1
Appendices bij adviesmodel voor het
ontwikkelingproces van Media en ICT
ondernemingen
van jonge ondernemers in Groningen
Afstudeerder: Folkert Visser
Instituut: Rijksuniversiteit Groningen
Faculteit: Bedrijfskunde& Economie
Specialisaties: Business Development
Small Business & Entrepeneurship
Begeleiders: Delano Maccow
Bart Jan Pennink
Bedrijf: YEAH! Incubator B.V.
Begeleider: Jeroen Dietvorst
Groningen, 31 augustus 2007 ©2007, Folkert Visser
Appendix 1 - Interviewvragen
In de interviews zijn de volgende open semi-gestructureerde vragen gesteld: • Wat is uw persoonlijke achtergrond?
• Hoe is het ontwikkelingsproces van uw onderneming verlopen? • Hoe zou u de omgeving van uw onderneming beschrijven?
• Wat is de invloed van de omgeving op het ontwikkelingsproces uw onderneming? • Hoe zou u uzelf typeren?
• Wat zou u kunnen zeggen over de invloed van uzelf op het ontwikkelingsproces van uw onderneming?
• Wat voor suggesties geeft u voor de rollen van het expertise, proces en dokter-patiënt adviesmodel?
De behandeling van de vragen is vervolgens behandeld aan de hand van de beschreven literatuur in paragraaf 2.1.2 over de onderdelen van het adviesmodel voor het ontwikkelingsproces van de interactie tussen de Media en ICT onderneming in de omgeving Groningen.
3
Appendix 2 - Interview Niek Huizenga
Ik ben R&D directeur van Lavinium. Ik ben geboren in Hengelo op 27 juni 1981. Ik heb
communicatiesystemen op de Hanzehogeschool gestudeerd en ben inmiddels begonnen met een bachelor en master bedrijfskunde.
Sinds augustus 2005 ben ik samen met Folkert Visser gestart met Lavinium. De ambitie lag hoog: het was de bedoeling om een vier tot vijftal ondernemingen in één jaar te ontwikkelen en te lanceren. De naam Lavinium is afgeleid van de stad die de Trojaan Aeneas stichtte toen hij in Italië arriveerde na zijn zwerftocht over de Middellandse zee na de val van Troje. De nakomelingen van Aeneas, Romulus en Remus stichtte op dezelfde plek later Rome. Lavinium zet initiatieven in de markt die een even grote impact op de wereldgeschiedenis zullen hebben als Rome heeft gehad. Deze ambitie hebben de ondernemers van Lavinium aangezet om in augustus 2005 te beginnen met het bedrijf.
We begonnen met het opzetten van een incubator voor jonge ondernemers in Groningen omdat er niet een dergelijke faciliteit voor deze doelgroep was. In drie maanden tijd ontwikkelden wij een
onderneming door tegelijkertijd met klanten, leveranciers en financiers te onderhandelen. Ook werd de vijfde verdieping van bijna 500m2 van de Mediacentrale te Groningen omgevormd in een incubator door zelf de gehele verbouwing te coördineren. Lavinium B.V. werd opgericht en de incubator was
vanaf 1 januari 2006 volledig operationeel met volledige bezetting van de m2 door jonge ondernemers.
In november 2005 werd I-See Web TV overgenomen. I See Web TV was op dat moment een pilot voor een videoplatform voor studenten. Samen met Jeroen Dietvorst ontwikkelden we een geheel nieuwe onderneming onder de naam I-See.tv in de periode van november 2005 tot en met april 2006. Op 31 mei 2006 werd de Lavinium Holding B.V. opgericht waaronder de twee werkmaatschappijen, YEAH! Incubator B.V. en I-See.tv, kwamen te hangen. Daarna werd er gewerkt aan de
professionalisering van YEAH! en werd I-See.tv in augustus 2006 gepresenteerd aan de markt. De periode daarna werd de onderneming I-See.tv verder ontwikkeld. Het is nu een professionele dienstverlener voor videocontent productie en distributie.
Bij de ontwikkeling van Lavinium Holding, YEAH! Incubator B.V. en I-See.tv Holding B.V., hebben wij veel kennis, kunde en vaardigheden opgedaan over hoe een succesvolle ontwikkeling van
ondernemingen verloopt. Wij zien dat alle jonge ondernemers die instromen in de incubator YEAH! in de Mediacentrale in Groningen deze ontwikkeling doormaken en tegen dezelfde problematiek
aanlopen. Wij bieden jonge ondernemers op dit moment alleen de verhuur van goedkope
kantoorruimte. Wij merken dat onze rol als YEAH! echter meer kan zijn, getuige de omzet die wordt behaald uit onderzoeken of projecten uivoeren op het gebied van ondernemerschap. Wij merken op basis van gesprekken met onze klanten dat er kansen liggen voor een rol bij de ontwikkelingsproces van ondernemingen door onze klanten. Wij denken dat dit op het gebied van advisering ligt. Daarom willen wij een onderzoek doen naar de adviesrollen die YEAH! kan vervullen bij het
ontwikkelingsproces van ondernemingen door jonge ondernemers in Groningen.
De definities die wij hebben gevonden in de theorie doen tekort aan de wijze waarop de term onderneming in de dagelijkse praktijk van YEAH! wordt gebruikt. Daarom hanteer ik de volgende definitie: Een onderneming is een goed doordacht model (argumenten) waarmee je een winstgevend bedrijf kan starten.
Een onderneming vormt zich door gelijktijdig vormen en uitschrijven van de onderneming. Je bent tegelijkertijd bezig met bedenken, verifiëren, anderen te vragen wat zij vinden en vervolgens dat te gaan realiseren. Ik ben begonnen tijdens mijn studie met het doen van marktonderzoek en het schrijven van businessplannen. Ik wilde gaan ondernemen omdat ik dacht dat ondernemen het beste bij mij paste. Ik kwam er achter dat een consultancy bedrijf niet uniek was, mijn passie en kwaliteiten
daar ook niet lagen. Mijn passie lag bij het ontwikkelen en laten groeien van onderneming. Folkert wilde hetzelfde en samen starten we het bedrijf Lavinium. Vervolgens hebben we gekozen om I-See.tv te ontwikkelen. Achteraf gezien denk ik dat we niet genoeg kennis en ervaring hadden. Ik denk dat als we nu zouden starten we niet zo’n omweg zouden maken. Ik heb me dus eerst goed geïnformeerd over ondernemerschap en ben vervolgens gewoon begonnen om te kijken of ondernemerschap wat voor me was. Daarna kwam ik, zoals ik al eerder heb gezegd op het idee van I-See.tv om deze vervolgens te ontwikkelen
Ik denk dat mijn gedrag en dat van Folkert gezorgd heeft dat I-See.tv is wat zij nu is. Als wij er niet waren geweest dan was I-See.tv nu nog aan het aanmodderen. Bovendien zit niemand in eerste instantie te wachten op je. Daarvoor zorg je door je voortdurend druk te maken over de voortgang Toen we I-See.tv overnamen was er een website en wat eerste kennis. Er ontbrak een volledige onderneming. We begonnen met het bedenken wat het product precies was en waar mogelijke inkomstenstromen vandaan waren te halen. We hebben enkele brainstormsessies gehouden, marktonderzoek gedaan en een nieuwe versie van het product ontwikkeld. I-See.tv ontwikkelden we samen met steun van de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool Groningen en enkele overheidsinstanties en verschillende studentenorganisatie. Later kwamen hier andere marktpartijen bij zoals Mediamall en Ilse Media. Door hun invloed hebben we onze visie op internet TV hebben wij telkens scherper aangepast. Deze partijen leverden ons het inzicht op om onze productmarktstrategie scherper te definiëren: op welk product zit de markt echt op te wachten? Welke plek nemen wij in de industrie in? Dat zijn kernvragen om je positionering op orde te krijgen. We hebben meerdere keren dingen moeten overdoen omdat de aannames die we gemaakt hadden, niet bleken uit te pakken zoals we gedacht hadden. Een voorbeeld hiervan zijn de processen binnen de organisatie. Daar hebben we veel tijd en energie in moeten steken om dat effectief en efficiënt te laten verlopen.
Na een jaar hebben we een product ontwikkeld dat aansluit bij de markt. We hebben veel tijd en leergeld moeten investeren om het product op dit niveau te trekken. Doordat je weinig geld hebt, moet je creatief zijn met de middelen die je hebt en veel zelf doen. Als je een goede productmarktstrategie hebt, volgt de volgende fase: namelijk de groeisfase. In dit fase begint de omzet begint te groeien en heb je de mogelijkheid om te professionaliseren. Wij hebben nu 20 mensen in dienst. Wanneer de omzet begint te groeien heb je de mogelijkheid om te professionaliseren. Een organisatie vormt zich dan vanzelf vanuit de noodzaak van coördinatie en afstemming. De ontwikkelde onderneming moet gaan groeien. Daarvoor is geld nodig en zijn we nu in gesprek met verschillende investeerders. We hebben echter ook de mogelijkheid om onze groei te financieren vanuit eigen middelen. De invloed van investeerders op de ontwikkeling van onze onderneming hebben wij als zeer positief ervaren omdat zij echt kritische feedback leveren en goede oplossingen aanreiken. Niet alleen onze visie maar ook onze organisatie hebben we hierdoor in snel tempo geprofessionaliseerd.
Ik denk dat we daarom nu ook echt een product ontwikkeld hebben dat aansluit bij de markt. We hebben veel moeten investeren om het product op dit niveau te trekken. Doordat je weinig geld hebt, moet je creatief zijn met de middelen die je hebt en veel zelf doen. De bank geeft je als jonge
ondernemer niet zo snel geld, maar vooral niet in de combinatie met een Media en ICT bedrijf. Dat betekent dat je financiële resources beperkt zijn. Ik denk dat dit achteraf goed is geweest. Als we meer geld hadden gehad, hadden we in het begin meer verspild aan niet nuttige dingen. Dat komt omdat je alles gaat uitproberen. Ik denk dat we nu veel beter met tegen geld aankijken in verband met de investering en exploitatie. Hierbij wil ik nog een ding opmerken dat de interactie met investeerders erg veel heeft geleerd, in tegenstelling tot de interactie met de banken. Investeerders hebben ons nuttige tips aan de hand gedaan op basis waarvan wij weer kritisch naar onze onderneming konden kijken In Groningen is een verdomd goede ICT infrastructuur, kennisinstellingen doen veel onderzoek,
ontwikkelen allerlei nieuwe producten of diensten en er veel mensen die opleidingen voor Media en ICT volgen. De rol van investeerders heb ik al even aangestipt. In Groningen zijn wat mij betreft alle
5 verschillende ondernemingen plaatsvindt. Het enige cluster wat op het gebied van Media en ICT aanwezig is, is het E-learning cluster. Een breder cluster voor Media en ICT ondernemingen is er niet. Waarschijnlijke oorzaak is politieke gevoeligheid omtrent een fiasco in Emmen. Jammer, want ik denk dat hier veel te halen valt en de ontwikkeling nog sneller zou gaan. Dit hebben we namelijk wel de effecten gemerkt van de samenwerking met landelijke partijen zoals Mediamall en Philips
Tot slot wil ik nog even stil staan bij de huidige jonge afgestudeerde ondernemers in lijn getrokken met een innovatief idee en/of concept zoals YEAH! en I-See.tv. Ik zie dat deze doelgroep jonge
ondernemers gewoon begint met uurtje-factuurtje bedrijven op basis hetgeen ze geleerd hebben in hun studie. In de tijd krijgen ze meer informatie over en gevoel voor de markt. Dan zie je écht innovatieve bedrijven zich ontwikkelen.
Als ik kijk naar de opgestelde adviesrollen, denk ik dat de adviesrollen van het proces adviesmodel voor de ontwikkeling van kennis in het teken zouden moeten staan van een splitsing in basis kennis (alle wet en regelgeving) en de kennis die nodig is om een goed beeld te vormen van de Media en ICT industrie.
Als ik kijk naar de adviesrollen voor menselijk kapitaal constateer ik dat deze rol veel meer bij het managen van de groei van belang is. In het begin komen goede mensen vanzelf op je pad. Ik denk dat hier een koppeling met de onderwijsinstellingen aantrekkelijk is. Wij hebben als I-See.tv veel stagiaires in dienst gehad. Wij zijn een officieel leer-werk bedrijf. Dit is een uitkomst voor zowel de student als de onderneming als de onderwijsinstelling. De student kan bovendien nog proeven wat ondernemerschap nou precies is. Wij zien veel mensen hun eigen bedrijf beginnen nadat ze bij ons werkzaam zijn
geweest.
Daarnaast is de coaching van de ondernemer is erg belangrijk. Ik heb zelf coaching gehad van Jeroen Dietvorst. Hierdoor heb ik mezelf tijdens de onstuimige ontwikkeling overeind kunnen houden door handige tips en tricks.
Wij zijn betrokken bij het e-learning cluster. Ik vind dit cluster goed werken en daarom denk ik dat een breder cluster met subthema’s nog beter zou werken om de ontwikkeling nog een extra boost te geven. Hier komen vanzelf de training en coaching rollen om de hoek kijken om de globale ontwikkeling op gang te houden en innovaties te laten gebeuren. Daarbij hoort gewoon dat je een beleid maakt, evalueert op basis van onderzoek en vervolgens bijstelt. Ik zie hier ook een duidelijkere rol van verschillende disciplines van de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool Groningen. Tevens zie ik problemen voortkomen uit alle rollen: wie betaald de rekening. Deze doelgroep heeft vaak geen vermogen en zal dus alle financiële resources moeten aanwenden voor de ontwikkeling. De rollen zijn leuk, maar ik denk dat de overheid hier een plicht in heeft om deze te financieren. In een dergelijk cluster, past dit precies
Appendix 3 - Interview Theo Hoeksema
Ik ben 27 jaar, ik studeer bedrijfskundige informatica aan de HG. Ik ben tijdens mijn studie begonnen met Satiswebtion VOF in 2005 heb ik Accepté B.V. opgericht waar ik nu algemeen directeur ben. Een onderneming is de verzameling van een kansrijk uniek product, dat waarde toegevoegd door een combinatie van nieuwe en bestaande producteigenschappen, waarvoor duidelijk is dat behoefte bestaat, betaald wordt door een klant, de exploitatie winstgevend is en als laatste een duidelijke marktstrategie uitgewerkt is.
Ik ben begonnen met Satiswebtion vanuit het idee dat ik wilde leren of ondernemen iets voor mij was. Ik had tijdens mijn studie bedrijfskundige informatica kennis om websites te ontwikkelen. Het
binnenhalen van nieuwe webprojecten is een intensief traject waarin veel tijd gaat zitten. Bovendien is het meer een kwestie van gunnen en ben je niet uniek. Bovendien ga ik graag uit van producten waaruit herhaaldelijke omzet uit te behalen valt. Ik kwam gaandeweg op het idee om een systeem te ontwikkelen waarmee automatisch websites worden gegenereerd die vervolgens in een eigen stijl kunnen worden gegoten
Ik heb voordat ik begon met ondernemen een cursus gevolgd op de Hanzehogeschool waarin ik leerde waar mijn kwaliteiten lagen. In combinatie met de opgedane ervaring in verschillende besturen van studentenorganisaties, heb ik hier veel profijt van gehad in de ontwikkeling van de onderneming Op basis van het idee van een website generator voor jaarclubs hebben we gebrainstormd over mogelijke inkomstenstromen en hebben we een eerste versie ontwikkeld. We zijn gaan praten met verschillende marktpartijen die zeer enthousiast reageerden. Op basis van deze resultaten hebben we marktonderzoek gedaan en een onderneming geschreven. Om dit product te ontwikkelen hebben we financiering aangetrokken.
Telkens hebben we onze productmarktstrategie aangescherpt aan de hand van een continue stroom van input van klanten, investeerders en gebruikers van het systeem. Het product heet na Gatekeeper, Icology nu Trybes. We kunnen met Trybes een productassortiment aanbieden waardoor we veel verschillende klanten kunnen bedienen. Daarbij hebben we 3 keer een switch van bij wijze 90 graden. Aan de hand van hetgeen je hebt bedacht ga je evalueren waardoor je vervolgens je onderneming breder gaat zien. Je ziet nl. de waarde van nieuwe idee”en die je vervolgens vanuit een specifieke klant vertaald naar een gegeneraliseerde marktbehoefte. Op basis daarvan ontwikkel je het product verder en vergroot je de kans dat het product slaagt. Je moet er constant voor open staan en pragmatisch handelen door je onderneming aan te passen. In het hele proces is niet de technologie maar de
marktvraag leidend. In dit proces is focus erg belangrijk, omdat je beperkte resources hebt, als je teveel wilt kom je vervolgens klem te zitten door het gebrek aan resources. Ideeën zijn er genoeg maar
resources zijn schaars. Dit heeft betrekking niet alleen op financiën maar ook op mensen. Je hebt goede mensen nodig om dit proces te bewerkstellingen. Daarnaast is belangrijk om niet alleen op basis van onderzoek maar ook intuïtie of iets zal lukken. Daarbij speel intuïtie een belangrijke rol, intuïtie zegt meer dan feiten uit een marktonderzoek. Feiten uit een marktonderzoek helpen je intuïtie scherper te stellen om meer aansluiting bij de marktvraag te vinden. Ik heb weinig gehad aan ouder ondernemers, doordat zij te weinig kennis hebben van het vakgebied waarin ik mij begeef. In plaats van de stimuleren om creatief na te denken hebben ze altijd getracht mij te downsizen. Daarom is het belangrijk om tussen andere jonge ondernemers te zitten die elkaar kunnen stimuleren. Daarmee speelt een
belangrijke rol het feit dat zij in een andere omgeving hebben ondernomen dan waar wij ons bevinden. Daardoor groeit heel snel de scepsis en kunnen zij niet herinneren hoe het in elkaar zat. Zij kennen het gevoel wat daadwerkelijk risico lopen niet meer. Ik heb het meeste geleerd door de observeren in je omgeving en van gesprekken met investeerders, omdat je elke keer vragen krijgt naar alv je
presentatie waardoor je steeds meer tot een complete onderneming komt, waar zowel strategie product markt en financiën volledig op elkaar afgestemd worden. Daarbij wordt het financieel plaatje steeds duidelijker waardoor je meer grip krijgt op de andere delen van de onderneming. Zo krijg je steeds meer een rationele onderbouwing die je hebt bij de onderneming.
7 We hebben op basis van de ontwikkelde productmarktstrategie en alle informatie een nieuwe versie van het businessplan geschreven en daarmee investeerders aangetrokken om zo te zorgen dat we ons product groter kunnen maken. Dat heeft ons ongeveer anderhalf jaar gekost. Ook zij hebben gezorgd voor het scherper maken van de businesscase wat betreft het productmarktstrategie maar ook de organisatie. Door deze financiering hebben we een volgende doorgroei voorbereid
We hebben een externe financier in het bedrijf betrokken en kunnen nu de volgende groei van het bedrijf doormaken. We zijn nu alleen nog maar bezig met groeien in de markt.
In Groningen biedt de GN-IX samen met de Internetvalley een zeer goede ICT infrastructuur tegen aantrekkelijk prijzen en er veel mensen die opleidingen voor Media en ICT volgen. De rol van investeerders heb ik al even aangestipt. In Groningen zijn wat mij betreft alle voorwaarden wel aanwezig. Ik merk echter wel dat er weinig structurele samenwerking tussen de verschillende
ondernemingen plaatsvindt, dat kennisinstellingen beter hun toegevoegde waarde van kennis voor de ondernemingen kunnen formuleren en dat de stimulering beperkt blijft omdat de ‘old boys’ niet meer weten hoe het was of zich vergissen in het feit dat Media en ICT bedrijven zich anders ontwikkelen. Ik heb dat laatste als zeer beperkend in plaats van stimulerend ervaren. Wij hebben niet veel
samenwerking met lokale maar vooral landelijke partijen, zoals bijvoorbeeld onze investeerders. Ik denk dat dit ook ligt aan het feit dat hier in Groningen wat dat betreft niet samenwerking maar alleen middels infrastructuur wordt gestimuleerd
Ik denk dat de mensen die de adviesrollen voor de ontwikkeling uitvoeren vooral stimulerend moeten zijn. Zoals ik al gezegd heb, vond ik dit zwaar tegenvallen in alle trajecten en contacten die ik heb gehad. Jonge mensen doen dit met veel meer overgave en passie.
Ik denk dat als ik kijk naar hoe YEAH! op dit moment specialistische kennis koppelt, dit veel te collectief geregeld is. Ik denk dat in plaats van één accountant bijvoorbeeld, dat er meerdere accountants
rondlopen waaruit gekozen kan worden. Ik denk dat dit zowel voor de accountant als de ondernemer veel beter is.
Wij hebben het businessplan door YEAH! laten ontwikkelen. Dit is ons goed bevallen aangezien we tijdens de ontwikkeling van het businessplan goed op de neus gewezen werden. Ik heb nu vernomen dat ze betere plannen maken en denk dat deze rol dan ook voor hen is weggelegd.
Ik denk dat de rol voor de coaching en training een waardevolle toevoeging zou kunnen zijn voor zowel de ondernemer als voor het menselijk kapitaal. Er ontstaan altijd spanningen en zijn altijd problemen met de precieze afstemming van de mensen binnen de organisatie. Bovendien kamp je in het begin met beperkte financiële resources en zal je dus moeten doen met de mensen die bij je binnenlopen. Soms maak je hiermee fouten. Alhoewel je hiervan ook leert, belemmert dit je groei wel weer. Ik denk dat hier niet genoeg tijd en geld ingestoken kan worden.
We hebben meerder financiële plannen moeten maken. Veel kennis van zaken hadden we niet. En ik denk dan ook dat als je goed begeleid wordt in het zoeken, het vinden, het onderhandelen en afsluiten van financiële overeenkomsten dit resulteert in een snellere ontwikkeling
