Furs and fabrics : transformations, clothing and identity in East
Greenland
Buijs, C.C.M.; Buijs C.C.M.
Citation
Buijs, C. C. M. (2004, May 26). Furs and fabrics : transformations, clothing and identity in
East Greenland. Mededelingen van het Rijksmuseum voor Volkenkunde. CNWS Publications,
Leiden. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/56410
Version:
Not Applicable (or Unknown)
License:
Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the
Institutional Repository of the University of Leiden
Downloaded from:
https://hdl.handle.net/1887/56410
The handle
http://hdl.handle.net/1887/56410
holds various files of this Leiden University
dissertation
Author: Buijs, Cunera
Eqikkaaneq (Conclusion translated in the West Greenlandic lan-
guage)
Ukiut 1800-t naalerneranniit ullut nutaat tikillugit Tunumi atisat kinaassuseqarnerlu imminnut attuumassuteqarnersut ilisimatusarninni uani paasiniarpara. Tamanna 1980- ni aamma 1990-ni nunani issittuniittuni atisat pillugit annertuumik paasiniaasoqarsi- manernut attuumassuteqarpoq.
Eicher (1995), Oakes (1987, 1997), Issenmann (1997), Bahnson (1997, at press), Sonne (2001, at press), Paukstadt (at press), R. Petersen (1990, 1995, 2001) aamma allat Kalaallit Nunaanni atisat pillugit ilisimasallit.
Ilisimatusarninni tunumiut itsarsuarli qanoq atisassaminnik qinersisarsimanersut, eqqarsaatersortarsimanersut, naliliisarsimanersut aamma sunik pingaartitaqartarsiman- ersut paasiniarnissaat pingaartippara. Atisat pigissaarnermut, inoqatit akornanni qanoq inissisimanermut, politikkimut upperisarsiornermullu attuumassuteqarnerat kiisalu qaqugukkut atorneqartarnerat anersaarsiornermullu attuumassuteqarnerat ilisima- tusarpakka. Apeqqutima pingaarnersaat unaavoq: Tunumiut kitaamiunit danskinillu tikinneqarnermik kingorna atisaqarnermikkut ileqqutoqqatik kulturiminni pingaartit- tuarsimasatik sooq aamma qanoq allanngortippaat? Tamakku misissorniarlugit piffissaq ilisimatusarfiga pingasunngorlugu immikkoortippara imatut: 1800-t naalernerat, 1900- t affaat siulliit aamma 1900-t affaat kingulliit. Piffissat taakku ingerlaneranni pisut eqikkaaninni pingaarnerutillugit saqqummersippakka.
1800-ukkunni atisat
Tunumiut 1800-ukkunni atisaat ullumikkut taamaallaat Kalaallit Nunaanni nunanilu allani katersugaasivinni pigineqarput. Piffissami pineqartumi atisat tamangajalluinn- armik uumasut amiinit meqqulinnit erisaanillu mersugaapput. Taamani atisat ilusilerneqarneri, mersorneqarneri katiterneqarnerilu kusanarluinnartuullutillu teknikkikkut pitsaassusaat pitsaalluinnartuusut malunnarpoq ilusaat qalipaataallu eqqarsaatigalugit. Tunumiut 1800-t naalerneranni atisaasa qanoq ittuunerannut tunngav- iupput pinngortitarsuup tunniussinnaasai aamma naggueqatigiit INUIT kulturiat malil- lugu inuit akornanni pissusilersuutaasartut upperisarsiornermilu pissutsit.
Atorneqarneri
lugu allanngorartarneranut naleqqussagaapput. Taamaattumik angutit atisaat assigiinn- gitsut arlaqarput, ilai aasaanerani ilaalu ukiuunerani atugassat, taamatuttaaq imarsiutit nunasiutillu assigiinngitsuullutik. Angutit atisaat silami piniarnernut assigiinngitsunut timip atorneqartarneranut tulluuttuupput, ilai qajartorluni piniarnermut ilaalu sikukkut piniarnermut atorneqartarlutik. Nannup amianit atisassiat oqortorsuummata ukiu- unerani atorneqartarput. Akuilisat/tuiitsut tuillillu inalukkanit puisilluunniit amiinit erisaalianit mersukkat kamiillu aamma puisit amiinit mersukkat aasaanerani qajartorner- mi atisarineqartarput, atisat taamaattut upernaakkut, aasakkut imaluunniit ukiakkut atorneqartussat imarmik pitarneqarsinaanngitsunngorlugit suliarineqartarput.
Pinerrarinneq iluanaarnerlu
Atisat arnat mersullaqqinnerannik piniartullu qanoq pinerraritsiginerannik ersersitsis- arput. Piniartup pinerrarissup ilaquttani naammattorsuarnik nerisassaqartittarpai amer- passuarnillu assigiinngitsunik pitsaasunik atisassiornermut atugassanik pilersortarlugit. Pinerrarissup ilaqutai amernik kusanartunik atisaqarsinnaasarput akuttunngitsunillu nutaanik atisartaarsinnaasarlutik. Arnat mersullaqqissut ilaqutai kusanartunik mer- sukkanik atisaqartarput. Ilaqutariit qanoq atisaqarnerisigut kikkut pinerrarissukkormi- uunersut kikkullu pinerrarluttukkormiuunersut takuneqarsinnaasarput. Nunaqqatigiit peqarpallaartunik ilaqalernissaat pinaveersaartinniarlugu tunumiut ileqqutoqaat malil- lugit neqit ammillu nunaqqatigiit akornanni agguaanneqartarput, taamaasiornikkullu pisuut piitsullu assigiinngippallaarunnaartarput. Imaassinnaavoq atisat allalersorneqar- tarneri ilusilersorneqaneriluunniit ilaqutariit assigiinngitsut akornanni aamma assigiin- ngissuteqartarsimasut, tamannalu anaananit paninnut ilaquttanulluunniit ingerlateqqin- neqartarnermikkut pisarsimassaaq.
Pisoqartillugu ileqqulersuutit
Eqikkaaneq 275
Anersaarsiorneq paarineqarnerlu
Atisat aamma anersaapilunnit inunnilluunniit ajortumik pineqarnaveersaarutitut atorneqartarsimapput. Soorlu meerartaartaraluarlutik toqusoortarsimasut meerar- taaqqikkaangamik naalungiarsuk illersuutissalersortarsimavaat. Naalungiarsuk angajo- qqaaminit nasamik puisip amianit mersukkamik illersuutissaanik tunineqartarpoq. Aarngussat assigiinngitsut atisaanut mersuunneqartarput illersuutissatut imaluunniit atisaq aalajangersimasoq aarngualiunneqartarpoq, soorlu naalungiarsuup atisaqqaava aarnguaasarpoq kimittooq. Arnaq aaqartoq imaluunniit naartuminik katatseqqammer- soq imminut ilaquttanilu illersorniarlugit atisami nasaasaa atisarpaa. Atisat ammillu inummut ataatsimut pigitinneqartarput, piginnittorlu toquppat pigisai errorneqartarput imaluunniit illumit anninneqartarput. Toqusoq anninneqaraangat atisat ammillu toqusup pii aamma anninneqartarput, tamannalu tassaavoq qimaguttoqarnerani malunnartitsini- aanermi ileqqutoqqat ilaat.
Anersaarsiorneq ikioqatigiinnerlu
1800-t naalerneranni atisat uumasullu piniakkat imminnut qanittumik attuumassuteqarnerat anersaarsiornermi annertuumik pingaartinneqarpoq. Uumasut amerminnik oqorsaateqarnerat aamma inuit uumasut amiinik oqorsartarnerat assigiissutut isigineqarpoq. Nannup kiasiata amia inuup kiasimmigut atisaanut atorneqartarpoq, uppataasa amiat qarliliarineqartarpoq niuisalu amii kamiliarineqartarlutik. Uumasup amia inuup amiata aappaatut atorneqartarpoq. Uumasup amia atisaliarineqaruni inuk issittumi inuusinnaanngortittarpaa. Uumasoq imminut tunniuttarpoq inuk nerisassaqarlunilu atisassaqarniassammat, tassa inuusinnaaniassammat. Puisi imminut tunniuttoq inullu puisittoq imminnut ataqatigiilersarput. Tamanna ersersinneqartarpoq piniartup piniakkani toqutsinnagu ilaqutariinnermik imaluunniit kinaassuseqaqatigiinnermik imaqartumik aalajangersimasunik oqaaseqartarneratigut.
Ataqatigiinnermik ersersitsisarnerit naggueqatigiit INUIT akornanni annertuumik pingaartinneqarput, taamaappoq taamani aamma suli ullumi. Nereqatigiittarnerit, toqusut inoorlaanut atsiunneqartarneri aamma assigiinngitsunik upperisamullunniit tunngatillugu nalliuttorsiortoqartillugu tunissuteqartarnerit ataqatigiinnermik ersersitsinermut assersuutigineqarsinnaapput. Piniartup ilaquttaminik pilersuisup nuliaatalu nerisassiortuullunilu ammerisuullunilu atisassiortuusup piniakkanut ataqatigiinnertik aamma ersersinniartarpaat. Uumasut amiinik atisarissaarnermikkut, pitsaanerpaanik piniuteqarnikkut malittarisassanillu ileqqoreqqusanik assigiinngitsunik malinneqqissaarnermikkut piniartup nuliatalu uumasunik ataqqinninnertik takutittarpaat. Inuunerup ingerlanerani toqusoqarneranilu ileqqulersuutit, aaqartarnerit naartusarnerillu ilanngullugit, aammattaaq kulturimut tunngasut soorlu mersornerit ileqqoreqqusat malillugit ingerlanneqartarneri imaluunniit ileqqoreqqusanik saneqqussisarnerit tamarmik piniarnermut sunniuteqartartutut isigineqarput.
atorneqartarneri, nukappiaqqat niviarsiaqqatut niviarsiaqqallu nukappiaqqatut atisalersortarneri, inummut naleqqutinngitsunik atisalersortarnerit, ilisarsaajunnaarluni atisalersortarnerit il. il.. Pissusilersuutit taaneqartut ilarpassui Uaajeernermi kitaamiutullu Mitaarnermi takuneqarsinnaapput. Eqqumiitsumik atisalersortarnerit tamakku tassaapput 1800-t naalerneranni nalliuttorsiualaarnerni atisarineqartarsimasutut assersuutissatuat. Quianartunik atisalersorlutik qilaatersortut, tivallutillu inngertut, isiginnaartunik anaaleriniartut, erseqqissumik tiinganermut tunngasunik pissusilersortut, kiinarpalerlutik imaluunniit kiinnatik paamik tanillugit aliikkusersuisut. Uaajeerneq itsarsuaq arlalitsigut upperisaqarnermut attuumassuteqarsimagunarpoq, kisianni upperisaqarnermut attuumassuteqarnera 1800-t naalerneranni puigorneqareersimavoq. Ukiup taarseruttornerani Uaajeertoqartarpoq. Ukiuunerani ullukinnerpaaffik ileqqutoqqat malillugit nalliussineqartarpoq, meeqqat angajullersat nutaanik atisartaartarput katerisimaartoqartarlunilu. Nutaanik atisaliortoqartarunarpoq inuunerup ingerlaqqinnissaa ukiorlu malillugu pisartut takkuteqqittarneri qulakkeerniarlugit.
Atisat tamarmik atorfissaminnut naleqqussagaapput. Angutit atisaat assigiinngisitaarnerupput pinngortitarsuarmi sumi qanorlu atorneqarnissaannut tulluuttunngorlugit mersorneqartarlutik, arnalli atisaat inuuneranni pisimasut malillugit allanngortarput. Inuit anersaarsiornerup silarsuaanut attaveqarnerat ersersinniarlugu atisat aamma atorneqartarput, soorlu ernisoqarnerata toqusoqarneratalu kingorna atisat illumit anninneqartarnerat, atisat navianartunut illersuutissatut aarnguarineqartarneri imaluunniit tupillinermi annoraap killormut saatinneqartarnera tamatumunnga assersuutissaapput. Atisat ulillugit imaluunniit qulaa allinngortillugu atorneqartarneri, kiinnap paamik taninneqartarnera imaluunniit atisat meqqunik sulunilluunniit pinnersarneqartarneri, tamakku tamarmik anersaap silarsuaanut attaveqarnermut iluaqutaallutillu ersersitsisuupput.
Ukiut 1900-t affaanni siullerni atisat
Ukiut 1900-t aallartinneranni ukiuni siullerni qulini qallunaat atisaat niueqatigiiffinni pissarsiarineqartalerput. Tunumiut qallunaat atisaat sungiutilertorpaat. Piffissami tassani aamma kitaamiut atisalioriaasiat ilikkarneqarpoq. Ukiut untritillit taakku affaasa siulliit ingerlaneranni inuiaqatigiit akornanni pissutsit assigiinngitsut soorlu upperisarsiornermut, aningaasarsiornermut politikkimullu tunngasut allanngornerat tunumiut atisaannut sunniuteqarput.
Aningaasaqarnerup ineriartortinneqarnerata atisanut sunniutai
Eqikkaaneq 277
tulersimallugu. 1900-t aallartinneranni ukiuni siullerni qulini Tunumi anngajaanik arlalinnik nunaqarfeqalerpoq. Qallunaanik paarlaasseqatigiilluni niueqateqartarneq annertusiartorpoq, qallunaalli pii akisoqaat, kisiannili qallunaat pii piumaqalugillu nuannareqigamikkit tunumiut pisiatik akisunaarlugit pisisalerput. Qallunaat amernik perusoqigamik tunumiut tunisisarnissaat kajumissaarutigisarpaat. Piffissallu ingerlanerani tunumiut qallunaanik niueqateqarneq ilikkaramikku nioqqutitik pitsaanerusumik akil- ersittalerpaat. Danskit nunasiaqartunngortut illersuerusullutillu imminnut naalagarsuar- tut isigisut ammit iluanaarutigineqarnerunissaat aqqutissiuuppaat.
Puisit angisuut 1920-ni 1930-nilu amigaatigineqartalermata tunumiut tuperminnut, qaannaminnut umiaminnullu amissaaleqisalerlutillu atungassanik amernillu allanik ati- sassiassanik amigaateqartalerput. Ammit itsarsuartulli atorneqartarnerat tammariartuler- poq. Annoraamerngit atisassiassatut atorneqarnerulerput qallunaallu atisassioriaasaat issuarneqarnerulerluni. Qallunaat atisassiaat ineriikkat pisiniarfinni pisiarineqartarneri nalinginnaaleraluttuinnarput.
Upperisaq nutaaq, atisat nutaat
Tunumiut ilaqutariikkuutaat illoqarfiup oqaluffittaallip eqqaanut nuunerisa kinguner- isaanik kristumiutut kuisimasunngortut amerliartorput. Angakkit allaat kuisittalerput, napparsimasunillu katsorsaariaaseq itsarsuarli atorneqartoq atorneqassaarpoq. Qilaatersortarnerit, inngertarnerit, ivertarnerit qulliillu qamillugit qassimiuaartarnerit palasinit qallunaanit inerteqqutaapput.
Tunumiut kuisittut siulliit tassaapput arnat meeqqallu. Kuisittut palasimit aarnussamin- nik arsaarneqartarput kristumiutullu atserneqartarlutik. Angutit namminneerlutik nut- satik alatsimillu (natsimik/qulitsamik) akui takisuut kipisarpaat. Arnat piumaffig- ineqarput naatsumik/qarlimmik kamimmillu naatsut akornanni quttoqqatik uiniinnaat atisanik assertaqqullugit. Kuisimanngitsut atisaat atorunnaarlugit illup iluani anno- raaminernik atisaqarneq kristumiuussuseq malillugu saqqumilaarnianngitsutut inuunis- samut naleqqunnerusutut isigineqarpoq.
Upperisarsiornermut tunngatillugu atisaq siornatigut takuneqarsimanngisaannartoq annoraarsuaq qernertoq qaqortumik pupiusaalik palasip lutherikkuusup naalagiartitsi- gaangami atortarpaa, ajerit-llu annoraaq qernertoq qaqortumik qilerniusalik atortar- lugu.
Pissutsit atisallu allanngorneri allanngunnginnerilu
Kitaamiut atisaat tunumiunit sungiutilertorneqarput. Kitaamiut inuiaqatigiinni inis- sisimanerat atisaasigut ingerlaannaq takuneqarsinnaapput. Arnat qilertiminni qalersaasa qalipaataasa ersersertarpaat niviarsiaanersut, ueqarnersut, uillarnerunersut imaluunniit uersaannissimanersut. Tunumiulli arnartaassa 1800-t ingerlaneranni atisaasa ersersit- tarpaat arnaq inuusuttuaraanersoq, ueqarnersoq imaluunniit anaanaanersoq. Arnat ati- saat angutit atisaannut naleqqiullugit inoqatimik akornanni qanoq inissisimanerannik ersersitsinerusarput.
Kitaamiut atisaasa inuit inuiaqatigiinni qanoq inissisimanerinik ersersitsineri tunumiut ilaarpaat, kisiannili imannarsuunngitsoq. Inuit ataasiakkaat namminneq nuannar- inerusatik qinertarmatigit allannguutit arlallit takuneqarsinnaasarput. Qallunaat ati- saanni inuit qanoq ukioqarneri arnaaneri angutaanerilu aamma erseqqipput. Arnat inu- usuttut takisuunik kjoleqarlutilluunniit atequteqartarput ilaannilu meqqulualinnik alerseqartarlutik. Qilertit arnat nuliat ilisarnaataat atorunnaarlugit tunumiut arnat qal- lunaat nujalerisarnerat ilaartalerpaat. Taamatuttaaq qallunaat atisaasa atorneqalerneri malillugit aamma ileqqui allat, soorlu katittut assammiutaartarneri ileqquulerput. Qallunaat atisanik atuisarnermikkut assigiinngitsunik ersersitsisarnerat tunumiut sungiukkiartuaarpaat 1900-llu ukiuisa affaanni kingullerni qallunaat atisaannik atuineq nalinginnaalersimavoq.
Tunumiut qangali atisaat atorunnaarlugit qallunaat atisaannai arnat niviarsissallu ator- talerpaat. Atisat suuneri aamma ilusaat sunillu mersorneqartarneri allanngorput. Arnat angutillu atisaasa assigiinnginneri allanngunngillat; arnaassutsimik qanorlu ukioqarner- mik ersersitsineq allanngunngilaq, atisalli arnat meeqqiorsinnaalernerannik ersersitsisut 1800-ni atorneqarluaraluartut tammarput.
1900-t naaneranni atisat ima assigiitsigilerput, inuit atisaasigut inuiaqatigiit akornanni qanoq inissimaneri takuneqarsinnaajunnaarpoq, taamaallaat ammit pitsaassusaat mersor- luagaanerallu inuit ilaqutariilluunniit ataasiakkaat qanoq akissaqartiginerannik ersersit- sisarput.
Eqikkaaneq 279
assigiinngissinnaasarput, soorlu qallunaat napparsimmavimmi sulisut qaqortunik ati- saqartarput. Tunumiut ulluinnarni inuuneranni aningaasat pingitsoorneqarsinnaanngin- nerat malunnarsiartorpoq. Atorfillit aalajangersimasunik akissarsisaramik usorineqar- taraluarput, pinerrarluttuugunilli piniartunit pinerrarissunit ammut isig- ineqarnerusarput. Inoqatinik naliliisarnerit itsarsuarli atuuttut ilai suli atuupput, piniar- tuunerlu suli Tunumi inuussutissarsiutit pingaarnersaraat.
Ukiut 1900-t affaanni kingullerni atisat
Ukiut 1900-t affaasa kingulliit ingerlaneranni Tunumi amermik atisaqarneq tammarluinnarsimavoq. Angutit, arnat meeqqallu tamarmik europamiutut atisaqarput. ”Qallunaanngorsaanerup” nalaani taama pisoqarpoq. Kalaallit Nunaanni nutarterinermi (1945-1960) danskit pingaartitaat sakkortuumik malunniuteqarput.
Kalaallit danskillu akornanni pissutsit ineriartorput, danskinik qummut isiginninneq qaangiukkiartulerpoq, ”kalaalinngorsaaneq” aallartippoq, qallunaanut akerliuneq aqqusaariarlugu ingerlaqatigiikkiartuaarneqarpoq, ukiullu untritilikkaat nikinneranni kalaallit danskillu naligiittut suleqatigiilernerat suli annertusiartorpoq.
1900-t affaanni kingullerni tunumiut atisaat europamiut amerikkamiullu atisaattut ipput. Inuit inuiaqatigiit akornanni assigiinngitsuni inissisimanerat aningaasarsiornikkullu assigiinngitsunik atugaqarnerat atisaasigut erseqqinnerusumik takussaalerpoq.
Qassinik ukioqarneq, nutaaliat inuiaqatigiillu akornanni inissisimaffik
Ullumikkut tunumiut amerlasuut qallunaat ulluinnarsiutaasa assinginik atisaqarput, qallunaat nunani avannarlerni najugallit atisaasa assinginik. Utoqqaat inuusuttullu atisaasa assigiinnginnerat ersippoq. Amernik atisassiat mersortarfimmi Skæven-imi ilisserneqarlutillu mersorneqartartut arnat inuusuttut akornanni atorneqarluarput. Ilaannikkut aaqqatit, pooqattat isersimmatillu nammineq mersortartunit ilaarneqartarput, mersortarfimmi Skæven-imi puisit amiinik atisassiortarnerup sunniutigaa tunumiut nutaalianik atisaliornermut soqutiginninnerulernerat. Tunumiut, kitaamiut danskillu akissarsiarissaartut kisimik Great Greenland-ip amernik mersortarfiani atisassianik pisissallutik akissaqarput. 1900-t affaanni kingullerni sulisut suliffiup ilisarnaataanik atisaqartut takuneqartalerput. Suliffiup kinaassusaata ilisarnaataanik sulisut atisaqartinneqartalerput. Taamani sumik atorfeqarnerup atisatigut ilisarnaateqarnera atorneqalereersimavoq, assersuutaalluarsinnaapput ilagiinni sulisut atisaat, ajoqit annoraavi qernertut Kitaanit eqqussat ilanngullugit.
Assuutit ineriartortinneqarnerat
aamma annoraaq tunumiutut ilusiligaq. Kalaallit inuiaqatigiittut ataatsitut nunarsuarmioqataanermillu misigisimanertik sanileriisillugillusooq ineriartortiitigalugit atisat inuiaqatigiittut ilisarnaatitut nalliuttorsiutit ineriartortippaat.
”Kalaallit kulturitoqaat” pillugu isumaq aalajangersimasoq ineriartortinneqarpoq inuiaqatigiillu kalaallit mutit akornanni naleqarluartutut isigineqalerluni. Atisat kalaallisuutut ittut kulturitoqqap ilaanik ersersitsisut katersugaasivinni katersorneqarput. Taamaasillutik allanngortitassaanngitsutut taamaattuaannartussatut inissipput.
Tunumi atisassiortarnermi suleriaasitoqqat kulturitoqqamut atasut nassaareqqinneqarlutillu atorneqaqqilerput. Taama pisoqarneranut tunumiut inuit ataasiakkaat aamma Tasiilap katersugaasivia annertuumik sunniuteqarsimapput. Siunertamik ingerlatsisut kulturimut tunngasunik soqutigisaqartut misigisimapput tunumiut kulturitoqaannut tunngasut tammatsaalineqartariaqartut, taamaasiornermikkullu tunumiut nutaamik kinaassuseqalernerat pilersippaat. Erinarsoqatigiissuit unammiuaartarneranni Kalaallit Nunaanni aamma Danmarkimi tv- kut aallakaatinneqartartuni kalaallit kalaallisoortut akornanni tunumiut tunumiutoortarput, kusanarneri pissutigiinnarnagit aammali tunumiuussusertik takutikkusukkamikku. Taamatuttaaq pisoqartarpoq kalaallit Inuiattut Ullorsiorfianni 21. juni. Kalaallit assuutaat politikkerinit Namminersornerullutik Oqartussani imaluunniit nunani allani politikkimut tunngasunik ataatsimiittoqarnerani aamma atorneqartarput qularnanngitsumik inuiattut kinaassuseq ersersinniarlugu. Politikkikkut partiit assigiinngitsut ilisarnaataat atisanut ikkunneqartartut takussaaleriartorput, pingaartumillu Kallaallit Nunaanni qinersisoqarnerani atorneqartarlutik. Politikkikkut ilisarnaatit atisani takutinneqartarnerat kalaallit inuiattut kinaassusaannut tunnganani politikkimut sorlermut atanermut ersersitsiniaaneruvoq.
Atisat kinaassuserlu
Eqikkaaneq 281
takuneqarsinnaasarput. Tunumiutuunik atisaqartut Kalaallit Nunaanni tamarmi takuneqarsinnaasarput.
Kinaassutsimut ilisarnaatit nutaat saqqummertarput, ersersinneqartarlutillu kulturip, aningaasarsiornerup politikkimilu pissutsit allanngorartuartut ingerlaneranni atisat nassaareqqinneqartarlutillu ineriartortinneqartarneranni. Atisat kinaassutsimut tunngasut malunnartinneqartarneri ilaatigut europamiorpalaartumik pisoqarnerini takuneqarsinnaasarput, soorlu Kalaallit Inuiattut Ullorsiorneranni arnat kalaallisoorlutik umiamik iputtut. Tassa kalaallit kulturitoqaasa ilai ulluinnarni inuunermi atorneerussimasut, kalaallit politikkikkut nalliuttorsiortalerneranni nassaareqqinneqarlutik saqqummiunneqartut, taamatullu nalliuttorsiortarnerit europamiut politikkikkut saqqummersitsisarnerannit aallaaveqarput. Assigiinnerulerneq assigiinnginnerulernerlu, sumiiffinni assigiinngitsuneersut imminnut akuliunnerulernerat, kulturit assigiinngitsut akuleriilerneri, qanganitsanik ingerlatitseqqinnerit aamma allanngortitsinerit, tamakku tamarmik Kalaallit Nunaanni pipput. Atisat kinaassuseqarnerullu ineriartortinneqarnerisa ersersippaat tunumiut kulturiat uumassuseqarluarlunilu nassaarniallaqqissuusoq, pissutsillu allanngorartuartuusut killingisa iluanni kinaassutsit nutaat pinngorartinneqartuarput.
Attaveqarfiit allanngornerat
Ullumikkut atisat pisiniarfinni pisiarineqartartut itsaq amernik atisanut attuumassuteqanngitsutut ipput. Atisat mutit tamangajalluinnarmik nunanit allanit tikisitaapput, qallunaat kulturiata INUIT kulturiannut annertuumik sunniuniteqarneranut assiliartaallutillusooq. Akissallit qallunaat mersortarfianeersunik imaluunniit Skævenimi mersukkanik atisassarsisarput. Taamaakkaluartoq tunumiut akornanni atisatigut assigiiaarneq assut malunnarpoq, inuillu kusanarniarpallaarnissaat inassutigineqanngilaq, kisianni itsaq piniartorsuakkormiut inuiaqatigiit akornanni erseqqissumik atisarinnerusaraluarput. Ullumikkut akissarsiaqqortuut pitsaanerpaanik atisaqarnissamut akissaqarput. Atisat taamaattut siornatigut maannalu inuit iluatsittumik ingerlanerannik ersersitsisarput, inuilli inuiaqatigiit kalaallit akornanni taamatut inissisimasut qanoq isumaqarpat?
Itsaq pissutsit malillugit arnersaakkut uumasunillu attaveqarluarnerit pinerrarinnermut sunniuteqartarput. Inuit uumasunik ataqqinnittut anersaallu piumasaannik malinnittut pinerrarissuusarput. Silarsuup ersinngitsup anersaavi nunamilu pisut ataatsimoortutut isigineqarmata piniartuuneq tassaatinneqarpoq silarsuup anersaavisa nunallu inuisa akornanni paarlaasseqatigiinnertut, atisarissaarnerlu tassaatinneqarsimavoq piniakkanik anersaanillu unnersiutiginninneq. Kinaassuseq ersinngitsup silarsuaaniillunilu inoqatit akornanniittutut isigineqartarsimavoq.
qallunaat atisaannik inooriaasaannillu sungiussigaluttuinnarput, kisianni taamak pisoqarnera kitaamiutut qallunaatulluunniit kinaassuseqalernerannik kinguneqanngilaq. Allamiut ileqquinik atuilerput inuit takornartat imminnit allaanerusutut anersaanit avataaneersunit tikisitatut isigigamikkit. Avataanit takkuttut nunaqqatigiinnut pingaaruteqarmata atisaannik atuilernermikkut attaveqaqatigiilernertik ersersippaat. Takornartat avataaneersut pilersuisuunermikkut inuit inuuginnarsinnaanerannut sunniuteqarmata uumasunut piniakkanut anersaanullu illersuisiminnut assersuuppaat, imminnilli allaanerulluinnarneri sakkortuumik misigisimavaat, avataaneersullu takornartatut inissipput.
Atisat ersinngitsup silarsuaani anersaanut sunniuteqartuunerat itsaq upperineqarmat ulluni nutaani atisat upperisarsiornermut tunngasut immikkut maluginiarneqarnissaat ilimagineqarsinnaavoq, taamatorpiarmi pisoqarpoq. Ersinngitsup silarsuaani anersaanut attaveqarnermik eqqarsariaaseq ileqqutoqqallu ulluinnarni inuunermi, piniarnermi, nerisassiornermi ammerinermilu malinneqartartut 1800-t naalerneranni tammarsimapput. Atisat itsarli upperisaqanermut tunngasut pigineerussimapput, kristumiussutsilli eqqunneqarnerani sapaatisiortarnerit upperisarsiornermilu ullut nalliuttorsiortarfiit allat tassaalersimapput ulluinnarni inuunermit allaanerusumik atugassat. Guutimut attaveqarnertik ersersinniarlugu nalliuttorsiutinik atisaqartalerput. Atisat tamakku ullumikkut assuutit kalaallisuut ineriartortinnerinut sunniuteqarsimaqaat, kalaallisuullu ullutsinni kalaallit mutit kinaassutsiminnut ilisarnaatitut atorpaat. Ullutsinni atisat suli sakkortuumik avataanit sunnersimaneqarput, tassami Nike-imeersut aamma MTV-dress-imeersut inuusuttut akornanni nuannarineqaqaat. Nipilersoriaatsit nutaat atisallu mutit katalogit aqqutigalugit imaluunniit internettikkut pisiarineqartarput. Allatut oqaatigalugu: ”Suulluunniit pilerigalugit takorloortuakkat tamarmik nunanit allaneersuupput”.
