T (088) 929 40 00
E info@zorgbelang-zuidholland.nl W www.zorgbelang-zuidholland.nl
Eigen kracht, eigen regie en zelfredzaamheid
Aandachtspunten
Deze folder is mede mogelijk gemaakt met steun van de provincie Zuid-Holland.
Zorg voor onafhankelijke en deskundige cliëntondersteuning, die met de cliënt en zijn netwerk de mogelijkheden om in eigen kracht te blijven onderzoekt en stimuleert.
Wijs op de mogelijkheden van domotica, electronische hulp- middelen in huis. Deze kunnen bijdragen aan het langer
zelfstandig en veilig op zichzelf blijven wonen.
Deze adviezen zijn gebaseerd op de inbreng van cliënten, mantelzorgers en belangenbehartigers tijdens de Zorgvragerstafels van Zorgbelang Zuid-Holland.
Stimuleer en fi nancier nieuwe initiatieven op het gebied van zorg. Dit kan zowel de professionele als vrijwillige zorg betreff en. Ondersteun ook burgerinitiatieven die gericht zijn op het in eigen kracht komen en blijven.
Zorgbelang_Eigenkracht21x21DEF.indd 1-2 07-05-14 12:39
Er wordt veel gesproken over en gewerkt vanuit de gedachte van een overgang van een verzorgingsstaat naar participatiesamen- leving. De overheid trekt zicht terug en doet een groter beroep op eigen kracht en ondersteuning vanuit de omgeving. Door de huidi- ge decentralisaties van delen van de zorg begint duidelijk te worden wat dit voor mensen betekent.
Bij deze veranderingen wordt vaak gesproken over ‘eigen kracht’,
‘eigen regie’ en ‘zelfredzaamheid’. Maar wat betekenen deze termen? Ze lijken verschillend te worden gebruikt en dat kan verwarrend werken.
Het werken ‘op eigen kracht’ vergt een ommekeer in het denken van de zorgvrager en zijn netwerk. Maar ook de gemeente zal op een andere manier met de burger moeten omgaan. Hierna geven we enkele adviezen aan deze groepen.
De zorgvrager
Denk mee over je mogelijkheden, maar ook over je grenzen.
Geef duidelijk aan wat het netwerk is, maar ook wat de kracht, kwaliteit en grenzen van dit netwerk zijn.
Geef het bijtijds aan als (een deel van) het netwerk wegvalt en daarmee ook (een deel van) de zorg.
De mantelzorger
Geef je grenzen aan; zorg voor de medemens moet niet ten koste gaan van eigen gezondheid, participatie en regie.
Maak binnen het netwerk goede afspraken wie wat wanneer doet; daardoor houd je het (samen) langer vol.
Voor gemeenten en belangenbehartigers Omgang met de cliënt
Een beroep doen op eigen kracht is niet ‘regel het zelf maar’, maar samen met de cliënt in kaart brengen wat zijn moge- lijkheden en die van zijn netwerk zijn. Daarna volgt pas het
gesprek hoe hij deze mogelijkheden kan benutten.
Geef de cliënt zeggenschap, maak hem mondig. Dit is een voorwaarde om in eigen kracht te kunnen komen.
Het keukentafelgesprek
De gespreksvoerder van een keukentafelgesprek moet de vol- gende kwaliteiten hebben om cliënten te kunnen helpen hun eigen mogelijkheden en die van hun netwerk te benutten:
Hij moet kunnen uitleggen wat er van de cliënt en zijn net- werk wordt verwacht om in eigen kracht te komen.
Hij kan signalen van overbelasting herkennen.
Hij heeft kennis van doelgroepen, hun specifieke problema- tiek, hun beperkingen en mogelijkheden en wat zij nodig
hebben om in eigen kracht te komen.
Hij is in staat om de mantelzorger/familie op een construc- tieve manier bij het gesprek te betrekken.
In beginsel wil iedereen voor zichzelf en zijn of haar dierbaren zorgen en de meeste mensen kunnen dit ook. Zij hebben hierbij geen andere hulp nodig dan die ze altijd gewend zijn. Het spreekt vanzelf dat men zorgt voor een partner, ouder of kind als die ziek is.
Het is anders als er iets meer ingrijpends aan de hand is: een ziekenhuisopname, als mensen door hun leeftijd niet meer voor zichzelf kunnen zorgen, bij lichamelijke, verstandelijke of psychi- sche beperkingen. Dan wordt de zorg vanuit de omgeving zwaar- der en kan er hulp van buiten nodig zijn. Die hulp is heel ver- schillend: hulp in de huishouding, bij de dagelijkse persoonlijke verzorging, bij dagelijkse taken voor iemand met een verstande- lijke beperking of psychiatrische achtergrond, administratie voor iemand die slechtziend is, vervoer, enzovoort.
Eigen kracht
De term ‘eigen kracht’ wordt veelvuldig en in allerlei situaties ge- bruikt zonder eenduidige definitie. Maar wanneer de term ‘eigen kracht’ in alle eenvoud wordt bezien komt het neer op ‘eigen kun- nen’: dat wat iemand zelf kan. Dit kan wijzen op iemand alleen, maar ook op een persoon in relatie tot zijn omgeving. Wat kan iemand zelf of samen met zijn omgeving bedenken als oplossing van problemen en situaties waarin hij verkeert? En wat kan iemand dan zelf of samen met zijn omgeving doen?
Eigen regie
Eigen regie betekent dat iemand zijn leven zelf bepaalt en zelf beslissingen neemt. Dit betekent niet dat iemand ook alles zelf moet - kunnen - doen. Iemand die bijvoorbeeld zwaar gehandi- capt is of oud, en zichzelf niet meer kan aankleden, kan wel zelf beslissen wat hij aan wil, door wie hij wordt aangekleed en hoe laat. Het gaat hier om het zelf bepalen, niet om zelf doen.
Zelfredzaamheid
Zelfredzaamheid is het vermogen om zelf voorzieningen te treffen die deelname aan het normale maatschappelijke verkeer mogelijk maken. Het is wat anders dan eigen verantwoordelijk- heid en betekent ook niet dat iemand alles zelf doet. Het gaat om wat iemand (nog) kan. Dit kan ook inhouden dat iemand inziet dat het niet meer lukt en hulp kan vragen.
Netwerk en mantelzorg
Mantelzorgers zorgen langdurig en onbetaald voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner, ouder, kind of ander familielid, vriend of kennis. Een netwerk omvat meer; dit is het geheel aan contacten rond een zorgvrager dat op enigerlei wijze kan bijdragen aan de zorg.
Adviezen hoe om te gaan met ‘eigen kracht'
Uitleg van begrippen
De inzet van het netwerk
Onderzoek zorgvuldig de mogelijkheden en onmogelijkheden van het netwerk van de cliënt; neem dit als uitgangspunt voor het vaststellen van wat het netwerk kan doen.
Onderken dat netwerken kwetsbaar zijn. Een verandering bin- nen het netwerk kan grote gevolgen hebben voor de zorg aan
de cliënt. Steeds zal nagegaan moeten worden of het netwerk nog kan voldoen aan de zorgvraag van de cliënt.
Overvraag mantelzorgers niet dusdanig, dat het ten koste gaat van hun eigen participatie en regie.
Onderken dat mantelzorgers vaak al heel lang zorgen en pas een beroep doen op de gemeente als het niet meer gaat. Een beroep doen op eigen kracht is dan misplaatst.
Respecteer dat kinderen niet altijd kunnen en willen helpen.
Realiseer je dat relaties binnen het netwerk onder druk komen te staan door een beroep op hen.
Onderken waar de grens ligt tussen wat het netwerk kan doen en wat door professionals gedaan moet worden.
Ondersteuning van het netwerk
Zorg voor voldoende financiële middelen voor professionali- sering en ondersteuning van vrijwilligers en mantelzorgers.
Bied de mogelijkheid van respijtzorg.
Bied mantelzorgondersteuning.
Bied een financiële tegemoetkoming aan mantelzorgers (bijvoorbeeld via het persoonsgebonden budget), zodat ze de zorg kunnen blijven verlenen.
Toon waardering voor de mantelzorger, bijvoorbeeld in de vorm van een mantelzorgcompliment.
Zorgaanbod
Zorg voor een goed en divers aanbod aan dagbesteding.
Goede dagbesteding ondersteunt de cliënt en het netwerk om in eigen kracht te blijven. Het is een wapen tegen eenzaamheid, geeft structuur, zingeving en ontlast mantelzorgers.
Zorg moet maatwerk zijn en blijven. Maatwerk in de zorg betekent niet ‘overnemen van de zorg’, maar ‘aanvullen van zorg’ daar waar de cliënt en zijn netwerk het niet meer kunnen.
Daarom geven we in deze folder een toelichting op deze begrippen.
Daarnaast worden aanbevelingen en adviezen gegeven voor de cliënt, de mantelzorger en de gemeente over hoe om te gaan met eigen kracht.
Zorgbelang_Eigenkracht21x21DEF.indd 3-4 07-05-14 12:39
