Nota reserves en voorzieningen
Op weg naar een financieel evenwicht
De gemeente Beuningen heeft volgens het CBS de slechtste reservepositie van Nederland. Dit blijkt uit de vergelijking van de gemeentelijke reserveposities op basis van de jaarrekeningen 2014. De stappen die door de gemeente in de afgelopen jaren zijn gezet om de financiële positie te verbeteren zullen echter hun uitwerking krijgen. Op korte termijn zal de gemeente Beuningen gaan stijgen in deze rangorde.
De afgelopen jaren heeft de gemeente Beuningen te maken gehad met de grootste
bezuinigingsoperatie uit haar bestaan. In totaal heeft de gemeente Beuningen voor € 10 miljoen aan structurele
bezuinigingsmaatregelen genomen.
Deze operatie heeft zijn gevolg gehad op de inwoners, de bedrijven en de organisaties binnen de gemeente. Op veel subsidies is bezuinigd en de lokale lastendruk is hoog. Ook binnen het
gemeentehuis is fors bezuinigd.
Uiteindelijk heeft deze bezuiniging ertoe geleid dat de gemeente weer een sluitende begroting heeft, waarbij het mogelijk is om de ontstane tekorten (negatieve reserve) uit het verleden binnen afzienbare tijd weg te werken.
Inleiding
Deze notitie beschrijft de huidige reservepositie van de gemeente en geeft aan welke
bestemmingsreserves en
voorzieningen binnen de gemeente wenselijk of noodzakelijk zijn. De vorming en de vrijval van de reserves en voorzieningen wordt beschreven. Apart aandacht wordt besteed aan de rentetoerekening en de reservepositie als onderdeel van het weerstandsvermogen wordt besproken.
Reserve vs voorziening
Het belangrijkste onderscheid tussen een reserve en een voorziening is dat na de vorming van een reserve de gemeenteraad nog kan besluiten om de besteding
te veranderen. Bij een voorziening is dit niet meer mogelijk.
Voorzieningen binnen de gemeente Beuningen zijn met name bedoeld om bestaande verplichtingen op te vangen of om kosten te egaliseren.
Voorzieningen komen met name voor in relatie tot de
kapitaalgoederen zoals gebouwen, wegen, openbare verlichting en riool. Om deze kapitaalgoederen in de toekomst in stand te houden is onderhoud noodzakelijk. De omvang van deze
onderhoudskosten zijn planmatig in kaart gebracht. In de begroting stelt de gemeenteraad jaarlijks geld beschikbaar om deze toekomstige kosten te betalen. Tot het moment van betaling worden deze
beschikbaar gestelde gelden
‘gespaard’ in een voorziening. Op basis van het vastgestelde plan is het college bevoegd om de uitgaven te verrichten.
Een andere functie van een voorziening is het egaliseren van kosten. De gemeente is
bijvoorbeeld verplicht om het pensioen van wethouders te beheren en uit te keren na het bereiken van de
pensioengerechtigde leeftijd.
Jaarlijks wordt de ingehouden pensioenpremie in de voorziening pensioen wethouders gestort. De toekomstige pensioenuitkeringen komen ten laste van deze
voorziening en belasten dus in de toekomst niet de begroting.
Na de vorming van een reserve is de gemeenteraad in principe vrij om de beschikbaar gestelde gelden anders aan te wenden. Het wijzigen van de bestemming is vaak niet direct vanzelfsprekend. Wanneer de gemeenteraad geld beschikbaar heeft gesteld voor het treffen van een specifieke verkeersmaatregel, dan kan het enige tijd duren voordat deze investering is gedaan. Zolang de wegaanpassing niet is gedaan kan de gemeenteraad besluiten tot
een andere bestemming, maar vaak zijn al wel voorbereidende
maatregelen getroffen voor de realisatie van de wegaanpassing, of zijn afspraken gemaakt met
verschillende partijen zoals omwonenden.
Rentetoerekening
Reserves en voorzieningen lopen over meerdere jaren heen. Om de uitgaven in de toekomst te kunnen blijven bekostigen zal met de
prijsontwikkeling rekening moeten worden gehouden. In het verleden ging dit door de omvang van de reserve of voorziening jaarlijks te verhogen met de rentetoerekening.
De BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) heeft in het verleden al bepaald dat
rentetoerekening aan voorzieningen niet meer is toegestaan. Mocht de prijsontwikkeling aanleiding zijn dat de omvang van de voorziening ontoereikend is, dan moet het tekort direct worden aangevuld.
Voor reserves was
rentetoerekening altijd nog wel gebruikelijk, al ging de gemeente Beuningen hier wel terughoudend mee om. Rentetoerekening
verbetert namelijk in beperkte mate de reservepositie, maar belast wel de begroting.
Vanaf 2018 zal de regelgeving BBV worden aangepast op basis van het onderdeel rente. De commissie BBV doet hierbij de aanbeveling om vanwege het verlangde inzicht, de eenvoud en de transparantie geen rente meer toe rekenen, dus ook niet aan de reserves. Gezien het feit dat de gemeente Beuningen dit al slechts in beperkte mate
toepaste, zal vanaf 2017 deze aanbeveling van de commissie BBV worden opgevolgd.
Uitgangspunten
Rondom de vorming en vrijval van de reserves en voorzieningen zullen de volgende uitgangspunten
worden gehanteerd:
Het instandhouden van een algemene reserve van enige omvang voor het opvangen van risico’s is noodzakelijk. De
gewenste omvang van deze reserve wordt berekend in de nota weerstandsvermogen. Het creëren van
bestemmingsreserves wordt uit het oogpunt van transparantie beperkt.
Voorzieningen voor risico’s worden enkel gevormd als concreet het risico kan worden aangegeven en met enige zekerheid berekend kan worden wat de financiële consequentie hiervan is.
Incidentele prioriteiten die niet zijn uitgegeven worden bij de jaarrekening als apart beslispunt voorgelegd aan de
gemeenteraad ter heroverweging.
Aan negatieve reserves wordt niet onttrokken.
Reserves
Op basis van de jaarrekening 2015 heeft de gemeente Beuningen totaal -/- € 9,8 miljoen aan reserves.
Deze reservepositie bestaat uit:
Algemene reserve € 5,9
Reserve grondbedrijf -/- € 19,7 Reserve MFA Kloosterhof € 1,5 Bestemmingsreserves € 2,5
Totaal -/- € 9,8
bedragen x € 1 miljoen
Algemene reserve
Met de toevoeging van het positieve rekeningresultaat 2015 heeft de algemene reserve een omvang bereikt van € 5,9 miljoen. In de paragraaf weerstandsvermogen van de begroting 2017 is het totaal aan verwachte risico’s berekend op
€ 5,0 miljoen. De algemene reserve
heeft hiermee een voldoende omvang, al wordt bij deze
veronderstelling nog geen rekening gehouden met de negatieve reserve grondbedrijf.
Reserve grondbedrijf
De reserve grondbedrijf is negatief doordat de gemeente in 2010 en 2011 voorzieningen heeft moeten treffen om verliezen in het
grondbedrijf en de
zandwinning Beuningse Plas op te vangen. Door de bezuinigingen is het mogelijk om jaarlijks ten laste van de begroting een bedrag van ongeveer € 1,3 miljoen ten gunste te brengen van deze reserve grondbedrijf. Ook de toekomstige winsten van de Reekstraat, de Hutgraaf, Keizershoeve 3, Hoge Woerd, Linten Ewijk en de
‘ontwikkellocaties’ worden in de komende jaren
toegevoegd aan deze reserve.
In de jaren tot en met 2024 wordt vanuit de begroting € 12,6 miljoen gestort in deze reserve en vanuit de genoemde winsten uit de
grondexploitaties wordt in deze jaren naar verwachting een bedrag toegevoegd van € 9,5 miljoen. De reserve grondbedrijf is na deze stortingen vanaf 2024 weer positief en zal eind 2024 een verwacht saldo hebben van € 2,4 miljoen.
De inspanning van de gemeente Beuningen is gericht op het
bereiken van een positieve reserve grondbedrijf in 2024. Alhoewel deze verwachting haalbaar lijkt, staat het verwachte positieve saldo van € 2,4 miljoen in 2024 wel onder druk.
Indirect risico dat kan optreden is het onvoorzien moeten nemen van kosten binnen de grondexploitaties.
Zolang deze kosten ten laste blijven komen van de reserve grondbedrijf, zal het behalen van een positieve reserve grondbedrijf in 2024 onder druk blijven staan. Met de
vaststelling van deze nota zal daarom tot 2024 enkel de winsten
worden toegevoegd aan de reserve grondbedrijf. De onvoorziene kosten en aanvullende verliezen komen niet meer ten laste van de (negatieve) reserve grondbedrijf, maar zullen ten laste komen van de (positieve) algemene reserve.
Direct risico op het niet behalen van de positieve reserve in 2024 is het mogelijk af moeten boeken van een groot deel van de boekwaarde van de Hoge Woerd en de Lage Woerd. Hierbij wordt de verwachte winst Hoge Woerd uiteraard ook niet gerealiseerd. Totaal kan hier een bedrag van € 4 miljoen mee gepaard gaan. Om dit op te vangen is een extra financiële impuls in de
reserve grondbedrijf noodzakelijk.
Deze impuls kan komen door het vrij laten vallen van de reserve MFA Kloosterhof en de reserve
bezuinigingen ten gunste van de reserve grondbedrijf.
Reserve MFA Kloosterhof De reserve MFA Kloosterhof is ontstaan door een eenmalige bijdrage van de provincie Gelderland van € 1 miljoen.
Daarnaast heeft de gemeente Beuningen de vrijvallende kapitaallasten die in de afgelopen jaren ontstonden vanwege de uitgestelde realisatie ‘gespaard’ en aan de reserve toegevoegd.
De reserve is bedoeld om de extra kapitaallasten die zijn ontstaan door het realiseren van de MFA
Kloosterhof te compenseren.
Jaarlijks valt een bedrag van bijna
€ 60.000 uit deze reserve vrij ten gunste van de begroting en ter dekking van de hogere
kapitaallasten. Het is mogelijk om de reserve op een andere wijze in te zetten, de gemeente is namelijk niet gebonden aan de huidige handelwijze. Door het laten vrijvallen van de reserve MFA Kloosterhof ten gunste van de reserve grondbedrijf kan de reserve grondbedrijf de nodige impuls krijgen om de afboeking Hoge Woerd en de Lage Woerd op te vangen. Uiteraard is de jaarlijkse vrijval van € 60.000 ten gunste van de begroting in dat geval niet meer mogelijk. Binnen de begroting zal hiervoor ruimte moeten worden gezocht. Aangezien aan de reserve MFA Kloosterhof wel rente wordt
toegerekend, is het nadeel beperkter.
Bestemmingsreserves
De gemeente Beuningen heeft de volgende bestemmingsreserves:
Fonds beeldende kunst Door de bezuinigingen binnen het grondbedrijf, wordt de voeding vanuit de grondexploitaties (1% van de inrichtingskosten) niet meer toegepast. De afgelopen jaren heeft dus nagenoeg geen voeding plaatsgevonden en zijn slechts beperkt uitgaven ten laste van de reserve
gedaan. De reserve zal worden opgeheven en overgeboekt naar de reserve grondbedrijf. Mocht het in de toekomst wenselijk zijn om een investering voor kunst te doen, dan zal de gemeenteraad gevraagd worden hiervoor een krediet beschikbaar te stellen.
Reserve bezuinigingen De bezuinigingen zijn nagenoeg gerealiseerd. De reserve bezuiniging kan in 2016 worden opgeheven en het positieve saldo van € 0,2 miljoen wordt toegevoegd aan de reserve grondbedrijf.
Hiervoor geldt dezelfde
argumentatie als bij de reserve MFA Kloosterhof.
Kwaliteit openbare ruimte In 2015 is bij het opstellen van de jaarrekening een reserve gevormd voor de verbetering van de kwaliteit
van het centrum Beuningen. De gemeenteraad ontvangt binnenkort een raadsvoorstel over de
besteding van dit bedrag.
Reserve duurzaamheid
Om duurzaamheidsinvesteringen mogelijk te maken is een reserve duurzaamheid ingesteld. Jaarlijks wordt € 50.000 in deze reserve gestort. De reserve kan op verschillende manieren worden ingezet om de doelstellingen op het beleid van duurzaamheid te
realiseren.
Reserve decentralisaties Deze reserve is gevormd door het positieve rekeningoverschot uit de jaarrekening 2013 van Breed en de reservering van de incidentele bijdrage 2015 voor de
Huishoudelijke Hulp toeslag (HHt).
Deze reserve wordt in de jaren 2016 en 2017 volledig uitgegeven,
het overschot vanuit Breed wordt in 2016 uitgegeven aan extra
personele inzet op het terrein van de decentralisaties. Na 2017 is deze reserve opgeheven.
Reserve Automatisering Deze gereserveerde middelen betreft incidentele prioriteiten. De reserve wordt, zover niet
uitgegeven in 2016, opgeheven en na heroverweging bij de
jaarrekening 2016 overgeboekt naar de reserve incidentele prioriteiten. Na 2017 is deze reserve opgeheven.
Reserve Incidentele prioriteiten Deze reserve is bestemd voor de volgende uitgaven:
Landschapsbeleidsplan € 7
Speelruimteplan € 26
Waterplan € 40
Het Nieuwe Werken € 87
SFR Jonkerstraat € 25
GEO transitie BGT € 132
E-Government € 185
Duurzaam Beuningen € 45
Transitie Jeugdwet en Wmo € 19 Van Heemstraweg Weurt € 94
SFR Beuningen Noord € 80
Burgemeester Geradtslaan € 35
Totaal € 775
bedragen x € 1 duizend
Zoals bij de uitgangspunten aangegeven wordt van deze reserve jaarlijks bij het vaststellen van de jaarrekening in een apart beslispunt aan de raad gevraagd of zij de reserve nog steeds voor het betreffende doel willen inzetten.
Reserve afvalinzameling Deze reserve is door de gemeenteraad vrij te besteden, maar omdat de reserve gevormd is uit de overschotten van de bij de burgers geïnde afvalstoffenheffing, dient dit geld wel aan dit doel te worden uitgegeven en dus als bestemmingsreserve te worden geadministreerd.
Reserve H1 compensatie Vanaf 2016 ontvangt de gemeente Beuningen vijftien jaar lang een bijdrage voor ruimtelijke
ontwikkelingen. Deze bijdrage wordt voorlopig gereserveerd.
Voorzieningen
Op basis van de jaarrekening 2015 heeft de gemeente Beuningen totaal € 11,6 miljoen aan
voorzieningen. Deze voorzieningen bestaan uit:
Pensioen wethouders € 3,8 Openbare verlichting € 0,4 Dubieuze debiteuren € 0,8 Gefactureerde precariorechten € 1,2
Onderhoud gebouwen € 0,6
Onderhoud wegen € 2,9
Civieltechnische kunstwerken € 0,1
Onderhoud riool € 1,1
Afgesloten complexen € 0,7
Totaal € 11,6
bedragen x € 1 miljoen
Pensioen wethouders
De gemeente Beuningen is wettelijk verplicht tot het betalen van het pensioen van de wethouders. De ingehouden pensioenpremie wordt dan ook niet uitbetaald aan een pensioenfonds; de gemeente is zelf pensioenfonds voor deze
pensioenverplichting. Op basis van rente en de leeftijd van (voormalig) wethouders, wordt per wethouder berekend welke omvang de pensioenvoorziening moet hebben.
Jaarlijks wordt dit geactualiseerd.
Openbare verlichting
In de raadsvergadering van oktober
2016 is het beleidsplan openbare verlichting ‘Beuningen Buiten Gewoon Verlicht’ besproken. Uit dit plan is gebleken dat een
achterstand in de vervanging is ontstaan van € 1,2 miljoen. Deze kosten kunnen voor een deel gedekt worden uit de reeds gevormde voorziening. Voor het tekort is in de begroting 2017 rekening gehouden met een eenmalige bijdrage van € 0,7 miljoen (verdeeld over de jaren 2017 en 2018). De structureel
jaarlijkse dotatie aan de voorziening is € 92.000. De voorziening
aangevuld met de jaarlijkse dotatie is toereikend om de verdere toekomstige investeringen te bekostigen.
Dubieuze debiteuren
De voorziening dubieuze debiteuren is een correctiepost op de
balanspost debiteuren. Jaarlijks wordt van alle nog openstaande vorderingen onderzocht in welke mate zij naar verwachting inbaar zijn. Voor de niet inbare
vorderingen wordt een voorziening gevormd. Mocht de debiteur uiteindelijk nog wel de vordering betalen, dan is dit een voordeel voor de gemeente Beuningen.
Gefactureerde precariorechten In de jaren 2012 – 2014 heeft de gemeente Beuningen aanslagen opgelegd voor precario bij Vitens en Liander. Beide partijen hebben beroep ingesteld. Bij Vitens is het beroep toegekend en loopt nu een hoger beroepsprocedure. Gezien de onzekerheid van deze afloop is voor het volledige bedrag van de vordering als gevolg van de precarioheffing 2012 – 2014 een voorziening getroffen.
Onderhoud gebouwen De gemeente Beuningen stelt onderhoudsplannen op van alle gebouwen die in haar bezit zijn. In deze plannen worden de
onderhoudskosten in beeld gebracht voor de komende 10 jaren. In de loop van deze tien jaar wordt de onderhoudsinvestering bij elkaar ‘gespaard’. In onderstaande
1-1-2016 Mutaties Nota R&V 31-12-2016 2016
Algemene reserve algemene dienst 5.928 225 6.153
Algemene reserve grondbedrijf -19.683 4.497 1.545 -13.641
Reserve fonds beeldende kunst 25 0 -25 0
Reserve automatisering 48 -48 0
Reserve afvalinzameling 398 -219 179
Reserve incidentele prioriteiten 775 -775 160 160
Reserve bezuinigingen 501 -170 -331 0
Reserve decentralisaties 299 -71 228
Reserve Duurzaamheid 0 50 50
Reserve Kwaliteit Openbare Ruimte 350 0 350
Reserve H1 maatschappelijke compensatie 0 0
Reserve Ontmoetingscentrum Kloosterhof 1.531 -182 -1.349 0
Totaal eigen vermogen -9.828 3.307 0 -6.521
bedragen x € 1.000,00
grafiek staat het verloop van de totale voorziening onderhoud gebouwen weergegeven.
Administratief wordt deze voorziening nog gesplitst in een aantal delen (Preventief onderhoud, Technisch onderhoud en Ingrijpend onderhoud). Mocht na 10 jaar de kosten bij elkaar zijn gespaard, maar de investering feitelijk nog niet nodig zijn, dan wordt deze
uitgesteld. Het bedrag van de reeds beschikbare middelen worden in een apart fonds gestort, zodat niet langer hoeft te worden
doorgespaard.
Onderhoud wegen
In de raadsvergadering van oktober 2016 wordt het wegenbeleidsplan risico gestuurd beheer 2017 – 2022 besproken. In dit raadsvoorstel staat aangegeven dat op basis van de verwachte
toekomstige investeringen, het noodzakelijk is om de jaarlijkse dotatie te verhogen in de komende jaren. In de begroting 2017 wordt deze verhoging meegenomen als nieuw beleid. Door het verhogen van de jaarlijkse dotatie zal het mogelijk zijn
om de toekomstige investeringen te bekostigen.
Civieltechnische kunstwerken De voorziening is getroffen ten behoeve van het onderhoud en vervanging van onder andere bruggen en tunnels. In mei 2014 is door de gemeenteraad het meest recente beheerplan civieltechnische kunstwerken vastgesteld. De jaarlijkse dotatie aan de voorziening is € 25.000. De voorziening
aangevuld met de jaarlijkse dotatie is toereikend om de toekomstige investeringen te bekostigen.
Onderhoud riool
De getroffen voorziening voor het onderhoud riool is met name bedoeld voor de egalisatie van de jaarlijkse kosten en de bij de inwoners in rekening gebrachte rioolbelasting. Jaarlijks wordt het saldo van de inkomsten en uitgaven van het riool toegevoegd of
onttrokken aan de voorziening rioolbelasting. In de begroting 2017 wordt een bedrag onttrokken aan de voorziening. De komende jaren
zal de rioolbelasting nog verder stijgen en zullen de inkomsten en uitgaven verder in balans worden gebracht.
Afgesloten complexen De voorziening afgesloten
complexen betreft investeringen in grondexploitaties die al wel zijn afgesloten, maar waarbij nog een (beperkte) investering noodzakelijk is. Het betreft hier onder andere een bedrag voor het Oranjekwartier (€ 270.000), de verlengde Ooijgraaf (€ 150.000), terrein De Regenboog (€ 74.000) en het fietspad Winssen – Deest (€40.000).
Samenvatting financieel:
In onderstaande tabel staan de financiële gevolgen van de nota reserves en voorzieningen met betrekking tot de reservepositie weergegeven.
