riculum. Leerlingen zien het vak Nederlands eens vanuit een ander perspectief en dat kan de geest alleen maar verruimen.
Referenties
Aitchinson, J. (2012). Words in the Mind: An Introduction to the Mental Lexicon.
Oxford: Wiley-Blackwell.
Boersma, J. & S. Gagestein (2015). Harder praten helpt niet. Zaltbommel: Haystack.
Burgers, C. (2010). “Ironie gebruiken doe je zo!”. In: Tekstblad, 4. Online raadpleeg- baar op: www.tekstblad.nl.
Iperen, R. van (2017). “‘Supportersplaag’ mag wel en ‘asielplaag’ niet? Klopt!”. In:
NRC Handelsblad (10 januari). Online raadpleegbaar op: https://www.nrc.nl/
nieuws/2017/01/10/supportersplaag-mag-wel-en-asielplaag-niet-inderdaad- 6150333-a1540562.
Meesterschapsteams Nederlands (2016). ‘Manifest Nederlands op School’. Online raadpleegbaar op: https://vakdidactiekgw.nl/wp-content/uploads/2016/01/
Manifest-Nederlands-op-School.pdf.
Ronde 6
Jolien De Decker
Instituut voor Levende Talen, Leuven Contact: jolien.dedecker@kuleuven.be
De groeiende tussentaligheid in het Vlaamse onderwijs:
een kwestie van herkenning zonder erkenning
1. Inleiding
“Waarom hebben we de standaardtaal eigenlijk nodig als we elkaar ook in tussentaal verstaan?”, liet een leerling vallen tijdens een van de open klasgesprekken. Daarmee werd meteen een discussie ingezet over het nut van registers, over enkele visies ten opzichte van tussentaal en over haar positie binnen het leslokaal. Het onderwijs is immers nog een van de weinige instituties waar het gebruik van de standaardtaal ver- plicht is. In theorie althans, want dat het er in de praktijk toch enigszins anders aan toe gaat, bleek reeds uit verscheidene onderzoeken (Delarue 2011; Olders 2007;
31steHSN-Conferentie
244
Conferentie 31_Opmaak 1 6/11/17 19:31 Pagina 244
Walraet 2004). Een attitude- en perceptieonderzoek bij 203 Vlaamse zesdejaars en hun leerkrachten ging onder meer op zoek naar verklaringen voor die opmerkelijke kloof tussen het taalbeleid en de taalpraktijk.
Een eerste mogelijke verklaring vertrekt vanuit een dubbele inconsistentie in het taal- gebruik van leerkrachten. Op basis van de interviews kunnen er immers drie groepen leerkrachten onderscheiden worden: een beperkte groep hanteert zowel tijdens als na de les een standaardtalige variëteit, een tweede groep gebruikt enkel tijdens het lesge- ven een formele variëteit en de grootste groep valt in beide situaties terug op tussen- taal. Zoals het onderstaande schema tracht te illustreren, zorgt dat voor een dubbele registerinconsistentie: enerzijds contextintern, anderzijds contextextern. Dat lijkt te resulteren in een versoepeling van de (talige) formaliteitsgraad. En hoewel het percep- tieonderzoek aangaf dat de leerlingen de standaardtaal tot op een zekere hoogte wel herkennen als schooltaal, zorgt de tussentalige communicatie met de laatste twee groe- pen leerkrachten er mogelijk voor dat ze de erkenning van die standaardtaal niet beschouwen als een vereiste.
Figuur 1 – De dubbele inconsistentie in het taalgebruik van de leerkrachten.
Verder zien veel leerlingen geen meerwaarde meer in de standaardtaal. Ze kunnen zich immers in heel Vlaanderen ook grotendeels verstaanbaar maken in tussentaal, zodat niet alleen de noodzaak, maar ook de motivatie lijkt weg te vallen om de standaard- taal vlot te beheersen. Ze geven wel aan een verzorgd taalgebruik belangrijk te vinden, maar associëren dat niet noodzakelijk met het gebruik van standaardtaal.
Tot slot lijkt tussentaal steeds meer algemeen aanvaard te worden, ook in het onder- wijs. De focus van de leerkrachten ligt dan wel op registergevoeligheid, maar de schoolcontext lijkt zijn formele karakter, en bijgevolg ook het bijhorende register, gro- tendeels te zijn verloren. Dat heeft wellicht gedeeltelijk te maken met de bovenge- noemde dubbele inconsistentie in het taalgebruik van de leerkrachten. Enerzijds pas- sen de leerkrachten onderling niet hetzelfde taalregister toe, anderzijds zijn er leer- krachten die, naargelang de situatie, in de communicatie met dezelfde leerlingen gebruikmaken van meerdere variëteiten.
Hoewel de standaardtaal tot op een zekere hoogte wel herkenning blijkt te genieten als schooltaal, wees het onderzoek op een gebrek aan erkenning. En net dat gebrek zal er,
9. Taalbeschouwing en taalgebruik
245
9
Conferentie 31_Opmaak 1 6/11/17 19:31 Pagina 245
samen met het gebrek aan een vlotte standaardtaalbeheersing, wellicht mee voor zor- gen dat tussentaal zich steeds prominenter zal (kunnen) profileren als schooltaal en dat de discrepantie tussen taalbeleid en taalpraktijk steeds groter zal worden.
Referenties
Delarue, S. (2011). “Standaardtaal of tussentaal op school? De paradoxale dubbele kloof tussen taalbeleid en taalgebruik”. In: Studies van de Belgische Kring voor Linguïstiek, 6, p. 1-20.
Olders, B. (2007). Dialect, tussentaal en standaardtaal op een Oostendse lagere school.
Een sociolinguïstische etnografie van het lerarenkorps. [Onuitgegeven licentiaatsver- handeling]. Gent: Universiteit Gent.
Walraet, B. (2004). Tussentaal in de klas: een onderzoek naar het taalgebruik van leer- krachten in het middelbaar onderwijs. [Onuitgegeven licentiaatsverhandeling].
Gent: Universiteit Gent.
Ronde 7
Lieve Knop (a) & Annelies Van Laere (b) (a) VTI Sint-Laurentius, Lokeren
(b) Virgo Sapiens Instituut Londerzeel Contact: lieveknop@yahoo.com
annelies_vanlaere@telenet.be
Taal Actief!
Taalvaardigheid is een sleutelcompetentie die broodnodig is om optimaal te kunnen functioneren in onze huidige, diverse maatschappij en in die van morgen. Een vlotte beheersing van taal is niet alleen een meerwaarde op de arbeidsmarkt, ze draagt ook bij tot de persoonlijke ontwikkeling van jongeren. Een voortdurende interactie met de samenleving stelt hen in staat om levenslang te leren en op die manier een eigen iden- titeit te creëren. Als leraar Nederlands hebben we dan ook een doorslaggevende rol om jongeren op hun niveau warm te maken voor taal en om hun taalcompetenties zoveel mogelijk te benutten.
In dat opzicht geloven we sterk in een actieve en inductieve aanpak, waarbij we telkens in drie fasen werken.
31steHSN-Conferentie
246
Conferentie 31_Opmaak 1 6/11/17 19:31 Pagina 246
