KIEZEN VOOR KUNST EN CULTUUR

KIEZEN

VOOR KUNST EN CULTUUR

8 dromen

&

8 aanbevelingen

voor een levendige culturele stad

DEN HAAG, DECEMBER 2018

COLOFON

INITIATIEF Directieoverleg Podiumkunsten Den Haag en Directieoverleg Haagse Musea

TEKST Karel Feenstra

VORMGEVING Twiet Creative Marketing

COVER Amateurkoor Carmina Burana, Festival Classique

LEESWIJZER de 8 aanbevelingen zijn genummerd, de 8 dromen staan in een gekleurde achtergrond.

DECEMBER 2018

“IN MIJN IDEALE WERELD SPEELT KUNST DE HOOFDROL. Kunst – net als familie en vrienden, eten en drinken, en een huis – als eerste levens­

behoefte. In essentie lijkt kunst extra, een toevoeging of misschien overbodig om de wereld te laten draaien. Maar kunst geeft ons ruimte naast de werkelijkheid.

Een kunstenaar neemt ons mee in de wereld van zijn verbeelding, en laat ons verder denken. In een wereld waar alles automatisch draait, waar we meer vrije tijd hebben dan ooit tevoren is het noodzakelijk om te blijven denken. In een wereld waar snelle berichten, fake nieuws, social media en de waan van de dag ons perspectief vormen hebben we behoefte aan meer kunst. MEER VREEMDE, MOOIE, ABSURDE, WONDERBAARLIJKE EN SPANNENDE VISIES. VISIES WAARDOOR WE VERDER DENKEN, DURVEN DROMEN EN WAARMEE WE UITEINDELIJK SAMEN EEN BETERE WERELD CREËREN.

In mijn droom zijn alle Haagse instellingen dag en nacht open. Alle instellingen zijn gratis toegankelijk en voor voorstellingen en concerten moeten mensen voor­

af online reserveren. Bezoekersaantallen zijn onbelangrijk want alle instellingen dienen een doel, kunst toegankelijk maken voor iedereen. De ‘concurrentie’ ver­

dwijnt en we gaan beter en op inhoudelijke gronden samenwerken. Geen van de instellingen heeft een permanente locatie. Afhankelijk van het programma kan elke instelling terecht in een zaal, op een podium dat past bij de kunst. Bezoekers worden gestimuleerd te kijken naar de inhoud en niet naar de organisatie erachter.

Kijken en luisteren naar de kunstenaar wordt de enige leidraad.

Naast de ons bekende presentatie ruimtes komen er verspreid over de stad multi­functionele ruimtes, waar mensen kunnen werken, ontmoeten, kunst kijken, kunst maken en delen. Als een academie wordt dat een plek voor jong en oud om te leren, en te ervaren. KUNST WORDT VAN HET VOETSTUK GEHAALD EN IEDEREEN KAN MEEDOEN.”

INHOUDSOPGAVE

Inleiding

1. Zet cultuur aan tafel

2. Ruimte voor vernieuwing

3. Goed makersklimaat

4. Haagse Cultuureducatie en participatie

5. Een sterke culturele infrastructuur

6. Een inclusief cultureel leven

7. Haagse evenementenbeleid

8. Ondernemerschap

Ondertekening

Bijlage

5

STADSDEELAVOND SCHEVENINGEN, GEMEENTEMUSEUM

(FOTO: MAURICE HAAK)

‘Den Haag, stad zonder muren, vrijplaats voor grenzeloos denken’

– Aus Greidanus

INLEIDING

Kunst en cultuur, dat zijn we zelf. In onze creatieve en artistieke uitingen, in het streven naar pure schoonheid en zuivere artistieke kwaliteit door de kunstenaars die wij omarmen, laten we zien wie we zijn. Kunst en cultuur worden over de hele wereld bedreven. We delen de uitingen en leren elkaar zo beter kennen. Mensen zijn trots op cultureel erfgoed, waar elementen van een collectieve identiteit aan worden ontleend. Maar kunst stelt ook vragen en gidst ons de toekomst in.

Daarom zijn kunst en cultuur fundamentele waarden voor een gezonde, open samenleving. De kracht van kunst en cultuur is gelegen in de verbeelding en verbroedering. Met kunst verleggen we de grenzen van onze eigen ideeënwereld en ontdekken we gemeenschappelijke waarden. Maar kunst is in veel gevallen ook gewoon mooi, met een eigen aantrekkingskracht.

De creatieve ontwikkeling van onze kinderen, het aangename leefklimaat, het gevoel van veiligheid, goed burgerschap, de economische bedrijvigheid, het zijn essentiële elementen van een gezonde samenleving die direct samenhangen met het rijke culturele leven in Den Haag. Culturele beleving en participatie hebben ook directe betekenis voor de veranderende samenleving. Het leert ons beter te kijken naar de snel veranderende wereld. Een kritische, reflecterende cultuur- sector is van levensbelang om mensen scherp te houden, uit bubbels te stappen, de wereld, zichzelf en naasten met een frisse blik te bezien. Dit maatschappelijke rendement is onmisbaar voor elke samenleving. Een levendig cultureel aanbod verhoogt de aantrekkelijkheid van de stad zowel voor wonen als voor werken.

Daarmee is cultuur ook een economische motor.

7

THE NATION,

HET NATIONALE THEATER (FOTO: SANNE PEPER)

1 ZET CULTUUR AAN TAFEL BIJ VRAAGSTUKKEN VOOR DE STAD

Kunst en cultuur zijn kernelementen van onze samenleving. Handel daarnaar, en maak van de cultuursector een vaste gesprekspartner als het gaat om vraagstukken voor de stad.

Cultuur als strategische pijler

Cultuur vormt samen met economie, infrastructuur, sociale zaken en stedelijke ruimte de vijf meest beeldbepalende strategische pijlers van de stad. De fysieke vorm van de stad (stedelijke ruimte en infrastructuur), de demografische samen- stelling en de zorg voor iedere inwoner van de stad (sociale zaken), de bedrijvig- heid (economie) en de vraag wie zijn wij, wat doen wij met de stad en wat doet de stad met ons (cultuur). Het zijn kernelementen van Den Haag. Daarom is het belangrijk dat de stad een open dialoog met de cultuursector en andere partners blijft voeren over de stedelijke ontwikkelingen, over de grote vraagstukken waar- voor we in een snel veranderende wereld staan gesteld. Bij die dialoog horen de beeldbepalende sectoren aan tafel te zitten. Dat is goed voor de kruisbestuiving van ideeën. Goed voor het gevoel met de stad, tot in de haarvaten. De cultuur- sector kan inhoudelijk meedenken en reflecteren op vraagstukken die gaan over stedelijke ontwikkeling.

De Haagse culturele instellingen staan staan met de voeten in de stad, laten zich inspireren door de stad. Zij verhouden zich tot de nieuwe stedelijke realiteit (wat Den Haag heeft een hoogwaardig en breed cultureel aanbod en vervult daarmee

ook een grote culturele rol in de stedelijke regio. Er gaat heel veel goed in onze sector. Den Haag heeft een sterke culturele infrastructuur. We hebben instellingen met (inter)nationale aantrekkingskracht zoals het Nederlands Danstheater, Maurits- huis, Het Nationale Theater, het Gemeentemuseum, Filmhuis Den Haag, het Paard, en vele andere, sterke festivals, een succesvolle aanpak van cultuureducatie en cultuurankers. Er is een rijk palet met breed aanbod. Van wereldtop moderne dans tot peuterdansworkshops, van blockbuster tentoonstellingen tot experimentele interventies in een tijdelijke galerie. In oktober 2018 is het culturele regioprofiel Den Haag gepresenteerd. Dit profiel beschouwt de betekenis van de Haagse cultuursector in de regionale context, een ‘verzorgingsgebied’ waarin ruim 1,2 miljoen mensen wonen, werken en recreëren. Het ‘regiodenken’ gaat over en weer. Het culturele aanbod van Den Haag heeft betekenis voor de regio en vice versa. Wij herkennen de kansen op hoofdlijnen en zullen waar mogelijk graag met instellingen in de regio de samenwerking aangaan om de culturele interactie en uit- wisseling te bevorderen en een sterker gezamenlijk cultureel ‘smoel’ te laten zien.

Met dit advies leveren we een (creatieve) bijdrage aan de vorming van het Haagse cultuurbeleid, dat uitwaaiert over de regio, het land en daarbuiten. Het zijn ideeën, inzichten en ambities voor een levendige, culturele stad. Veel van de aanbevelingen kunnen binnen de gestelde budgettaire kaders worden opgepakt. In sommige gevallen strekken de gedachten verder. Wij begrijpen dat het vaststellen van beleid ook vooral een kwestie is van keuzes maken. Onze bijdrage is meer dan alleen een advies. Het is ook een opdracht aan culturele instellingen zelf. Het gaat om de gezamenlijke strategie waarmee we kunst en cultuur inzetten om de stad Den Haag vitaal te houden. De kern van het verhaal is dat kunst en cultuur een van dé pijlers is voor een duurzame en vitale stad. De cultuursector is elke dag bezig met de ontwikkelingen in de stad, de culturele reflectie daarop, relevante en actuele vragen naar boven halen en mensen voedsel voor de dialoog geven. Ons pleidooi is dan ook de cultuursector meer te betrekken bij de plannen voor de stad. Want elke euro die in kunst en cultuur wordt geïnvesteerd, wordt meervoudig terugverdiend.

In euro’s, maar ook in perspectief voor de stad en maatschappelijk ‘cement’.

9

De zes pijlers van het huidige kunstenplan

Het meerjarenbeleidsplan 2017-2020 is gebaseerd op zes pijlers: 1) hoogwaardig/

dynamisch aanbod; 2) goed makersklimaat; 3) cultuuronderwijs voor alle Haagse jongeren; 4) cultuur voor iedereen; 5) verbinding met het sociaal domein;

6) economisch profijt en het culturele gezicht van de stad. Hoe is het hier nu mee gesteld, halverwege de kunstenplanperiode? In één zin: het gaat goed, maar het kan beter. Den Haag heeft al jaren een fijnmazig cultureel ecosysteem met grote internationale iconen, een brede en rijke laag met kleinere instellingen en makers en een infrastructuur die zich over alle stadsdelen uitstrekt. Alle disciplines zijn aanwezig. In de regeling Culturele Projecten is ruimte voor experiment en vernieuwing. Er is een goed makersklimaat, waarin ook nog veel kansen te verzil- veren vallen. Kunst- en cultuurinstellingen werken veel samen met kunstvakoplei- dingen, en er zijn ook onderlinge samenwerkingsverbanden. Den Haag heeft een goed aanbod aan werkruimten en studio’s, maar het goedkope, tijdelijke segment slinkt. Dat maakt kwetsbaar. Den Haag is goed in cultuureducatie. Bijna alle basis- scholen in de stad nemen twee of meerdere culturele activiteiten per leerjaar af, en cultuur educatie is steeds beter verankerd in het curriculum. ‘Cultuur is voor iedereen,’ stelt het meerjarenbeleidsplan. De culturele sector vat deze pijler op als een opdracht het aanbod te richten aan álle inwoners van de stad (en aan iedereen die ervoor naar de stad komt). Niet door te programmeren richting een (al of niet veronderstelde) vraag, maar door een inclusieve uitnodiging aan iedereen te komen kijken, luisteren, voelen, ervaren of meedoen. Alle inwoners van onze stad horen links- of rechtsom met het culturele aanbod uit de voeten te kunnen.

Ruimte voor vernieuwing en ontwikkeling

De zes pijlers van het beleidskader dat het vorige college vaststelde, zijn een goed vertrekpunt voor het volgende beleidskader. Dat is goed voor bestuurlijke continuïteit. Daarnaast is het belangrijk ruimte te creëren voor vernieuwing.

Dat kan door een verruiming van de regeling Culturele Projecten, ook voor gezamenlijk ingediende projecten, om zo meer mobiliteit in de cultuursector te genereren. Het is heel belangrijk om de dynamiek onderaan te blijven stimuleren, want daar bruist, gist, borrelt de creativiteit, de energie en het experiment.

is er aan de hand, waar is de stad ‘onder constructie’, welke demografische en infra structurele ontwikkelingen zijn er?) en de vraagstukken van haar publiek;

zowel bewoners als bezoekers van buiten. En die stedelijke realiteit inspireert, schuurt, zet te denken, biedt food for thought, levert talent en leidt tot creativiteit en innovatie. Den Haag heeft een moeilijk te vangen ‘volksaard’. Het is een mooie, chique stad, maar heeft een ruig randje. Er is segregatie. Den Haag biedt podium aan kunst van wereldklasse, en een luwte waarin het artistieke experiment prachtig tot wasdom kan komen. Juist omdat de stad zo divers is, en de karakters van de stadsdelen zo markant verschillen, investeert Den Haag in culturele ‘bruggen’.

2 SCHEP RUIMTE

VOOR VERNIEUWING OP EEN DEGELIJK

FUNDAMENT

Zorg voor bestuurlijke continuïteit met de voort- zetting van vertrekpunten uit vorige beleidskaders.

Creëer meer ruimte voor vernieuwing en samen- werkingsprojecten, door verhoging van de budgetten voor Culturele Projecten en broedplaatsen.

Stimuleer doorgroeimogelijkheden en ontwikkeling door verbreding van het subsidie-instrumentarium met een tweejarige tussenregeling.

11

“DEN HAAG KIEST VOOR KUNST! Een Museumkwartier waarin écht in musea en kunst wordt geïnvesteerd, in plaats van in evenementen en een leisure­

strategie. Een paleis der podiumkunsten dat zijn weerga niet kent, in het hart van de stad, zonder dat er beknibbeld wordt op gebouw en architect. Een campagne waarin Den Haag zich niet met shoppingnights en internationale instituten, maar met keiharde kunst profileert. Een web van cultuurankers, veel steviger en weidser dan nu, dat echt alle haarvaten van de stad bereikt. Ruimte voor nieuwkomers in bestaande structuren, zonder dat die direct ten koste moeten gaan van het bestaande. Cultuureducatie voor het voortgezet onderwijs én het mbo, zodat cultuureducatie eindelijk écht naar een hoger plan wordt getild.

Een prachtig nieuw festival voor landschapsarchitectuur en –kunst, langs duinen, zee en groene hart, waarin kunst en natuur elkaar versterken. Een ‘onderzee­

bootloods’ in de Binck, waar kunst, podiumkunst en uitgaan hand in hand gaan.

Een blockbusterfonds voor grootse ideeën vanuit de stad.

Mijn droom voor Den Haag is daarom een stad die écht voor kunst kiest en erin gelooft. Een stad die topkunst! schreeuwt van de daken. Hier is kunst een van de pijlers voor een vitale stad. Want ja, kunst is mooi, troostend, schurend, verbazing­

wekkend, onbegrijpelijk, ontregelend en geëngageerd. En ja, daar bovenop zorgt kunst dat Den Haag ook een stad is waar mensen willen wonen, bedrijven zich er willen vestigen, studenten en jongeren er willen vertoeven en toeristen er willen verblijven. Gratis en voor niets. Maar dan moet kunst wel EINDELIJK uit de hoek weggeraken waarin het zijn bestaan continu moet legitimeren en moet het EINDELIJK aan tafel zitten waar de integrale beslissingen voor de stad worden gemaakt. Kunstenaars opereren bij voorkeur in een artistiek vacuüm, ver weg van lobby en politieke prioriteiten, maar de cultuursector NIET. Die moet juist wel aan tafel. Niet omdat zij zich daar moet legitimeren, maar omdat zij bruggen slaat tussen schijnbaar onverenigbare werelden: tussen expats en studenten, tussen Hagenaren en Hagenezen, tussen jong en oud en minderheden die samen geen minderheid meer zijn. KUNST HAALT MENSEN UIT HUN DAGELIJKSE ROUTINE, OF JUIST UIT HUN DAGELIJKSE LEEGTE, GEEFT ZE ENERGIE EN KENNIS, GEEFT ZE NIEUWE WAARDEN EN HELPT ‘OMDENKEN’, OVER ECONOMIE, STEDELIJKE ONTWIKKELING EN HET SOCIALE DOMEIN.

Daarom droom ik van een Den Haag met kunst als topprioriteit, een Den Haag dat keuzes maakt op basis van inhoud, lef en langetermijn en voorbijgaat aan

eilandenrijken en ambtelijke sores.” BLOEDLINK PREMIERE,

HET NATIONALE THEATER (© DE SCHAAPJESFABRIEK 2018)

worden gewisseld, waar ruimte is voor kruisbestuiving en experiment. Broed- plaatsen, productiehuizen, talentontwikkelingsprogramma’s en de creatieve rafelranden van een stad dragen bij aan een goed makersklimaat.

Rafelranden

De fysieke infrastructuur in Den Haag is over het algemeen goed op orde.

De hoeveelheid podia, musea en presentatieruimtes in de stad zijn voldoende toereikend voor een rijk en gevarieerd aanbod voor iedere liefhebber. We zien wel een kwetsbare plek in de keten voor beeldende kunst. Goedkope en tijde- lijke werkruimtes voor pas afgestudeerde kunstenaars zijn schaars. Juist in dit segment zijn dit soort werkruimtes belangrijk in de keten: jonge talenten moeten na hun opleiding in de stad kunnen doorgroeien naar permanente (en duurdere) ateliers. Goedkope en tijdelijke ruimtes aan de ‘rafelranden’ van de infrastructuur zijn daarom noodzakelijk.

Matchingsbudget voor talentontwikkeling

Talentontwikkeling is een motor voor innovatie en creativiteit. Voor alle spelers in de stad van belang. Het garandeert de ontwikkeling van (nieuwe) makers en duurzame artistieke werkpraktijken en waarborgt nieuwe aanwas, innovatie, diversiteit en vitaliteit in de stad. Talentontwikkeling vraagt om specifieke kennis en expertise, die in de afgelopen decennia gedegen en doordacht is opgebouwd.

Het is een vak apart met kenniscentra als productiehuizen en gezelschappen die er hun specialiteit van hebben gemaakt. Het is arbeids- en tijdsintensief en vraagt om maatwerk. We zien veel ruimte om nieuwe initiatieven te laten ontstaan, maar op dit moment is er weinig visie op de kansen om sommige initiatieven te laten doorgroeien. Voor een goed functionerend cultureel ecosysteem is het nodig meer ruimte voor talentontwikkeling te creëren, bijvoorbeeld door een matchingsbudget voor talentontwikkeling. Vanuit dit matchingsbudget kan het dekkingsplan voor een talentontwikkelingsprogramma waarvoor een instelling eigen middelen heeft geworven, onder vooraf gestelde voorwaarden worden aangevuld.

Wij juichen de verhoging van het budget voor Culturele Projecten en amateur- kunsten met jaarlijks € 1 miljoen in deze collegeperiode dan ook van harte toe.

Het zou goed zijn deze verhoging in het volgende kunstenplan te bestendigen en daarin ook het budget voor culturele broedplaatsen mee te nemen. Daarnaast zien wij een leemte in het subsidie instrumentarium tussen het meerjarenbeleids- plan en culturele projecten. Een tussenvorm, waarin met tweejarige subsidie nieuwe culturele initiatieven de kans krijgen om tot ontwikkeling te komen zou een goede toevoeging zijn.

3 INVESTEER IN EEN GOED

MAKERSKLIMAAT

Zorg ervoor dat de ‘rafelranden’ intact blijven, met goedkope, tijdelijke werkruimte voor kunstenaars en artiesten.

Stel een matchingsbudget in voor talentontwikkeling.

Investeer in Haagse productiehuizen, producerende gezelschappen met een landelijke speelplicht.

Makersklimaat

Een vitale kunst- en cultuursector kan niet zonder een goed makersklimaat.

Goede faciliteiten, een fysieke infrastructuur met studio’s, ateliers, podia en presentatieruimtes, een open sfeer waarin onderlinge artistieke ideeën kunnen

15

4

VERDIEP DE

ONTWIKKELING VAN HAAGSE

CULTUUREDUCATIE EN PARTICIPATIE

Bestendig cultuureducatie in Primair Onderwijs en breidt dit uit naar Voortgezet Onderwijs.

Amateurkunsten zijn onderdeel van de culturele humuslaag. Zet daarom meer in op ondersteuning van de aanbieders van lessen en cursussen en initiatieven van bewoners, zoals verenigingen en stichtingen.

Cultuureducatie in voortgezet onderwijs

Cultuureducatie moet aansluiten bij de veranderende bevolking van de stad.

Scholen kunnen worden ondersteund bij het formuleren van hun vraag. Culturele instellingen en CultuurSchakel kunnen daarbij helpen. Persoonlijk contact met de scholen is van groot belang. In het primair onderwijs begint het Haagse program- ma voor cultuureducatie inmiddels goed vorm te krijgen. Wat betreft het Voort- gezet Onderwijs is het doel nog lang niet in zicht. In de periode 2016 tot en met 2018 was er helemaal geen budget voor het VO. Vanaf schooljaar 2019-2020 kan het aanbod van podiuminstellingen en Cultuurmenu centraal worden aangeboden, maar dan alleen aan klas 1 en 2. Het subsidiebudget vanuit de gemeente is te beperkt om alle leerjaren te bedienen. Tevens is er nog onvoldoende budget voor het ondersteunen van visie- en vraagontwikkeling van scholen in het voortgezet

Productiehuis als ecosysteem

Een productiehuis is een huis waar artistieke producties gemaakt worden die (ook) elders worden uitgevoerd. Productiehuizen zijn essentieel voor hoogwaardig cultu- reel aanbod. Bovendien spelen ze een belangrijke rol in het artistieke ecosysteem van de stad. Door de relatie met kunstvakopleidingen, de aantrekkingskracht op artiesten van buiten en de ‘exportwaarde’ van de in Den Haag gemaakte producties, vormen productiehuizen en artistieke gezelschappen die veel of regelmatig buiten de stad spelen, zoals Korzo, Het Nationale Theater, New European Ensemble, Nederlands Danstheater, West Den Haag, het Residentie Orkest, een belangrijke rol voor het artistieke klimaat in Den Haag. Daarnaast zijn er producerende festivals zoals Festival Classique, Classical Encounters, TodaysArt, Dag in de Branding, Holland Dance, Movies that Matter, CaDance en diverse anderen die door middel van opdrachtgeverschap en het stimuleren van nieuwe producties een actieve rol nemen in het makersklimaat. Een stad als Den Haag is het ook aan zijn stand verplicht de creatie van cultureel aanbod te faciliteren.

“Ik droom van een stad waar kunst en cultuur vanzelfsprekend deel uitmaakt van het dagelijks leven. Omdat je als kind in een schoolorkest zit, als voorbijganger langs kunst in de openbare ruimte komt, je deel uitmaakt van een amateurgezelschap, thuis je tekenvaardigheden vergroot of met elkaar in debat gaat. Inwoners en bezoekers genieten van een rijk gescha­

keerd aanbod en raken ontroerd, geïnspireerd of geraakt door wat ze zien en horen. Elke Hagenaar voelt zich vrij om te genieten van kunst en cultuur, weet de weg te vinden naar het brede aanbod, en kiest er bewust voor daar wel of geen gebruik van te maken. NIEMAND VOELT ZICH ONGEZIEN OF ONGEHOORD, KUNST EN CULTUUR VERBINDEN ALS NOOIT TEVOREN.”

17

“Authenticiteit, waarachtigheid en vertrouwen zijn van groot belang, evenals personalisatie en maatwerk. Er is een toenemende behoefte aan geborgenheid, veiligheid, saamhorigheid en daarmee een toename van de meest uiteenlopende samenwerkingsverbanden. Zo ontstaan er steeds meer netwerken, die in elkaar grijpen als concentrische cirkels en die veelal van onderop ontstaan, wars van hiërarchie. Daarbij voeden netwerken de behoefte aan live­ontmoetingen en ‘live events’.

Kennis wordt primair gedeeld, niet afgeschermd. Kennisdeling en samenwerking worden niet gezien als middel om efficiënter te werken, maar juist als impuls tot kwaliteitsverbetering. Flexibiliteit heeft de voorkeur boven vaste patronen, de wens te kunnen wisselen, te kunnen overstappen. Daarbij is een lange termijn strategie wel degelijk van belang.

Bij organisaties zal in 2030 de netwerkorganisatie de dominante vorm zijn.

Daarbij is het netwerk ‘de baas’ in plaats van de directie van de organisatie.

Dit stelt hoge eisen aan communicatie: er moet voortdurend met elkaar af­

gestemd worden, solisten zijn doodlopers. De deeleconomie zal de komende jaren nog een vlucht nemen en de bijbehorende structuur zal nieuwe vormen vinden. Bij dat alles is er behoefte aan leiderschap, aan wegwijzers. MENSEN ZIJN WERELDWIJS MAAR LOKAAL GEWORTELD. ZE ZOEKEN ELKAAR IN LOKAAL VERBAND OP, MAAR OOK NATIONAAL EN INTERNATIO- NAAL, RONDOM GEMEENSCHAPPELIJKE THEMA’S, INTERESSES EN BELANGEN. DE WESTERSE CULTURELE HEGEMONIE MAAKT PLAATS VOOR MEER CULTURELE DIVERSITEIT. Daarbij is investeren in top kunst van belang. Iedereen moet kunnen meedoen, maar een spiegel van kwalitatief hoogwaardige kunst is noodzaak.”

BUITENBIOS UIT FESTIVAL, FILMHUIS DEN HAAG (FOTO: NICO SCHOUTEN)

zich in een bepaalde kunstvorm willen ontwikkelen, moeten weten waar en bij welke aanbieder ze terecht kunnen en de gemeente moet zich ervoor inspannen dat er in elk stadsdeel voldoende ontwikkelkansen zijn. Door meer combinatie- functionarissen in te zetten op het gebied van cultuur kan dit worden opgelost.

Zij wijzen ouders, leerkrachten en kinderen de weg van cultuur onder schooltijd naar cultuur in de vrije tijd.

5 ZORG VOOR EEN STERKE CULTURELE INFRASTRUCTUUR

Stel een permanente adviesraad voor cultuur in.

Realiseer het OCC met vaart, lef en overtuiging.

Investeer in het Museumkwartier, en zet daarbij de inhoud voorop.

Behoud het Marcel Breuer gebouw aan het Lange Voorhout voor de stad, met een geheel culturele bestemming.

Wees trots op het cultureel erfgoed van Den Haag Omarm de debatcultuur van Den Haag. Debat is een wezenlijk onderdeel van het culturele aanbod.

Voer een publieksonderzoek uit voor kunst en cultuur.

onderwijs. Wij pleiten voor uitbreiding van dit budget, om het cultuureducatie^- programma voor alle leerjaren in gelijke mate toegankelijk te maken. Ook het MBO behoort actiever in het beleid voor cultuureducatie te worden betrokken.

Amateurkunsten toegankelijk en dichtbij

Zo’n 60% van de inwoners van Den Haag beoefent in zijn vrije tijd een kunstvorm.

Deze culturele humuslaag van de stad vinden we bij mensen thuis, in buurthuizen en verenigingsgebouwen, of in locaties van docenten(collectieven), en is van groot belang voor het culturele leven in de stad. Niet alleen zorgt het samen beoefenen van amateurkunst voor ontmoeting tussen bevolkingsgroepen en leeftijden, en dus voor sociale cohesie, ook houdt het mensen creatief en fit én zorgt het voor een klimaat waarin talenten zich kunnen ontwikkelen. De diversi- teit aan culturele uitingen op het gebied van amateurkunst in Den Haag is groot en er is behoefte om dit uit te wisselen en groepen met elkaar in contact te brengen. Juist binnen de amateurkunst wordt een divers publiek en deelnemers- veld bereikt; een publiek dat vaak de stap naar professionele instellingen niet zo gemakkelijk zet. Elke professionele kunstenaar die nu op een podium schittert of een prijs wint, is ooit begonnen als amateur en heeft zijn talenten kunnen ontwikkelen door verenigingen of docenten of andere ‘aanjagers’ van talentont- wikkeling, zoals Cultuurankers. Voldoende en divers aanbod van lessen in de hele stad, mogelijkheden om op te treden of te exposeren, festivals om je kunsten laagdrempelig te tonen zijn dus van groot belang voor de stad. CultuurSchakel maakt het aanbod van amateurkunsten, van cursussen, muzieklessen, theater- groepen, koren, enz, zichtbaar op haar website. Maar hier liggen echter nog veel grotere behoeften dan we nu kunnen waarmaken, bijvoorbeeld op het gebied van scholing, faciliteiten, eerlijke betaling of nieuwe technologieën.

In het amateurkunstenveld liggen nog diverse uitdagingen. Onder regie van CultuurSchakel is een agenda gemaakt van aandachtspunten. Alle Haagse kinderen moeten de kans krijgen om hun talenten op het gebied van kunst en cultuur te ontwikkelen. Cultuur moet betaalbaar zijn voor iedereen, van jong tot oud.

De huidige ooievaarspasregeling is daarvoor niet voldoende. Het is daarnaast belangrijk dat er duidelijke routes zijn voor talentontwikkeling. Beoefenaars die

21

Een adviesraad voor Cultuur

Den Haag kent tot nu toe een tijdelijke adviescommissie voor de meerjarige subsidietoekenning en daarnaast adviescommissies voor eenmalige subsidies.

Als volwaardige en sterke cultuursector hebben wij behoefte aan een onafhanke- lijke intermediair, die met de blik van een derde de sector kan analyseren en bekritiseren en de wethouder van cultuur gevraagd en ongevraagd kan adviseren.

Een permanente adviesraad kan die rol invullen. Ook kan deze adviesraad een rol spelen in de verbinding tussen kunst en cultuur en aanpalende beleidsterreinen als economie, het sociale domein en ruimtelijke ontwikkeling. Een permanente, onafhankelijke adviesraad is een meerwaarde voor de stad. Zo’n adviesraad heeft nadrukkelijk de taak om de gehele sector zonder belangenverstrengeling te over- zien. Een taak die individuele instellingen niet (kunnen) hebben. Ook kan een adviesraad in sommige gevallen de gemeente helpen bij inventarisaties, onderzoek of adviestrajecten, zoals recent de uitwerking van een regioprofiel. Een advies- raad beperkt zich niet tot de cultuurbegroting, maar kan ook vragen oppakken die breder zijn, die gerelateerd zijn aan kunst en cultuur en andere domeinen.

Uit een interne enquête onder Haagse culturele instellingen blijkt dat de Haagse cultuursector positief staat tegenover het idee van een permanente adviesraad.

permanente adviesraad. Wij pleiten voor het instellen van een adviesraad voor cultuur, die na de afronding van de advisering voor het kunstenplan 2021-2024 aan de slag kan. Hoe deze raad eruit zou moeten zien, daarover zijn de gedachten in de cultuursector nog niet uitgekristalliseerd. Het onafhankelijke en permanente karakter wordt belangrijk gevonden. Daarnaast zou de organisatie klein en flexibel kunnen zijn, met de mogelijkheid om voor specifieke opdrachten uit een secundaire ‘pool’ van deskundigen te kunnen putten, bijvoorbeeld. Een advies- raad stel je niet op een achternamiddag in. Dat vergt een heel goed doordacht plan. De cultuursector levert graag een bijdrage aan deze gedachtenvorming.

OCC

Met de komst van het OCC ontstaat op het Spuiplein een combinatie van podia, professionele kunsten en kunstopleidingen die nergens anders ter wereld te vinden is. Dat maakt het Spuikwartier niet alleen een plek van uitgaan, maar ook van talentontwikkeling en creatieve ontwikkeling in bredere zin. Met het Theater

23

4X4.

KORZO PRODUCTIES (FOTO: GERRIT SCHREURS)

aan het Spui, Filmhuis Den Haag, de Nieuwe Kerk, de Openbare Bibliotheek en het Atrium aan hetzelfde plein is dit een culturele spil in de stad. De basis van het OCC wordt geleverd door de kracht en kwaliteit van de vier vaste bewoners van het gebouw: de voorstellingen, optredens, concerten en activiteiten van het Dans- en Muziekcentrum, het Koninklijk Conservatorium, Nederlands Dans Theater en het Residentie Orkest. Maar het OCC reikt verder dan deze vier instel- lingen en hun publiek en de theaters aan de overkant. Het wil een huis zijn voor heel Den Haag. Daarvoor wordt ‘De stad als curator’ opgezet. Een programma waarbinnen actief wordt samengewerkt met Haagse culturele partners en andere organisaties, bedrijven, instellingen en verenigingen. Dat kan gaan om een (half) jaarlijkse grote manifestatie waarbij het hele gebouw in het teken staat van bijvoorbeeld amateurkunst, maar ook een reeks kleinere activiteiten voor een specifieke doelgroep of gespecialiseerd publiek. De ontwikkeling van het OCC is een uiterst krachtig statement van het Haagse gemeentebestuur. Wij verwachten veel van deze nieuwe plek op het Spuiplein. Het OCC betekent een forse investering voor de stad, waarbij onzekerheden onvermijdelijk zijn. Wij herhalen ons standpunt dat (mogelijke) extra middelen voor de exploitatie en de programmering van het OCC niet ten koste mogen gaan van andere culturele instellingen.

Museumkwartier

Het Museumkwartier is een belangrijke ontwikkeling voor Den Haag. Een cultuur- cluster met een aantal musea, presentatieruimtes en podia in de binnenstad.

Voor het succes van het Museumkwartier is behalve het inhoudelijk laden van dit ‘merk’ ook aandacht voor de publieke ruimte van het kwartier nodig. Hoe is die ingericht, en wat voor soort publieke activiteiten worden er georganiseerd.

De stadspromotie is een belangrijke motor voor het potentiële succes van het Museumkwartier, maar het is daarbij wel belangrijk dat er vanuit de inhoud gecommuniceerd wordt. Daar moeten de instellingen hun rol en initiatief nemen.

Dat hoeft niet uit te sluiten dat er ook andere publieksactiviteiten plaatsvinden (graag zelfs!), maar als we dit concept tot een succes willen maken, is het bouwen aan een ‘narratief’ voor het gebied heel belangrijk. Het is en-en: inhoud, publiek.

Een van de grote kansen voor het Museumkwartier is de ontwikkeling van een museale of presentatie-functie in de voormalige Amerikaanse ambassade.

25

©RAHI REZVANI 2018, FIT | ALEXANDER EKMAN | NDT 2

IK ZIE EEN UNIEKE STAD AAN ZEE, WAARBIJ CULTUUR EEN VANZELFSPREKEND ONDERDEEL IS VAN HET DAGELIJKS LEVEN. NIET MOEILIJK, NIET DUUR, NIET HOOGDREMPELIG, MAAR VERKWIKKEND, INSPIREREND, GRAPPIG, VERBINDEND, ONTROEREND, EN VERDIEPEND.

Onder de pier kun je chillen in een hangstoel. BEELDENDE KUNST VIND JE VIA VR IN DE OPENBARE RUIMTE ALS FYSIEK IN DE MUSEA, DIE GRATIS TOEGANKELIJK ZIJN VOOR DE JEUGD. Iedereen mag meedoen met een kunstenaar, om samen een biologisch afbreekbare landschapskunstwerk te maken, dat wordt gedeeld via social media. De strandbieb heeft boeken en tijdschriften in alle soorten en maten. Iedere maand is in de zomer wel een festival op het strand, alle muziekgenres komen de revue voorbij.

Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder.

Ramses Shaffy

If we begin in certainties, we shall end in doubts.

Francis Bacon

Better is always possible.

Justin Trudeau

Dromen, durven, doen.

Ben Tiggelaar Kiezen voor kunst

GLANS EN GELUK, GEMEENTEMUSEUM (FOTO: KHALID AMAKRAN)

De beheerders van het erfgoed en de collectie zijn musea en erfgoedinstellingen, experts die daarvoor door de gemeente zijn aangewezen, die óf vooral bekend zijn vanwege hun tentoonstellingen, of überhaupt meer op de achtergrond hun belangrijke werkzaamheden uitvoeren, zoals de archieven. Daarmee doen we deze sector tekort. We mogen duidelijker onze trots laten blijken en ook aan- geven op welke manier musea en erfgoedinstellingen deze taken met liefde uitvoeren en zorgdragen voor het beheer, behoud, ontsluiting en alles wat daarbij hoort, zodat ook toekomstige generaties er nog van kunnen genieten.

Het is namelijk een hele verantwoordelijkheid om voor deze collectie te zorgen, te onderzoeken en ontsluiten. Bovendien groeit het aantal taken dat bij dit ‘rent- meesterschap’ hoort, zoals de digitalisering en online ontsluiting en toepassing, en het beschikbaar stellen als bruiklenen. Dat verdient een gevoel van trots en steun, en tenminste een (h)erkenning van de eigenaar; de gemeente Den Haag.

Alleen dan blijft Den Haag ook tot ver na 2024 een stad die zijn erfgoed koestert.

Een stad waarin kinderen kunnen genieten van ’s werelds grootste Mondriaan- collectie, van het prachtige Panorama Mesdag en de geschiedenis van Den Haag.

Van de prachtige monumenten, beschermde stadsgezichten en kunst in de openbare ruimte die ons dagelijks leven zo kleuren.

Debat

Er is, naast het parlement, veel debat en dialoog in Den Haag: Stroom, Humanity House, Haags Historisch Museum, Nationaal Archief, West Den Haag, de Open- bare Bibliotheek, Movies that Matter, Filmhuis Den Haag, Writers Unlimited, Het Nationale Theater, Museon, Crossing Border, BorderSessions, TodaysArt, maar ook ProDemos, Nieuwspoort, en vele anderen organiseren succesvolle debatseries. En toch kleeft de stad vreemd genoeg niet echt het imago van een debatcultuur aan. Debat gaat, net als kunst, over reflectie, verspreiding van ideeën. De impact van debatten is te bepalen nadat ze hebben plaatsgevonden.

Den Haag is het als stad van vrede en recht zijn stand verplicht te zoeken naar de samenhang in het debat en de activiteiten meer uit te dragen. De meerwaarde voor Den Haag ontstaat als we erin slagen de impact van debatten dieper in de stad, in de Haagse samenleving te laten doorsijpelen. De Haagse culturele part-

Amerikaanse Ambassade

Met de verhuizing van de Amerikaanse Ambassade naar Wassenaar is een bijzonder en markant gebouw in de binnenstad beschikbaar gekomen. Een Marcel Breuer ontwerp met grote architectuurhistorische waarde. Het gebouw, een rijksmonu- ment, vertegenwoordigt de Internationale Stijl, de Bauhaus school, wederopbouw en anderzijds een periode van verwijdering: de Koude Oorlog. Dat is een inte- ressante inhoudelijke betekenis in de ‘internationale stad van vrede en recht’.

Het college wil werk maken van het ‘Museumkwartier’ en zet de verkoop van de voormalige Amerikaanse Ambassade daarbij in als middel. De inzet is de huisves- ting van het Escher Museum en de gemeente is daarover met private partijen in gesprek, schrijft wethouder De Mos in zijn brief aan de Commissie Bestuur op 29 november 2018. Dit gebouw heeft heel veel potentieel om de betekenis van het Museumkwartier inhoudelijk te laden. Een culturele bestemming. Dat moet wat ons betreft de inzet blijven. De cultuursector is hier gesprekspartner van de gemeente en marktpartijen om deze kansen samen met de toekomstige koper handen en voeten te geven. Het is een uniek gebouw op een heel markante loca- tie in de stad. Een uitgelezen kans om samen te onderzoeken hoe kunst, publiek belang en privaat eigenaarschap elkaar kunnen versterken. Er zijn meer gebouwen in de stad waarbij dit thema speelt, zoals de Volharding aan de Grote Markt.

Cultureel erfgoed

Den Haag wil een aantrekkelijke stad voor bewoners, bezoekers en bedrijven zijn.

Grote tentoonstellingen, theatervoorstellingen, concerten en festivals dragen daar uiteraard sterk aan bij. Veel minder vaak wordt daarbij gedacht aan de prachtige collecties, erfgoed, monumenten, archieven en kunst in de openbare ruimte, of aan de Haagse toneel- en danscultuur. Juist deze collecties en erfgoed zijn een grote rijkdom voor de stad, voor de Hagenaren en Hagenezen van nu en in de toekomst.

Deze ‘rijkdom’ is veel meer verscholen en voelt welhaast als ‘vanzelfsprekend’.

Maar ze is tegelijk cruciaal voor het verleden, heden én de toekomst van Den Haag.

Zij is van grote betekenis voor het gevoel van binding en identiteit, reflectie en verwondering; het is ons geheugen en de spiegel voor de toekomst. Deze collectie is van Den Haag; van ons allemaal. En dat moet zo blijven.

29

6

WERK SAMEN MET DE STAD

AAN EEN INCLUSIEF CULTUREEL LEVEN

Omarm de doelen van culturele diversiteit. Daag de cultuursector uit haar eigen doelen te formuleren.

Koester het succes van de Cultuurankers en investeer hier verder in.

Help het internationale culturele aanbod van de stad verder door internationale programmering, internationale (co)producties en door een gezamen- lijke promotie te stimuleren.

Culturele diversiteit

Culturele diversiteit is een belangrijk thema. Het is belangrijk, omdat het doel inclusiviteit is. Kunst en cultuur zijn voor iedereen. Een belangrijke stap om een breder en diverser publiek te bereiken is genomen met de instelling van de cultuurankers, culturele instellingen in de acht stadsdelen die zich primair richten op de bewoners uit de wijken. Met deze lokale aanpak worden mensen bereikt die nog nooit in een theater, bibliotheek of museum zijn geweest. Maar inclusiviteit is niet alleen een opdracht voor de cultuurankers. Het staat stadsbreed op de agenda, bijvoorbeeld bij Het Nationale Theater via het landelijke programma

‘Theater Inclusief’.

ners kunnen de Haagse debatcultuur beter faciliteren, door clustering en meer thematische verbinding tussen de initiatieven te leggen.

Popdistrict

Den Haag is de bakermat van de Nederlandse popmuziek. Uit onderzoek van de gemeente in 2017 bleek dat Haagse popfestivals en popconcerten in 2016 3,6 miljoen bezoekers naar de stad trokken en dat deze samen ruim € 50 miljoen uitgaven. In de Haagse popnota ‘Ruimte voor pop’ (oktober 2017) gaf het vorige college aan de mogelijkheden voor een middenpodium in de binnenstad te onder- zoeken. Recent heeft de wethouder op basis van extern onderzoek geconcludeerd dat een middenpodium in verhouding tot het rendement relatief complex is en veel risico’s meebrengt. Andere vormen worden kansrijker geacht om in de behoefte te voorzien. Vanuit de sector zal hiervoor een voorstel en een businesscase worden uitgewerkt.

Publieksonderzoek

De Haagse cultuursector heeft behoefte aan een breed, onafhankelijk uitgevoerd publieksonderzoek om daarmee de kansen voor het bereiken van nieuw, ander en breder publiek te realiseren. De vraag moet daarbij niet zijn wat voor aanbod mensen zouden willen hebben, maar meer hoe mensen geraakt worden. Een publieksonderzoek moet laten zien hoe de nieuwsgierigheid van mensen kan worden gewekt, hoe de ontvankelijkheid voor kunst en cultuur van de mensen eruit ziet. Er bestaat al veel kennis en ervaring op gebied van dit soort onderzoeken.

Een goed voorbeeld is de door ECM Cultuuronderzoeken ontwikkelde Mosaic methode, waarmee in Rotterdam gewerkt wordt. Bij de opzet van een Haags on- derzoek horen de culturele instellingen te worden betrokken. Dat geldt eveneens voor The Hague Marketing Bureau en uiteraard voor meerdere afdelingen binnen de gemeente waaronder ook het Centraal Evenementen Bureau.

31

dan alleen cultuur. Het gaat ook over carrièreperspectieven, werkgelegenheid, inclusiviteit. Dit programma is onderdeel van een bredere emancipatieagenda, en de impact blijft niet beperkt tot de culturele sector alleen. Het gaat ook over het mobiliseren van een jonge groep met maatschappelijke ambities. Wij denken dat dit initiatief waardevol is voor Den Haag en ook in de komende jaren steun van het stadsbestuur verdient.

Cultuurankers

De Cultuurankers hebben zich de afgelopen vijf jaar bewezen als effectieve experts op het gebied van cultuurparticipatie, en als cultureel bindmiddel in de Haagse wijken. Met kennis van de wijken en vraaggerichte, toegankelijke activiteiten en voorstellingen bereiken zij die Hagenaars en Hagenezen die nog nooit in een theater, bibliotheek of museum zijn geweest. Met kleine teams, veel vrijwilligers en beperkte middelen is inmiddels een groot bereik en effect gerealiseerd en veel expertise opgebouwd. Intensieve culturele samenwerkingen in de buurt én met instellingen in de stad, maakt het netwerk van Cultuurankers een essentieel onderdeel van een sterke keten in de culturele infrastructuur.

De Cultuurankers zorgen voor een brede basis van publiek en podiumtalent voor een inclusieve toekomst van Den Haag.

De bedrijfsmatige kwetsbaarheid van de ankers is een zorg; een noodzakelijke investering in de organisaties is achtergebleven. De komende periode is het nodig dit systeem, uniek in Nederland, te verankeren door de Cultuurankers voldoende toe te rusten. Primair doel voor de komende vier jaar is om nog meer divers publiek te bereiken: een afspiegeling van de samenleving, en die ziet er in Loosduinen anders uit dan in Laak, Leidschenveen-Ypenburg, Escamp of Scheve- ningen. Door in te zetten op samenwerking met instellingen in de stad wordt de doorstroom in de keten bevorderd: aanbod uit het centrum wordt dan in de wijk ontsloten, bezoekers en talenten uit de wijken komen in aanraking met de grotere instellingen en andersom. Breidt dit succes uit door de bestaande Cultuurankers meer financiële ruimte te geven en door uitbreiding van het netwerk in de regio te ondersteunen met kennis en facilitering van pilots.

Er is inmiddels veel over dit thema gepraat, en het is tijd voor actie. Die actie is voor elke culturele instelling anders. Inclusiviteit is namelijk geen vaststaand gegeven. Inclusiviteit gaat veel verder dan alleen een code of een eenmalig project, maar gaat juist over hoe instellingen zich verhouden tot hun omgeving en de actieve gemeenschappen in die omgeving. In Heerlen is het anders dan in Den Haag. En voor een landelijk opererend museum werkt het anders dan voor een dansschool in de wijk. Culturele instellingen moeten daarom zelf hun visie formuleren op wat voor hen ‘inclusiviteit’ is en hoe zij zich tot de voor hen relevante omgeving gaan verhouden. Omdat een ‘zelfsturende code’ tot nog toe niet het gewenste effect heeft gehad, stellen we daarom voor dat culturele instellingen die in het Kunstenplan zitten jaarlijks 1 doelstelling op het gebied van diversiteit/inclusiviteit formuleren. Deze doelstellingen moeten meetbaar en concreet zijn, zodat de instelling daar ook over vier jaar op kan worden afge- rekend. Met betrekking tot de Code Culturele Diversiteit geldt: pas hem toe, of leg uit wat je anderszins doet voor meer culturele diversiteit.

De gemeenschappen of omgeving waartoe een instelling zich verhoudt, zijn dus verschillend per instelling. Toch wil de cultuursector ook niet de ogen sluiten voor een vraagstuk dat in de meest gesegregeerde stad van Nederland behoorlijk pregnant is en dus alle Haagse instellingen aangaat. Volgens het CBS heeft 23,1%

van de Nederlandse bevolking in 2018 een migrantenachtergrond. In de stad Den Haag is dat in 2018 53,8%. Het ligt daarom voor de hand dat in ieder geval de grotere instellingen in Den Haag zich a priori tot die gemeenschappen verhouden en ook nadenken hoe deze gemeenschappen, die zich soms letterlijk langs de scheidslijnen van stadsdelen of wijken terugtrekken, te verbinden.

Uit recent uitgevoerd onderzoek van de Erasmus Universiteit blijkt bovendien dat de Haagse cultuursector vooral ‘divers’ is op de P van programmering en min- der op de P van personeel. Ook die conclusie neemt de sector serieus. Behalve maatregelen op niveau van de individuele instellingen, is daarom ook al eerder de Haagse Cultuur Academie geïnitieerd door De Vaillant en CultuurSchakel en zijn financiële bijdragen van een aantal grote culturele instellingen geleverd, met als doel (direct of indirect) een impuls te geven aan diversiteit in de personeels- en bestuurslaag van culturele instellingen. De Cultuur Academie gaat over meer

33

BUITENTENTOONSTELLING STUDIO ALEPPO, HUMANITY HOUSE

(FOTO: FRED ERNST)

7

GEEF

CULTUURFESTIVALS EEN STERKE POSITIE IN HET HAAGSE

EVENEMENTENBELEID

Maak cultuur één van de pijlers van het evene- mentenbeleid. Stel een meerjarenvisie op voor grote evenementen en betrek cultuur en cultuur- festivals in het opstellen van deze visie.

Den Haag heeft een unieke combinatie van kunst- natuur-zee. Wees daar trots op en draag het uit!

Evenementenbeleid

De culturele sector heeft in de voorbije jaren regelmatig een meer gestructu- reerd evenementenbeleid voor grote evenementen in de gemeente bepleit:

breed samengestelde evenementen waarbij de culturele sector een substantiële invulling kan geven. De recente instelling van een Centraal Evenementen Bureau binnen de Gemeente is een goede ontwikkeling. Wij stellen voor een meerjaren- visie voor grote evenementen op te stellen, waarbij ook wordt gedacht aan aspec- ten als thema-jaren, blockbusters, locatieprofielen, locatiebeleid en organisatie- structuur. De themakeuze hoeft zeker niet altijd helemaal nieuw te zijn, maar kan ook worden gebaseerd op wat er is. Voor culturele instellingen is een lange termijn activiteitenkalender cruciaal vanwege de eigen lange termijn programme- ring. Ook bepleiten wij dat de sector al wordt meegenomen op het moment dat

Internationaal cultuuraanbod

Een sterke internationale programmering kan een belangrijke bijdrage leveren aan grote (internationale) evenementen in de stad en de diversiteit van het publiek bevorderen. Er is een groot interessant aanbod voor de internationale gemeenschap en voor internationale bezoekers van de stad. Het volledig ont- sluiten van aanbod voor zowel het Haagse, als het internationale publiek, vraagt extra inspanningen en investeringen van de culturele instellingen. Een goed en toegankelijk internationaal aanbod is niet alleen een kwestie van het bestaande aanbod Engelstalig aanprijzen. Er moet ook internatio naal gecoproduceerd worden. Sommige festivals en instellingen doen dat, maar het is vaak complex en duur. Hier liggen nog veel kansen, die echter alleen gerealiseerd kunnen worden met extra financiering, ook uit andere gemeentelijke budgetten. Een goede combinatie van internationale programmering, interna tionale (co)producties en gezamenlijke promotie levert een reizend visitekaartje voor de stad op: kunst met internationale allure uit Den Haag. Niet alleen voor de stad overigens, maar ook voor de regio. Als we deze ‘internationale kaart’ willen spelen moet hierop goed samengewerkt worden tussen de cultuursector, The Hague Marketing Bureau en The Hague International Centre. De gemeente kan hier een actieve, sturende rol pakken.

37

SCHOLIEREN BEKIJKEN HUN FILMPJE, FILMHUIS DEN HAAG

(FOTO: FLORIS SCHEPLITZ)

8

STIMULEER

ONDERNEMERSCHAP IN DE CULTURELE

SECTOR DOOR VERLICHTING ADMINISTRATIEVE LASTEN EN MEER VERTROUWEN

Wees realistisch over cultureel ondernemerschap.

Maak een gezonde eigen vermogensvorming mogelijk.

Verlicht de administratieve lasten en neem vertrouwen als vertrekpunt.

Goed ondernemerschap

Het bevorderen van ondernemerschap was een belangrijk thema dat ten tijde van de bezuinigingen veel aandacht kreeg. Een belangrijk winstpunt van de laatste jaren is de sterk toegenomen samenwerking binnen de sector, zoals de samenwerking op gebied van inhoud, programmering op de podia en in musea, en het uitzetten van gezamenlijke lange lijnen. Waar het kan, en waar het zinvol is, worden bijvoorbeeld ook backoffice functies, facilitaire diensten, huisvesting gedeeld. Wij blijven elkaar opzoeken voor de inhoud, en met het oog op goed ondernemerschap. Het is belangrijk een realistisch beeld te hebben van de kansen op gebied van private financiering. Na de grote bezuinigingsoperatie van het kabinet Rutte I was de gedachte dat het gat (deels) weer dicht gelopen zou wor- den door meer zakelijke partnerschappen, sponsordeals en meer kaartverkoop de gemeente aanbiedingen doet om grote (internationale) evenementen naar

de stad te halen. Het is bovendien belangrijk dat het Centraal Evenementen Bureau ook een rol krijgt bij het door ons gewenste publieksonderzoek.

Culturele festivals voor een vitale stad

Het betrekken van cultuur bij de uitvoering van de citymarketingagenda is heel kansrijk, zolang de autonomie van het aanbod gewaarborgd blijft. In themajaren zoals Mondriaan/De Stijl en Feest aan Zee/Scheveningen is succesvol samen- gewerkt. Maar de cultuur moet ook een vertrekpunt zijn in de citymarketing.

Den Haag is dé cultuurstad aan zee. Dat moet met trots worden uitgedragen.

Culturele festivals creëren ook ruimte voor experiment, emerging art, crossovers, voor een tijdelijke vibe van een specifieke scene met grote internationale aantrek- kingskracht, of juist een sterke concentratie van lokale creativiteit. Festivals maken kunst ook toegankelijk door op laagdrempelige (buiten)locaties te programmeren.

Met festivals als Dag in de Branding, Rewire, TodaysArt, Sniester, Festival Classique, Life I Live, Parkpop en diverse andere initiatieven bestaat een vitale toevoeging aan het culturele aanbod. Zet de inhoud van deze initiatieven voorop in de stadspromotie. Maar zet de organisatoren van deze initiatieven, net als die van andere organisaties in de cultuursector, ook in voor een nieuwe blik op stedelijke ontwikkelingen.

39

Kennisdeling is heel belangrijk: samenwerken voor inhoudelijke kwaliteitsver- betering, niet voor een kwantitatieve efficiëntieslag. Iedereen doet onderzoek, experimenteert, zoekt nieuw publiek, vergaart meer kennis van de Haagse praktijk, van successen en mislukkingen. Het is in ieders belang dat dit soort kennis vaker gedeeld wordt. De sector kan hier zelf meer vorm aan geven via platforms als de directieoverleggen Podiumkunsten en Musea, en via thematische debatten over praktische en inhoudelijke onderwerpen. De door ons voorgestelde permanente adviesraad zou hierin een rol kunnen spelen.

Eigen vermogen

Als van culturele instellingen ondernemerschap wordt verlangd, hoort daar ook bij dat eigen vermogen mag worden opgebouwd om risico’s op te vangen. Risico’s bij een culturele instelling vloeien ook voort uit sociale wetgeving met verplich- tingen voor het personeel, bijvoorbeeld in het geval van contractbeëindiging.

Een aandachtspunt daarbij is de maximaal toegestane vermogensvorming die het nakomen van sociale verplichtingen in de weg kan staan.

In 2012 bedroeg het cultuurbudget van de gemeente € 58 miljoen.

In 2013/2016 ging dat omlaag naar € 49 miljoen per jaar. Voor de huidige periode 2017/2020 is € 52 miljoen beschikbaar. Het coalitieakkoord doet daar voor 2021/2024 € 1 miljoen bij waardoor het budget uitkomt op

€ 53 miljoen. Dat is een goede ontwikkeling, maar nog altijd circa 10% minder dan in 2012. Daar staat tegenover dat de stad groeit, en sinds 2012 al ruim 30.000 inwoners meer heeft. Er komen dus in kwantitatieve zin taken bij voor de cultuursector. En ook in relatie tot aanpalende beleidsterreinen zien we de vraag om culturele bijdragen groeien, zonder dat er budget bij komt.

In 2040 heeft Den Haag volgens recente cijfers 602.000 tot 627.000 inwoners.

Deze cijfers zijn van belang voor de bepaling van de cultuurbudgetten door het eerstvolgende college.

door bewuster ondernemerschap. Maar dat valt in de praktijk tegen. Investeren in private relaties die uiteindelijk ook financieel renderen, is een kwestie van lange adem, lang niet altijd succesvol, en in veel gevallen zijn de bedragen ook niet erg substantieel. Daar komt bij dat het voor grote instellingen met veel slag- kracht, een sterk merk en een groot aanbod makkelijker is een goede propositie te ontwikkelen dan voor een kleiner initiatief, terwijl ze beide voor het culturele ecosysteem van belang zijn. Maar ook bij deze grote instellingen is het aangaan van een zakelijk partnerschap of sponsorschap steeds moeilijker.

We zijn blij met de waardering die de sector vanuit het stadhuis krijgt. Maar we zijn het afgelopen decennium meerdere keren over grenzen gegaan: met steeds minder budget dezelfde prestatienormen vasthouden, of zelfs meer. Vanuit een geloof in de kracht van kunst zijn kunst en cultuur steeds meer ‘waarden’

toegedicht. Dat is positief, maar om al die waarden te valoriseren zijn veel inspan- ningen en activiteiten nodig. Die kosten niet alleen veel personele inzet, maar vragen in beginsel ook vooral om investeringen. Culturele instellingen hebben zeker maatschappelijke impact. Een waarde waarop culturele instellingen worden afgerekend, en waar zij geen extra budget voor krijgen. Zelfde of gelijkblijvende budgetten en wel steeds meer doelen en afrekencriteria. Daarmee zijn de grenzen van goed werkgeverschap en goed opdrachtgeverschap onder druk komen te staan. Nu het accent in de samenleving meer op de principes van fair practice komt te liggen, is het tijd om te kijken hoe die twee zojuist beschreven trends zich nog tot elkaar verhouden.Is het realistisch om enerzijds zoveel activiteiten te verwachten, doelstellingen op te leggen en anderzijds de wens te hebben dat mensen eerlijk krijgen betaald, en geïnvesteerd wordt in opleidingen, voor het- zelfde budget? De culturele sector staat vierkant achter fair practice, maar vraagt wel om een eerlijke en vooral integrale blik op hoe die te realiseren. Het gaat erom dat culturele instellingen goed geoutilleerde werkgeversorganisaties zijn, waarin mensen prettig werken, behoorlijk betaald krijgen en zich professioneel kunnen ontwikkelen. Dat gaat over salaris, maar ook om bijv. opleiding en talent- programma’s voor medewerkers. Hier is iets scheef gegroeid in de cultuursector en de vraag is hoe we dat weer rechtzetten. De gemeente kan dit agenderen in het landelijk overleg. Het doel hiervan is een verduurzaming - op lange termijn - van het personeelsbestand van culturele instellingen.

41

Impact meten

Tot slot moet ons van het hart dat de prestatieverplichtingen en quota die aan bezoekersaantallen worden gesteld, soms heel knellend en dwingend zijn, en afleiden van de inhoud. Niemand programmeert voor een lege zaal, dat voorop- gesteld. Maar succes is evenmin een kwestie van cijfers alleen. Een ‘ratrace’ om de stijgende bezoekersaantallen, zoals de Raad voor Cultuur het omschrijft, zet de creativiteit onder druk. Prestaties en succes horen bepaald te worden aan de hand van impact. Bezoekersaantallen wegen daarin mee, maar ook wie er zijn bereikt, wat er met het resultaat is gedaan, en wat daaruit voortkwam.

Den Haag, 13 december 2018

Directieoverleg Podiumkunsten Den Haag Directieoverleg Haagse Musea Gemeentelijke cultuurbudgetten per inwoner van

de G4 (kunst, cultuur, archieven, bibliotheken):

€ 210 in Utrecht.

€ 190 in Rotterdam

€ 169 in Den Haag

€ 148 in Amsterdam

Administratieve lasten

De administratieve lasten die voortvloeien uit wet- en regelgeving, waaronder subsidievoorwaarden van gemeentelijke en landelijke overheden en diverse fond- sen worden door de culturele sector als hoog ervaren. Tussentijdse rapportages conflicteren soms erg met piekdrukte in de programmering en het is niet altijd duidelijk waarom deze rapportages moeten worden opgesteld. Deze verplichting getuigt ook niet van vertrouwen, zonder dat duidelijk is waarom. Verantwoor- dingsmodellen zijn niet altijd eenduidig, waardoor voor de afrekening van een evenement meerdere verschillende invuloefeningen moeten worden verricht.

Met name voor de kleinere instellingen kunnen dit relatief zware lasten zijn.

Het verminderen van deze lasten wordt met regelmaat aan de orde gesteld, maar heeft tot nu toe nauwelijks tot resultaten geleid. Recente wetgeving zoals de AVG leidt tot weer nieuwe verplichtingen. De sector stelt voor dat de gemeente, samen met de sector, onderzoekt hoe administratieve processen die samen- hangen met subsidieverstrekking eenvoudiger en met meer maatwerk kunnen worden gemaakt. Zou bijvoorbeeld de jaarlijkse financiële tussenrapportage voortaan achterwege kunnen worden gelaten? Wij vinden het terecht dat er verantwoording over de besteding van publieke middelen moet worden afgelegd, en dat doen we ook graag. Maar wij vinden ook dat vertrouwen in de professionele bedrijfsvoering van culturele organisaties hier een grotere rol mag spelen.

Ik droom dat in 2030 Hagenaars en Hagenezen van alle leeftijden en komaf cultuur zien als de “normaalste zaak van de wereld”. Als publiek, als deelnemer, als beoefenaar, als stadsbewoner. Door een open houding en inclusief beleid van de sector staat de legitimiteit van kunst en cultuur niet ter discussie. Cultuur is een vanzelfsprekend onderdeel van de Haagse maat­

schappij (net zo gewoon als sport) en in alle opzichten toegankelijk, divers en verbindend. DOOR BIJZONDERE SAMENWERKINGSVERBANDEN IN DE STAD ZIJN ER LANGE LIJNEN GETROKKEN VAN DE BASIS NAAR DE TOP EN TERUG, VAN NOORD NAAR ZUID EN OOST NAAR WEST.

SAMENWERKEND ZONDER CONCURRENTIE, MAAR GEBRUIKMAKEND VAN ELKAARS KRACHTEN IS DE CULTUURSECTOR STERKER, GEEFT HET RUIMTE AAN NIEUWE INITIATIEVEN EN WORDT HET KWETSBARE BESCHUTTING GEGEVEN.

43

IK DROOM

Dat de waarde van kunst en cultuur niet meer aangetoond hoeft te worden maar vanzelfsprekend is

Dat iedereen dat erkent

DAT ELK KIND MET KUNST EN CULTUUR IN AANRAKING KOMT

Dat ook de politiek dat beseft en het vanzelfsprekend is dat x% van de staatsbegroting aan kunst & cultuur wordt besteed Omdat het namelijk een veelvoud van deze investering oplevert Dat vermogenden meer in kunst en cultuur gaan investeren En dat ze daar trots op zijn en er daarom graag voor uitkomen DAT DEN HAAG TROTS IS OP WAT ZE IN 2018 AL IS:

DÉ TONEEL- EN DANSSTAD VAN NEDERLAND DE 2^e MUSEUMSTAD VAN NEDERLAND EN DAT ZE DAT UITDRAAGT

KUNST EN CULTUUR IS DAN OOK DE BELANGRIJKSTE PIJLER VOOR DE STADSPROMOTIE, ZOWEL LOKAAL, REGIONAAL, LANDELIJK ALS INTERNATIONAAL.

RESIDENTIE ORKEST IN HET PAARD

(FOTO: WOUTER VELLEKOOP)

Directieoverleg Podiumkunsten Den Haag AFAS Circustheater

Classical Encounters CultuurSchakel Diamant Theater Festival Classique Festival Dag in de Branding Festival De Betovering Filmhuis Den Haag Het Nationale Theater Holland Dance Festival Koninklijk Conservatorium Korzo theater

Laaktheater Movies that Matter Nederlands Dans Theater Opera2day

Paard Parkpop

PROOOST (The live I Life en Embassy Festival) Rabarber

Residentie Orkest New European Ensemble Theatergroep MES Theater en Filmhuis Dakota Theater De Nieuwe Regentes Theater De Vaillant Theaters Diligentia en PePijn World Forum Theater Writers Unlimited Zuiderparktheater Zuiderstrandtheater

Directieoverleg Haagse Musea COMM (vml. Museum voor Communicatie) De Mesdag Collectie

Dienst Openbare Bibliotheek Escher in het Paleis Galerij Prins Willem V Gemeentemuseum Den Haag Grote Kerk Den Haag Haags Gemeentearchief Haags Historisch Museum Haags Openbaar Vervoer Museum Humanity House

Huygensmuseum Hofwijck [Voorburg]

Kasteel Duivenvoorde [Voorschoten]

Koninklijke Bibliotheek Literatuurmuseum Louis Couperus Museum Louwman Museum Mauritshuis Museon

Museum Beelden aan Zee Museum Bredius

Museum de Gevangenenpoort Museum Meermanno

Museum Prinsenhof Delft [Delft]

Museum Rijswijk [Rijswijk]

Museum Voorlinden [Wassenaar]

Muzee Scheveningen Nationaal Archief

Nederlands Muziek Instituut Panorama Mesdag ProDemos Pulchri Studio Stichting Oranjehotel

Stichting RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis

Stroom Den Haag Vrijmetselarij Museum West Den Haag

BIJLAGE: LEDEN VAN DIRECTIEOVERLEGGEN PODIUMKUNSTEN

EN MUSEA DEN HAAG

“IN MIJN DROOM KOMEN WE KUNST EN CULTUURUITINGEN TEGEN OP IEDERE HOEK VAN DE STRAAT EN VOORAL OOK IN IEDERE SCHOOL. Schoolklassen worden niet versierd met identieke uitgeknipte sinterklazen of paaseieren, maar met unieke kunstwerken van kinderen. Er is geen karaoke tijdens de weekafsluiting of het schoolfeest, maar live muziek van het schoolorkest. Iedere school heeft een kunstenaar

‘in residence’. Deze kunstenaar maakt kunst in de school, samen met de kinderen en de leerkrachten. Op het schoolplein staat niet alleen een klimrek, maar ook schildersezels en verf, en een interactief megagroot kunstwerk. In de overblijfruimte staat een piano en andere muziekinstru­

menten en kunnen kinderen iedere dag aan anderen laten horen welke liedjes ze kunnen spelen. De school omarmt kunst en kunstonderwijs omdat het net zo belangrijk is als leren rekenen en schrijven. HET UITEN VAN JE EMOTIES DOOR KUNST, HET ONDERZOEKEN VAN JE LEEFWERELD, HET SPELEN MET KUNSTUITINGEN ZIT IN HET HART VAN DE SCHOOL.”

47

UITFESTIVAL 2017, CULTUURSCHAKEL (FOTO: JURRIAAN BROBBEL)

ART IS WHAT

MAKES LIFE MORE

INTERESTING THAN ART

- ROBERT FILLIOU

JESPER JUST, CONTINUOUS MONUMENTS, WEST DEN HAAG

(FOTO: GERRIT SCHREURS)