicijn
Transparante zorg betekent ook dat het voor de patiënt duidelijk is wat de prijs van zijn/haar medicijn is. Door verhoging van het eigen risico en verkleining van het basispakket betalen patiën- ten steeds vaker zelf de rekening. Prijstransparantie leidt er toe dat patiënten, artsen en medisch specialisten een keuze kunnen maken voor de juiste prijs-kwaliteit verhouding en meer doelmatig kunnen voorschrijven. Nu betalen patiënten van verschillende verzekeraars als gevolg van verschil- lende, complexe prijssystemen een hogere prijs voor exact hetzelfde medicijn bij dezelfde apo- theek. Dit is voor apothekers niet aan patiënten uit te leggen. De meeste klachten van patiënten bij apothekers gaan over prijzen die door verzekeraars zijn overeengekomen. Prijssystemen van ver- zekeraars zetten de vertrouwensrelatie tussen apotheker en patiënt onder druk. Door een einde te maken aan de wildgroei in prijssystemen kan de patiënt op transparante wijze inzien welke kosten zijn gemaakt, en kunnen artsen daadwerkelijk doelmatig voorschrijven.
Ú Dus: maak een einde aan “fake-prijzen” waarbij apothekers gedwongen worden om met verlies af te leveren en verzekeraars kortingen en bonussen ontvangen;
Ú Dus: zorgverzekeraars geven zelf tijdig duidelijke voorlichting aan patiënten over de aanspraken op farmaceutische zorg en eventuele beperkingen die zij hierbij aanbrengen.
11. Assortiment op maat voor de patiënt
De apotheker moet als medicijnspecialist de ruimte hebben om de individuele patiënt te voorzien van het juiste medicijn. Hier is naast goede afstemming met de voorschrijver ook autonomie voor nodig. Door contractuele voorwaarden worden apothekers nu belemmerd om farmaceutische zorg op maat voor de individuele patiënt te leveren. De prijzen van generieke medicijnen behoren tot de laagste in Europa en de onderlinge prijsverschillen tussen de verschillende aanbieders zijn te ver- waarlozen. Medicijnprijzen zijn tot 90% gedaald; de bodem is nu bereikt. De verschillende voor- keursassortimenten, die grofweg de helft van het aantal verstrekte medicijnen vormen maar tege- lijkertijd slechts een klein deel van de totale medicijnkosten, zadelen apothekers nu vooral op met
logistieke rompslomp. Patiënten ergeren zich enorm aan het wisselen van doosjes als gevolg van beschikbaarheidsproblemen en wijzigingen in het voorkeursassortiment, waar zorgverzekeraars nu niet actief over communiceren. Deze frustratie van patiënten hindert de therapietrouw. Bovendien treedt er als gevolg van grote verpakkingskeuzes in het voorkeursassortiment van zorgverzekeraars onnodige verspilling op. Apothekers kunnen een efficiëntieslag maken en de gezondheidswinst ver- groten wanneer zij niet meer verplicht worden om per zorgverzekeraar een voorkeursassortiment op voorraad te houden. In plaats daarvan kunnen apotheker en zorgverzekeraar afspraken maken over een vaste prijs per medicijn waarvan het prijspeil de bodem heeft bereikt, volgens het ada- gium “goedkoop waar het kan, duurder waar het moet”. Het is aan de zorgverleners om te bepalen welk medicijn de patiënt krijgt. De zorgverzekeraar dient deze keuze te respecteren en het gekozen medicijn te vergoeden. Aldus krijgt de patiënt het voor hem beste medicijn, hetgeen de therapie- trouw aanmerkelijk bevordert.
Ú Dus: geen voorkeursassortiment per zorgverzekeraar voor medicijnen waar het prijspeil de bodem heeft bereikt. Respecteer de medicijnkeuze van zorgverleners, die in staat worden gesteld om te werken volgens de richtlijnen van de beroepsgroep.
Ú Dus: indien leveranciers en zorgverzekeraars niet aan hun verplichtingen kunnen voldoen omtrent de beschikbaarheid van een voorkeursartikel, heeft de apotheker in zijn rol als medicijnspecialist de vrijheid krijgen om de patiënt te voorzien van het juiste medicijn, waarbij hij zich inspant om de maatschappelijke kosten zo laag mogelijk te houden.
Ú Dus: voorkom onnodige verspilling en neem in voorkeursassortimenten verpakkingen op die aansluiten bij de behoeften van verschillende patiënten.
12. Regie terug
Het is niet de taak van apothekers om verzekeringsrisico’s te dragen. Een zorgverzekeraar dient daarom de apotheek niet als een financiële partner te beschouwen die zijn financiële risico’s kan overnemen, maar als een zorgverlener die aan haar verzekerden transparante farmaceutische zorg levert van goede kwaliteit. Apothekers hebben een beperkt aantal patiënten in vergelijking met zorgverzekeraars, en zijn daarom niet in staat om risico’s te dragen en uit te middelen. De apothe- ker moet de regie over zijn bedrijfsvoering terugkrijgen.
Ú Dus: geen historische taxeprijzen en medische noodzaak quota’s maar transparante, actuele prijzen zodat aan de patiënt de farmaceutische zorg op maat kan worden geleverd.
13. Apotheek, leverancier van een totaalpakket
Op dit ogenblik zetten zorgverzekeraars separate inkoopteams voor (medische) hulpmiddelen en medicijnen op. Deze versnippering van contactering leidt tot onnodige administratieve lasten voor de apotheker en ongemakken voor de patiënt. Het heeft een meerwaarde voor de patiënt als de behandeling van klachten, waarbij zowel medicijnen als medische hulpmiddelen noodzakelijk zijn, wordt uitgevoerd één zorgverlener. Dit voorkomt de kans op fouten en draagt bij aan het behandel- resultaat van de patiënt.
Ú Dus: een gezamenlijke benadering van medicijnen en medische hulpmiddelen, waarbij de apo- theker een redelijke tijd en ruimte heeft een voorstel te beoordelen en hierover te onderhandelen.
14. Evenwicht in declaratieverkeer
Er is een groot onevenwichtigheid in het declaratieverkeer. In tegenstelling tot vele andere landen in Europa zijn apothekers in Nederland zelf verantwoordelijk voor de juistheid van het declaratie-
verkeer. Apothekers worstelen zich maandelijks door stapels afgekeurde declaraties waarop door zorgverzekeraars correcties worden toegepast. Correcties worden eenzijdig doorgevoerd: alleen ten gunste van de zorgverzekeraar voert de zorgverzekeraar een correctie uit. De wildgroei aan prijs- systemen en rekenregels maken het declaratieverkeer intransparant en onuitvoerbaar om te con- troleren door apothekers. Zorgverzekeraars eigenen zich bovendien het recht toe om tot twee jaar na de declaratie correcties uit te mogen voeren, terwijl een apotheker niet meer dan zes maanden heeft om (afgekeurde) declaratieregels (opnieuw) in te dienen.
Ú Dus: maak een einde aan de wildgroei aan prijssystemen; voer correcties op basis van wederkerigheid uit; en geef beide partijen een periode van zes maanden om eventuele correcties uit te voeren.
15. Farmaceutische zorg: elke dag en voor iedereen
Dagelijks interveniëren apothekers bij de receptafhandeling om iedere patiënt te voorzien van het juiste medicijn met de juiste begeleiding. Door de patiëntspecifieke medicatiebewaking voorkomen apothekers ongewenste interacties en ziekenhuisopnames, en leveren hiermee een belangrijke bijdrage aan de gezondheid van patiënten en aan de kostenbeheersing van de gezondheidszorg.
Het criterium hierbij is dat wordt gewerkt volgens de stand van de wetenschap en praktijk, wat betekent dat nieuwe, zinvolle zorghandelingen worden opgenomen in het takenpakket van de apotheker. Apothekers moeten dan wel in staat worden gesteld om ook de toenemende en steeds meer complexe zorgvraag te kunnen beantwoorden. Hierbij dienen apothekers farmaceutische zorg op maat voor de patiënt te kunnen blijven leveren conform hun professionaliteit en beroepsethiek.
De KNMP ziet bovenstaande als noodzakelijke uitgangspunten om apothekers in staat te stellen de kwaliteit te leveren die patiënten van hen mogen verwachten.
Ú Dus: leg geen voorwaarden voor die haaks staan op goede zorgverlening, maar draag bij aan de beschikbaarheid, kwaliteit en continuïteit van farmaceutische zorg in de buurt van de patiënt.
Samenvatting
1. Apothekers leveren, vanuit hun professionaliteit en beroepsethiek, een bijdrage aan goed medicijngebruik, therapietrouw en kostenbeheersing in de gezondheidszorg.
2. Leg geen voorwaarden voor die haaks staan op goede zorgverlening of het vertrouwen van de patiënt in de apotheker schade kunnen toebrengen.
3. Borg dat de verzekerde zorg in voldoende mate en in de buurt van de patiënt is georganiseerd en gecontracteerd, ondersteun noodzakelijke communicatie tussen zorgverleners, en stimuleer kwaliteitsverbeterende, innovatieve ontwikkelingen.
4. Om meer ruimte voor zorg voor de patiënt te creëren, verlagen zorgverzekeraars de administratieve lasten voor apothekers door een einde te maken aan de wildgroei aan kwaliteitsindicatoren, prijssystemen en voorkeursassortimenten.
5. Hanteer geen voorkeursassortiment voor medicijnen waar het prijspeil de bodem heeft bereikt, maar respecteer de medicijnkeuze van zorgverleners, die in staat worden gesteld om te werken volgens de richtlijnen van de beroepsgroep.
