DE VLAAMSE MINISTER VAN ECONOMIE, INNOVATIE, WERK, SOCIALE ECONOMIE en LANDBOUW
NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING
Betreft: - Uitvoering voor het jaar 2021 van het BVR van 2019 “Open Science Beleid voor Vlaanderen en de oprichting van de Flemish Open Science Board”;
- Ontwerp besluit van de Vlaamse Regering houdende de herverdeling van begrotingsartikelen van de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2021 in het kader van het Vlaams Open Science beleid;
- Ontwerp besluit van de Vlaamse Regering over de toekenning van de subsidies aan de betrokken instellingen voor de Uitvoering van het Open Science beleid voor Vlaanderen en de Flemish Open Science Board (FOSB) voor het jaar 2021.
Samenvatting
De Vlaamse Regering besliste in 2019 om voortaan 5 miljoen euro recurrent te investeren in Open Science, om invulling te geven aan het Europese engagement ter zake. De Flemish Open Science Board werd de rol toebedeeld om op basis van expertise de verdere uitrol van dit project uit te werken.
Middels een herverdelingsbesluit (VR 2019 2012 DOC 1265/2) werd 5.000k€ van de aan het FWO toegekend, bestemd voor de uitbouw van het Vlaamse Open Science-beleid
Op 21 februari 2020 werd de Flemish Open Science Board formeel opgericht.
In juli 2020 besliste de VR met betrekking tot de middelen 2020 (5.000k€) voor de uitvoering voor het jaar 2020 van het Open Science beleid voor Vlaanderen en de Flemish Open Science Board (FOSB) (VR 2020 1707 DOC.0804/1BIS) . Een eerste roadmap m.b.t het te voeren beleid werd opgeleverd, en de FOSB werkte een eerste fase van budgetvoorstel uit, gericht op de HR-noden betreffende de broodnodige data stewards. Op basis van dit voorstel van de FOSB werden middels een BVR (VR 2020 1707 DOC. 0804/2) voor een totaal van 3.275.000 euro subsidies toegekend aan de betrokken instellingen van de FOSB voor de uitvoering van voor het Open Science beleid voor 2020, meer bepaald voor de aanwerving van de data stewards. Middels een herverdelingsbesluit (VR 2020 1707 DOC. 0804/3) werd het resterende bedrag aan het FWO toegekend Het betrof 100.00 euro voor de personeelsmiddelen “Coordination Hub” voor een half jaar, en 1.625.000 euro investeringen in IT-infrastructuur.
Met de Mededeling aan de VR van 4 december 2020 werd de Vlaamse regering geïnformeerd over de update van de roadmap zoals die in de Nota VR van 17 juli 2020 was opgenomen.
.
VR 2021 1806 DOC.0666/1
Teneinde de continuïteit van het Vlaamse Open Science beleid niet in het gedrang te brengen, is het voorwerp van deze nota aan de VR de besteding van de middelen 2021, die zullen worden aangewend voor de personele ondersteuning van het Open Science beleid binnen de instellingen van de FOSB. De verdeling van de middelen architectuur daarentegen zal pas gebeuren na opleveren van een architectuurplan.
De FOSB stelt heden naast de bestaande verdeelsleutel voor de data stewards dus nu ook een bijkomende verdeling voor de mensmiddelen infrastructuur voor, die de instellingen moet toelaten de details van de infrastructuur uit te werken, voor de nodige technische ondersteuning te zorgen met betrekking tot de uitdaging van de data repositories, en aan het belangrijke issue van de interoperabiliteit te werken, in functie van een FAIR Open Data beleid voor Vlaanderen.
Middels een mededeling aan de VR in het najaar 2021 zal een nieuwe update van de Roadmap aan de Vlaamse Regering worden voorgelegd.
1. SITUERING
A. BELEIDSVELD/BELEIDSDOELSTELLING
Dit betreft het beleidsveld onderzoek.
B. VORIGE BESLISSINGEN EN ADVIEZEN
Deze Nota aan de VR betreft de uitvoering voor het jaar 2021 van
• Open Science beleid voor Vlaanderen en de oprichting van de Flemish Open Science Board (FOSB): (VR 2019 2012 DOC.1265/1BIS t.e.m. 7)
Vorige beslissingen /mededelingen aangaande dit dossier
• BVR van 17 juli 2020: “Uitvoering voor het jaar 2020 van het Open Science Beleid voor Vlaanderen en de Flemish Open Science Board (FOSB)”: (VR 2020 1707 DOC.0804/1bis t.e.m. 3)
• Mededeling aan de VR van 4 december 2020: “Open Science beleid in Vlaanderen:
roadmap, KPI’s en meerjarenplan” (VR 2020 0412 MED.0379_1 t.e.m. 5)
2. INHOUD
2.1 INLEIDING
2.1.1 Historiek
In uitvoering van de beslissing van de VR van 19 december 2019 werd op 21 februari 2020 de Flemish Open Science Board (FOSB) formeel opgericht (VR 2019 2012 DOC.1265/1BIS t.e.m. 7).
De Vlaamse Regering besliste om 5 miljoen euro recurrent te investeren in Open Science om invulling te geven aan het Europese engagement ter zake. De Flemish Open Science Board
werd de rol toebedeeld om op basis van expertise de verdere uitrol van dit project uit te werken.
De suggesties in de Nota aan de VR met betrekking tot de voorgestelde governance structuur, en de mogelijks op te richten technische werkgroepen werden door de FOSB bekrachtigd. Er werd beslist de Coördinatie Hub onder te brengen bij het FWO.
Middels een herverdelingsbesluit (VR 2019 2012 DOC 1265/2) werd de eerste 5.000k€ van de recurrente middelen bestemd voor de uitbouw van het Vlaamse Open Science-beleid aan het FWO toegekend in afwachting van de oplevering van een architectuurplan voor de uitbouw van het Flemish Research Data Network (FRDN).
In juli 2020 besliste de VR met betrekking tot de Uitvoering voor het jaar 2020 van het Open Science beleid voor Vlaanderen en de Flemish Open Science Board (FOSB) aangaande de recurrente middelen 2020. Een eerste roadmap m.b.t het te voeren beleid werd opgeleverd, en de FOSB werkte een eerste fase van budgetvoorstel uit, gericht op de HR-noden betreffende de broodnodige data stewards.
Op basis van het voorstel van de FOSB werd middels een BVR (VR 2020 1707 DOC. 0804/2) voor een totaal van 3.275.000 euro subsidies toegekend aan de betrokken instellingen van de FOSB voor de uitvoering van voor het Open Science beleid voor 2020, meer bepaald voor de aanwerving van de data stewards. Middels een herverdelingsbesluit (VR 2020 1707 DOC.
0804/3) werd het resterende bedrag aan het FWO toegekend. Dit betrof 100.00 euro voor de personeelsmiddelen “Coordination Hub” voor een half jaar, en 1.625.000 euro voor het eerder vermelde architectuurplan, naar analogie met de beslissing van december 2019. Aan de contouren van het architectuurplan werd immers op dat moment nog volop gewerkt.
De nota aan de VR van juli 2020 bevatte tevens - zoals voorzien in de beslissing van de VR van december 2019 – een eerste versie van de “roadmap” in drie delen, namelijk voor de respectievelijke werkgroepen “RDM & Open Science”, “Architectuur” en “Metadata en Standaardisatie”.
Doelstellingen binnen de roadmap van de werkgroep “RDM & Open Science” waren het ontwikkelen van de KPI’s en de opstart van de FOSB Knowledge Hub als netwerk voor data stewards.
Doelstellingen van de werkgroep “Architectuur” waren de ontwikkeling van een methodologie m.b.t. data infrastructuur, het uitwerken van een hybride datastructuur en de implementatie.
Doelstellingen van de werkgroep “Metadata en Standaardisatie” waren de ontwikkeling van een generiek metadatamodel voor de beschrijving van onderzoeksgegevens, de ontwikkeling van een semantisch beschreven disciplinair metadatamodel op basis van internationale standaarden, de uitwerking van een minimaal gestandaardiseerd Data Management Plan in samenwerking met de werkgroep “RDM en Open Science”, en de monitoring en het aligneren met Europese en internationale standaarden.
Met de Mededeling aan de VR van 4 december werd deze roadmap geüpdatet. Tevens werden de resultaten van een studieopdracht in functie van het Architectuurplan toegelicht..
Een KPI-model werd voorgesteld. Dit KPI-model bevat de indicatoren KPI 0 – Orcid ID, KPI 1 – Datamanagementplannen, KPI 2 – FAIR Data, KPI 3 – Open Access to publications en KPI 4 – Open Data. Dit model gaat uit van drie verschillende voortgangstrajecten waarbinnen de diverse stakeholders kunnen vallen, en dit op basis van een nulmeting. Bedoeling is om ambitieuze KPI’s te formuleren, die toch rekening houden met de diversiteit van het veld met betrekking tot maturiteit in het Open Science verhaal. Deze nulmeting werd voorzien in het voorjaar van 2021.
2.1.2 Voorwerp van deze nota
Deze Nota geeft een update van de werkzaamheden sinds de Mededeling aan de Vlaamse Regering van 4 december 2020 en bevat een voorstel voor de besteding van de recurrente middelen 2021.
De werkzaamheden met betrekking tot de diverse nulmetingen zoals geschetst in de Mededeling aan de VR van 4 december 2020 is volop bezig. Op heden wordt echter vastgesteld dat de nulmeting voor de KPI “Open Data” methodologisch problemen oplevert (zie 2.2.5). Er wordt daarom voorgesteld meer tijd te verlenen en de oefening uit te voeren in 2022. Een plan van aanpak, zowel generiek als op het niveau van de instellingen, wordt uitgewerkt. Het FRIS-portaal wordt ingezet voor de automatisering van de monitoring van de KPI’s.
De FOSB werkgroep “Metadata en Standaardisatie” werkte verder aan het metadatamodel, dat ook in Europese context met interesse wordt bekeken.
Ook aan het Architectuurplan wordt volop gewerkt.Het definitieve architectuurplan wordt verwacht in het najaar van 2021.
Middels een mededeling aan de VR zal het Architectuurplan, een verdere update van de Roadmap en een voorstel voor aangepaste nulmeting worden opgeleverd in het najaar van 2021.
Teneinde de continuïteit van het Vlaamse Open Science beleid niet in het gedrang te brengen, en de uitwerking van het Architectuurplan succesvol af te ronden, is het voorwerp van deze Nota aan de VR de besteding van de recurrente middelen 2021, die zullen worden aangewend voor de personele ondersteuning van het Open Science beleid binnen de instellingen vertegenwoordigd in de FOSB.
De FOSB werkte naast de in de het BVR van 7 juli 2020 gedefinieerde verdeelsleutel voor de data stewards ook aan een verdeling voor de mensmiddelen infrastructuur, die de instellingen moet toelaten de details van de infrastructuur uit te werken, voor de nodige technische ondersteuning te zorgen met betrekking tot de uitdaging van de data repositories, en aan het belangrijke issue van de interoperabiliteit te werken, in functie van een FAIR Open Data beleid voor Vlaanderen (zie 2.3).
2.2 UPDATE VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN DE FOSB
2.2.1 Inleiding
Een aantal belangrijke werkzaamheden zijn op dit moment bezig binnen de schoot van de FOSB-werkgroepen en de Coordination Hub.
2.2.2 De Europese context
Op 1 januari 2021 is de EOSC Association van start gegaan, na het voorbereidende werk van de EOSC Governance Board en de EOSC Executive Board. We brengen in herinnering dat Vlaamse experts hierin een zeer actieve rol hebben gespeeld, en dat twee leden van de Flemish Open Science board actief waren in de Werkgroepen van de Executive Board.
Alle Vlaamse universiteiten en het FWO zijn lid van de EOSC Association1, en de VLIR is
“observing member”. De EOSC Association neemt de vorm aan van een co-programming partnership2 .
Vlaamse experten zullen zich ook engageren in de door de EOSC Association op heden in oprichting zijnde Advisory Groups die de fakkel overnemen van de werkgroepen van de EOSC Executive Board. Via deze vertegenwoordigingen, en via BELNET dat voor België als “mandated organisation” optreedt (centrale coördinatierol en bewaking van het aligneren met het nationale beleid), en waarmee vanuit de FOSB afspraken zijn gemaakt, houden we een vinger aan de pols van het Europese beleid rond Open Science.
Op Europees niveau wordt duidelijk dat hoewel oefeningen rond metadata en standaardisatie volop in ontwikkeling zijn, het infrastructuur / architectuur verhaal veel uitdagingen stelt. Zo wordt nog veel denkwerk verricht rond de technische en organisatorische uitdagingen met betrekking tot een semi-centraal gefedereerd model, en de bijhorende complexiteit rond de zogenaamde interoperabiliteit. Een logica waarbij de definitieve uitbouw van de infrastructuur de richting moet volgen die het voortschrijdend inzicht met betrekking tot metadata en standaardisatie aangeeft, vertaalt zich ook in de Vlaamse beleidsontwikkeling ter zake.
2.2.3 De Coordination Hub en het FRDN: oefening “missie en visie / organogram”
Nu het beleidskader meer en meer vormt krijgt, is de volgende fase aangebroken voor Open Science in Vlaanderen waarin de uitbouw van het FRDN (Flemish Research Data Network) centraal komt te staan. Hoewel het idee van Open Science niet nieuw is, is de focus op het uitwisselbaar maken en hergebruik van (meta)data voor vele wetenschappelijke disciplines nog relatief onontgonnen terrein. Samenwerking tussen diverse kennisinstellingen om de uitrol van open en/of FAIR data in Vlaanderen te realiseren biedt naast een ontzettend potentieel dan ook heel wat uitdagingen. Een centrale vraag is dus hoe het FRDN ondersteuning kan bieden zodat de inspanningen van de Vlaamse kennisinstellingen verder kan gebracht worden dan de som van de delen.
Om een antwoord te bieden op deze vraag werd er een Task Force Coordination Hub opgericht onder voorzitterschap van FWO (goedgekeurd op FOSB vergadering van 26 oktober 2020). Deze Task Force werkte in het eerste kwartaal van 2021 aan de missie, visie en waarden van het FRDN in co-creatie met het netwerk. Concreet werd een 50-tal stakeholders (data stewards en beleidsmedewerkers uit kennisinstellingen, onderzoekers uit academia, industrie en overheidscontext) betrokken in het proces. De missie, visie en waarden bepaling vormt de basis voor de Task Force om de basisprincipes en bouwstenen af te leiden voor de organisatievorm en communicatiestrategie van het FRDN.
Als volgende stap dient het netwerk de organisatieprocessen en organisatiecultuur verder te verfijnen en een roadmap op te stellen waarbij het plan van aanpak vertaald wordt in een werk- en communiceerbaar geheel. Tegen het nieuwe kalenderjaar 2022 dient de overstap van de huidige manier van werken omgeschakeld te zijn naar de nieuwe structuur van de netwerkorganisatie FRDN.
Daarnaast werkt de projectcoördinatie aan de communicatiestrategie van het FRDN. Voor het interne documentbeheer van de netwerkorganisatie wordt er conform de regelgeving een extranet uitgewerkt binnen de SharePoint omgeving van het FWO. Ook is er een basisstructuur vastgelegd voor de website van het FRDN en wordt de opdracht voor de
1 | EOSC Association
2 https://ec.europa.eu/info/horizon-europe/european-partnerships-horizon-europe_en
opbouw van de website uitgeschreven. In de tweede helft van 2021 zal er gewerkt worden aan de inhoud van de website.
Eind mei 2021 wordt het nieuwe organogram en het resultaat van de missie en visie oefening verwacht, die dan door de FOSB zal worden bekrachtigd. In een mededeling aan de VR in het najaar van 2021 zal dit verder worden toegelicht.
2.2.4 Het Architectuurplan
De werkzaamheden met betrekking tot de infrastructurele oplossingen voor het Open Science beleid zijn nog volop bezig. Een taskforce “match making” en een task force “use cases”
werden opgericht.
De taskforce “match making” zal ervoor zorgen dat de instellingen de nodige informatie i.v.m.
generieke architectuur componenten krijgen zodat ze kunnen evalueren of deze geschikt kunnen zijn voor hun noden. Dit omvat zowel diensten van derde partijen (bijv. Meemoo) als diensten die door de FOSB stakeholders worden aangeboden. Een eerste concreet initiatief omtrent data opslag voor publicatie wordt uitgewerkt onder leiding van UGent.
In de task force “use cases” ligt de focus op domein specifieke oplossingen die deelaspecten van de data management uitdaging adresseren. Bedoeling is om op basis van mutual learning een reeks oplossingen te voorzien die maximaal gebruik maken van de bestaande infrastructurele oplossingen, met oog voor de noden met betrekking tot data repositories en interoperabiliteit, rekening houden met de Europese situatie (aansluiting met de European Open Science Cloud (EOSC)).
De werkgroep zal in juni 2021 een stand van zaken geven aan de FOSB, waarin de status en volgende stappen toegelicht worden.
Door de COVID situatie is de werkdruk specifiek voor personen die IT-infrastructuur ondersteunen aan de instellingen, sterk toegenomen. Dit beïnvloedt ook de snelheid waarmee de WG architectuur kan werken om een breed gedragen architectuurplan uit te werken.
Na goedkeuring door de FOSB van de verdere richting en opties, zal de Werkgroep Architectuur in samenwerking met de andere werkgroepen en de FOSB een architectuurplan opleveren tegen het najaar van 2021. Op basis van dit plan zal de FOSB een voorstel doen met betrekking tot de op heden aan het FWO toegewezen architectuur-middelen.
Voor een succesvolle uitwerking van het architectuurplan is versterking binnen de instellingen noodzakelijk. De voorgestelde personeelsmiddelen infrastructuur (zie 2.3.2) zijn dan bestemd voor het opzetten en onderhoud van Data Repositories en voor de interoperabiliteit, essentiële componenten van een architectuurplan dat rekening houdt met de diversiteit in de bestaande oplossingen3.
2.2.5 WG “RDM & Open Science”: KPI’s en nulmetingen
Tijdens Q4 2020 en Q1 2021 lag de focus van de FOSB Werkgroep Research Data Management
& Open Science op enerzijds het verder vormgeven van de Knowledge Hub, en anderzijds het uitwerken van de FOSB jaarrapportering, in het bijzonder de rapportering over de KPI’s die in het najaar 2020 door de FOSB werden goedgekeurd, op voorstel van de Werkgroep (zie Mededeling aan de VR van 4 december 2020: “Open Science beleid in Vlaanderen: roadmap, KPI’s en meerjarenplan”, bijlage “KPI’s voor Open Science in Vlaanderen” (VR 2020 0412 MED.0379_3)).
3 De consultancy studie die als bijlage bij de MED VR van 4 december 2020 ging, geeft ook duidelijk aan dat er niet voldoende “data maturity” is in het Vlaamse onderzoeksveld. Naast data stewards zijn ook ICT-profielen broodnodig om volgende stappen te zetten.
De Knowledge Hub is ondertussen effectief van start gegaan met een ruim bijgewoond opstartevent op 25 februari 2021.
De tweede grote poot van de activiteiten van de FOSB WG “RDM & OS” betrof het uitwerken van een sjabloon voor de jaarrapportering zoals vooropgesteld in de mededeling aan de Vlaamse Regering van 4 december 2020. Enerzijds voorziet het sjabloon ruimte om - in aanvulling op de financiële rapportering - ook inhoudelijk te rapporteren over de bestedingen van de FOSB middelen 2020, en zo de aandacht te vestigen op de lokaal genomen initiatieven en beleidsmaatregelen. Anderzijds moet elke kennisinstelling rapporteren over de stand van zaken met betrekking tot elk van de vijf KPI’s. Zoals medegedeeld aan de Vlaamse Regering op 4 december 2020 is het hoofddoel van de rapportering 2020 het uitvoeren van een nulmeting voor elke KPI, of waar dit niet mogelijk is, een plan van aanpak uit te werken zodat vanaf de rapportering 2021 op accurate manier het juiste cijfermateriaal aangereikt kan worden.
Tijdens een aantal vergaderingen van de werkgroep werden voorlopige schattingen en metingen gedeeld zodat van elkaar kon geleerd worden én de methoden voor schattingen, voor die KPI’s die zich nog niet systematisch laten meten zoals vooropgezet (in de regel: via FRIS), geüniformeerd konden worden over de kennisinstellingen heen. De voorlopige bevindingen van deze oefening zijn de volgende:
• KPI 0 ORCID: voor de universiteiten gebeurt de aanlevering aan FRIS reeds zoals voorzien, de spreiding van het aantal correct geregistreerde ORCIDs weerspiegelt de intensiteit van de reeds gevoerde beleidscampagnes. Ook de meeste andere kennisinstellingen kunnen voor deze KPI relatief eenvoudig een nulmeting uitvoeren.
• KPI 1 DMP: mede op basis van de verplichtingen opgelegd door onderzoeksfinanciers, kunnen alle kennisinstellingen een nulmeting uitvoeren.
• KPI 2 FAIR Data: in 2020-2021 staat geen (nul)meting gepland.
• KPI 3 Open Access: gezien Open Access al een tijd bij de meeste kennisinstellingen een beleidsprioriteit is, is ook voor deze KPI de nulmeting relatief eenvoudig uit te voeren.
• KPI 4 Open Data: bij alle kennisinstellingen bleek dat het complex is het aantal Open Datasets in kaart te brengen. Zo voorzien slechts enkele instellingen reeds de mogelijkheid datasets als publicatietype in het institutional repository te registreren. Daarenboven tellen deze instellingen een zeer klein aantal geregistreerde datasets, zelfs na het systematisch uitkammen van bekende data repositories zoals Zenodo of OpenAire. Voor de meeste instellingen is dergelijke oefening onmogelijk uit te voeren op korte termijn, o.a. omdat werd vastgesteld dat de bekende data repositories onvoldoende doorzoekbaar zijn qua affiliatie van de auteurs. De vaststelling dat het zeer moeilijk tot onmogelijk is een volwaardige telling van het aantal open datasets te voorzien op korte termijn, noopte de Werkgroep ertoe het voorstel te doen de nulmeting volledig te verplaatsen naar de jaarrapportering 2021. Immers, de KPI meet niet het aantal open datasets, maar het aantal datasets in functie van peer reviewed tijdschriftartikelen die voortkomen uit door Vlaamse publieke middelen gefinancierd onderzoek. De Werkgroep maakt zich sterk dat de kennisinstellingen de komende maanden zowel back office de nodige aanpassingen kunnen doen zodat op efficiënte en effectieve manier de nodige koppelingen kunnen gelegd worden (tussen project, publicatie en dataset) als de onderzoekers en de onderzoeksadministraties voldoende geactiveerd zullen worden om de nodige inhoudelijke aanleveringen te doen (in casu het correct registreren van de open datasets).
2.2.6 WG Metadata en standaardisatie
In navolging van de roadmap Open Science, heeft de FOSB werkgroep “Metadata en Standaardisatie” zich toegelegd op semantische interoperabiliteit, vanuit computationeel en
linguïstisch oogpunt, teneinde (meta)data en gerelateerde informatie van onderzoeksgegevens maximaal vindbaar en (her)bruikbaar te maken in het Flemish Research Data Network, FRIS en EOSC.
Hiertoe heeft de werkgroep “Metadata en Standaardisatie” een generiek metadata schema ontwikkeld voor onderzoeksgegevens (V1.7ter), gebaseerd op de internationale metadata standaard DataCite 4.3 en in lijn met de FAIR-gegevensprincipes (Force11). Deze principes stellen voorop dat metadata vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar moeten zijn. Het ontwikkelde metadata schema, ook wel aangeduid als het Vlaams Applicatieprofiel voor onderzoeksmetadata, is beschikbaar via Github4 en bestaat uit 21 metadata velden, waarvan 15 properties afkomstig van het DataCite 4.3 model. Hiervan werden 3 properties gededupliceerd om de ontsluiting van onderzoeksgegevens op het FRIS-portaal te maximaliseren. Daarnaast werden 3 properties toegevoegd die toelaten om de key performance indicators inzake Open Science, zoals geformuleerd door de werkgroep “RDM &
Open Science”, geautomatiseerd te meten in de toekomst. Om een uniform begrip te verkrijgen voor elk van de metadata velden werd tevens een semantische verfijning van de definities naar Vlaamse context vastgelegd, wat een eenduidige gegevensaanlevering door alle Vlaamse onderzoeksinstellingen en ontsluiting op het FRIS-portaal toelaat5.
Na goedkeuring door de FOSB van het aldus ontwikkelde Vlaams Applicatieprofiel voor onderzoeks(meta)data, wordt er momenteel gewerkt aan de implementatie hiervan in de onderzoeksinformatiesystemen van de Vlaamse onderzoeksinstellingen (universiteiten, hogescholen, strategische onderzoekscentra en andere onderzoeksinstellingen) teneinde deze gegevens eenduidig aan te leveren en zichtbaar te maken op FRIS, het Vlaamse portaal voor publiek gefinancierd onderzoek. Hiertoe werden de nodige afspraken gemaakt met de verschillende instellingen en FRIS inzake de protocollen en procedures die gevolgd moeten worden in de aanlevering van deze informatie. Momenteel wordt er zowel door de informatieproviders als langs de zijde van FRIS ontwikkeld om deze informatie op korte termijn eenduidig door te laten stromen naar FRIS conform de wettelijke bepalingen.
Daarnaast heeft de FOSB werkgroep “Metadata en Standaardisatie” in het afgelopen kwartaal twee specifieke Task Forces opgericht.
De Task Force “Metrics” richt zich op de ontwikkeling van geautomatiseerde methoden om de key performance indicators inzake het FAIR data label en het Open Data label te meten, in lijn met internationale referentiekaders en de aanbevelingen inzake FAIR metrics, zoals recent geformuleerd door de EOSC Werkgroep FAIR6. Deze Task Force heeft in de afgelopen maanden een evaluatie gemaakt van de beschikbare tools inzake FAIRness van data, rekening houdend met het referentiekader aanbevolen vanuit de EOSC Werkgroep FAIR. In de verdere ontwikkeling van het FAIR label wordt er naast de key performance indicator zelf ook aandacht geschonken aan metrieken die onderzoekers ondersteunen en motiveren om de FAIRness van onderzoeksdata te verhogen.
Tot slot werd een Task Force “DMP” opgericht, met participatie van alle Vlaamse financiers en onderzoeksinstellingen, die tot doel heeft om een minimaal uniform data management plan uit te werken op basis van de bestaande FWO-template en die bruikbaar is voor alle onderzoeksprojecten in Vlaanderen. In de afgelopen maanden werd een evaluatie gemaakt
4 https://github.com/SadiaVancauwenbergh/FOSB-WG-Metadata-and-Standardisation
5 Vancauwenbergh, S. FAIR and Open Research Metadata as Leverage for Digital Libraries: The Flemish Case, https://www.intechopen.com/online-first/fair-and-open-research-metadata-as-leverage-for- digital-libraries-the-flemish-case, DOI: 10.5772/intechopen.97192
6 DG Research and Innovation, EOSC Executive Board. Recommendations on FAIR metrics for EOSC, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/ced147c9-53c0-11eb-b59f-
01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-184008165, DOI: 10.2777/70791
van de bestaande DMP templates die door Vlaamse onderzoekers gehanteerd worden (bv.
Horizon Europe, Science Europe, FWO, …) alsook de tools (bv. DMPonline.be, …).
Momenteel worden op basis van deze analyse de core elements vastgelegd die deel zullen uitmaken van het minimaal uniform DMP. Voor wat betreft de gehanteerde vragen voor elk van deze core elements, worden deze ontwikkeld op basis van ervaringen van RDM-stewards, die onderzoekers begeleiden bij het opstellen van DMPs, alsook door bevragingen van onderzoekers zelf zowel vanuit de publieke als de private sector. Tevens wordt gekeken naar het uitwerken van proces flows waarbij onderzoekers, vanuit diverse instellingen, optimaal kunnen samenwerken aan eenzelfde DMP. Vervolgens zal gekeken worden naar aligneren van het ontwikkelde minimaal uniforme DMP met standaarden (bv. RDA standaarden, …), waarna het geheel voorgelegd kan worden aan de FOSB.
2.2.7 Ontwikkelingen binnen FRIS
FRIS speelt in het Vlaamse Open Science verhaal de rol van Discovery Hub en van dé weg om informatie te capteren, monitoren en te ontsluiten.
Hiervoor voorziet FRIS een aantal bouwstenen. In eerste instantie zorgt FRIS er voor dat de KPI’s op een geautomatiseerde manier kunnen gemonitord worden:
1. ORCID: Deze KPI kan vandaag al gemeten worden voor de instellingen die aanleveren aan FRIS. De meetmethode is transparant en ook voor al die leveranciers per definitie gelijk.
2. DMP-label: Voor deze KPI zal FRIS in 2021 eveneens een functionaliteit ontwikkelen waarop dit label op een geautomatiseerde manier kan monitoren.
3. Open Access label op publicaties: Ook voor deze KPI ontwikkelt FRIS momenteel een functionaliteit opdat het percentage van open acces publicaties volgens de definitie bepaalt in de FOSB KPI-Nota kan gemonitord worden. De KPI Open Access zal vanaf 2022 automatisch gemeten kunnen worden voor de instellingen die aanleveren aan FRIS. De meetmethode is transparant en ook voor al die leveranciers per definitie gelijk.
4. Open data label: Dit label is verplicht vanaf 2022 voor Vlaams onderzoek waarover wordt gepubliceerd. FRIS zal de nodige functionaliteit implementeren om een geautomatiseerde monitoring te realiseren.
5. FAIR datalabel: FRIS zal de hub-functie opnemen en metadata van datasets doorsturen richting EOSC.
Door middel van een geautomatiseerde aanlevering van informatie kunnen bovenvermelde KPI’s op een systematische en uniforme manier gemonitord worden in FRIS. Dankzij deze administratieve vereenvoudiging, wordt de rapporteringslast verminderd voor de instellingen die informatie aan FRIS aanleveren.
Daarnaast voorziet FRIS nog extra informatie in kader van Open Science:
• Open Access - dankzij de implementatie van een link met Unpaywall : 1. kunnen publicaties die open zijn, meteen gelezen worden;
2. wordt extra beleidsinfo over gold, green, bronze open access gecapteerd en ontsloten.
• Datasets: Dit is een nieuw informatieobject in FRIS dat toelaat om metadata rond datasets vanaf 2022 te ontsluiten op researchportal.be wat geheel strookt met de geest van het Open Science en FAIR verhaal.
2.3 BUDGETTAIR VOORSTEL RECURRENTE MIDDELEN 2021
2.3.1 Inleiding
In hoofdstuk 2.4.4 van de Nota VR van 2019 werd gewezen op de noodzaak voor bemensing van IT-infrastructuuren op de nood aan technische expertise voor de integratie met de decentrale RDM-infrastructuur.
Tevens werd gewezen op de nood aan data stewards. Deze data stewards zijn decentraal binnen de instellingen noodzakelijk om op de werkvloer ondersteuning te bieden aan de onderzoekers, maar zullen ook nodig zijn om vanuit hun domeinspecifieke expertise bij te dragen aan centrale coördinatie en de belangrijke stem zijn bij het uitwerken van de verdere Vlaamse Open Science Cloud.
Met de beslissing van de VR van juli 2020 werd uitvoering gegeven aan het voorstel van de Flemish Open Science Board met betrekking tot de decentrale middelen voor de data stewards, en de centrale bemensing voor de coördinatie bij het FWO (Coordination Hub).
De nota aan de VR van juli 2020 stelde dat in een volgende fase zou worden bekeken welke bijkomende HR-middelen er nodig zouden zijn voor de bemensing van de architectuur.
Het voorliggend voorstel is in lijn met het meerjarenplan dat werd voorgesteld in de mededeling aan de VR van 4 december 2020.
Het onderstaande voorstel voor verdeling van de middelen 2021 (5.000.000 €) bevat dus drie componenten:
• continuering van het beleid met betrekking tot de data stewards: 3.275.000,00 € verdeeld over de FOSB stakeholders in analogie met de wijze waarop dit gebeurde krachtens de beslissing van de VR van juli 2020 (en de middelen voor de Coordination HuB) ;
• continuering van het beleid met betrekking tot de ondersteuning van de Coordination Hub ondergebracht bij het FWO: 275.000 €, waarvan 200 k€ voor personeelsmiddelen (2 VTE’s) en 75.000 euro voor algemene werking
• een bijkomende verdeling van de middelen ten bedrage van 1.450.000,00 €, voor ICT- profielen (‘mensmiddelen’) die de data repository en Interoperability uitdagingen zullen aanpakken binnen de instellingen van de FOSB.
2.3.2 Voorstel besteding middelen 2021
Het voorstel met betrekking tot de personeelsmiddelen voor Data Stewards vormt een continuering van de personeelsmiddelen toegekend in 2020.
De voorgestelde personeelsmiddelen IT-infrastructuur zijn bestemd voor het opzetten en onderhoud van Data Repositories & Interoperability, zoals omschreven in de nota FOSB Architectuurplan dat als bijlage was toegevoegd aan de mededeling VR van 4/12/2020.
Er wordt voorgesteld om (binnen de enveloppe voor personeel-infrastructuur voor de associaties) een recurrent budget van €75.000 euro aan de hogescholen toe te kennen in functie van het onderhoud van hun gezamenlijke infrastructuur systeem (DOSP) dat cruciaal is voor het realiseren van Open Science.
2.3.3 Concreet budgettair voorstel
De universiteiten, hogescholen, SOC’s, VWI’s, ESFRI-clusters en overige onderzoekscentra stellen volgend voorstel van besteding van de FOSB-middelen in 2021 voor.
Voorstel verdeling mensmiddelen op niveau van de begunstigden
FOSB 2021 Data stewards Pers. Infrastructuur FWO Coord. TOTAAL
KU Leuven 878.296,00 € 289.687,00 € 1.167.983,00 €
Uantwerpen 381.490,00 € 128.282,00 € 509.772,00 €
Ugent 674.232,00 € 231.113,00 € 905.345,00 €
Uhasselt 246.364,00 € 84.351,00 € 330.715,00 €
VUB 319.618,00 € 116.567,00 € 436.185,00 €
TOTAAL UNIEFS 2.500.000,00 € 850.000,00 € 3.350.000,00 €
Hogescholen 0,00 € 75.000,00 € 75.000,00 €
TOTAAL UNIEFS+HS 2.500.000,00 € 925.000,00 € 3.425.000,00 €
VIB 125.000,00 € 100.000,00 € 225.000,00 €
IMEC 125.000,00 € 100.000,00 € 225.000,00 €
Flanders Make 125.000,00 € 100.000,00 € 225.000,00 €
VITO 125.000,00 € 100.000,00 € 225.000,00 €
TOTAAL SOCS 500.000,00 € 400.000,00 € 900.000,00 €
INBO 45.000,00 € 21.000,00 € 66.000 €
ILVO 40.000,00 € 18.000,00 € 58.000 €
APM 40.000,00 € 18.000,00 € 58.000 €
ITG 75.000,00 € 34.000,00 € 109.000 €
VLIZ 75.000,00 € 34.000,00 € 109.000 €
TOTAAL REST 275.000,00 € 125.000,00 € 400.000,00 €
FWO 275.000,00 € 275.000,00 €
ALGEMEEN TOTAAL 3.275.000,00 € 1.450.000,00 € 275.00,00 € 5.000.000,00 € Het totaal “data stewards” van 3.275.000 euro is continuering van beleid: dit is hetzelfde bedrag dat krachtens de beslissing van VR van 17 juli 2020 aan de betrokken kennisinstellingen werd toegekend voor de aanwerving van de data stewards.
Het totaal “personeel infrastructuur” van 1.450.000 euro is het nieuwe element in dit voorstel van de FOSB: deze middelen zijn broodnodig om de vooropgestelde doelstellingen met betrekking tot FAIR data repositories en interoperabiliteit te kunnen waarmaken.
De toekenning van de middelen aan de kennisinstellingen wordt geregeld middels het “Besluit van de Vlaamse Regering over de toekenning van de subsidies aan de betrokken instellingen voor de Uitvoering voor het jaar 2021 van het Open Science beleid voor Vlaanderen en de Flemish Open Science Board (FOSB)”, in bijlage.
De toekenning van de middelen die ter beschikking gesteld worden aan het FWO wordt geregeld met het “Besluit van de Vlaamse Regering tot herverdeling van begrotingsartikelen van de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2021 in het kader van het Vlaams Open Science beleid”, in bijlage.
De 275.000 euro voor het FWO betreft eveneens continuering van beleid, dit is bestemd voor de werking van de Coordination Hub, waarvan 200 k€ voor personeelsmiddelen (2 VTE’s) en 75.000 euro voor algemene werking.
3. BESTUURLIJKE IMPACT
A. BUDGETTAIRE IMPACT VOOR DE VLAAMSE OVERHEID
De middelen 2021 zijn voorzien op de begrotingsartikel EB0-1EEB2JA-WT, basisallocatie 1EC 102 1211 “Bevordering van de Vlaamse informatiemaatschappij in het kader van de Lissabon- strategie”. Er is dus geen bijkomende budgettaire impact.
Het gunstig advies van de Inspectie van Financiën werd verleend op 21 mei 2021.
Het begrotingsakkoord werd verleend op …
B. IMPACT OP HET PERSONEEL VAN DE VLAAMSE OVERHEID
Het voorstel heeft geen weerslag op het personeelsbestand en op het personeelsbudget, zodat het akkoord van de Vlaamse minister, bevoegd voor het algemeen beleid inzake personeel en organisatieontwikkeling, niet vereist is.
C. IMPACT OP DE LOKALE EN PROVINCIALE BESTUREN
1 personeel: het voorstel heeft geen weerslag op gebied van personeelsinzet door de lokale besturen.
4. VERDER TRAJECT
Na de goedkeuring zullen de middelen 2021 respectievelijk herverdeeld worden naar het FWO en toegekend worden aan de betrokken instellingen.
In het najaar van 2021 zal de FOSB een update van de roadmap aanleveren samen met een architectuurplan voor de uitrol van Open Science in Vlaanderen.
5. VOORSTEL VAN BESLISSING
De Vlaamse Regering beslist:
1° haar goedkeuring te hechten aan de Uitvoering voor het jaar 2021 van het BVR van 2019
“Open Science Beleid voor Vlaanderen en de oprichting van de Flemish Open Science Board”
zoals beschreven in deze nota, inclusief het in deze nota beschreven voorstel met betrekking tot de besteding van de middelen;
2° haar goedkeuring te hechten aan het ontwerpbesluit van de Vlaamse Regering houdende de herverdeling van begrotingsartikelen van de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2021 in het kader van het Vlaams Open Science beleid;
3° haar goedkeuring te hechten aan het ontwerpbesluit van de Vlaamse Regering houdende de toekenning van de subsidies voor het begrotingsjaar 2021 in het kader van het Vlaams Open Science beleid;
4° de minister bevoegd voor het wetenschapsbeleid te gelasten met de uitvoering van deze beslissing.
De Vlaamse minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale Economie en Landbouw
Hilde CREVITS
Bijlagen:
1. De beslissing van de Vlaamse Regering betreffende het Open Science beleid voor Vlaanderen en de oprichting van de Flemish Open Science Board (FOSB): VR 2019 2012 DOC.1265/1BIS
2. BESLISSING VR 7 juli 2020 “Uitvoering voor het jaar 2020 van het BRV van 2019”
3. MEDEDELING VR 4 december 2020 “Open Science beleid in Vlaanderen: roadmap, KPI’s en meerjarenplan”
4. Ontwerpbesluit van de Vlaamse Regering houdende de herverdeling van begrotingsartikelen van de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2021 in het kader van het Open Science beleid 5. Ontwerpbesluit van de Vlaamse Regering houdende de toekenning van de subsidies
voor het begrotingsjaar 2021 in het kader van het Vlaams Open Science beleid 6. Het advies van de Inspectie van Financiën verleend op 21 mei 2021
7. Het begrotingsakkoord
