Startnotitie gemeentelijk Rioleringsplan 2022-2026
Met deze startnotitie wil het college de raad informeren over het voornemen tot het opstellen van een nieuw gemeentelijk Rioleringsplan en in gesprek gaan over de hoofdpunten en de wijze waarop het college hier invulling aan wil geven. Met de komst van de Omgevingswet verandert de opzet en invulling van het Rioleringsplan.
1. Nut en noodzaak van een gemeentelijk Rioleringsplan (het waarom)
De Wet milieubeheer verplicht gemeenten nu nog om een vastgesteld Rioleringsplan te hebben.
Hierin beschrijft de gemeente hoe zij invulling wil geven aan de gemeentelijke zorgplichten voor afvalwater, hemelwater en grondwater, de zogenoemde ‘gemeentelijke watertaken’. Gemeenten hebben de (beleids)vrijheid om binnen de wettelijke kaders lokaal invulling te geven aan deze watertaken. De lokale doelen en beleidskeuzes worden in het Rioleringsplan vastgelegd. Het plan vormt tevens de noodzakelijke onderbouwing voor de hoogte van de rioolheffing, om de kosten voor uitvoering van de gemeentelijke watertaken te dekken.
Naast deze wettelijke noodzaak, zijn er belangrijke inhoudelijke argumenten voor een gemeentelijk Rioleringsplan. Het belang van de bescherming van de volksgezondheid wordt soms vergeten. We vinden stromend (warm) water uit de kraan gewoon en het doorspoelen van het toilet (met
drinkwater) vanzelfsprekend. Om de binnenstad, wijken en dorpen, bedrijventerreinen en het buitengebied leefbaar en gezond te houden, is de afgelopen decennia geïnvesteerd in vele voorzieningen en infrastructuur zoals riolering. Deze vertegenwoordigen een grote waarde. Als vandaag alle voorzieningen voor het uitvoeren van de gemeentelijke watertaken vervangen moeten worden, is daar circa € 900 miljoen voor nodig. Om er voor te zorgen dat de kwaliteit hiervan voldoende hoog blijft en dit allemaal goed blijft werken, moet dit doelmatig en professioneel worden beheerd. De wijze waarop dit gebeurt, wordt vastgelegd in het Rioleringsplan.
2. Nieuwe vorm van Rioleringsplan, in lijn met Omgevingswet (het hoe) Vanwege de nauwe samenhang met de fysieke
leefomgeving, wordt voor het nieuwe Rioleringsplan een omgevingsgerichte
benadering gevolgd. Met deze gebiedsgerichte uitwerking anticiperen we op de Omgevingswet.
Het plan word zo vormgegeven dat de verschillende onderdelen van het plan geïntegreerd kunnen worden in de daarbij passende kerninstrumenten van de
Omgevingswet, namelijk de Omgevingsvisie en op termijn een Omgevingsprogramma en het Omgevingsplan (zie afbeelding).
De nieuw planvorm bestaat uit een visiedeel en programmadeel. In het visiedeel staan centraal: de invulling van de gemeentelijke zorgplichten, sturende principes, ambities en op welke wijze en met wie de gemeente deze wil realiseren. Daarbij wordt de verbinding met de strategische doelen voor Apeldoorn gelegd, in lijn met het Apeldoorns rad voor de leefomgeving en Omgevingsvisie (in ontwikkeling). De visie wordt gebiedsgericht uitgewerkt in het programmadeel van het plan, waarbij we de indeling in de gebieden volgens de Omgevingsvisie zullen volgen.
Naast de toestand en het functioneren van de huidige voorzieningen, beschrijft het programmadeel het beheer, onderzoek en de maatregelen die nodig zijn om deze visie te realiseren, voor zover deze door de gemeente worden uitgevoerd en deze acties vanuit de rioolheffing kunnen (mogen) worden bekostigd. Dit deelprogramma richt zich op de periode 2022-2026, met een doorkijk naar de
middellange en lange termijn. Maatregelen die door bewoners, bedrijven, ontwikkelaars of andere organisaties moeten worden uitgevoerd, zijn hier niet in opgenomen; wel de eventuele eisen hieraan, de communicatie hierover of de ondersteuning hierbij door de gemeente. Maatregelen kunnen ook bijdragen aan andere (klimaat)doelen. Voorbeelden zijn ontstenen (afkoppelen) en vergroenen of de aanleg van natuurvriendelijke wadi’s, die bijdragen aan het tegengaan van hittestress.
Voor de planperiode van het nieuwe Rioleringsplan wordt 2022-2026 voorgesteld, zodat er een ruime overgangsperiode is voor latere integratie in omgevingsvisie, -programma en -plan.
2 3. Speerpunten van het nieuwe Rioleringsplan (het wat)
Het centrale doel van het nieuwe plan is het behoud en het versterken van een vitale en gezonde leefomgeving. Dit doen we door:
- het bijdragen aan de gezondheid van mens, dier en plant,
- het bijdragen aan het herstel van het natuurlijk (water)systeem, verbetering van de grondwatersituatie en vergroting van de biodiversiteit (inclusief bodemleven),
- het inspelen op de gevolgen van klimaatverandering, om schade door het veranderende klimaat en extreem weer (neerslag, droogte en hitte) zoveel mogelijk te voorkomen,
- het beperken van de klimaatvoetafdruk van de uitvoering van de gemeentelijke watertaken.
Hieronder volgt een toelichting op de belangrijkste punten van het programmadeel van het plan.
Klimaatadaptatie (wateroverlast en droogte) Voorstel beleidsvoornemen
Het gemeentelijk Rioleringsplan gaat verder in op de thema’s wateroverlast en droogte. Voor het nieuwe plan worden modelberekeningen geactualiseerd voor de zogenaamde ‘stresstest
regenwateroverlast’. De gevolgen van extreme neerslag worden gesimuleerd, waarbij ook de afstroming over het (hellende) maaiveld wordt berekend. Hierdoor ontstaat een goed beeld van de locaties met een verhoogde kans op wateroverlast. Hieruit volgt of extra maatregelen nodig zijn voor het opvangen van de gevolgen van klimaatverandering en afhankelijk van de locatie, welk type maatregelen en uitvoeringsplanning hiervoor het meest effectief is. Bij de keuze van het type maatregel gaat de voorkeur uit naar natuurlijke, ‘groene’ oplossingen en maatregelen die meerdere baten hebben voor de leefomgeving.
In het nieuwe plan wordt meer aandacht besteed aan het tegengaan van de gevolgen van droogte en regionale watervraagstukken (o.a. drinkwater) door herstel van het natuurlijk watersysteem (voor zover vanuit andere functies mogelijk). Waar mogelijk koppelen we de maatregelen tegen
wateroverlast met droogte. Bijvoorbeeld door neerslag niet alleen zo snel mogelijk af te voeren, maar dit lokaal te geleiden naar groenvoorzieningen en daar in de bodem vast te houden, en daarna het grondwater zoveel mogelijk aan te vullen. Deze aanpak sluit aan bij de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie waarin alle overheden samen de ambitie hebben vastgelegd dat Nederland in 2050 zo goed mogelijk klimaatbestendig en waterrobuust is ingericht.
In het Rioleringsplan wordt invulling gegeven aan de risicodialoog, zoals benoemd in het landelijke Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie.
Afkoppelen regenwater Voorstel beleidsvoornemen
Een bijzondere maatregel waar we hier apart op ingaan, is het afkoppelen van regenwater in de openbare ruimte en bij particulieren. Deze maatregel dient namelijk meerdere doelen: het beperken van schade door regenwateroverlast, het beschermen van de volksgezondheid (minder ‘water op straat’), minder riooloverstortingen op oppervlaktewater, minder afvoer van relatief schoon water naar rioolwaterzuivering en het aanvullen van bodemvocht voor groenvoorzieningen (droogte).
De komende planperiode wordt het afkoppelen gecontinueerd. De huidige ambitie van 6 ha per jaar wordt opnieuw getoetst, ook in relatie tot andere opgaven. Het afstromend regenwater wordt in de bodem geïnfiltreerd, waarbij dit eerst wordt benut voor het openbaar groen (bomen, struiken, gras) en het meerdere voor aanvulling van het grondwater is. De stimuleringsregeling voor het afkoppelen van daken door particulieren wordt meer onder de aandacht gebracht en bedrijven op gemengd gerioleerd bedrijventerrein worden gericht benaderd om te ‘ontstenen’ en verhardingen af te koppelen. Vanuit het watersysteem worden prioriteitsgebieden voor afkoppelen benoemd.
3 Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om de riooloverstortingen op vier zogenoemde overstortvijvers vergaand te beperken. Dit zijn retentievijvers zonder verbinding met de rest van het oppervlaktewater, waarin bij hevige neerslag tijdelijk rioolwater wordt geborgen om wateroverlast in de omgeving te voorkomen. Onderzocht wordt hoeveel en op welke termijn
voldoende regenwater van de gemengde riolering afgekoppeld kan worden om deze overstortingen tot een aanvaardbaar minimum te beperken.
Doelmatig in stand houden van de kwaliteit en goede werking van de riolering Voorstel beleidsvoornemen
Voor het doelmatig beheer is het noodzakelijk om een goed beeld te hebben van de ligging, kwaliteit, onderhoudstoestand en het functioneren van de riolering en andere voorzieningen voor de
gemeentelijke watertaken. In de planperiode worden inspecties, metingen, verwerking revisies (gegevens over uitgevoerde maatregelen en aanpassingen) en ander onderzoek uitgevoerd.
Specifiek zal onderzoek worden gedaan naar de omvang en herkomst van zogenaamd ‘rioolvreemd water’ (bijvoorbeeld in Zevenhuizen) en het opstellen van een aanpak voor vermindering van de afvoer via riolering naar zuivering door rioolrenovatie en het opheffen van ‘foutaansluitingen’.
Vervangingsopgave riolering Voorstel beleidsvoornemen
Om de kwaliteit van de bestaande riolering in stand te houden, worden planmatig vervangingen, reliningen* of reparaties uitgevoerd. De keuze gebeurt op basis van leeftijd, schadebeelden en risico’s. Op plekken waar maatregelen nodig zijn, maar het riool voor het grootste deel nog een tijd mee kan, worden lokaal levensduur-verlengende reparaties uitgevoerd. De keuze en
uitvoeringsplanning van maatregelen wordt zo veel mogelijk afgestemd met andere
(beheer)programma’s en investeringen voor maatschappelijke opgaven, zoals plannen voor
wegonderhoud of de toekomstige aanleg van een warmtenet in Kerschoten. In de planperiode wordt ook overgegaan op programmatisch onderhoud van de gemalen (nu nog vooral curatief).
* Bij ‘relinen’ wordt de bestaande betonnen rioolbuis voorzien van een nieuwe, kunststof binnenvoering.
Samenwerking
Voor een doelmatige uitvoering van de gemeentelijke watertaken is samenwerking nodig. Zowel een gemeentebrede samenwerking met de omgeving als met bewoners, bedrijven en andere
(maatschappelijke) organisaties in de stad.
De samenwerking met de waterpartners oa Waterschap Vallei en Veluwe en de regiogemeenten in het Samenwerkingsverband Water Oost-Veluwe en in het Regionaal Adaptatieplan functioneert goed en leidt tot vergroting van de kwaliteit en kennis en zorgt ervoor dat we aanspraak kunnen maken op middelen uit het Deltaprogramma en andere regelingen. Met de samenwerkingspartners in de regio en landelijk worden ervaringen van innovaties gedeeld, zoals het toepassen van infiltrerende
verhardingen, omgang met asbesthoudende voegenkit in rioolbuizen, het benutten van regenwater in en om het huis en verduurzaming van bedrijfsprocessen (beperking klimaatvoetafdruk).
De gezamenlijke opgaven vragen ook om samenwerking met bewoners en bedrijven, alleen al omdat een groot deel van alle oppervlak in particulier eigendom is. Bewoners en bedrijven zullen verder worden gestimuleerd en betrokken bij het verminderen en afkoppelen van verhard oppervlak. Bij de voorbereiding en uitvoering van maatregelen worden belanghebbenden aan de voorkant
geïnformeerd en betrokken bij de keuzes. De vorm en mate van participatie hangt af van het type project. Voor de aanleg van een wadi in de straat zal dat intensiever zijn dan bij het relinen van een rioolbuis.
4. Planvoorbereiding en planning (met wie en wanneer)
De planvoorbereiding gebeurt in nauw overleg met vertegenwoordigers van het waterschap en andere beleidsvelden binnen de gemeente. De ervaringen van bewoners, bedrijven en (andere)
4 maatschappelijke organisaties uit de planperiode van het huidige gemeentelijk Rioleringsplan worden meegenomen bij de planvoorbereiding.
De planning is om medio 2021 het Rioleringsplan 2022-2026 nieuwe stijl gereed te hebben voor besluitvorming door de raad. Over de verdere invulling van het plan wordt u voorafgaand aan het planproces betrokken via de consultatie met deze startnotitie.
