COPYRIGHT STATEMENT. infringement. violatlon of the copyright law. for purposes in excess of "fair use," that user may be liable for copyright

Hele tekst

(1)M ASTER NO. 94.

(2) COPYRIGHT STATEMENT of the United States (Title 17, United States Code) governs the making of photocopies or other reproductions of copyrighted materials including foreign works under certain conditions. In addition, the United States extends protection to foreign works by means of. The copyright law. various. international proclamations.. conventions,. bilateral. agreements,. and. certain conditions specified in the law, libraries and archives are authorized to furnish a photocopy or other reproduction. One of these specified conditions is that the photocopy or reproduction is not to be "used for any purpose other than private study, scholarship, or research." If a user makes a request for, or later uses, a photocopy or reproduction for purposes in excess of "fair use," that user may be liable for copyright. Under. infringement. University Libraries reserve the right to refuse to accept a copying order if, in its judgement, fulfillment of the order would involve violatlon of the copyright law.. The Columbia.

(3) Author:. Boon, B Title:. Simon. Stevin's. Coopmans Place:. Leiden Date:. 1887.

(4) .. MASTER NEGATIVE «. COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES PRESERVATION DIVISION. BIBLIOGRAPHIC MICROFORM TARGET ORIGINAL MATERIAL AS FILMED. -. EXISTING BIBLIOGRAPHIC. RECORD. [OUSINESS. 422 ;. ^t423. Boon» B. Simon Stevin's ooopmansbouckhouding; eene inleiding tot de kennis van het Italiaansch boekhoudeni door B. Boon ••• Leiden, Doesburgh, 1887 160 p.. 24. CEii. o \. RESTRICTIONS ON USE:. TECHNICAL MICROFORM DATA FILM SIZE:. Smm. REDUCTION RATIO:. DATE FILMED: TRACKING #. :. fe-'V-Q^. /^5f/. izx. IMAGE PLACEMENT:. INITIALS:. MJ. ^26/f. FILMED BY PRESERVATION RESOURCES, BETHLEHEM. PA.. IA. @). IB. IIB.

(5) '^. "^^. A*?. > ^ ^c,. Ut. o. 4^. 3 3. .^^'. rp. V. (JÜ. fp. <J1. 3 3. 3 3. ô. o o. > CT. O. ^. O 3. X. V. 3 3. m. OQ. O. 1. z. Fi=l5|5P|?|5|S|T. 3 3. m. O O "O m 13 om I. 3 3. SkOD njiHBji. f2:. °. f ;—. ^ ji >Cu T Tï I2 ^ 30. o. "o —Q I. |„,|^. Ni 00. f^. EO. tl*. --^. S. o. 5<'. C>. N> 00 4^. CT>X. 'o. 3. < ÖdO ^XN XI co. ^-< OOM. rsi. UI. fo. 10. CJI. H-. ^. "O :^ -Q i—i-. ¥cp. fp. O zi. &. ro. 00. ö. 10. m <XN. O. M. 1.0. mm. 1.5. mm. 2.0. mm. ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ abcdefghiikimnopqrstuvwxyz 1234667890. ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ. 30. O m. abcdefghljklmnopqrstuvwxyzl234567890. ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ abcdefghijkimnopqrstuvwxyz. 1234567890. <P. ^-'^^. '/^,^^4^.. ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ ^é. 2.5 r>^^. 'j^. mm. abcdefghijkimnopqrstuvwxyz. 1234567890. S.

(6) tl. _.

(7) '. i. L I .D R. A R. Y. i^cfiool of 9usiintsiii. Ctje iHontffomtrp JLihvavf of iSittountaitcp. '.*i..

(8) SIMON STEVIN'S COOPMANSBOUCKHOUDING.. EENE INLEIDING TOT DE. KENNIS VAN HET ITALIAANSCH BOEKHOUDEN, DOOR. I. am. always willing to run some. hasard of being tedious in sure that. I. am. oMer. to. perspicuous.. Adam Smith.. <. —. 1*1. LODEN, S.. C.. YAN DOESBURGH. 1887.. be.

(9) SIMON STEVIN'S. COOPMANSBOUCKHOUDING.. i'. I.

(10) SIMON STEVIN'S. COOPMANSBOUCKHOUDING.. Wij. Mamix. is. EENE INLEIDING. eene leer der taal van Vondel. Eene leer der taal van. bezitten. gevraagd. Het trio zou. voltallig zijn, indien dezelfde belangstelling. TOT DE zich ten aanzien. van Stevin's. taal openbaarde.. KENNIS VAN HET ITALIAANSCH BOEKHOUDEN,. Het kristalhelder verstand, waarvan deze door niet éen bastaardwoord ontsierde. taal. getuigt,. is. Stevin's. voornaamste aanbeveling. bij. de. tijd-. DOOR. genooten geweest.. Wanneer vervangen,. wij. zijne. ouderwetsche. dan komt er eene. taal. spelling. Nederland zelden geëvenaard, nooit overtroffen hij. zijn. nederlandsch noemt,. is. door onze hedendaagsche. aan het licht, wier zuiverheid in is.. het nederlandsch. Stevin's „duytsch", gelijk bij. I. uitnemendheid.. am. always willing to run some. hasard of being tedious in order to be Cd.. Busken Huet,. sure that I. am. Het Land van Rembrand.. perspicuous.. Adam #. f. >^mH. LEIDEN, S.. C.. VAN DOESBÜRGH. 1887.. /. Smith..

(11) wl. </). ^ X ^ a o S c. s. '^. 3fl. '^. **. 9 ^. i f. f. r. INHOUD. Blads.. Voorrede.. 1. EERSTE AFDEELING.. BESCHOUWINGEN. Hoofdstuk „. I.. II.. Wettelijke bepalingen omtrent de koopmansboeken. .. .. 20. 30. „. III.. Over de linker- en rechterzijde van het groot- of schuldboek. „. IV.. Over de balans en de dubbele boeking van het kapitaal. „. V.. „. VI.. j). 15. Handel, geld en kooplieden. en zijne vermeerderingen en verminderingen.. De. .... 50. leer der overschrijvingen. 63. De slotsom onzer beschouwingen. 73. TWEEDE AFDEELING.. STEVIN»S COOPMANSBOUCKHOXTDINa. Oirsaeck sullen. der. onduytsche. woorden die in desen handel ghebrüyckt. worden. .. .. ,. 11. Oirspronck der beschrijving deser Vorstelicke Bouckhoüding.. .. i. .. 78. Gort begryp deser Goopmansbouckhouding. *. i. ». 82. .. .. i. .. i. *.

(12) Bkdt.. 1 HooFTSTiCK.. ®. De Manier vant. stellen der partien int Jornael.. .. .. ». De. n. Vant Voorbeelt des Jornaels en Schultboucx in behoir-. n. Vant Memoriael, Cassebouck en Oncostbouck. Manier. vant. oversetten. uyt. het. Jornael. Schultbouck. 3. licke. ^ 5. „ (6,. 7 en 8).. Qo. form beschreven. ô|. .... 132 Tsaemspraeck inhoudende Bouckhoudersche questien. 136 Deze hoofdstukken zijn weggelaten. (Zie Voorrede). 9 HOOFTSTICK. Van de Staetmaking iO. 83. int. .. of Balance. —. La plupart des anciens ouvrages renferment germe de bien de découvertes faites plus tard,. 144. avec lesquelles quelques. V^nêBoucksluy tingen beginning der nieu we boucken. 154 Aanteekeningen. Vermoeden van de oudtheyt des Bouckhoudens 158 „. .. Wijsentijt en Leecketijt. les. la. 159. se sont acquis. on voyait plus souvent dans vieux livres, qu'on a Ie malheur de dédaigner, science marcherait peut-être plus rapidement. un nom immortel;. .. hommes. Ie. et. qu'elle. ne. si. Ie fait.. Félix Victor Goethals, Notice historique sur la vie. et les. travaux de Sim on Stevin.. hebben het niet ongepast geoordeeld bovenstaande beschouwing aan het begin van dit werkje te plaatsen. Als Wij. een bewijs voor hare juistheid, tracht Goethals aan dat Stevin reeds beginselen verkondigd heeft,. gewijzigden. ZINSTORENDE DRUKFOUT: In. de noot op pag. 68. leze: gekeei IhtiUeklaud,. is. het woord „geheel" verkeerd geplaatst.. Men. vorm,. ook. te. vinden. zijn. in. die,. te. toonen. hoewel in. de werken van. Newton en waarmede deze zich een onsterfelijken naam heeft verworven. Wanneer men echter bedenkt dat Newton 22 jaren na den dood van Stevin geboren werd (in 1642), en dat in het jaar 1634 bij Bonaventure en Abraham Elsevier Leiden, nog eene complete uitgave van Stevin's Oeuvres MatMmatiques^ bezorgd door Albert Girard, het licht zag, dan zijn de woorden amiem ouvrages voor Newton's tijd te. wel wat overdreven.. Maar. als. wij. in. onze negentiende eeuw een werk van. Stevin lezen en wel een verhandeling over het boekhouden,. 1607 geschreven, dan kunnen wij ons beter vereenigen met het denkbeeld oud en moeten tevens zonder eenig voor-. in. behoud erkennen dat Goethals, vooral wat het tweede gedeelte zijner stelling betreft,. waarheid heeft gesproken..

(13) men. Inderdaad ontdekt. in Stevin's verhandeling een aan-. ning.. de Italiaansche methode beter dan menig schrijver van onze dagen.. u. tracht. Hij. en. mogelijke. niet te overladen. onmogelijke. posten. met. cijfers,. (partijen);. hij. met. voor. belangstelling. onderwerp in. het. te. heeft. Daarom. zelve.. Om. boezemen.. ongeveer dezelfde redenen. reJceningsoirden. der nieuwe houcJcen^ als. genomen.. van Prins Maurits,. zijn doorluchtigen leerling. 00 vriend.. Be. waarheden, door Stevin. en. tijden,. juist. daarom. te. is zijn. boek. werk. tuur van het boekhouden moge rijk zij. rijk. gesteld, gelden voor alle klassiek. zijn,. aan werken van onze hedendaagsche. En. de. te. arm. is. schrijvers,. strekt. noodig waren, wij. beginning. en. onbruikbaar beschouwd en niet op-. afwijkingen. 1);. zijn. van in. Stevin's. is. een ander. methode,. die. vol-. den tekst aangegeven. Tevens. onze eigene beschouwingen over het boekhou-. den medegedeeld. litera-. misschien wel. de. stof. de hoofdstukken van. Voor het laatstgenoemde hoofdstuk. gesteld. hebben. zijn. de houcJcslwjting. in facturie^. bovendien ook historische waarde, omdat Stevin het schreef dienste. reJce-. ze weggelaten.. zijn. Bezit zijn werk alzoo voortrefielijke eigenschappen, het heefi. ten. gewijd aan de. bladzijden. eenige. hij. meer wenken dan eene geregelde behandeling van de. alle. onderwijst. alleen beginselen en weet door zijn onderho udenden schrijf-. trant. Wel. ningsoirden in compagnie en aan compagniesht^ deze beschouwingen zijn evenwel voor onzen tijd verouderd en bevatten. nieuwe gezichtspunten; wat meer zegt: Stevin begreep. tal. ter. aanvulling en nadere toelichting van. het door Stevin geschrevene.. zeer stellig aan werken van klassieken aard. Deze over-. weging gedeelte. doen besluiten. ons. heeft. tot. de uitgave van een. van Stevin's verhandeling, en wel van. mansböuchhomling^ omdat hy. zijn. Coop-. t. daarin de beginselen der Ita-. liaansche methode uiteengezet heeft.. Volledig. het werkje niet, dat wil zeggen niet volledig. is. in dien zin, dat de. Stevin, door. 1548. mansboekhouden. door. Stevin. beschreven. zijn. tijd,. is. Men. vindt. is niet. zijne. bij. het tegen-. werken, werd in. met zekerheid. te. zeggen. werd opgeleid dan wel of hij mannen een selfmade man was;. hoewel het. beroemde. laatste zeer waarschijnlijk. is.. Hij. was een. vlijtig. beoefenaar der oude talen en reeds in zijne jeugd bleek zijne bij. onze hedendaagsche schrijvers alleen de. den handel. op. toepassingen op den landbouw. men. vele. in dit op-. in z|jne drie. voorliefde voor de wiskundige wetenschappen.. vormen (handel. Door. voor eigen rekening, in commissie, in compagnie), maar de. zoekt. dan door. voor de wetenschap. Doch welk. zicht volledig?. toepassingen. hij. evenals. van het boekhouden, uit onzen. bekend. Brugge geboren. Het. te. voornaamste toepassingen van het Koopof. leerboek. den zeilwagen misschien beter. woordig geslacht. ^),. het fabrieks- en. bankwezen. I'. '. zijne. hij. een Europeesche ver-. maardheid; de beroemdste mannen van zijn Groot, Scaliger en anderen, telde hij onder. tevergeefs. terwijl hij. Stevin beschrijft hoofdzakeljk den handel voor eigen reke-. werken verkreeg. mer en. door den invloed van vriend,. zijn. tijd,. zooals. De. zijne vrienden,. doorluchtigen bescher-. den groeten Maurits, in ons vaderland. tot. de gewichtigste ambten werd geroepen. i) Voor den landbouw verscheen in 1843 bij C. F. Auer Ie Middelburg eene verhandeling, die door de Zeeuwsche Commissie van Landbouw werd. bekroond (schryver. 1.. G.. J.. van den Boscli).. 1). Ook. Balance.. grootendeels. voor het hoofdstuk getiteld: van de Staetmaking of.

(14) Weinig bijzonderheden deelte. zijner. handel. omdat. opgeleid,. is. Men. loopbaan.. bij. een. waarin. de maat-. koopman. laten en zich. ;. ook. tot. na een. woonplaats,. school bezocht.. 1582 dien. reis. door Pruisen, Polen en Noorwegen. bij. tp. Plantin. te. volgden. tijd. dat Maurits er de hooge-. hij. zijn. in den. juist. Hier schreef. eerste. werk. i),. dat in. werken elkander met verbazende. Ons bestek gedoogt deel. te. noodig. geven, zijn.. niet een overzicht zijner talrijke ge-. want daarvoor zou een gansch boek-. Toch willen. wij. den lezer een denkbeeld. geven van Stevin's veelzijdige bekwaamheden, met de woorden fut. van Prof. Steichen tour. a. tour. et. 2),. die. hem. aldus schetst: „Stevin. successivement géomêtre, mécanicien,. mathématicien, habile observateur, physicien, philosophe, in-. consommé;. génieur. Archimède; auquel. il. il. fut,. semblable sous. comme. lui. plus. d'un rapport. Fami d'un grand. a. prince,. prêta Tappui de son talent théorique et pratique.". Maurits, die voor de studie leefde, gevoelde zich tot dezen. tweeden. 1. dalr af eigen. tot. Archimedes. getrokken. verbinden. Stevin werd. 's. Genade begaf hem. tottet leeren,. en. wist. hem aan. zich te. prinsen leermeester in de wiskun-. dige wetenschappen en tevens superintendent fijner finance.. In deze betrekking (ook in andere gewichtige ambten) ge-. qwim. sake in sijn grondelicJce kennis, stelde stracx de en sach met vernoughen de uytcomst". Domeine. te. wercke. (opdracht aan SuUy).. Dat Maurits in. dit opzicht. geene halve maatregelen. nam. Stevin „tó uit de mededeeling van hequaemste Bouckhouders Genade daertoe de ervarentste en Vorstelicke. blijkt. ghébruyckte die. snelheid op.. schriften. Vorstdiche. „ Sijn. sijn. Antwerpen werd uitgegeven en sedert. zijne. Bouchhouding naer. onderwees hem.. noopten zijn vaderland te ver-. land te vestigen, zijn niet bekend. Hij koos Leiden. ons. in. hem. redenen, die. den prins voor. hem. der domeinen vond, gaf. te stellen ds. mogen de Itdiaensche wijse te het boekhouden leeren en Stevin zelf Maurits wilde eerst. in het Kwartier der Vrijen van Brugge.. Be ware. administratie. de. hij. aanleiding. te. zich later oefende in de administratie der financiën. hij. den doorluchtigen vorst het volle vertrouwen van vriend; de verwarde toestand zijn raadsman en. toepassen.. dit zelf, zooals wij zullen zien. Antwerpen. Hij verklaart dat. zijne intrede in. bij. hij,. hij. en werd. den. onderstelt dat Stevin voor. boekhouder en kassier werd. schappij,. noot. bekend omtrent het eerste ge-. zijn. rmn. crijghen konde.". verhandeling van Stevin verhet Ylaamsch, werd door scheen eerst vier jaren later in en door Snellius in het overgezet hem in de Fransche taal is zij opgeGhedachtenissen Wisconstige Latijn. Ook in de Dit gebeurde in. nomen en deze Deze. editie is. Wisconstige. daer hem. {zich). ghéboren. Vorst. 1604.. De. door ons gebruikt.. GhedacUenissen^),. inhoudende fghene. Hooghin gheoeffent heeft den doorluchti^hsten Oraengien, ende Heere, Maurits Prince van. in vijf groote Grave van Nassau, etc. etc, etc, zijn verdeeld in de gedrukt Stucken in een band vereenigd en werden. KerckDruckerye van Jan Bouwensz., op de Hoogelantsche druk, pagina's 1600 graft tot Leyden. Zij beslaan ongeveer foliantje. N°. 1 en 5 klein folio, waarlijk een eerbiedwaardig in 1605. Een stukken overige gedrukt in 1608, de. werden. eene plaats. gedeelte der algemeene voorrede vinde hier de Wisconsten in hem Genade Vorstelicke Nadien sijn ,,. 1) Tafelen van Intrest, enz.. Mémoire sur la vie et les travaux de Siraon Slevin. Steichen had deze lofspraak nog kunnen verrijken met er aan toe te voegen dat Stevin ook 2). geroutineerd boekhouder was.. in vertaald door Jean Tuning 1608. Ook opgenomen uitgaven zijn echter Oeuvres Mathématiques, édition Girard, 1634. Beide. 1) In het Fransch. de. niet compleet..

(15) 6. ghemffmi kodde meer dan na de gemeene manier, uyt mrsaeek dat een meer dan ghemeene inbeelding hem 'dede ghe-. hwen. fsdve hem in sijn beroep nut en noodich te sijn, heeft benevens het deurgronden van eenige Wisconstige stoffen uytghegheven eUeïicJce schrijvers in gedructe boucJcen, hem ü&ck geoeffent in amder onghedructe, die. %. iek. na mijn. stijl. beschreef en als Wisconstige Ghedachtenissen bewaerde : WelcJce. 8§m. Genade. Vmrstélicke. mmdar. perikel. van. ie. reysen. int. mtt hem nemende, niet. meughen verloren worden,. te. meer dat. die rmfsen de crijckfmtwynen gemeenelicJc. onderworpen waren, mm gedenct wy hem somwijlen becommert gesien te hebben weesende dat byddien sukl ongeval daer over quaem, ten. dede. verliesen. te. gedacht. {overmidis dattet onmeugélicl. fonthouden) de middel om hem. wa&r, mettet gene daer. %. sijn. tijt. soo. te. is alles. behdpen. vlietelicJe. by. alst noot. in besteedt. hadde.. Ja. dattet. sulcx. in deze stof voor een. beammeri,. M*. Vorst mei soo veel sware sahen niet wel geloovdick en smde schijnen, ten waer. fsijnder piaeis. Mikk ongeval. de reden verclaerde:. Soo heeft. my om. voorcommen, de sekerste wech gedocht, dese Wisconstige Ghedachtefiissen ie doen drueken, daer in vermmgende fgene vryelick en oirbmrlich scheen int ghemeen ie. te. moghen eommen, op dai een of meer dier bouchen commende ie verliesen, ander aliiji vercrijghelicJc sijn.'' In het cori begrijp, dat op de voorrede volgt, lezen w|j dat deze Wisconsiige Ghedachtenissen sullen verdeelt sijn in vijf stmJcen (volumina).. Het. —. vant Weerelischrift in de Fransche vertacosmographie, contenant: la doctrine des triangles, la géographie et 'astronomie. ling:. Hei. eerste. Ia. 1. Mei tweede van de Meeidaei la pratique. de geometrie.. —. in de Fransche vertaling. :. van de Deursichtighe. vierde. in de Fransche ver-. van de Ghemengde. vijfde. —. in de Fransche ver-. ou perspective.. taling: la scénographie. Het. —. pondéraire ou la statique.. l'art. —. stoffen. in de Fransche. vertaling: les mélanges.. In het tweede deel van het. dus in de mé-. vijfde stucJc,. langes, vinden wij Stevin's verhandeling over het boekhou-. den, die. noemt. hij. VorsielicJce boucJchouding in. Finance extraordinaire. ^Wy. noemen,". Domeine. ^). en. % Stevin. zegt. VorsielicJce boucJchouding. handel. cort begrijp, „desen. in het. op de ItaliaenscJie wijse,. tot. onderscheyt der coopmansboucJchouding, op de wijse van Italië,. men. daer. gheoeffeni. meinen. Twelch iel overleggende, en noch daer benevens, dattet niet dkenelick en sijm schriften van anderen, maer gemengt met sijn eygen vonden, cds int volgende blljcken sol:. van de Weeghconsi^). Het derde taling:. dat die const onlancx eerst ghevonden en. seght. gheweesi, hoewel. is. die. ghebruyct. te. coopmans. meenschap me (mede) botuiJchouding. beguamelicJcer uyt. De. te. verhandeling. VorsielicJce boucJc-. wy van. voorbeeli. Bo-. fsijnder plaets. en daer groote ghe-. is,. soo sullen. cort. icJc. dese. ghetroJcJcen. Jieeft,. een. eerst. waer af. Maer nadien. de reden sol verJclaren. Jiouding uyt des. eenige vermoeden de oude. hebben,. stellen,. des coopmans. om. me. daer. leggen de voorghenomen VorsielicJce:'. is. opgedragen aan Sully, den beroemden die, zooals. Franschen financier,. bekend. is,. onder de regee-. ring van Hendrik lY, Frankrijk's ontredderden financieelen toestand verbeterde. Beklaagt Stevin zich, in deze opdracht, dat. hij. met niemand over. zijne. gedachten kon wisselen, uyt. i). VorsielicJce boucJchouding. oirsaecJc. dai. men. van. se selden oni-. Het derde stuk volgt echter in werkelijkheid na het vierde en het. vierde na het tweede. 2). Domeine. jaerlicx. (of ordinaire Finance) is daer. en geduerlick. te. men. rekening op maeckt van. moeten opghebracht worden,. om. te betalen ordi-. naris nootlickheden die jaerlicx voorvallen. 3) Extraordinaire Finance die onsekerlick opghebrocht wort, te^hen alle nootlickheden onsekerhck overcomraende, (als contributiën voor het bestrijden der uitgaven van den oorlog: betaling van Ruyterye, Voetvolk, Tracte-. menten,. officiers,. wapenen,. fortificatien, toerusting. der Zeecrijgh enz.)..

(16) :. O'. mod, dk htm. ^). in. éPmi. m. 9. étanêer. oeffmi hehhm, in Sully heeft. zijn. hij. M. handd. man. i). daddick ghe^. gevonden.. Want. héb desm hmndel VEd. toeghem/ghent^ mjt oirsaeck van gememe fame dieder mercd verhreyt is van u wijs hdeyt der Mnanee van Vramekrijck, wélcke ghy als superintendent {henêm u amder groote Ampten en Gouvernementen) op j,. de. €&rten. Mji mmderhaerliek opgerecM, en soo vervallen sy. weder êp de èeenen ghéholpm dai hy oMien. tot. hamdd gh^men^. ïs,. hevoordering. daitd. hebty. van. my. fwélch. Voorts verklaart Stevin in deze opdracht. boekhouder. zelf. oênt hadde. Bmr. ma. in. is. geweest. y^. Nadien kh. Vhmder. quartier. int. ved ghesien. my. als. desen. sal". my. m. stellig. in deze saJce soo. de omstandigheden toelkten,. wh. vkl in. klaring. is. openbaer dai der groote coopluyden penningmeesters cassiers. Met. soo. noemt,. het ghelt haers Meesters. nkt gebruyeken en connen,. de Penningmeesters der Vorsten. 2),. tot. ghélijch wél. hun doen. uyt oirsaeck dat den coop-. dmr. sftl BomeWmêder aitijt weet wat geit sijn cassier i^henwoordelkk sonder wederspreking in casse moet hebben. ffWfi. 1). Ni. Hkr. woorden,. uyt vólght datter tusschen den Vorst en sijn. Penningmeesters. der. oplegging. anders. (al. geen eintlick. cassier). dan tusschen den coopman en. slot. van rekening met volcommen. gemaect en wort, dun als. resten. uyt het. het slot voldoen met een hoop banquerouten. dickwils. quade schulden,. diese. vast gaet, gélijck. volght,. nkt. bewijsen op hemlien. commen, en dat deur een ghemeene dkse wel. sij. overlijden, welcke. regel,. f. te. en. moeten. wélcke voor deghene. sijnder plaets verclasrt. sol worden.. dan den Heer vant. geit. by sijn Penningmeesters in. wesen geen kennis noch bewijs hebbende, soo volght hieruyt dat. na. hemlien. datter. ghelt. en. geen. ghevraecht sijnde, soo sy antwoorden. f moet daer by. is. den Vorst nuich. blijven,. wél anders vermoeden, of weten dat hy sijn eyghen pennin-. dm men eygen. casskrs gebruyck) voor alle schulden verant-. (buyten. dat se. Nu. dat door zijn systeem van boekhouden. int volgende. of jaren meer ontfangen hebben dan uytgegheven, f wélck al op hun segghen an moet commen te meer onbesloten jaer. dan. paal en perk gesteld zal worden aan de knoeierijen van de vorstelpe penningmeesters. Ziehier zgne onbewimpelde ver-. „T'. Vorst. nochtans soo en. slot voldoen^. van f ghene sy. bewijs. cassierschap. dese sake des coopmans wijse te volgenJ^. meent. Hij. geen. is.. van rekening eens voor-. ampt scheyden, of mette erfghenamen na hun. vermoeden^ ja gheloofde vastelkk, dattet den Vorsten meugelkh. was. den. heeft. en dat se f selve. jaers,. Penningmeesters onbekent. jaerlicx maect slot. daddich ghe-. f Antwerpen^ fander in. vam de Vrijen) en. Vorst van sijn. men. hoewél. gangen. sijn. positief, dat hij. coqpmamcke boucJchouding en. in stof van Finance (f een. was. doet achten^. stdcJce stof yet in. u nkt mishaghen en. ^ wélck den. het koopmansboekliouden en de Vorsielicke bouckhouding. De bouckhmding is door Stevin langzamerhand verbeterd toen hij de praktyk toepaste; deze wijzigingen kan men vinden in de Maie. ghen op. dan. siet. intrest. sich. moet Ikhfen, maer hy en cant niet bewijsen,. met open oogen. benautheyt geduerlick schot. commen, en sijn. tot achterstel. verswaren,. van een groot incommen, op. te. meer. dattet cleen over-. derghelijke voet in de dis-. pense deurvliecht.. Maer. de groote coopluyden verstaen. by aldknse stdcken. stijl. coopluyden. en. blijven,. hun. stuck beter,. volgden, daer souder. hun casskrs souden. weynkh. want groote. so wel schatten. Vofsieiieke. haar in. PoiUtcae. tetiae. of. Burgerlicke. Stoffen,. uitgegeven. na Stevin's dood door. zijn zoon Hendrick.. 2). Jn m^nkeerm de Fonieliche pmningmegtteri om gmanta fauim te strafen hij wijt de. schreef. ;. veroveren als Vorstélkke Penningmeesters,. By. dldien. de. coopluyden sulcken manier van. bewijs te. wercke stelden, in den handel die hun Facteurs voor hemlkn zegt Stevin dat hij niet. ongevallen. meer aan. brek pan tdrden, dan wel aan de mgherechtiche^t der menschen.. ge-. doen,. gélijck. hemlien. de. dispense,. Vorsten sy. gebruycken over de Facteurs van. en souden met stdcken vrymoedkheyt.

(17) '. V /. 11. 10. Men. daarom. en. dmr an. te. dig. maken. Het nieuwe systeem van boekhouden. te. bracht werkelijk verbetering in de door. standen. de ervaren boekhouders, richt. dat Stevin niet scliroomde de naakte waarheid. ziet. openbaar. hem. Ten. geschetste toe-. houding. achtte hij het oirhoir voorder de handt. om. Vorsten. te. hewijsen dat die Penningfneesters, of. te. blijkt:. segghen. dicheyt. „Maer nadien. dese. dese. dinghen ghebouwet. d'. asschen. light,. want. ven ordonnantien, instructien en edicten daer af uitgevende.. daerom by de. wMen. ten. begeven. te. hun. hulp fmchien nemen.. tot. Ten derden opdat deur gemeene hennis BoucJchouding,. Yord&n alsoo. deselve. int gébruych. te. is,. eene groote. me. queUing. slotte. te vergeefs sijn,'^. schrijft hij. proef. is. Noch soude men meugen. te. ghebruycken, segghende dat als. dat dan de Bouckhouding in. ligghen,. sal. ghylieden. soudt. hem. ttchten voor een. meyn. lijcke. nen. heeft.. En. derghe-. ick ook dat ghylieden soudt oordeelen van deghe-. Vorsten en Eepubliquen het bouckhouden ontraden.". die. (mede) ghehadt heeft.'. j,Mijn aerbeyt sai niet heel ten. af gebleven. môet.. van dinghen daer hy gheen verstant af en. om. voorcommen een swaricheyt, daer de weerelt van de. oudste tijden daer ons ghedachtenis. verdwijnen en. onervaren die geen antwoordens waert en waer, als sprekende. mocht worden, en by ander. verbetert. geraken soo veel meughelick waer,. vermoeden datse. rechtveerdicheyt failliert,. d'asschen. deser VorstelicJce. is te. me. daerom. Vorsten en Eepubliquen daerse int gebruyck. raden wilde Bouckhouders. wesen, dit voorbeeld. ghelijcse. Sooder ymant waer die de groote coopluyden ont-. dit seggen:. boucJchouding in Domeine of Finance. tot. sonder nochtans in die stof ervaren. niet. geraeckt. hun moch-. op de rechtveer-. Bouckhoiiders, welcke ghebrekende, dat daer. der. soo. dan in Cooplienhandel,. by den coqpman niet en verdwijnt, alsoo. BoucJchot*ders, die. maecM. een quaet be-. ist. te sijn. ningen hier in gearbeyt hebben, niet heymelick, moer geschre-. Ten tweeden opdat coopmans. het vak,. Merkwaar-. Italiaensche bouch-. fauten en ongerechticheden openbaar. de bomkhouding in. betamen, niet gedenchende soot schijnt, wat Ko-. te. het woord.. sluyt hier in dit Hoofsch bewint meer. ooch wesen mocht^ fe^len^ achtende dese opening geen. wiet. nu. dezer voorrede, waaruit hare strekking ten. slot. alle. hij. wel voor Vorsten als voor Coopluyden, soo. houden, ook door het uitgeven eener verhandeling.. eersten. het. is. duidelijkste. Deze moest dienen: „. mannen van. de eerlijkheid der boekhouders. Tot de. grooten handel niet drijven aïsmen wel slet gheheurenJ^. soo. aan. die. Sully,. „gemerct. dat van de sake dadélick. mijn Meester'^) behaecht''. het welslagen. En. Stevin kon over. der proef nu oordeelen, want. de Italiaansche methode, zooals reeds gezegd. hij. begon met. is,. \. in. 1604. Wij. hebben gemeend deze weinige bijzonderheden den. lezer niet te. mogen onthouden. Wanneer de. de opdracht aan Sully werd geschreven in 1607 en de verhandeling zelve uitgegeven in 1608.. wekt, dan zal. hij. doorbladeren.. Hij. In de voorrede: an dm,. leser dadélick ervaren in de Itor. liaensche bomkhouding, bestrijdt Stevin. van sommigen,. die. met vuur de meening. het boekhouden afhankelijk stellen van. tot. i. lezing. bij. hem. sympathie voor den grooten Bruggenaar heeft opge-. eenige. met des. te. meer belangstelling. beschouwe deze schets. als. de kennis van de Italiaansche methode,. voudige. verklaring. harer. beginselen,. eene bijdrage tot de kennis van den. doch stijl,. dit. werkje. eene inleiding als. eene een-. bovendien. als. die voorheen in. de koopmansboeken gevolgd werd. i) Maiirits. 2) Hij. noemt. dit jaartal in. Alleen door het vergelijken van het oude met het nieuwe,. de foritelieke Bouckhouding.. i.

(18) \. f. 12 door het toetsen van de beginselen der vroegere schrijvers de werken onzer tegenwoordige, verkrijgt men eene. aan. gevestigde. En. overtuiging en leert. men. zelfstandig oordeelen.. vooral in de sake des hottchhoudens. is. zelfstandigheid. noodig.. Om den dikwijls moeilijken weg tot onderzoek voor velen gemakkelijk te maken werd dit werkje samengesteld. Moge het aan dit doel beantwoorden.. Leiden, Augustus. 1886.. EERSTE AFDEELING.. BESCHOUWINGEN. î. 1'. I.

(19) \. HOOFDSTUK. I.. Wettelijke bepalingen omtrent de koopmansboeken.. De koopman In. het. volgens de wet verplicht boek te houden.. is. boek van ons Wetboek van Koophandel en. eerste. wel in de artikelen. 7,. 6,. 8 en 9 vindt. men de. bepalingen. omtrent de Koopmansboeken. Drie boeken. boek. (art.. 6),. zijn. door de wet voorgeschreven,. brievencopieboek. het. (art.. nl.. het dag-. en het register. 7). voor het inschrijven van de Balans met bijgevoegd en Staat (Balansboek). art.. De koopman lang te bewaren dag,. tot. Yan deze. 8.. boek den grondslag is. verplicht. voorts. (art.. drie. boeken maakt het dag-. van het boekhouden.. uit. 9. ^).. zijne. boeken 30 jaren. In het dagboek moet. naar de orde des. tijds,. hij. van dag. zonder witte vakken, tus-. schenregels of kantteekeningen, aanteekenen zijne inschulden. en. schulden, de. ondernemingen in zijnen handel, de trek-. kingen, acceptatiën of endossementen van wissels en andere. 1) Artikel il. jaren.. Men. worden. in. van den Code de Commerce bepaalde dezen termijn op 10. heeft echter begrepen dat die termijn te kort was, dat die moest. verband. gebracht met de bepalingen van het burgerlijk recht. over verjaring, Art. 2004 B.. W.. Mr. A. De Pinto, Mandleiding. en dien mitsdien uitgestrekt. ioi het. W.. v.. K.. tot. 30 jaren..

(20) .. ] 16 haDdelspapieren,. wat. alles. ook. hij. 17. en in het algemeen. verbintenissen. zijne. en. ontvangt. van welken aard het. uitgeeft,. Het brievencopieboek. is. afzendt; de brieven die. hij. Het balansboek dient. bestemd voor de brieven die ontvangt moet inschrijving. tot. hij. tot bewijs strekken tegen. van den Staat en. maanden des jaars moeten. gegeven. teekend.. val. hij. het. bij. den koopman niet voor welke methode. boekhouden. echter richtig gehouden. van. moet volgen; de boeken moeten dat is volgens de voorschriften. zijn,. artikel 6.. Öeene witte vakken, geene tusschenregels of kantteekeningen. mogen. gevonden worden. Het open laten van. in de boeken. vakken zou kunnen dienen. witte. vullen, die niet. later bijgeschreven zijn. het ontstaan van zeker geschil. bedrog. later. partijen in te. zijn; tusschenregels of kantteekenin-. gedaan. gen kunnen mede. om. ;. met het oog op. alles kennelijk. met het doel. Vandaar het verbod.. te plegen.. de boeken richtig gehouden, dan hebben. Zijn. kracht,. kooplieden onderling. tusschen. aanzien van den. tijd. (art.. zij. den koopman.. bewijs-. 10) en wel ten. der handeling en der levering, de hoe-. voor de boeken van den makelaar en van den. zijn. expediteur.. schrijft. 1919).. algemeen, vinden wij er ook nog die meer in het bijzonder. opgemaakt worden en eigenhandig door den koopman onder-. De wet. art.. gehouden, kunnen echter. richtig. niet. Behalve deze bepalingen omtrent koopmansboeken in het. bewaren.. hij. tegenpartij dergelijke. leveringen op crediet te doen (Burg. Wetb.. Koopmansboeken,. zij.. Balans^), die binnen de eerste zes. De. eerste. moet een zakboekje, dat mede. van geschil bewijskracht heeft. (zie art.. 66 en 68. de expediteur daarentegen een dagregister houden. hebben. Wij. nu. gezien. in ge-. W.. v. K.),. (art.. 86).. welke boeken de wet aan koop-. lieden voorschrijft. Artikel 6 bevat echter. nog eene bepaling. voor de boeken, die de wet. „Elk koopman. verplicht dagboek. te. minderd zoodanige gebruikelijk. houden," zegt artikel verdere boeken. doch. zijn,. niet noemt.. als in. den koophandel. waarvan het houden door de wet. geboden wordt.. niet. Het Tmsboek en het groothoek behooren Gaat. men. door. de wet. bijzonderen tot. is. 6, „alles onver-. o. a. tot. die. boeken. echter na hoeveel verschillende boeken, die niet zijn. tak. voorgeschreven, gebruikelijk zijn in eiken. van handel en. dan komt men. nijverheid,. de overtuiging dat het aantal zeer groot moet. Alvorens van. dit. onderwerp af. zijn.. te stappen, zullen wij. het. danigheid, de hoeveelheid en den prijs der goederen, behou-. dagboek nog eens nader bespreken. Hoewel dagboek Jour-. ook de copieboeken van brieven richtig. naal beteekent, noemt de koopman het Memormal. Het vol-. rechter als middel van bewys. doet als zoodanig geheel aan de voorschriften van artikel 6,. dens. tegenbewijs;. gehouden,. kunnen door den. worden aangenomen.. omdat. Koopmansboeken leveren ook een bewijs op tegen personen die geen handel der. hoedanigheid. en. welke daarop gebracht. drijven. zijn. (particulieren). hoeveelheid. der ;. ten aanzien. van de leverantiën. mits het van elders bewezen. zij. Met staat wordt bedoeld eene bij de balans gevoegde ontleding harer posten. Het is niet voldoende dat de balans spreekt van 1) Staat en Balans.. debiteuren, crediteuren, goederen, enz.. men. diteuren enz. op den staat aan te wijzen.. is. verplicht die debiteuren, cre-. het. de. allereerste. aanteekeningen. handelsvoorvallen, naar orde des. tijds. boek was oorspronkelijk en. Dit. is. bevat. van. alle. ingeschreven. dikwijls. nog het Mad-. daghoek.. Een daer. I. koopman gewoon was aan de. de. dat. wezenlijk Memoriaal, Stevin zegt het ons,. beschreven. ghedachtenissen. in. commen. is. een boek,. die int. Jornad. noch SchuUbouch niet en behooren^ dat derhalve slechts enkele aanteekeningen bevat, die men, afzonderlek wil houden.. om. welke redenen dan ook,.

(21) 19. H|. ons verder mede. deelt. (zie. Hoofdstak lY, 2de. afd.),. klad-dagboek (cladde of prima-nota) werd gebezigd. dat. het. tot. het inschrijven van. alle. maat, gewicht,. in. dan werden de. of rekening en dergelijke,. getal. partijen in het Journaal of. dagboek in het. net overgeschreven en wel in houcJchouderschen form, dat. met aanwijzing der debiteuren en dagboek was. Keeds ten. tijde. Dit klad-. van Stevin en. zelfs vroeger,. ^).. wordt het door de wet bedoelde. het zoogenaamde Memoriaal",. een enkel boek en ook niet. Velen matig. altijd eerst in het. bereiking. tot. „. dagboek of. niet door alle kooplieden in. splitsen het in zoovele deelen als. achten. van het. boekhouden beoogen. Uit zulk een. zij. klad gehouden.. noodig en doel-. doel, dat. stel. zij. met het. boeken wordt dan. een Journaal gevormd, dat in homkhouderschen form gesteld. en naar orde des tot. tijds,. hetzij. van dag. maand wordt gehouden. Het. zicht plaats. van. alle partijen in. om. tot. dag of van maand. dient eerstens tot een over-. een boek vereenigd en in de tweede. de overboeking der posten in het Grootboek ge-. kunnen. leidelijk te. bewerkstelligen. Dit Journaal. is. dus niet. het door de wet voorgeschreven dagboek, maar een middel. 1) Valentin. ponr c^rer dise. (gedrukt Ie. naal spreekt. on. i. zegt dit ook in zijne Practigue brifue. de eompte touehant. Antwerpen. bij. Ie. principal train de Marchan-. Jan Loë in 1550),. als hij. van het Jour-. :. „Pource que eest Uvre doibt estre faict sans aulcunes erreurs, correct, Ie doibt premièrement escrire en nng mémorial, et hors Ie dict mémo-. rial. M^. Mennher de Kempten. et tenir lipres. de dans. Ie. voor in de plaats stelt, richtig gehouden, dan eveneens aan de voorschriften van art. 6.. men er voldoet men. die. vray Journal.". 1) Eindelijk. in. dagboek, is volgens Stevin het eigenlijk dagboek, daer men dagélkx oMe voorvallende handelingen na seker reghel in. Intusschen. en brengen de posten uit het gesplitste of ongesplitste Memoriaal dadelijk in het Grootboek over. De splitsing van alle boeken, het zoogenaamde Memoriaal is geoorloofd ^). Zijn. tollig. noemde men. Memoriaal.. Het Journaal, zpde dus de omwerking van het klad-. beschrijft. Anderen achten het houden van zulk een Journaal over-. de eerste aanleg van het Journaal.. derhalve. het, zeer ten onrechte,. crediteuren.. is,. (hetzij. gesplitst of ongesplitst) tot het Grootboek.. was men zeker dat. partijen;. die inschrijvingen juist waren, dat er niets moest veranderd. worden. van overgang en wel van het zoogenaamde Memoriaal. een enkel. bezigen,. als. is. zij het niet noodzakelijk dat het geheele dagboek vervat de koopman kan daarvoor zooveel afzonderlijke boeken aard en het gerief zijner handelsverrichtingen noodig of. deel,. de. maken. Men heeft juist daarom het een dagboek van art. 6 Wetb. Handleiding tot het van 1830 veranderd in dagboek enz. Mr. A. De Pinto,. nuttig. Wetboek van Koophandel^. dl. II,. pag. 32..

(22) 21. Aan. deren.. Adam. de hand van. Smith. ^). en anderen zal ons. dit niet moeilijk vallen.. In. 's. menschen natuur. wel hetgeen bij. eene geneigdheid tot ruilen en. voor hetgeen. hij. behoeft. Alleen. den mensch openbaart zich deze geneigdheid, volstrekt. niet. de dieren. Immers niemand zag ooit een hond een. bij. welberaamd plan van. HOOFDSTUK. ligt. te veel heeft. hij. ruil ten uitvoer brengen, bv. het ruilen. van boutje tegen boutje met een anderen hond. Deze ge-. IL. neigdheid. deed den handel geboren worden en. ruilen. tot. werd dientengevolge de grondslag, waarop het beginsel van de verdeeling van den arbeid berust, terwijl arbeid het fonda-. ment Handel,. Om te. tot. geld. en. kooplieden.. eene grondige kennis van het koopraansboekhouden. geraken. is. het. Kan men. noodig. te. weten wat men door handel. waardoor. steeds. kan men waarnemen. in. mogelijk. vormen van de. men. dat. zich heldere begrippen. beginselen, waarop het koopraansboekhouden. steunt Alzoo eerst handel en dan debet en. Be. kan. credit.. handel bestaat uit den ruil van het overtollige tegen. Ie eiken ruil moet. men. niets anders zien. dan twee menis. verkooper en de ander laatste kooper of verbruiker;. waarden waarvan. eene. door den eersten verkooper. geleverd wordt aan den laatsten kooper of verbruiker, terwijl deze. in. ruiling. elke fabriek en. een werkman op een fabriek. werkzaamheden zou kunnen verrichten. alle. vorming van een zeker fabrikaat vereischt worden, is. er. kan voorzien.. zegt. als. ter. raateriaal. iemand „. vinden die zelf in. Niemand kan. maken en. Bonamy. te. Price. zijn eigen. ^).. Hij. die. brood kneden,. bouwen. zijn eigen huis. zich. al zijn behoeften zijn. te gelijkertijd,". echter bepaalt tot de. vervaardiging van een bepaald artikel, kan daarin eene vaar-. schen en twee waarden, twee menschen waarvan de een. twee. tot. evenmin. eigen jas. het noodzakelijke.. eerste. alleen. overvloedig. Evenmin. beroep.. elk. welke. niet. door verdeeling van den arbeid. het voortbrengend verraogen helpt bevor-. verkregen,. houden denken, zonder kennis van het wezen des handels het. Wat men. zij. deren. geheel. is. alles.. wordt. zich zonder handel geen koopraansboek-. Terstaat.. van. is. verstaat en hoe. eene waarde in ruil voor het verkregene aan den. eersten afstaat.. digheid en. bekwaamheid. in denzelfden. man op. tijd. te verklaren. hoe deze ruilingen. tot. te. in staat stelt. brengen de werk;. eene fabriek zal door steeds denzelfden arbeid te. verrichten ook daarin eene steeds grootere vaardigheid verkrijgen en eveneens. meer en beter. in denzelfden tijd voort-. brengen. Het verdient hier opgemerkt te worden dat ieder. op deze wijze meer voortbrengt dan. Wij zullen trachten. hem. verkrijgen, die. meer en beter voort. hij. zelf. kan gebruiken.. stand. komen, vervolgens omtrent den oorsprong van het werktuig dat daartoe gebezigd wordt, het geld, eenige bijzonderheden. mededeelen,. om. te. eindigen met den koopman, die het werk-. tuig in beweging brengt en alzoo de ruilingen helpt bevor-. 1). De vader van de wetenschap welke men staathuishoudkunde noemt. In zijn wereldberoemd werk „An inquiry into the nature and. 1776 verscheen. causes of the wealth of nations." 2). De. circulaliemiddelen,. door. Bomany. Hartog. Haarlem, Erven Bohn, 1870.. Price. Vertaling. van Mr. L. De. 11.

(23) 23 mm mm. bier dan. De brouwer brouwt meer. hij. de bakker bakt meer brood dan Mj. kan uitdrinken,. zelf. zelf. noodig heeft; des-. gelps maakt de hoedenmaker meer hoeden en de schoenmaker meer schoenen dan voor eigen gebruik noodig zijn. Aangezien nu ieder mensch, door zijn arbeid, meer voortbrengt dan. hij. kan gebruiken, besteedt. zelf. van de producten. gedeelte. zijner. vlijt,. het overtollig. hij. het gedeelte dat. hij. voor eigen gebruik niet behoeft, voor zoodanige producten. Vin den arbeid. instandhou-. Men kan. zich. in de vroegste tijden, deze ruilingen. dat. voorstellen. echter. als hij tot. Hij tracht derhalve het. heeft.. tegen het noodzakelijke.. te ruilen. overtollige. >. mederaenschen. zijner. z|n leven noodig. ding van. met eigenaardige bezwaren gepaard gingen.. Stel eens dat. de. brouwer en de bakker vleesch willen hebben en den slager. kunnen geven voor de hoeveelheid. niets anders in de plaats. vleesch, welke arbeid.. De. verlangen, dan de producten van. zij. slager. hunnen. echter ruimschoots voorzien van bier. is. en brood. Hij kan dus niet ruilen met den brouwer en den Behalve. bakker.. meer lieden. deze. twee personen. wenschen. die. te ruilen,. zijn. er. echter. nog. de kleermaker, de hoe-. denmaker en schoenmaker; in óén woord, allen, die meer voortbrengen dan zij zelf kunnen gebruiken, verkeeren in geval.. hetzelfde geeft. wat. een. of. den.. in. Wanneer. ieder. nu eene. vindt, die. partij. wordt verlangd voor een. ruil. jas,. een hoed. paar schoenen, dan kunnen de ruilingen geschie-. Is. dit. niet. het geval,. dan. is. de toestand werkelijk. onhoudbaar.. nemen. te. hunner. Ten einde het. zegt. Adam. lastige. van zulke toestanden. te vermijden,". „moest ieder voorzichtig man,. Smith,. zijn,. had plaats gevonden, er natuurlijk. zóó zijne zaken. opbrengst van. zijn. te di-^ven, dat hij. eigen arbeid,. altijd. op. voor zeker gedeelte van. vlijt.". tijden gebruikte. ruilmiddel was. dit. de producten. zeer. al. men. daartoe het vee, doch. ongeschikt.. De man,. die zout. dan vee, was toen genoodnoodig had en niets anders bezat waarde van een geheelen os zaakt zout te koopen voor de gedeelte hij zonder verlies geen of een geheel schaap, omdat door hij, Besloot afstaan. van zulk een dier zou kunnen bede zou dan verdeeling, den nood gedrongen, toch tot in schaap een van beste gedeelte zitter van het zout het ruil. verlangen,. terwijl. onze veebezitter gedeelten overhield,. willen aannemen. misschien niemand meer in ruil zou stukken van overgebleven de Bedenkt men tevens dat. die. een. geslacht. schaap. aan. bederf onderhevig. zijn,. dan kan. onze veebezitter men zich voorstellen aan welke verliezen een os of een besloot toe er hij als zich ging blootstellen, ruilhandel te drijven. stukken de met om schaap te slachten verdeeling wel niet, want Onmogelijk was dus zulk eene vindt nog wel een afneeen stuk van een geslacht schaap alleen ezels had, dan mer, maar wanneer de veebezitter de waarde van een, twee moest hij wel zout koopen voor der hoeveelheid die hij noodig had. of drie ezels, al naar gelang en daar waar zij Yerdeeling was dan totaal onmogelijk genoemde nog reeds de op mogelijk was, stuitte men behalve voor mogelijkheid de zich op andere bezwaren. Al stelt men aantal gelijke deelen te of een schaap in een zeker onderling in waarde niet deelen verdeelen, dan zouden die ruilen (tot koopen) tot kracht dezelfde niet. een. os. dus tot een bovendien zouden die deelen niet weder worden. kunnen geheel bijeengevoegd men bezwaren werden uit den weg geruimd toen zijn,. bezitten; in elke. maatschappelijke periode, nadat de verdeeling van den arbeid. voorgoed. ruil. In de oudste. gelijk. „. in. bedacht. behalve de bijzondere. eene zekere hoeveel-. heid van de eene of andere koopwaar in voorraad had, die. naar zijne meening, slechts weinigen zouden weigeren aan. Al deze metalen leerde kende merkwaardige eigenschappen van de gescheiden en bijeengemakkelijk kunnen metalen nen. De verlies, zijn niet gevoegd worden, zonder noemenswaardig af door het geaan bederf onderhevig, slijten zeer weinig.

(24) &% bniik. en. en zilYor. worden. 25. hebben eene hooge innerlijke waarde, wat goud. Daarom. betreft.. het edel metaal ruilmiddel ge-. is. uitnemendheid. Behalve de functie van ruilmiddel,. bij. vervullen de edele metalen nog eene zeer gewichtige. van waardemeter of. die. edel. metaal. onderhevig. kan. aan. als. even. zij. waarde hebben,. zwaar. ander i). waarde. stukjes. als. bij. rol, nl.. Daar het. handelsartikel. en het verdeeld. men. ook. zijn,. het mogelijk. is. waardebepaler.. eenig. wisseling in. worden in zooveel. stukjes,. i. minder dan. veel is. liever:. verlangt,. onderling. welke. dezelfde. het ruilen of koopen eene. moeten afwegen en daarenboven bepalen. men dan. En. i).. zou ieders. dit. ruilmiddel en vergist. ijzer als. zal die vergissing. van het afgewogene teweegbrengen;. men wel. nauwkeurig. verplicht. heeft. behalve goud en züver, ook andere metalen. het dubbele. doel gebezigd, dat wij beschreven hebben.. IJzer was in gebruik. bij. nen; in Eusland heeft tina als is. gebruikt.. ruilmiddel echter. daartoe te. de. de Spartanen, koper. men. Hoewel. de voorkeur verdient boven. kunnen. van. ijzer. zilver. bij. goud en. zilver is. wegen, omdat een gering. op. Het. want iedereen zou de bekwaamheden van een daarom voor iedereen een. is. niet te waardeeren ge-. mak, dat het afwegen van de metalen van staatswege geschiedt.. In de bekende niun tinstellingen worden verschillende metaal. hoeveelheden. afgewogen halte,. om. Bij. hebben zich echter. te. Het wegen zou trouwens nog niet de grootste moeilijkzijn, meer bezwaar zou de bepaling van het gehalte. en koper,. dit metaal te afwisselend. Goud en. dienen.. op den tegen woordigen. de Komei-. evenals het goud en zilver. platina. marktprijs. bij. een tijdlang (1828—1845) pla-. het wegen,. heid. essaieur moeten bezitten.. Men. bij. de waarde.. opleveren,. tot. zich. verschil in gewicht een aanmerkelijken invloed uitoefent. zekere hoeveelheid goud of zilver af te passen, die den pr^s koopt.. men. moeten. niet zijn. Gebruikt. geen merkelijk verschil in de waarde. uitdrukt van het voorwerp dat. men. zelf het gehalte te. werk ook. nauwkeurig afgewogen. Deze aldus. van bepaalden vorm en van bepaald ge-. stukjes,. noemt men gemunt. geld.. de Komeinen werd het eerste geld gemunt onder de. regeering van Servius Tullius.. De benamingen,. die. men aan. kunnen handhaven. In den beginne werd het metaal gewogen, de kooper woog het in. de munten. tegenwoordigheid. pondo een Komeinsch pond goed koper. Dit pond werd verdeeld op dezelfde wijze als het Engelsche Troy-pond, name-. tot. lederen. koop.. van. In. sikkels. De oude Komeinen. verkooper,. XXIII,. Genesis. Abraham woog Efron vierhonderd. den. tijd. vs.. bij. sloten. sluiten. 16, lezen wij:. het geld, waarvan. zilver,. het. hij. van. „En. gesproken had,. onder den koopman gangbaar.". hun koop, per. aes et Ubram,. d.. i.. metaal,. lijk. die. gaf, zij. duidden in den beginne aan de hoeveelheid inhielden.. in twaalf oneen.. tijde. gehalte.. Het Tower-pond. meinsche pond en. Wij kunnen ons gemakkelijk voorstellen welk een last het voor iedereen zou zijn bij eiken koop zelf het metaal te. pond. = 373.242. Nog heden 1) Het. De. waarde van goud en zilver is inderdaad van weinig beteekenis, wanneer beide metalen in het grootst mogelijk aantal Staten tot standaardmunt worden verheven, met eene vaste verhouding tusschen de waarde van het goud en zilver. Het bi-metallisme aldus toegepast, schijnt de eenige voldoende oplossing der thans hangende muntquestie. wisseling in. Het Engelsche pond. (sterling) hield ten. van Eduard I een Tower-pond zilver van een bekend. met schalen en gewicht.. 1). Zoo bevatte de Komeinsche as of. was. iets lichter. iets. zwaarder dan het KoTroy-. dan het Troy-pond. (1. men van een pond. (sterling).. grammen).. ten dage spreekt. van ons tienguldenstuk (goud tientje) staat gelijk gram fijn goud. Koopt men nu eene cassette voor ƒ 10, dan geeft men 6'^/,üoo gram fijn goud in ruil voor de cassette. De hoeveelheid edel metaal (6'8/,o„o gram) is de werkelijke waarde van het goudstuk, de waarde die op het muntstuk is aangegeven (tien gulden) uitgeven. bv.. met het uitgeven van. de nominale.. 6*''/,oon.

(25) ; ;. 26. men. hoewel het geldstuk, dat. oorspronkelijke waarde. zijne. hoeveelheid. goud van "/jg. gehalte, d.. zoo noemt, volstrekt niet meer heeft. behouden en ook geene. 11 deelen. i.. ±. Het bevat nu. aanduidt.. zilver. 27. fijn. 8 grammen. en 1 deel alliage. verschillende. dezelfde verdaarom ook in waarde verschüden, toch overal derhalve 20 sols was Livre Een deeling werd gevolgd.. =. De Fransche. livre hield oorspronkelijk een Trooisch. fransche pond kunnen wij nog. pond. Behalve het Engelsche en. een bekend gehalte.. van. als. voorbeelden noemen het. =. 12 deniers. 2de afd.) In het schuldboek van Stevin (zie hoofdstuk IH, en groeboek gehouden in ponden Ylaamsch, schellingen. 1 sol. op de 12 deelen.. zilver. van Europa, onderling in zwaarte en. staten. is. ten.. Een pond Ylaamsch. = 20. schellingen; 1 schelling. =. 12 groeten.. Schotsche pond, dat aan het Engelsche gelijk was, het pond. Vlaamsch, het pond van Yenetië enz. enz. Al deze benamin-. gen. van. zijn. shilling in. Engeland, het talenê en de drachme. en de marh. de Grieken. bij. Het geld. in Duitschland.. kunnen. reeds gezegde. het. Uit. bepaald gewicht afgeleid, desgelijks de. een. wij gemakkelijk afleiden. even goed. als. zooals wij hebben aangetoond, eene. andere,. elke. koopwaar. doch eene koopwaar die eene. den naam dien men er aan heeft gegeven, doch alleen door. meer algemeene volmacht tot koopen geeft dan elke andere drukt het is de koopwaar bij uitnemendheid. Adam Smith. het gewicht aan edel metaal, dat het bevat.. deze eigenschap van. de waarde van een muntstuk niet wordt bepaald door. dat. Genoeg echter omtrent den oorsprong van het ons. nu. met. de. eens zien hoe het ten. Hij. daarvan. ^). geld.. Laat. van Stevin gesteld was. tijde. Europa.. in. muntstelsels. pradiqMe d'arithméthiqm. zelf. een. geeft. kort. in. zijn. en zakelijk. y^. Entre. les. diverses. es2}hces. dârgent^ qui sonf quasi infi-. ü y a une pour Vheure par Europe la plus générale^ a sgavoir de Livres, Sds et Beniers. Et comhien que la Livre nieSj. cfwii. pais est. est la. inégale. a ceUe d'un autre, car d'autre valeur. Limre de Flandres^ d'autre. dÂngleterre. a son Soh y-Or-fü. Ie. etc.. et. et. Men. ziet. de Vénize, de France,. Toutefois teïïe raison quil. du. Solz a son Denier de. en chacun.. sa Livre. celle. Car. tmd Denier hieruit,. tout la. dat,. Sok. y a de. Vun. est la v'mgtiesme. domiesme de son. la Livre. pais^ la. mesme. part de. considered as. a. het. UU. geld. aldus uit. „. :. A. guinea. may. for a certain quantity of necessaries. and conveniences upan all the tradesmen in the neighhourhoud.'' Een guinje i), of in het algemeen een stuk geld, kan men dus beschouwen in. overzicht.. eene. zitten. en. als. een wissel betaalbaar. konden ruilen gehad,. niet.. dan. bij. den slager, leert ons. zouden. Zonder geld moesten. zij. terstond. zij. hunne producten. In den handel. bruiker,. De hij. kooplieden. Het voorbeeld van den bakker. hunne producten. brouwer, die. bij alle. Bier en brood be-. zekere hoeveelheid koopwaren.. deze eigenschap. den. niet. dit.. voor vleesch. Hadden. zij. geld. hebben kunnen ruilen. 2).. zoeken naar een verbruiker voor regel. gaat het. ook zoo in den. eerste verkooper vindt zelden terstond een ver-. moet dezen dus trachten. te. vinden en misschien. SoW. hoewel de ponden (munten) in de Een guinje zz 21 shill. Men merke hier op dat het gebruik van geld een dubbelen ruil noodig maakt; want als de bakker en de brouwer hunne producten geruild hebben voor geld, dan moeten zij weder geld tegen vleesch ruilen, om dit laatste artikel te bekomen. 1). 2). i) Te vinden in de Oeuvrês matkémaiiques, door Alberl Girard by Elsevier uitgegeven.. I. is,. in. 1634.

(26) f. 29 9fi. dien omhaal van. ZOU. zeer lang. hij. zpe. waren, die. moeten zoeken. als. er geen kooplieden. taak overnamen.. Door middel van de koopwaar geld \ is de koopman in staat zijn. bij. uitnemendheid, het. waar. te. koo-. genomen. weder kan verkoopen aan een derden, toch komt de koophanden van den verbruiker.. zonder kennis. kregen worden.. een tweeden koopman wordt verkocht en deze laatste het. eindelijk in. drie vierden. van het wezen des handels geene heldere begrippen van het koopmansboekhouden kunnen verzeiden,. overtollige. pen en hoewel het gekochte misschien weder met winst aan. waar. woorden, waarvan. de werken van bekende schrijvers? Omdat, zooals wij reeds aan het begin van dit hoofdstuk. zijn uit. Heeft. men. leeren. inzien. dat, evenals nagelen,. noten en. gember met geld worden gekocht, ook geld kan gekocht worden met deze artikelen dat men met hetzelfde recht kan zeggen „ik geef koopwaren uit om geld te koopen" als ;. De. dus. eigenlijke handel begint. en eindigt. den verbruiker,. bij. bij. terwijl. den eersten verkooper de kooplieden. als tus-. Kan men. om. het geld beschouwen als een werktuig dat dient. nen zich van dat werktuig, uitmaken,. helpen dien. zij. brengen, de kooplieden bedie-. tot stand te. de ruilingen. dat. men dus. in het algemeen hoopwaren ruilt tegen koopwaren,. dan heeft. zijn het niet die. zij. den handel. alleen bevorderen, doch in. men de. d.. Als koopman wordt verkoopen. art.. u. w. en.. Ten. slotte. i) Het. is. .. hij. zijn. (ruilen). aangemerkt die van het koopen dagelijksch. beroep. maakt. (Zie. v. jl.^.. nog. dit.. Waarom,. zal. men. wellicht vragen, al. niet mogelijk in zulk een beknopt overzicht alles omtrent het. geld te zeggen. Ter aanvulling. nemen. wij het volgende over uit Mr. N. G.. blz. 451 en vg. „In den ontwikkelingsgang der volken neemt men, wat het gebruik van gemunt geld betreft, vier tijdperken waar. In het eerste tijdperk is gemunt geld eene onbekende zaak; alle handel is dan zoogenaamde ruilhandel, of men bedient zich van geldsurrogaten. Het tweede is dat, waarin het geld in zwang. Pierson's. leerboek. der Staathuishoudkunde,. komt; een vooruitgang, die ee..t mogelijk worft bij verm^rfering van vlottend kapitaal, want het gebruik van gemunt geld maakt betrekkelijk veel kapitaal noodig. Wordt met de invoering van credietpapier een begin gemaakt, zoo neemt het derde tijdperk een aanvang. Eindelijk opent zich een vierde, wanneer men het grootste deel der betahngen leert bewerkstelligen door overschrijvingen en het geld in de meeste gevallen een zuivere. Men. dan, als het ware, tot den eersten toeopnieuw, immers voor het grootste gedeelte, ruilhandel geworden. Behoudens dit belangrijk verschil evenwel, dat by den ruilhandel het geld in het geheel niet wordt gebruikt, terwijl het nu wordt gebezigd als waardemeter ; betaalt men elkander niet in geld, men Ideëele. rol. gaat vervullen.. stand teruggekeerd; de handel. is. is. rekent toch in geld. Ook wordt de muntspecie niet volkomen verdrongen.. Zy dient nog i. ^. bij. kleinere betalingen en voorts tot dekking van bankschulden.". om koopwaren. te. koopen". ;. naar onze meening een goeden grondslag gelegd voor van het boekhouden naar de Italiaansche. beoefening. methode, waarvan de beginselen alleen steunen op ruilingen,. hun. eigen belang (uit zucht tot winstbejag).. en. geef geld uit. „ ik. schenpersonen of agenten optreden.. w.. z.. uitgeven en ontvangen..

(27) \. 31 het dubtwee tegenovergestelde plaatsen van het grootboek, uitmaakt. bele van de Italiaansche methode. Voor den beginner. echter deze uitspraak werkelijk on-. is. als gevolg verstaanbaar, omdat als beginsel gesteld wordt wat toepast. men dat beginsel het van aangemerkt worden. 31. moet. Het Italiaansch boekhouden moet. worden omdat. HOOFDSTUK. Over de. linker-. boek. wijzen. Hl.. kan. afgeleid worden.. deze. noch. dit,. dat ick in alle ghehandelde partie ray sel-. ven of mijn naam, nummermeer debet of credit en stel. (Hoofdstuk I, 2e Afdeeling).. „Het koopmansboekhoLiden wordt daarom dubbel boekgeboekt. op twee plaatsen. wordt, namelijk. eens in het. (in. het. debet en. eens in het credit en niet zooals sommigen meenen omdat. de partijen eerst in het Manuaal of Journaal geschreven en. daarna. heid;. het. in. Manuaal. hejt. grootboek. overgebracht. worden; want het. ingevoerd voor het gemak, niet uit noodzakelijk-. is. hoofdzakelijk. dient. daartoe,. om. de posten. (de. onderdeelen der partijen) gemakkelijker in het grootboek te. kunnen overbrengen" Zoo ten. schreef. dage. zegt. i).. Oio Domenico Peri in 1638 en nog heden. men. u,. dat. het boeken van elke partij op. worden. Il. Negoliante, Geneva 1638, Parte. konden machtig worden. Yalentin Mennher de theorie.. Kempten. I, ;. Gap. VI. Deze handleiding. is. de. het vroeger geciteerde werkje van. geeft alleen. een practisch voorbeeld, geene. beide. tot. uitkomsten. dezelfde. en. opgenomen,. boekingen. moeten. administratie ten doel te. men met de eene beeen specifiek overzicht te verkrijgen van de (activa) bezittingen de van zoowel standdeelen des kapitaals, andere administratie moet als van de schulden (passiva), de. allen. tijde. te allen. tijde. aantoonen dat het verschil tusschen de activa. overzicht is en tevens een gedetailleerd verminderingen. en kapitaalsvermeerderingen de geven van De dubbele boeking van het kapitaal en zijn vermeerderin-. en. passiva juist. verminderingen moet derhalve bij de behandeling Men van het boekhouden op den voorgrond gesteld worden.. gen en. juist moet voorts leeren inzien dat deze dubbele boeking gevolge ten vindt, door de eigenaardige wijze, waarop zij plaats. heeft. dat alle partijen. op twee plaatsen. in het grootboek. eens in het geboekt worden, namelijk eens in het debet en credit en alle. het 1). in. noodzakelijk. op beide plaatsen met. partijen,. kapitaal. en. niet. alle. vatbaar. zijn. als. zijne. werd weggelaten. Dit worden aangetoond. methode. te. gelijke getallen.. partijen. omdat. boeking zouden. oudste, die wij. latere kapitaalsvermeerderingen. De. Heeft. leiden. is. de hoegrootheid van het kapitaal. beide boekingen. uit. zoodat. Een ander ghemeen teycken. grootboek). dubbel genoemd. houden van het kapitaal waarmede wordt. dat. verminderingen. Schuldboelc.. partij. i.. bij den aanleg handel gedreven. Daartoe wordt het kapitaal geschreven, zoodanig grootboek het in tweemaal boeken der. en rechterzijde van het Groot- of. houden genoemd, omdat elke. te. o.. beginsel stelt op twee verschillende. het als. verkrijgen. de dubbele boeking van. vermeerderingen alles. Om. zal. echter. moeten. Wij zeggen. voor eene dergelijke. en verminderingen. in de volgende bladzijden. een helder. wij eerst. overzicht. der. kennis maken met. i.

(28) 33. 32 het. grootboek,. zooals. Peri. want. bevat. dit. zeer juist. zegt:. hare eigenlijke toepassing,. wij zullen ons. daarom. alleen. die later. men. A,. die. B. moeten geschieden, namelijk de geldsom-. hem. en C. E. zijn. schuldig gebleven, voorts de. van hem. F. en. vorderen hebben.. te. bezig houden met het grootboek en geene beschrijving geven. bedragen die B,. van het Journaal.. Goed beschouwd bevat het grootboek dus alleen ontvangsten en uitgaven en daarom is de Latijnsche benaming Ta-. Be. vindt trouwens in de tweede afdeeling van dit. lezer. werkje Stevin's Journaal. of Manuaal, waarbij. hij. zich ge-. makkelijk het Memoriaal kan denken, waarvan het Journaal de copie is in den houcJchouderschen form gesteld.. Het schuldboek van Stevin. verschilt. van de tegenwoordig. gebruik zijnde alleen door de pagineering. Stevin noemt. io. de eerste pagina links. De. enz.. grootboeken. nummert namelfk de geslagen. grootboek. de aangrenzende pagina rechts,. 2,. van. onzen. tijd. zijn gefolieerd,. linker- en rechterzijde. met hetzelfde. cijfer,. in. Be. den.. manier. van. Stevin. voorkeur; immers duidt b^ (debet). en. elk. oneven. verdient. hem. van een opendier voege dat. c|jfer,. ontegenzeglijk. de. elk even cijfer de linker-. de rechter-. (credit) zijde. van. het grootboek aan. Opmerking verdient nog dat de opschriften (hoofden) bij hem, boven elke rekening tweemaal geplaatst. eens links en eens rechts.. zijn,. Het SémUhouck is, volgens Stevin, een boek, waarin de pariim des Immaels overghestdt worden en alle schidden deze. bepaling. schulden moeten bevatten. ;. zou bij. het. grootboek. expensi. En in. de ware.. lijk. é. en uitgaven. werkelijkheid. is. aanteekening) eigen-. het boeken der ontvangsten. boekhouden hoofdzaak. Be eene wijze. het. bij. (zie 2de afd. 1ste. i). wordt dient daartoe. waarop het kapitaal geadministreerd. uitsluitend, terwijl de andere ten doel heeft de kapitaalsvermeerderingen en verminderingen, die, zooals men later zien zal,. door den natuurlijken loop van zaken van. ontvangsten wat de vermeerderingen. zelf,. betreft, of als. of als. uitgaven. wat de verminderingen aangaat, in de eerstgenoemde administratie worden opgenomen, te controleeren.. Beschouwen. wij. eerst. de. ontvangsten en. van het. administratie. natuurlijke. uitgaven,. de. kapitaal, later zullen wij. de tweede administratie des kapitaals, de kunstmatige, met de natuurlijke verbinden.. Be. van het grootboek. linkerzijde. is. bestemd voor de ont-. vangsten, de rechterzijde voor de uitgaven.. Men kan. de ont-. vangsten en uitgaven in twee rubrieken splitsen en wel in dadelijke ontvangsten en uitgaven en in toekomstige of latere.. Wij beginnen met de eerste rubriek en noodigen den lezer Stevin's schuldboek eens op te slaan en pag. 4 en 5. uit. gheckierich oirdenükh voor ooghen staan.. Volgens. hulae accepti. 3,. men. figina 2 en 3 in Stevin's grootboek, nu met 1 zoowel aan de linker- als aan de rechterzijde zouden genummerd wor-. uitsluitend. de Italiaansche methode bevat. te. bezien.. Hij. den koopwaar. vindt. daar de ontvangsten en uitgaven van. uitnemendheid, het geld. Pag.. bij. om. ontvangsten, pag.. 5,. 4,. de. lin-. de rechterzijde,. schulden ook de ontvangsten en uitgaven van de verschillende koopwaren, waarin men handel drijft Schuldboek is dus geene gepaste benaming; liever. kerzijde,. dient. om. uitgaven te boeken. Het saldo (overschot) dat aan-. %B^Q men. de rechter-. het. echter behalve. worden Bij. man en. N'. uitgaven. grootboek, nog beter hoofdenboek. (Met hoofden. alle. wezig moet ^). zijn. alle. kan. van de. te allen tijde. gevonden worden door. linkerzijde af te trekken.. Het verband. in de practijk dikwijls de rekeningen zelve aangeduid).. het volgen der Italiaansche methode schrijft de koopin het grootboek niet alleen de dadelijke ontvangsten. uitgaven. der. koopwaren, doch ook de ontvangsten en. 1) Tafelen van ontvangsten en uitgaven. spreken van de linker- en rechter2) Kortheidshalve zullen wij dikwijls posten dat aan de eene of zijde, waar wij bedoelen het totaal bedrag der. andere zyde geboekt. is..

(29) 35. 'tyP'Ê. iiil. alzoo. tusscheE beide zijden van het grootboek,. bestaat. Mer tusscbeE de. rechter-. linkerzijde,. ^rékmim^\ Het. door het woord. ,Wd";. noemt men. en. wordt aangeduid. eeT hoofd geven, wU zeggen, eene. De. dadel^ke ontvangsten en uitgaven betreffen niet alleen. doch ook. rember en. andere koopwaren, zooals nagelen, noten,. alle. de ontvanffsten en uitgaven van deze. derffeliike;. Lkelen worden^daarom van het. Wj. op dezelfde. w^zeleboeH. als die. moeten hier gewagen van eene eigenschap, die de. rekeningen. BiBgen. het. bezitten. en die uit de natuur zelve dier reke-. voortvloeit. Altijd. ml. mindering van de linkerzijde. hier de rechterzijde eene verte. kennen geven, nimmer. zal. uitgeven van peper,. nagelen en dergelijke en het uit-. kunnen aanduiden van Een voorbeeld tot opheldering. Tevens eene waarom de ontvangsten links en de uitgaven. is. geven van. geld.. Het geld wordt steeds voor. waarde. boek. gesteld, de. te. tot onregelmatige. Ontvangt men 60 balen peper, men zal ook niet meer dan 60 balen peper kunnen uitgeven. Hadden wij de peper ingekocht voor f 1000.— en verkocht voor ƒ1200.— dan blijkt daaruit alleen dat de ruilwaarde, de koopkracht. 60. (of. Stel. eens. dat. wij. is. dat. 60. balen. wü. peper ontvangen.. peper koopen en. Wn. dat het. moeten nu. peper een hoofd geven (eene rekening openen) ten einde de ontvangst der 60 balen te kunnen boeken.. geopend. ;. waar moet nu de ontvangst geboekt worden, links. Wg. of rechts?. ginnen. Zullen. volgen de natuurlyke orde, dat. het begin.. bij. uitgeven. De rekening wordt. kan. eerst. wg nu de. En. het begin. is. is,. be-. wij. hier ontvangen, peper. geschieden als er peper ontvangen linkerzgde. is.. overslaan en ieginnen op de. boekingen der uitgaven.. stellig niet.. is. de eerste keer. veranderingen in de ruilwaarde. ren invloed uitoefenen op het boeken der uitgaven? Zeer. der peper. rechts geboekt worden.. nominale. echter deze verandering in de ruilwaarde der goede-. de. verklaring,. zijne. van andere koopwaren, zooals nagelen en peper, die blijken uit de rijzing of daling der marktprijzen, geven aanleiding. echter de linker- eene vermindering rechterzijde.. zijn.. boekhouden eenig verschil tusschen. Kan. rekeningen der koopwaren, de zoogenaamde onpersoonlijke. eene vermindering aanduiden van. er in het. Schijnbaar. de rekeningen in Stevin^s schuldboek).. geld. (Zie. altijd. de linker, het omgekeerde zoude onbestaanbaar. opschrift eener rekeninj?. rekening openen.. geld,. rekening zal daarom. balen. kochten eerst met ƒ 1000.— verkooper kocht van ons f 1000.. toegenomen; wel. de. wij. met 60 balen peper), terwijl wij later met dezelfde 60 balen peper f 1200.— kunnen koopen. Feitelijk hebben wij 60 balen. peper ontvangen en ook 60 balen peper uitgegeven. schijnbare verschil, waarop wij willen wijzen, is alleen. Het. gelegen in de omstandigheid, dat in het boekhouden alle ont-. vangsten en uitgaven, die niet in geld geschieden, tot geld herleid i). Zoo zou in het bovengenoemde geval. worden. ontvangst. de. geboekt.. Doch. aanteekenen?. want. als. men. der zal. 60 balen peper met f 1000.— worden de uitgave der peper met ƒ1200.—. men. Eene. zoodanige. werkelijk. boeking. ƒ 1200.—. uitgaf,. zou. onjuist. zgn,. men zou ƒ200.—. rechterzpe?. Wanneer. wij. vervolgens peper uitgeven (verkoopen), zal. in zijn grootboek heeft gedaan (zie ontvangsten en uitgaven wel onderscheiden van de denkbeeldige. De werkelijke ontvangsten en uitgaven der koopwaren worden in onzen tijd, behoudens uitzonderingen, uitgedrukt in 1). Men. moet, evenals. Stevin. dit. lilde hoofdstuk, 2de afd.) de werkelijke. elke uitgave aan. boekt. worden,. ontvangen is. volgt,. duidelijk. dat. de rechterzijde van de peperrekening ge-. omdat,. evenals. hier. het. op. het. linker.. Het. uitgeven. ook de rechterzijde volgt op de. de uitgaven, juist omdat het uitgaven. zijn,. de ontvangsten verminderen; de rechterzyde van de peper-. de eenheden, veelvouden en onderdeden van het metrieke stelsel. Worden deze werkelijke ontvangsten en uitgaven tot geld herleid, dan verkrijgt men de denkbeeldige, die in het grootboek nevens de werkelijke worden geplaatst. Gemakshalve spreken wij van 60 balen peper, beter zou het zijn de kilo's te. noemen.. I.

(30) 36 verliezen. lijk,. men. BoveEdien geeft. onmoge-. men ƒ 1200.—. voor welke. omgekeerde. Er. het. opheldering van het woord. dat. is. het duide-. door het uitgeven der peper, de inkoopsprijs. hier. i f 1000.—). Die f 1000.— moeten dus is evenzeer gemakkelijk. in plaats. f 1000.—. toch in uitgaaf zouden moe-. deel. als. uitgaaf geboekt. aan. te. ten. gebracht worden, indien. toonen dat de. De koopman. de. —. peper voor f 800. verbij het uitgeven. rekent alles in geld,. der 60 balen peper denkt. hjj. aan de f 1000.— die. De. uitgaven van koopwaren, die. denJéeddige. uitgaven^. moeten. stemming gebracht worden inkoop betaald. zijn,. derhalve. altijd. in. met de bedragen. aan. de. danen. overeen-. Jan. den. met de denTéeéldige ontvangsten.. gebezigd wordt,. partij. het onder-. is. begrijpt de. het woord post gemakkelijk, als. men denkt. partij zelve.. waarop posten uitgetrokken worden,. die ontvangsten of uitgaven voorstellen. uit. den ge-. welke voor Jan, welke voor Pieter?. ruil,. heeft. vangen;. Welke boekingen volgen nu. zake.. ter. hij. noten uitgegeven en peper in de plaats ont-. dus een uitgaaf en een ontvangst moeten. zal. wel. en. boeken,. I. meermalen ge-. dat wij al. navolging van Stevin hebben. Men. eene begrooting,. zijn,. bij. partij,. en niet de. partij. beteekenis van. er. die. Jan, de tweede Pieter. Dit tot. is. wij in. van het woord. eener. hij. geld herleid. partij. behouden. Het woord post^ dat tegenwoordig zeer ten onrechte. Doch tot. eerste. hebben en dat. worden. Het. uitgegeven.. is. De. ^).. bruikt. oorspronkelijk voor betaald heeft.. ÏP. Jan koopt dus peper met noten en Pieter doet is hier eene partij in koophandel ge-. ontvangt.. daan. kocht was. ril. uit,. in het boekhouden in geld worden uitgedrukt,. (d.. '4. het mitgeven van geld hier. 60 balen peper. terugontvangt. Maar, aangezien alle ontvangsten en uitgaven. l|k,. il. is. 37. noten. als. uitgaaf en peper als ontvangst,. I I. Toch handelt men in de. practijk. anders.. Men. brengt. terwijl Pieter juist het tegenovergestelde zal doen.. steeds de verkoopsbedragen in uitgaaf; in het door ons ge-. geven. zou. voorbeeld. f 800.— in het. 2*1^. men dus f 1200.—. in. het. 1ste. en. geval boeken, de daardoor ontstane ver-. schillen (winst of verlies). worden echter. later, als. de balans. Beide boeken derhalve een uitgaaf en een ontvangst noodzakelijk. boeking. gevolg van den gedanen echter. is. ruil.. als. Deze tweeledige. voor geen van beiden een dubbele.. Zij. worden met de twee handeUngen, waartoe. kan vergeleken. il. moet opgemaakt worden, van de rekeningen afgeschreven,. men. zoodat daardoor bevestigd wordt wat wij omtrent het boeken. is,. der. denkbeeldige. uitgaven gezegd hebben.. Wg. zullen. nu. een stap verder gaan.. moet.. het doel. om. en die een natuurlijk gevolg. een. boek. is. aangetoond, wat. De koopman. men door handel. treedt op als agent, ruilt. met. verricht toe. ;. ;. van den. zijn. en betaalt het dadelijk,. ontvangt het boek in de plaats. In het vorig hoofdstuk verstaan. het koopen (of verkoopen) van elk artikel verplicht. bij. gij. gij. ruil. Gij. dus geld. koopt. uit. en. hebt hier niets overtoUigs. de twee handelingen, uitgeven en ontvangen, waar-. door den ruil verplicht waart,. gij. geeft. zijn ieder. op zich zelve • ('. winst te behalen en verkort. afstand, die er tusschen. u. als het. ware den. den eersten verkooper en den ver-. beschguwd geheel tegenovergesteld. ongelijksoortig en. karakter.. Zoo. is. hebben een volkomen. het ook gelegen als. bruiker bestaat Wij zullen hier niet uitweiden over de be-. deze handelingen. kwaamheden. een copie van. Jan boekt derhalve alleen wat. hmdms. is. die. Welnu, Jan overeen ontvangt. hij. moet. bezitten; voor de sake des houck-. het voldoende als bezit noten. met elkander. te. wij. hem aan. het werk zien.. en Pieter heeft peper, ruilen, de. zij. ruil geschiedt. komen. heeft,. volstrekt. omgekeerde. te. niets. boek. stelt.. Gij. neemt er. als het hij. te. gij. ware. boeken. meer; Pieter doet ook zoo, doch in. orde.. en Jan. van Pieter peper, terwgl Pieter noten van Jan. woord partij 454 W. v. K.. 4) Het zie art.. is. hier toch. evenmin misplaatst. als in cherteparty,.

(31) 39. ö'O. Wit ©cMer dat. onze aandacht moet trekken. hier. Jan na den. met Jan;. noch Pieter. vorderen, omdat de rail. Beschouwen brengt. meer met Pieter. ruil niets. is. aldus:. ik. Pieter. voor de. afgedaan. is. te. ^).. dat. geval,. ons van zelf. de uitgaven en ontvangsten in de toekomst, tot. tot. Koter. nagelen noodig en weet dat Jan deze koop-. heeft. waar. bezit.. voor. zijn. de plaats.. Jan. is. nagelen. gdd. met Pieter. te ruilen,. koopwaar. (de. bij. doch verlangt. uitnemendheid) in. Pieter heeft voor het oogenblik geen geld,. echter eerlijk en. hem voor ƒ 300. na. bereid. vlijtig.. Jan vertrouwt Pieter ten. — nagelen en. is. hij. is. volle, levert. tevreden als Pieter 3. maanden. heeft. ontvangen,. dus nagelen uitgegeven en niets in de plaats. zoodat. Toch, wij hebben. de rail. dit. slechts. ten. halve. is. geschied.. reeds gezien, moet de uitgaaf der nagelen. gevolgd worden door een ontvangst, omdat Jan de nagelen niet heeft. ontvangst. cadeau gegeven.. Nog eeee andere. ontvangst en de. Wat nu. besclioiiwing.. te. doen? Jan redeneert. Hoe. uitgaaf boeken als hij. een der partijen, bv. Jan, de beide boekingen in geld uitdrukt? zal. dan aan beide zijden van het grootboek gelijke getallen boeken? Om deze vraag voldoende te beantwoorden, moet men op den vooi^rond stellen, dat bij eiken ruil beide partijen belang hebben en ook beide paitijen heeft ingekocht én moeten winnen. Stel dat Jan de noten voor ƒ 100. dat hij op het tijdstip van den ruil, door de toegenomen ruilwaarde der geld kan ruilen, dan zal hij ook eene hoeveelheid noten, deze voor / 110. kost. peper kunnen koopen die ƒ 110. Hij boekt dan naast de werkelijke ontvangst der peper, als denkbeeldige. Zal hij. —. —. —. ontvangst ƒ 110.— en blijkens het vroeger gezegde, naast de werkelijke uitgaaf der noten, als denkbeeldige uitgaaf ƒ 100. Zie hier eene partij,. —. —. II. schuldig verMaren]. hem. debiteeren.. vervolgens een hoofd in het grootboek en. geeft Pieter. de f 300.— op de nu geopende rekening aan de de plaats der ontvangsten, zoodat hij toch na de. boekt. linkerzijde,. gedane uitgaaf een ontvangst boekt.. Het wordt nu. eerst tijd eene verklaring te. verlatijnde constwoorden^ die. nog. altijd als. geven van de. technische termen. het boekhouden gebruikt worden.. bij. debiteur. debiteeren. schuldig,. schuldig verklaren,. schuldenaar; credit wil zeggen schuldeischend, cre-. diteeren schuldeischend verklaren en crediteur schuldeischer.. Deze woorden kunnen. dan gebruikt worden,. alleen. wil aanduiden, dat men van. ettelijke. heeft. en omgekeerd dat anderen. alleen. bij. der. persoonlijke rekeningen.. echter. past. ontvangsten. meen op de vele. te. personen. te. als. men. vorderen. vorderen hebben, dus. De nog. in gebruik zijnde. deze woorden ook toe. bij. het boeken. en uitgaven van koopwaren, in het alge-. onpersoonlijke rekeningen, en. daarom. blijft. voor. oningewijden over de Italiaansche methode een sluier. hangen.. De koopman zou boeken hebben. alleen dadelijke ontvangsten en uitgaven te. als hij. geen krediet gaf en ook. geve ons deze uitdrukking. —. — men ver-. geen krediet nam. Het kre-. diet. geven en het krediet nemen. zijn. dus alleen de omstandigheden die aanleiding geven. .. is om met gelijke getallen aan beide zijden van het grootboek te worden geboekt. Wenscht Jan echter de gemaakte winst te contioleeren, dan neemt hij de meerdere ontvangst van ƒ 10. op in de tweede administratie van het kapitaal. Hij heeft dan op peper geboekt ƒ 110.— (of ƒ 100.— en ƒ 10. winst) als ontvangst, en op noten ƒ 100.— als uitgaaf, terwyl ƒ 10. aan de rechterzijde van de kapitaalrekening geboekt worden. Dan eerst verkrijgt hij gelijke getallen in het debet en credit. (Zie volgende hoofdstukken).. die uit haren aard niet vatbaar. |H. som. zal Pieter voor die. theorie^) i). de toeJcomst, of wat op hetzelfde neerkomt, ik. in. Dehet beteekent. de levering betaalt. Jan. som na 3 maanden van hem ontvangen, en daar Pieter goed is voor het bedrag, kan ik de ƒ 300.— boeken als eene die. Hij. de persoonlijke rekeningen.. voor het oogenblik wel geen f 300.— van geleverde nagelen ontvangen, maar ik zal. heb. feit,. heeft,. het. maken. hebben van elkaar niets meer. zij. nu een ander. wij. te. (het. vertrouwen schenken), tot. het debiteeren en crediteeren.. —. 1) Deze. theorie heeft. bouckhouderschen in het Journaal.. stijl. haar ontstaan te danken aan den zoogenaamden. {of form) d.i. de wijze van inschrijving der pai^tijen.

No results found