Museum voor Schone Kunsten Gent Jaarverslag 2018
INLEIDING
Het jaar 2018 werd geopend met een aanhoudende commotie over Russische werken uit de Stichting Dieleghem die het Museum voor Schone Kunsten Gent (MSK) sinds het najaar 2017 in bruikleen had genomen. In navolging van de commotie rond de authenticiteit werd op 7 en 14 maart 2018 een audit bevolen bij Ernst & Young. Bij die audit ging gekeken worden of de
internationale richtlijnen inzake bruiklenen werden gevolgd. Daarnaast ging onderzocht worden of het MSK handelde conform de internationale referentiepraktijken in andere musea. Tot de
resultaten van de audit bekend waren, werd op 21 maart de ter beschikkingstelling aan het AGB Kunst en design/MSK van Catherine de Zegher opgeschort. De Raad van Bestuur van het AGB Kunsten en design besliste om Cathérine Verleysen, afdelingshoofd Collectie en onderzoek, tijdelijk te belasten met de taken van algemeen museumdirecteur, en om Johan De Smet, afdelingshoofd tentoonstellingen, de algehele coördinatie van de tentoonstelling Van Eyck. Een optische revolutie die het MSK in het voorjaar van 2020 zal organiseren, toe te vertrouwen. Op deze manier hoopte de Raad van Bestuur dat de rust kon weerkeren in het museum en dat de instelling zich weer kon richten op haar kerntaken.
In 2018 mocht het MSK 102.850 bezoekers verwelkomen. Het aantal bezoekers voor de vaste collectie van het museum stijgt sinds enkele jaren gestaag en ook de vernieuwde
collectiepresentatie Van Bosch tot Tuymans: een vitaal verhaal die in het najaar van 2017 is voorgesteld, werd duidelijk gesmaakt. Het publieksaanbod werd de afgelopen jaren daarbij sterk uitgebreid, met een extra focus op het aanbod voor specifieke doelgroepen. In dit verband
organiseerde het MSK in 2018 maandelijks rondleidingen voor mensen met dementie, voor blinden en voor slechtzienden. Het aantal instaprondleidingen werd ook verhoogd en het museum startte met een jongerenwerking, ‘Schoon Volk!’. Ook de tijdelijke tentoonstellingen waarin oude en moderne kunst werden belicht, deden het goed in 2018. Medardo Rosso. Pionier van de moderne sculptuur werd in de binnen- en buitenlandse pers lovend onthaald. De presentatie Gaspar de Crayer en Gent. Onlosmakelijk verbonden die in samenwerking met het Musée de Flandre in Cassel (Frankrijk) werd gebracht, leidde tijdens de zomermaanden tot een hernieuwde belangstelling voor deze 17de-eeuwse kunstenaar en zijn nalatenschap in onze stad. Maar het was vooral de
najaarstentoonstelling De dames van de barok die hoge ogen gooide en duizenden bezoekers liet kennismaken met deze stoutmoedige vrouwelijke schilders uit de Italiaanse renaissance en barok.
Het jaar 2018 werd met andere woorden een jaar dat in het teken stond van herstel: herstel van de samenhang, de zorgvuldigheid, het (zelf)vertrouwen en de liefde voor het MSK.
1. COLLECTIE EN ONDERZOEK 1.1. Personeel
Binnen de afdeling Collectie en onderzoek vond een belangrijke verandering plaats. Afdelingshoofd Cathérine Verleysen nam vanaf 21 maart het waarnemend directeurschap op zich. Zij werd niet vervangen als afdelingshoofd. Daarnaast vertrok een restaurateur op pensioen. Een vervanging van deze medewerker is voorzien in 2019. Vrijwilligers en stagiairs ondersteunden de werking van de afdeling, met name in de bibliotheek en voor onderzoek en registratie.
1.2. Verwerven
In 2018 groeide de collectie aan met verschillende werken, via aankopen, schenkingen, collectiemobiliteit en overdracht, en tijdelijke bruiklenen.
Belangrijkste aanwinsten (in alfabetische volgorde):
. James Ensor, De melancholische viswijven, 1886 (verlenging van de langdurige bruikleen) . Oscar Jespers, Perle fine, ca. 1925, marmer (in langdurige bruikleen van de Koning Boudewijnstichting)
. Frits Van den Berghe, De zeven hoofdzonden, 1926, gouache (aankoop) . Frits Van den Berghe, Een zonderlinge reis, 1928, gouache (aankoop)
In het kader van de collectiemobiliteit binnen de Vlaamse Kunstcollectie werden een 15-tal werken uit het partnermuseum Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen tentoongesteld in de museumzalen.
In de museumzalen met kunst uit de Hollandse Gouden Eeuw hangen sinds het najaar 2017 twee olieverfschilderijen op paneel die gerealiseerd zijn door Karel van Mander en die afkomstig zijn afkomstig uit het Frans Hals Museum (Haarlem). Het betreft De Annunciatie uit 1595 en De Zondvloed geschilderd in ca. 1587-1588. Zij vulden tot het voorjaar 2018 de Gentse collectie aan.
In het najaar van 2017 startte onder de noemer ‘Heen & terug’ een langlopend traject van het MSK en het S.M.A.K. waarin we onze verwevenheid en verwantschap belichten en actualiseren. De historische verbondenheid tussen beide musea vormt het vertrekpunt voor een reeks
ontmoetingen. Kunstwerken uit de collectie van het S.M.A.K. zullen tijdelijk worden teruggebracht naar hun plek van ontstaan of eerste presentatie. Daarnaast leggen beide musea nieuwe relaties tussen oude, moderne en hedendaagse kunst via de uitwisseling van betekenisvolle kunstwerken.
Op die manier ontstaat een dynamische dialoog waarmee tegelijkertijd de complementariteit maar ook de eigenheid van beide musea en hun collecties worden neergezet.
Het monumentale werk Carolus Magnus van de Oostenrijkse kunstenaar Oswald Oberhuber werd van juli tot begin november opgesteld in de Lambeaux-zaal, de ruimte waar ze in 1984 voor het eerste getoond werd. Realisaties van Serge Poliakoff en Antonio Saura zijn voor een langere periode opgenomen in de historische collectie, respectievelijk in de zalen gewijd aan het abstract modernisme en het surrealisme.
In 2017 werden de uitwerking van de bewaarovereenkomsten die de Vlaamse Overheid aangaat met de verschillende museale partners die stukken uit de Collectie Vlaamse Gemeenschap bewaren, opgestart. Deze zullen in 2019 gefinaliseerd worden.
1.3. Behoud en beheer 1.3.1. Passieve conservering
De reguliere werking werd verdergezet. Gepast materiaal in functie van conservatie, veiligheid en presentatie werd verder aangevuld (ophangsystemen, passe-partouts, wissellijsten). Een optimale klimaatbeheersing en vochtigheidsregeling in de museumzalen en de reserves bleef in 2018 een aandachtspunt. Voorts werden verschillende onderhoudswerken aan de museuminfrastructuur uitgevoerd en werd gestart met (de voorbereiding van) de uitvoering van de infrastructuurwerken in functie van de tentoonstelling Van Eyck. Een optische revolutie die in het voorjaar van 2020 in het museum zal worden georganiseerd.
De aandacht voor de eigen museumcollectie bleef ook in 2018 versterkt door de aanwezigheid van Het Lam Gods: technische installaties van klimaatbeheer werden dagelijks gemonitord door het MSK en de dienst Facility Management van de Stad Gent, met steun van hun externe
onderhoudsfirma’s, en waar nodig geoptimaliseerd:
. Aanpassing protocol van de wachtdienst: de controle van de HVAC-installatie werd verankerd in de rondgang na een alarm, zodat ook de heropstart en het juist functioneren van deze installaties zeker mee gecontroleerd worden;
. Bouwkundige maatregelen:
- plaatsing van bijkomende glazen deuren om de verschillende museumruimtes meer van elkaar te scheiden, wat de conditionering zal verbeteren;
- vernieuwing van de stoomgeneratoren. Dit gebeurde in de zomer van 2018. Deze hebben dubbel zoveel capaciteit als de vorige ketels en zijn elkaars back-up. Er werd een full omnium contract voor vijf jaar met de leverancier afgesloten, en er zijn duidelijke Service Level Agreements met de fabrikant;
- vernieuwen van ventilatoren door EC Fans. Deze zijn bedrijfszekerder en zorgen ervoor dat FM veel gerichter kan ventileren en inblazen. Hierop werden ook meetsystemen voorzien
- bijkomende meetpunten voor wat temperatuur en vochtigheid betreft - verdere automatisatie met een eigen webserver waardoor ook van op afstand alles nog beter gemonitord kan worden
Daarbij werd afgelopen jaar gestart met de ingebruikname van nieuwe, duurzame
verlichtingssystemen op zaal. Onder de noemer ‘Relighting’ werd in 2017 binnen het AGB Kunsten en design en het AGB Erfgoed en in samenwerking met de stadsdienst Facility Management gestart met het aanbrengen van nieuwe verlichtingssystemen in de betrokken musea. Dit traject werd in 2018 verdergezet.
In samenwerking met de Vlaamse Gemeenschap (Kunsten en Erfgoed) werd in maart 2017 de monitoring van zes topstukken die in de collectie van het MSK bewaard worden, opgestart. Opzet is om gedurende één jaar de bewaaromstandigheden van deze kunstwerken inzake licht en
vochtigheid nauwkeurig op te volgen. Het betreft: Jheronimus Bosch, De kruisdraging (inv. 1902- H); Fernand Khnopff, Wierook (inv. 2000-F); James Ensor, Christus aan het volk getoond (inv.
1988-C); James Ensor, De intrede van Christus te Jeruzalem (inv. 1963-E); James Ensor, De baden in Oostende (inv. 2011-GP). De monitoring liep af eind maart 2018 met een positieve
eindconclusie.
1.3.2. Conservering en restauratie
De conditie van de collectiestukken werd systematisch opgevolgd. Daarvoor was er periodiek overleg zowel binnen de afdeling Collectie en onderzoek, als tussen de afdelingen Collectie en onderzoek en Tentoonstellingen. Met het oog op de publicatie van de bestandscatalogi ging ook in 2018 een bijzondere aandacht naar de verzamelingen werken op papier en beeldhouwwerken.
De restaurateurs werden ingezet bij de inrichting en herschikking van de zalen, en bij het
transport, de opbouw en de demontage van tentoonstellingen. Uitgaande bruiklenen werden door hen nagekeken en reis klaar gemaakt. Zowel bij uitgaande bruiklenen als bij inkomende bruiklenen maakten de restaurateurs de conditierapporten op. Daarnaast volgden ze de
restauratiebehandelingen op die uitbesteed werden aan derden. Ze manipuleerden de kunstwerken bij consultaties door externen en bij fotografische opnames door de huisfotograaf en in opdracht van Lukas.
Er werden 170 collectiestukken (schilderijen, beelden, werken op papier en precieuze boeken) in bruikleen gegeven aan 28 tentoonstellingen in binnen- (13) en buitenland (15). Deze kunstwerken werden gecontroleerd door de eigen restaurateurs die, indien nodig, kleine
conserveringsbehandelingen uitvoerden.
Opstart van conserverings- en restauratiebehandelingen van volgende schilderijen (in alfabetische volgorde):
. Anonieme meester, Portret van een man, ca. 1575-1599, olieverf op paneel, inv. 1881-C . Anonieme meester, Portret van een vrouw, ca. 1575-1599, olieverf op paneel,
inv. 1881-D
. Anonieme Meester, Portret van een edelman, ca. 1600-1650, olieverf op paneel, inv.
1911-ED
. Dubois, Louis, Moeras, 1863, olieverf op doek, inv. 1926-B . Muter, Mela, Portret van een man, olieverf op doek, inv. 1922-AB
. Patinier, Joachim (navolger van), Het doopsel van Christus, olieverf op paneel, inv. 1923-F
. Sammelins, Benjamin (toegeschreven aan), Allegorie van de welwillendheid, 1589, olieverf op paneel, inv. 1922-C
1.3.3. Centraal Erfgoeddepot
Het stadsbrede dossier rond het Centraal Erfgoeddepot kwam in 2018 tot verdere ontwikkeling. Het afgelopen jaar werden de depots in gebruik genomen en werd het gezamenlijk beheer verder tot ontwikkeling gebracht. Een belangrijke verhuisbeweging van 434 MSK-collectiestukken naar het Centraal Erfgoeddepot – zowel naar Ghelamco als naar het tweede depot – vond het afgelopen jaar. Intern werden werken verder verhuisklaar maken en aansluitend verhuisd, en werden de museumreserves geoptimiseerd en herschikt, dit gekoppeld aan de registratie van de standplaats van de collectiestukken. Hiertoe werd op een efficiënte manier gebruik gemaakt van de apparatuur die ter beschikking wordt gesteld in functie van de voorbereiding van de verhuisbeweging naar het Centraal Erfgoeddepot. Het betreft een scanner die een automatische koppeling realiseert tussen object en standplaats: het activeren van de Adlib-verhuismodule (software om die koppeling te maken) en een zebraprinter voor het aanmaken van de labels met barcode. De volledige
standplaatsregistratie van de museumreserves betreft ca. 11.000 collectiestukken. Elk collectiestuk (object) moet voorzien worden van een label met barcode. Daarnaast moeten alle standplaatsen (zowel in de reserves als in de museumzalen) geregistreerd worden en dus een standplaatscode krijgen. De link tussen object en standplaats zal via de scanner automatisch gebeuren. Deze werkwijze werd in 2018 toegepast op de standplaatsregistratie van de deelcollectie tekeningen (ca.
3500 werken) die in het Prentenkabinet bewaard worden. Labels met barcode zijn aangebracht op de passe-partouts of op de emballage van de tekening.
De voorbereiding van en de in gebruikname van het Centraal Erfgoeddepot gebeurde in nauwe samenwerking met Helicon en de verschillende AGB-partners. In het kader van deze
voorbereidingen werd in 2017 een restaurateur (tijdelijke aanstelling van twee jaar) en een collectieverzorger (tijdelijke aanstelling voor de periode van 15 december 2017 tot 11 juli 2018) aangeworven.
1.4. Onderzoek
1.4.1. Wetenschappelijk onderzoek van de verzameling
De inventarisatiesystematiek werd in 2018 verder gezet. In totaal werden 438 nieuwe records ingevoerd. De collectie tekeningen werd retrospectief verder nagekeken, bestaande records werden in het Adlib-registratiesysteem geschoond en verrijkt, en Iconclass codes werden toegevoegd. Deze registratiebeweging zal zijn neerslag kennen in de publicatie van een bestandscatalogus. Afgelopen jaar werd de basisregistratie verdergezet van prenten en medailles. Daarnaast werd gestart met de inhaalbeweging van de inventarisatie van de fondsen Victor Stuyvaert en Charles Doudelet. In functie van de inventarisatie werd er verder geïnvesteerd in fotografische opnames.
Ter voorbereiding van het overbrengen van 434 collectiestukken naar het Centraal Erfgoeddepot werden de desbetreffende werken gecontroleerd op afmetingen, toestand en indien nodig gefotografeerd. Deze informatie werd rechtstreeks ingebracht in de Adlib records van de respectievelijke werken.
Naar aanleiding van de schenking van Het sigarenkistje van en door Patrick Van Caeckenbergh in 2017 bracht het MSK een publicatie uit met als titel Patrick Van Caeckenbergh. Welkom en met bijdragen van – in alfabetische volgorde – Natacha Pugnet, Lieven Van Den Abeele, Tom Van Imschoot, Cathérine Verleysen en Paul Vermeulen (naar een idee van Patrick Van Caeckenbergh en grafisch vormgegeven door Ruud Ruttens).
1.4.2. Wetenschappelijk onderzoek in functie van tentoonstellingen
Het wetenschappelijke onderzoek werd verricht in functie van de tentoonstellingen: Medardo Rosso (voorjaar), Gaspar de Crayer (in samenwerking met het Musée de Cassel) (zomer), Op papier.
Tekeningen van Gentse kunstenaars uit de museumcollectie (zomer), De dames van de barok.
Vrouwelijke kunstenaars in het Italië van de 16de en 17de eeuw (najaar), in functie van diverse
projecten in het Tekenkabinet en, voornamelijk, in functie van Jan van Eyck. Een Optische Revolutie (1 februari – 30 april 2020).
Wereldwijd zijn er van de Vlaamse Meester Jan van Eyck slechts een twintigtal werken bewaard.
Zeer uitzonderlijk reist zeker de helft daarvan in 2020 naar Gent, voor de tentoonstelling Van Eyck.
Een optische revolutie. Centraal in de tentoonstelling staan de buitenluiken van De Aanbidding van het Lam Gods. Deze werden van 2012 tot 2016 in het MSK gerestaureerd door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, en keren in 2020 hoogst uitzonderlijk naar het museum terug. Ze worden er voor het eerst ooit samengebracht met andere werken van Van Eyck.
Om Van Eycks optische revolutie tastbaar te maken, zullen zijn schilderijen naast werken van zijn meest getalenteerde tijdgenoten uit Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje geplaatst worden.
Deze tentoonstelling is mogelijk door de nauwe samenwerking met Stad Gent, de Kerkfabriek Sint- Baafskathedraal, Toerisme Vlaanderen, de Vlaamse Gemeenschap – Departement Cultuur, Jeugd &
Media, de Vakgroep Kunstwetenschappen UGent, het Henri Pirenne Instituut voor Middeleeuwse Studies van de UGent en het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK-IRPA).
Wetenschappelijk comité: Till-Holger Borchert (Directeur Stedelijke Musea Brugge), Prof. dr. Jan Dumolyn (UGent) en Prof. dr. Maximiliaan Martens (UGent)
Projectleiding: Johan De Smet
Tentoonstellingscoördinatie: Frederica Van Dam en Matthias Depoorter, i.s.m. het voltallige MSK- team
1.4.3. Ter beschikking stellen van expertise
Het MSK biedt een wetenschappelijke service aan binnen- en buitenlandse specialisten, studenten en aan het brede publiek.
* De leden van de wetenschappelijke staf waren actief in verschillende samenwerkingsverbanden:
- Lidmaatschap professionele organisaties: CODART, ICOM, Cageweb, OKBV (Overleg
Kunstbibliotheken Vlaanderen); project Unieke identificatoren (PACKED, VKC,CAHF), Archiefbank Vlaanderen
- Lidmaatschap wetenschappelijke werkgroepen: project XIX (MSK, KMSKA, KMSKB, UGent, KUL en VUB), project ‘Redefining European Symbolism 1880-1910’ (Visual Arts Research Institute Edinburgh; Van Gogh Museum Amsterdam; Musée d’Orsay Parijs, INHA Parijs, Université de Genève), project Dyptech (i.s.m. de VKC, UGent en Universiteit Antwerpen), project Maurice Denis (beredeneerde catalogus van de schilderijen), Inhoudelijke werkgroep van Museum Abdij van Park (thans Parcum), Heverlee, Commissie Bisschoppelijke Bibliotheek, Gent, Wetenschappelijke Commissie van het Kadoc, Leuven,
- Lidmaatschap overheidscommissies: Bijzondere Commissie Kunstwerken (Federale Overheidsdienst Financiën) Brussel, Stuurgroep Lam Gods Gent, Expert voor de Vlaamse Gemeenschap (Commissielid op het Cultureelerfgoeddecreet);
- Opvolging VKC-clusterwebsites James Ensor, George Minne en Abstract modernisme - Curatoriële ondersteuning en publicaties van wetenschappelijke medewerkers extra muros:
. Johan De Smet, curatoriële ondersteuning van de tentoonstelling en bijdrage voor de catalogus: Léon Frédéric. Un autre réalisme, Ornans, Musée départemental Gustave Courbet, 2018.
. Cathérine Verleysen, ‘Flemish Expressionism, one aspect of the development of Expressionism in Belgium’, in Isabel Wünsche (ed.), The Routledge Companion to
Expressionism in a Transnational Context, New York, N.Y. Routledge, 2018, hoofdstuk 16.
Opdracht in het kader van het Topstukkendecreet:
In het kader van het Topstukkendecreet zetelen twee medewerkers van het MSK in de werkgroep die zich tot doel stelt de Topstukkenlijst Schone Kunsten 1780-1945 te actualiseren.
Het MSK stelde zijn expertise ook beschikbaar voor tentoonstellingen binnen de volgende museale samenwerkingsverbanden met volgende musea: Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België Brussel, Museum van Elsene, Musée des Beaux-Arts Caen, Museum van Deinze en de Leiestreek, Haags Gemeentemuseum Den Haag, Musée des Beaux-Arts Doornik,
Universiteitsbibliotheek Gent, Design Museum Gent, S.M.A.K. Gent, STAM Gent, MIAT Gent, The Huntarian Museum & University Glasgow, Museum Belvédère Heerenveen, M Leuven, Singer Laren, Victoria & Albert Museum Londen, Mu.ZEE Oostende, Musée d’Orsay Parijs, MDD Sint-Martens- Latem, Stedelijke Musea Sint-Niklaas, Kumu Art Museum Tallinn
In 2018 nam het MSK actief deel aan de organisatie van de door de VKC geïnitieerde Summer Course for the Study of the Arts in Flanders. Het doel van de Summer Course is jaarlijks een selecte, hooggekwalificeerde groep van maximaal 20 jonge binnen- en buitenlandse
onderzoekers naar Vlaanderen te halen en een intensief 11-daags programma van lezingen,
discussies en bezoeken (rond een specifiek thema van de Vlaamse kunst) aan te bieden. Het thema wisselt elk jaar, met telkens een focus op een andere kunsthistorische periode.
Na drie succesvolle edities (The age of Van Eyck in context (2015), The Age of Rubens in
context (2016) en Medieval and Renaissance Sculpture in the Low Countries (2017)) werd in 2018 de focus gelegd op de kunst van het Belgisch fin de siècle tussen 1880 en 1914, één van de specialisatiedomeinen van het MSK. Deze editie vond plaats van 24 juni tot en met 4 juli en werd gecoördineerd door het MSK, het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, Mu.ZEE en de Vlaamse Kunstcollectie. Lezingen en bezoeken vonden plaats in Gent, Brugge, Oostende, Brussel, Parijs, Namen en Antwerpen. De voorbereidingen van deze editie van de Summer Course startten in 2017.
1.4.4. Museumbibliotheek en studie- en documentatiecentrum
De gespecialiseerde museumbibliotheek en het studie- en documentatiecentrum voor de kunst van de 19de en vroege 20ste eeuw waren vrij toegankelijk en stelden hun expertise ter beschikking van studenten, onderzoekers en particulieren.
In 2018 raadpleegden 194 personen de bibliotheek en het documentatiecentrum. De bibliotheek kreeg 61 onlinevragen.
Aan de museumbibliotheek werden volgende studiebezoeken gebracht door studenten van de UGent/Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen, van de Beeldende Kunsten Luca-School of Arts, door de deelnemers aan de Summer Course for the Study of Art in Flanders en door studenten van Ecole nationale des Arts visuels de La Cambre.
De museumbibliotheek registreerde 676 nieuwe titels:
. Aankoop: 200
. Ruil: 137 ontvangen publicaties van een totaal van 177 ruilaanvragen ; 82 publicaties verstuurd
. Schenking: 217 (waaronder schenking Hedwig Aerts-bibliotheek Robert Hoozee (66 publicaties); schenking Ronny Van de velde (23 publicaties))
. Langdurige bruikleen Design Museum Gent: 52 . Bruikleen tentoonstellingen: 15
. Ruil ekta: 12
. Eigen nieuwe publicaties: 3
. Ingeschreven publicaties uit eigen collectie: 19
. Legaten: 22 (Mevrouw Servranckx-Turcksin: 10; Legaat Mevrouw Erik Duverger-Van de Velde: 12
Ook in 2018 ging extra aandacht naar de zichtbaarheid en toegankelijkheid van de bibliotheek. In de uitbouw van het Tekenkabinet ging de aandacht verder naar het presenteren van boeken.
3.5. Archief
Het museumarchief en het archief van de Vriendenvereniging staan ter beschikking van studenten en vorsers zowel uit binnen- als buitenland. In 2018 werd medewerking verleend aan het
onderzoeksproject 2017-2022 getiteld Les Amis des musées : Une Histoire transnationale de la philanthropie artistique au vingtième siècle van J. Verleine die verbonden is aan de Université de Paris I-Panthéon-Sorbonne.
Via mail werden diverse publieksvragen beantwoord inzake kunstenaars, pedigree van collectiestukken en de tentoonstellingsgeschiedenis van het MSK. Ook het archief van de kunstsalons (1954-1970) werd geraadpleegd.
In 2018 werd de archivering van het papieren administratief, collectie- en tentoonstellingsarchief verder gezet. Het digitale documentbeheer wordt evenwel steeds belangrijker.
2. TENTOONSTELLINGEN 2.1. Personeel
In 2018 vertrok een curator met pensioen en werd de afdeling versterkt met een 0,5 VTE in functie van de voorbereiding van de tentoonstelling Van Eyck. Een optische revolutie die het MSK in het voorjaar 2020 organiseert.
2.2. Programma
Medardo Rosso. Pionier van de moderne sculptuur 17 maart 2018 – 24 juni 2018
Gastcurator: Gloria Moure
De Italiaanse kunstenaar Medardo Rosso (1858-1928) is zonder twijfel de absolute pionier van de 20ste-eeuwse sculptuur. Op het snijpunt van twee eeuwen groeide Rosso uit tot een voorloper voor de futuristen en beïnvloedde hij de libertaire artistieke ontwikkelingen van de jaren 1960. De tentoonstelling in het MSK belichtte de bijzondere ontwikkeling van zijn oeuvre aan de hand van beelden, foto’s en tekeningen, en haalde – voor het eerst sinds 1909 – één van de belangrijkste kunstenaars uit de late 19de en vroege 20ste eeuw naar België.
Gaspar de Crayer en Gent. Onlosmakelijk verbonden
In samenwerking met het Musée de Flandre, Cassel (F) naar aanleiding van de tentoonstelling Tussenin Rubens en Van Dyck. Gaspar de Crayer, un peintre de Cour 30 juni 2018 – 20 januari 2019
Naar aanleiding van de tentoonstelling in Cassel stelde het MSK Gaspar de Crayer ook zelf in de kijker en belichtte zijn nauwe band met Gent. In het Forum van het MSK werden enkele werken die te groot waren om naar Cassel af te reizen tentoongesteld. Tegelijk werd de presentatie een uitnodiging om de stad in te trekken. In verschillende Gentse kerken is immers nog werk van De Crayer terug te vinden.
MSK en S.M.A.K. Heen & terug. Oswald Oberhuber, Carolus Magnus, 1984 30 juni 2018 – 4 november 2018
Op 20 oktober 2017 startte een langlopend traject van het MSK en het S.M.A.K. waarin de verwevenheid en verwantschap tussen de twee instellingen belicht en geactualiseerd wordt.
De historische verbondenheid tussen beide musea vormt het vertrekpunt voor een reeks ontmoetingen. Kunstwerken uit de collectie van het S.M.A.K. zullen tijdelijk worden
teruggebracht naar hun plaats van ontstaan of eerste presentatie. Tijdens de zomer en het najaar van 2018 werd het monumentale werk Carolus Magnus van de Oostenrijkse
kunstenaar Oswald Oberhuber opnieuw getoond in het MSK.
Op papier. Tekeningen van Gentse kunstenaars uit de museumcollectie 14 juli 2018 – 16 september 2018
Tijdens de zomer putte het MSK uit de rijke verzameling tekeningen uit de eigen collectie.
Het centrale thema van de tentoonstelling Op papier is de stad Gent en de kunstenaars die afkomstig waren uit, of gedurende korte of langere tijd neerstreken in de stad. Voor elk van hen vormde de artistieke context of het lokale leven in Gent een onuitputtelijke bron van tekendrift. Het museum bracht zelden getoonde pareltjes in zwart-wit én in kleur naar boven, gerealiseerd door zowel bekende als onterecht vergeten kunstenaars. De tentoonstelling vormde meteen de start van een reeks grepen uit de MSK-collectie, waarmee de komende jaren minder geziene schatten uit het prentenkabinet geëxploreerd zullen worden.
De dames van de barok. Vrouwelijke schilders in het Italië van de 16de en 17de eeuw 20 oktober 2018 – 20 januari 2019
Gastcuratoren: Dr. Alain Tapié (ere-hoofdconservator van de Franse Musea) en Dr.
Francesco Solinas (maître de conférences aan de Collège de France)
Welke rol speelden vrouwelijke kunstenaars in Italië tussen de late renaissance en de barok? Welk pad bewandelden deze kunstenaressen in een wereld geregeerd door mannen?
Deze vragen onderzocht het MSK in haar najaarstentoonstelling. Aan de hand van een 50- tal topwerken bracht het museum de cruciale rol van de vrouw in de Italiaanse
schilderkunst van 1550 tot 1680 in beeld. Spilfiguur was Artemisia Gentileschi, zonder twijfel dé bekendste schilderes uit de Italiaanse 17de eeuw. Het MSK linkte haar werk aan
haar tijdgenotes en nam de bezoeker mee naar een bijzonder keerpunt voor de vrouw in de kunstgeschiedenis.
3. PARTICIPATIE EN COMMUNICATIE
Sinds 2016 ressorteren publiekswerking en communicatie binnen dezelfde dienst. Als gevolg hiervan worden beide werkingen sindsdien nauwer op elkaar afgestemd.
3.1. Personeel
In 2018 werd de dienst publiekswerking versterkt vanuit de Mobiele Ploeg van de Stad Gent, in afwachting tot de openstelling van een vacature begin 2019.
Binnen het onthaalteam werd in 2018 sterker gesteund op het systeem van oproepkrachten, die tijdens het drukke najaar en na het arbeidsongeval van de shopverantwoordelijke in november het onthaal te bemannen.
3.2. Strategie voor communicatie en publiekswerking
De dienst communicatie en publiekswerking bouwde verder op het algemene strategisch plan. Er werden strategische doelstellingen geformuleerd die het communicatie- en publieksbeleid met elkaar verbinden, en operationele doelstellingen die op middellange termijn de werking verstevigen. Hieraan werden een sociale mediastrategie en een persstrategie gekoppeld.
De strategieën berusten op een aantal kernpunten:
- het verstevigen van de naambekendheid van het MSK
- het kenbaar maken en in de praktijk brengen van het nieuwe imago als open huis
- het uitbreiden van bezoekersaantallen, startend met het Gentse publiek + het internationale publiek met interesse in de kerncollectie en Het Lam Gods
- het uitbreiden van de zichtbaarheid van het MSK bij nieuwe doelgroepen, door gerichte communicatie en een aanbod op maat
- het verder professionaliseren van de werking, door o.a. een nieuw adressenbeheersysteem en het uitbreiden van het netwerk aan communicatiepartners
In 2018 werd verder doorgewerkt volgens de gekozen aanpak, o.a. op vlak van de frequentie van berichtgeving, het centraliseren van communicatie, een meer gerichte doelgroepencommunicatie en het op elkaar afstemmen van de verschillende media en kanalen. De diverse aspecten van de museumwerking krijgen allen een meer gelijkwaardige plaats binnen de reguliere MSK-
communicatie. Ten gevolge van de problematiek van de bruikleen van de Russische werken werd de crisiscommunicatie geoptimaliseerd.
3.3. Promotie 3.3.1. Algemeen
Het voeren van promotie voor zowel de vaste collectie, tentoonstellingen als randactiviteiten maakte deel uit van de dagelijkse werking. Het evenwichtiger promoten van de totaliteit van de werking en van de restauratie van Het Lam Gods, naast de meer tentoonstellingsgerichte
communicatie, blijft vruchten afwerpen in een stijgende on- en offline aanwezigheid van het MSK.
Voor de tentoonstellingen werden gefacetteerde promotiecampagnes uitgewerkt met het oog op de gewenste doelgroepen, in nauwe samenwerking met verschillende mediapartners. Opnieuw werd naast de reguliere communicatiekanalen ook ingezet op minder frequent gebruikte en
doelgroepspecifieke kanalen, in functie van de programmatie. Voor Medardo Rosso werd voor de tweede maal samengewerkt met Brightfish (marketing via cinema) en werd er sterker ingezet op
‘targetted social ads’ met het oog op het bereiken van gerichte publiekssegmenten. Bijzondere aandacht ging in 2018 uit naar het engageren van een Franstalig publiek in België en Noord- Frankrijk, gezien de inhoudelijke connecties tussen deze markten en de tentoonstellingen Medardo Rosso, Gaspar De Crayer en Gent, en De dames van de barok.
Tijdens de zomer werd communicatief samengewerkt met het S.M.A.K. en Historische Huizen Gent, om de zomerprogrammatie en randactiviteiten in het Citadelpark extra in de kijker te zetten.
Naast communicatie via de eigen kanalen werd in 2018 ook verder gewerkt aan het netwerk van partners en potentiële ‘museumambassadeurs’ in binnen- en buitenland, die de museale boodschap verder kunnen verspreiden. Hieronder o.a. de levende kunstenaars betrokken bij tijdelijke
tentoonstellingen, de diverse intermediairs betrokken bij doelgroepenprojecten, toeristische
actoren en bijzondere gasten die hoofdzakelijk aangetrokken worden door de restauratie van Het Lam Gods, en de achterban van culturele actoren in Gent en daarbuiten (o.a. een tijdelijk
combiticket met S.M.A.K., een gemeenschappelijke promotie op de Noord-Franse markt met Musée de Flandre (Cassel), of direct mailing naar de abonnees van OKV). Thematische linken met de tentoonstellingen lieten toe om een meer gerichte communicatie te voeren naar het kunstonderwijs (ihkv Medardo Rosso) en naar een uitgebreid netwerk aan vrouwenorganisaties en naar
verenigingen en media actief binnen genderthematiek (ihkv De dames van de barok).
Door dit soort samenwerking verder uit te breiden, werkte het MSK aan merkherkenning bij een meer divers publiek langs zowel analoge als – in groeiend aantal – digitale kanalen. Potentiële bezoekers werden rechtstreeks aangesproken via direct mailings, vouchers, en partner- en lezersincentives.
3.3.2. Van Eyck
Met het Departement Cultuur van de Stad Gent, Visit Gent en Toerisme Vlaanderen werd afgestemd omtrent de marketing van de tentoonstelling Van Eyck. Een optische revolutie. Het bestaande communicatieplan werd doorgelicht door een extern bureau en afgestemd op de plannen die binnen de stad worden uitgewerkt voor het themajaar ‘OMG! Van Eyck Was Here’. Tegelijk werden ervaringen uitgewisseld met o.a. Toerisme Vlaanderen (afdelingen Brussel, Londen en Wenen), met Visit Gent en met het Kunsthistorisch Museum in Wenen omtrent het promoten van deze tentoonstelling. In functie van deze overleggen werd de projectbegroting geactualiseerd.
In nauw overleg met de betrokken partners werd het campagnebeeld gefinaliseerd en de website vormgegeven.
Met stadspartner Digipolis werd een ICT-traject gelopen dat begin 2019 uitmondde in een webshop voor online verkoop van tickets voor deze tentoonstelling. Hierbij werd nauw samengewerkt met Historische Huizen Gent – piloot voor deze webshop – en met Boekjebezoek, die na de lancering van de webshop zou instaan voor het opvangen van publieksvragen.
3.3.2. Pers en media
In 2016 werden voor het eerst jaarovereenkomsten afgesloten met partners in de geschreven pers: Hart, Rekto/Verso, OKV en Subbacultcha. Er werd bovendien opnieuw een jaarovereenkomst bereikt met Klara. Deze jaarovereenkomsten werden in 2018 vernieuwd, aangevuld met
occasionele betaalde aandacht in een diversiteit aan analoge en digitale media, op maat van de programmatie en met het oog op specifieke doelgroepen. Daarbij werd ingezet op zowel online als offline visibiliteit, met een verschuiving naar betaalde redactionele aandacht. In 2018 werd daarenboven een ruilovereenkomst afgesloten met De Morgen, die nog loopt tot de zomer van 2019, en werd een live uitzending van Radio 1 afgekocht. Deze uitbreiding van de perswerking vergrootte merkbaar de zichtbaarheid van het museum.
De tentoonstellingen Medardo Rosso en De dames van de barok in het bijzonder konden rekenen op de sterkste (inter)nationale persaandacht. Hiervoor werd in 2018 ook extra gesteund op de netwerken van de buitenlandkantoren van Toerisme Vlaanderen.
3.3.3. Adressenbeheer
Het adressenbestand van het museum werd verder doorgelicht en uitgebreid door actieve bevraging en online inzameling van nieuwe adresgegevens. In 2016 steeg het bestand van 8000 naar 11599 adressen, met 800 adressen nog wachtend op verwerking. In 2017 startte de
ontwikkeling van een nieuw CRM, waarin adresbeheer, marketing en mailing gekoppeld worden. Dit werd eind 2018 uitgerold. Het bestand steeg tot 15037 adressen.
3.3.4. Digitaal en sociaal
De MSK-site kent sinds 2015 een uitgesproken bezoekersgroei. In 2017 telde de site 232.761 sessies en 171.452 gebruikers, een stijging van 23% voor het aantal gebruikers en 27% voor het aantal sessies in vergelijking met 2016. Dit was het gevolg van een volledige wijziging in de digitale marketing en de opstart van een Google Ad Grant in 2017. In 2018 werd deze stijging verder gezet, zij het aan iets een langzamer tempo. Afgelopen jaar ontving de website iets meer dan 248.100 online bezoeken, een stijging van 6,5% in vergelijking met 2017. Dit had vooral te maken met een stijging in de organische zoekresultaten (+16%), direct verkeer (+11%) en het
referral verkeer (+18%), wijzend op een algemene toename van de online zichtbaarheid van het MSK. Van alle online bezoeken in 2018 kwam daarnaast 20% via de Google Ads Grant. Tegelijk kende het aantal bounces op de site een lichte daling, wijzend op een stijging van het aantal kwaliteitsvolle bezoeken. De cijfers bekrachtigen het slagen van de gekozen aanpak.
De digitale nieuwsbrief werd verzonden naar gemiddeld 10.000 ontvangers per editie, met occasionele thematische nieuwsbrieven voor onderwijs en verenigingen naar nog eens 5000 adressen. De frequentie van de nieuwsbrief is sinds 2016 gemiddeld driewekelijks, dit na analyse van het gedrag en de noden van de ontvangers. Naast communicatie via de nieuwsbrief en digitale mailing werd de verhoogde frequentie en diversiteit van sociale communicatie in 2016
aangehouden. Er werd minstens één maal per week gecommuniceerd via Facebook en actiever ingezet op Instagram, met wekelijkse (re)posts en een fan-pic-Friday actie.
Facebookvolgers groeiden van ca. 8400 eind 2017 naar net boven 10.000 eind 2018.
Doorverwijzingen van Facebook zijn intussen al goed voor 4% van alle websitebezoek. Wijzigingen in het facebookalgoritme beperken gradueel de organische zichtbaarheid van individuele posts, maar toch bereikten deze gemiddeld tot 5000 personen. Targetted ads trokken voor een beperkte investering tot 30.000 personen, met bovendien bijzonder hoge shares en likes. Instagram groeide aan van net geen 2000 eind 2017 tot ca. 2800 eind 2018.
Naast de digitale en sociale kanalen van het MSK, werd in 2018 opnieuw ingezet op communicatie via de digitale kanalen van mediapartners, ambassadeurs en vertegenwoordigers van specifieke doelgroepen (zie hoger).
3.4. Publiekswerking 3.4.1. Algemeen
Via een gevarieerde programmatie en strategische acties werden verschillende doelgroepen aangesproken. Binnen de vaste kinder-, jongeren- en volwassenenwerking werd opnieuw een gevarieerd aanbod aan o.a. ateliers, lezingen, workshops en rondleidingen georganiseerd. Er werd opnieuw actief samengewerkt met uiteenlopende doelgroepen, waaronder anderstalige kinderen en nieuwkomers (ism WOCK en OKAN mensen met een verstandelijke handicap (ism Home Thaleia vzw), vluchtelingen (ism Cinemaximiliaan), mensen met autisme (ism autimistisch atelier Aanbeeld vzw, Toerisme voor Autisme), etnisch culturele minderheden (ism Manoeuvre) en blinden en slechtzienden.
Na een evaluatie van de werking, werd in 2018 de frequentie aan succesvol en laagdrempelig aanbod verder verhoogd. Sinds 2017 gaan maandelijks op vaste dagen instaprondleidingen door, voor zowel de vaste collectie, de restauratie van het Lam Gods en de tijdelijke tentoonstellingen.
Het activiteitenprogramma wordt verder gecommuniceerd via de MSK-kanalen en via de flyers gedrukt ter promotie van het aanbod voor kwetsbare groepen, voor kinderen en families, voor scholen, en rond het Lam Gods. Op gezette tijden werden persberichten uitgestuurd rond de publiekswerking, zodat zowel de dementievriendelijke werking, MuSiKa, de jongerenwerking, als de activiteiten voor het goede doel in de pers verschenen. De publieksmedewerkers nemen voortaan ook een grotere rol op in het verspreiden van informatie omtrent dit deel van de werking.
3.4.2. Doelgroepenwerking: MSK op maat Dementievriendelijke RL
In het voorjaar 2018 werd de dementievriendelijke rondleiding inhoudelijk uitgewerkt met ondersteuning van Paradox, expertisecentrum Dementie. Deze formule op maat werd tweemaal gefinetuned via testrondleidingen. Sinds het najaar van 2018 wordt het opgenomen in ons vast aanbod. De rondleidingen gaan door op vraag van rust- en verzorgingstehuizen. De vaste gids werkte in 2018 een extra thematische rondleiding op maat uit zodat er keuze is tussen twee thema’s: ‘samen zijn’ en ‘de seizoenen van ons leven’.
Blinden en Slechtzienden
Maandelijks ging afwisselend een workshop of rondleiding door op maat van blinde en slechtziende bezoekers (niet in juli en augustus).
27 januari 2018: Rondleiding in de vaste collectie met als thema ‘het maatschappelijke en sociale leven aan de hand van mode en interieur’ (11 deelnemers)
24 februari 2018: workshop rond thema januari (5 deelnemers) 31 maart 2018: Rondleiding Medardo Rosso (13 deelnemers) 21 april 2018: Workshop Medardo Rosso (10 deelnemers)
26 mei 2018: Rondleiding Russische modernisten (11 deelnemers) 23 juni 2018: Workshop rond Russische modernisten (5 deelnemers)
15 september 2018: Rondleiding in de Expo ‘Op Papier: Tekeningen van Gentse kunstenaars uit de museumcollectie’ (8 deelnemers)
27 oktober 2018: Rondleiding in de tentoonstelling ‘De dames van de barok. Vrouwelijke schilders in het Italië van de 16de en 17de eeuw’ (20 deelnemers)
17 november 2018 van 14u tot 16u: Workshop werken met textiel in het thema van de tentoonstelling ‘De dames van de barok’ (7 deelnemers)
15 december 2018: Muzikale rondleiding MuSiKa (15 deelnemers) Autismevriendelijk museumbezoek
Eind 2018 organiseerde het MSK een vorming omtrent ‘autismevriendelijk museum’ voor de gidsen en onthaalmedewerkers. Hiervoor werd samengewerkt met de organisatie ‘Toerisme voor Autisme’.
Deze organisatie maakte tevens een stappenplan op, te downloaden op de MSK-website, waarmee bezoekers met autisme hun museumbezoek optimaal kunnen voorbereiden.
MuSiKa
Sinds 2017 werkt het MSK samen met De Centrale aan het project MuSiKa, waarbij twee professionele muzikanten tien werken uit de MSK-collectie ‘verklanken’. Eind 2017 ging er een eerste live optreden door in de Hemicyclus, met projectie van de kunstwerken op de achtergrond.
Een vijfenzestig-tal mensen kwamen de sfeer opsnuiven, waaronder een aantal genodigden. In september 2018 kwamen een 90-tal mensen luisteren naar het live concert in de Centrale met de twee componisten in multiculturele bezetting met gastmuzikanten. Dit was eveneens de lancering van de muzikale audioguide en van de Musika-CD, te koop in de museumshop. De audioguide bij 10 werken uit de vaste collectie is voor 2 euro te koop aan de balie. Tijdens museumnacht in december 2018 ging opnieuw een live concert door in volledige bezetting, deze keer in de tapijtenzaal van het museum.
Written Room
Naar aanleiding van het kunstwerk ‘Written Room’ van de Iraanse kunstenares Parastou Forouhar in de inkomhal, werd in 2017 gestart met creatieve workshops voor groepen anderstalige
nieuwkomers met de Iraanse stagiaire Homa Arkani als begeleider. In het kader van het
stadsbreed festival ‘Belmundo’ in 2018 organiseerde het museum opnieuw workshops met Homa Arkani geïnspireerd op ‘Written Room’. Het kunstwerk inspireerde verder tot het maken van gesprekskaarten ‘In Dialoog’, die toegevoegd werden aan het permanente aanbod.
In Dialoog
Voor anderstalige nieuwkomers werkten we ook in 2018 verder op de bestaande dialoogkaarten gebaseerd op het kunstwerk Written Room van Parastou Forouhar in de inkomhal van het museum.
Er werden nieuwe gesprekskaarten ontwikkeld, geïnspireerd op de vaste collectie. Verschillende NT2-groepen van In-Gent vzw, CVO en OCMW Gent testten de dialoogkaarten in de vaste collectie.
In het voorjaar 2019 plant het museum de lancering van de definitieve dialoogkaarten ‘In dialoog’.
Groepen kunnen de kaarten verkrijgen aan de museumbalie en er zelfstandig mee aan de slag gaan in het museum. Via de MSK-collectie gaan ze met elkaar in dialoog over verschillende thema’s zoals liefde, eten, kindertijd… en wordt een oefenkans gecreëerd om Nederlands te leren. Met ‘In dialoog’ speelt het museum in op de superdiverse samenleving en laat het anderstalige
nieuwkomers op een laagdrempelige manier kennismaken met het museum en de Westerse kunst.
Kansarmen
Via de samenwerking met Uitpas, Fonds Vrijetijdsparticipatie en Steunpunt Vakantieparticipatie werden inspanningen geleverd om aan de noden van meer kwetsbare groepen in de samenleving tegemoet te komen. Door ook in 2018 financiële tegemoetkoming (80%) aan te bieden bij een museumbezoek en de mogelijkheid tot een aanbod op maat trachten we mogelijke drempels te verlagen. Een individueel museumbezoek kost voor hen €1,60 i.p.v. €8.
3.4.3. Kinderen en families
Het museale aanbod uitbreiden voor de allerjongsten is een belangrijk actiepunt voor het MSK. In 2018 nam Toerisme Vlaanderen het MSK op in een hefboomproject voor de ontwikkeling van een nieuw familievriendelijk aanbod in musea. Tijdens het jaar werden allerlei acties uitgeprobeerd en
geëvalueerd, ter voorbereiding van dit nieuwe aanbod. Onder meer de Kunstendag voor Kinderen (november) was op dit vlak opnieuw een groot succes, met een uitgebreid aanbod voor gezinnen met kinderen van 0-12 jaar en testcases voor mogelijke werkvormen voor gemengde
leeftijdsgroepen. Het project wil in 2019 uitmonden in een nieuw permanent aanbod op zaal, gevolgd door een Vlaamse studiedag rond het thema georganiseerd door FARO en Toerisme Vlaanderen.
3.4.4. Jongeren
In oktober 2017 werd de oproep ‘MSK zkt jong volk!’ gelanceerd. Hier kwam veel respons op. Uit de 65 gegadigden werd een kerngroep van 10 jongeren tussen 16 en 24 jaar geselecteerd, die deel gaan uitmaken van de structurele jongerenwerking van het MSK, binnen de publiekswerking van het MSK. Eind 2017 werd de MSK jongerencrew opgestart, en in 2018 vonden hun eerste, sterk gesmaakte, activiteiten plaats. De groep doopte zichzelf ‘Schoonvolk!’.
De jongeren komen maandelijks samen in het museum, waarbij ze brainstormen over mogelijke activiteiten voor leeftijdsgenoten in het MSK. In return voor hun engagement worden zij vergoed als vrijwilligers en beschouwen we hen als jonge ambassadeurs van het museum. Door activiteiten op maat uit te werken en door hun voeling met de leefwereld van hun leeftijdsgenoten willen we drempelverlagend zijn voor een jong publiek. Het MSK probeert hier bewust het proces eerder te faciliteren dan te sturen.
Als eerste activiteiten waren de jongeren aanwezig op het culturele event TumultinGent, georganiseerd in De Krook, brachten ze meerdere malen Yoga in het museum, en lieten ze een reeks activiteiten doorgaan tijdens de Museumnacht. In het najaar van 2018 werd het team verder uitgebreid en werd besloten om in te stappen in Art United, een Vlaams cultureel traject op
initiatief van het S.M.A.K. dat in de zomer van 2019 musea, culturele actoren en hun eventuele jongerenwerkingen een plaats wil geven op Pukkelpop.
3.5. Educatieve werking
3.5.1. Overzicht geleide bezoeken en ateliers
De geleide bezoeken en ateliers voor kleuters, lager onderwijs en de verjaardagsfeestjes behielden in 2018 een soortgelijk niveau als in 2017. Het overige aanbod kende een duidelijke stijging, waarbij vooral het hoge aantal groepsbezoeken tijdens de tentoonstelling De dames van de barok opgemerkt kan worden.
Vaste collectie Kleuteronderwijs
Neuzen tussen de reuzen 23
Museumatelier (rondleiding + atelier) 12
Vrij bezoek 8 scholen (278 leerlingen)
Lager onderwijs
Museumatelier (rondleiding + atelier) 133
Neuzen tussen de reuzen 62
Poëzieroute 232 leerlingen
Bekleef het Lam Gods 24 leerlingen
Brug 25
Tableaux Vivants 47
Geheimen van de Primitieven 17
Vrij bezoek 23 scholen (677 leerlingen)
Secundair onderwijs
Rondleiding Vaste Collectie 38
Rondleiding tijdelijke tentoonstelling 6
Rondleiding Lam Gods 2
Brug 41
Museumatelier 14
Geheimen van de Primitieven 2
Vrij bezoek 26 scholen (736 leerlingen)
Hoger onderwijs
Rondleiding Vaste Collectie 5 Rondleiding tijdelijke tentoonstelling 1
Brug 8
Pedagogische Rondleiding 1
Vrij bezoek 23 scholen (703 studenten)
Rondleiding Lam Gods 0
Volwassenen
Rondleiding Vaste Collectie 94
Rondleiding tijdelijke tentoonstelling 68
Rondleiding Lam Gods 71
Brug 26
Bezoek met eigen gids (spreekrecht) 24
Ontmoet de restaurateurs 11
Blinden & slechtzienden 13
Schilderij van de Maand 7
Symbolisme, Blauw,MSK aan Tafel 5
Instaprondleidingen 21
Dementievriendelijke rondleiding 9
Artshizzle 6
Vrij bezoek 969 personen
Ateliers en feestjes
Verjaardagsfeestjes 47
Vaste ateliers
Kleuters + kinderen (woensdagnamiddag en zaterdagvoormiddag) Januari – juni: 71 deelnemers (30x)
September – december: 70 deelnemers (30x) Jongeren (woensdagnamiddag)
Januari-december: 15 deelnemers (wekelijks, behalve schoolvakanties)
3.5.2. Bijzondere activiteiten en evenementen (kinderen, jongeren, gezinnen, doelgroepen)
3.5.3. Activiteiten voor volwassen
6 januari Instaprondleiding Spilliaert 35
13 januari Instaprondleiding PVC 19
13 januari Instaprondleiding Geta Bratescu 41 13 januari Instaprondleiding Geta (Roemeens) 13 14 januari Instaprondleiding Spilliaert 51 16 januari Focus op collectie (Landschap) 18
datum activiteit deelnemers
3-5/jan kerstatelier voor kleuters 20
3-5/jan kerstatelier voor kinderen 21
23/jan nieuwjaarsreceptie gidsenwerking
13/feb Krokuskriebels klankennest (baby's en peuters) 103
13-16/feb Krokusatelier voor kinderen 20
15/feb Rondleiding voor gezinnen 'Patrick Van Caeckenbergh' 83
14-16/feb Krokusatelier voor kleuters 20
25/mrt Workshop voor gezinnen 'Medardo Rosso' 20
4-6/apr Paasatelier voor kleuters 20
10-13/apr Paasatelier voor kinderen 21
11-13/apr Paasatelier voor kleuters 19
22/apr Erfgoeddag
2/mei Tumult in Gent - activiteit met Schoonvolk!
6/mei Workshop voor gezinnen 'Medardo Rosso' 15
14/mei Metafloristieke yoga (schoonvolk!) 66
29/mei Uitreiking Toverpen 100
4/jun Workshop voor collega's 'Medardo Rosso' 16
14/jun Workshop voor collega's (andere musea) 'Medardo Rosso' 12
24/jun Workshop voor gezinnen 'Medardo Rosso' 11
28/jun Teambuilding Schoonvolk! 9
3-6/jul Zomeratelier kinderen 17
4-6/jul Zomeratelier kleuters 18
21-24/aug Zomeratelier kinderen 20
22-24/aug Zomeratelier kleuters 14
28-31/aug Zomeratelier kinderen 20
29-31/aug Zomeratelier kleuters 19
27/okt Première 'Ik wist niet dat dit dat was' ism. 4Hoog 140
29-31/okt herfstatelier voor kleuters 20
29-31/okt herfstatelier voor kinderen 20
18/nov Kunstendag voor Kinderen 465
19/nov Metafloristieke yoga (schoonvolk!) 72
29/nov Rondleiding voor studenten 'De dames van de barok' 12 6/dec Museumnacht
16/dec theaterwandeling voor gezinnen 'De dames van de barok' 14
27-28/dec Kerstatelier voor kleuters 20
27-28/dec Kerstatelier voor kinderen 20
17 januari Lezing (De Pantoloog) 108 22 januari Faro kwaliteit in gidsenwerking 19
23 januari Gidsen Nieuwjaarsreceptie 21
23 januari Vrijwilligers Nieuwjaarsreceptie 18
27 januari Instaprondleiding Lam Gods 14
27 januari Instaprondleiding Collectie 48
28 januari Schilderij van de maand 33
31 januari Ontmoeting met de restaurateurs 42
1 februari Amarant (vrouwelijk impr.) 28
8 februari Amarant (vrouwelijk impr.) 28
10 februari Instaprondleiding PVC 6
10 februari Instaprondleiding Collectie 17 20 februari Focus op collectie (Horenbout) 21 22 februari Amarant (vrouwelijk impr.) 28 23 februari Amarant (Victoriaanse kunst) 21 24 februari Instaprondleiding Lam Gods 5 24 februari Instaprondleiding Collectie 17
25 februari Schilderij van de maand 21
28 februari Ontmoeting met de restaurateurs 32 28 februari Lezing (Lam Gods iconografie) 112
1 maart Franse rondleiding 4
6 maart Teamdag Mu.Zee 12
1 maart Amarant (vrouwelijk imp.) 28
7 maart Amarant (Landschap) 18
10 maart Instaprondleiding PVC 8
10 maart Instaprondleiding Collectie 23
14 maart Amarant (Landschap) 18
16 maart Opening Medardo Rosso 206
20 maart Focus op collectie (Expressionisme) 21
22 maart Amarant (Fernand Léger) 40
23 maart Amarant (Victoriaanse kunst) 21
24 maart Instaprondleiding Lam Gods 21
24 maart Instaprondleiding Medardo Rosso 21
25 maart Schilderij van de maand 10
28 maart Ontmoeting met de restaurateurs 27
30 maart Amarant (Victoriaanse kunst) 21
31 maart Klara Medardo Rosso
31 maart Instaprondleiding S-M-Latem 21
31 maart Instaprondleiding Klassieke Oudheid 16
14 april Instaprondleiding S-M-Latem 15
14 april Instaprondleiding Bleu 11
18 april Lezing (Medardo Rosso) 73
21 april Instaprondleiding Lam Gods 7
21 april Instaprondleiding Medardo Rosso 22
22 april Erfgoeddag 'Kiezen'
24 april Focus op collectie (Gaspar De Crayer) 15
25 april Proefrondleiding 9 25 april Ontmoeting met de restaurateurs 29 28 april Instaprondleididing Plantentuin 30
28 april Instaprondleiding Collectie AFG
28 april Instaprondleiding Medardo Rosso 20 29 april Touché met Patrick Van Caeckenbergh 100
29 april Schilderij van de maand 17
2 mei Lezing Medardo Rosso 55
3 mei Rondleiding Medardo Rosso Horeca 13
7 mei Rondleiding collega's Medardo Rosso 33
9 mei Proefrondleiding (Schoonheid) 13
12 mei Instaprondleiding PVC 2
12 mei Instaprondleiding Medardo Rosso 21 14 mei Rondleiding gidsen Medardo Rosso 10
15 mei Symposium Male Bonds 57
16 mei Symposium Male Bonds 58
17 mei Examenrondleiding (Schoonheid) 19
18 mei Amarant (Michaelina Wauthier) 16
22 mei Focus of collectie (Tuymans) 13
23 mei Examenrondleiding (Dieren) 12
23 mei Lezing (Medardo Rosso) 65
26 mei Instaprondleiding Plantentuin 23
26 mei Instaprondleiding Collectie AFG
26 mei Instaprondleiding Medardo Rosso 19
27 mei Schilderij van de maand 15
28 mei Rondleiding vrijwilligers Medardo Rosso 6 30 mei Ontmoeting met de restaurateurs 43
31 mei Amarant (Bruce Nauman) 27
9 juni Instaprondleiding Lam Gods 11
9 juni Instaprondleiding Medardo Rosso 23
12 juni Gidsendag Oostende 21
13 juni Amarant (Klimt & Schiele) 38
13 juni Lezing (Vogels in de kunst) 96
19 juni Focus op Collectie (Rosalia) 9
20 juni Amarant (Klimt & Schiele) 38
21 juni Studiedag Lam Gods
22 juni Studiedag Lam Gods
23 juni Instaprondleiding Plantentuin 26
23 juni Instaprondleiding Collectie 16
23 juni Instaprondleiding Medardo Rosso 14
24 juni Schilderij van de maand 15
24 juni Workshop Medardo Rosso 16
26 juni Summer Cours rondleiding 14
27 juni Ontmoeting met de restaurateurs 46 2 juli Uitstap Cassel (gidsen en collega's) 25
5 juli Instaprondleiding De Crayer 9
12 juli Instaprondleiding De Crayer (FR) 8
14 juli Instaprondleiding Collectie 13
13 juli Instaprondleiding Citadelpark 13
13 juli De Crayer Gandante
16 juli De Crayer Gandante (Ekkergem)
17 juli De Crayer Gandante
25 juli Instaprondleiding Citadelpark 14
28 juli Instaprondleiding Plantentuin 14
2 augustus Instaprondleiding De Crayer 18 3 augustus Instaprondleiding Citadelpark 20 9 augustus Instaprondleiding De Crayer (FR) 7 10 augustus Instaprondleiding Citadelpark 11 23 augustus Instaprondleiding De Crayer 15 7 september Instaprondleiding Citadelpark 25
8 september Instaprondleiding Lam Gods 15
11 september Debat het onthulde Lam Gods 13 september
Instaprondleiding: 'Gaspar de Crayer en Gent. Onlosmakelijk verbonden'
(wandeling) 13
15 september Instaprondleiding De Crayer 8 15 september RL Op papier blinden en slechtzienden 8 19 september
Lezing 'Adriaen Brouwer. Meester van
emoties' 84
22 september Instaprondleiding Into the blue 10 22 september
Instaprondleiding 'Bloemen en planten in
de kunst' 15
23 september Musika: het concert (De Centrale) 89 23 september Boekvoorstelling 'Boerke Kijkt Kunst' 26 september Ontmoeting met de restaurateurs 30 10 oktober Dementievriendelijke rondleiding 9 13 oktober
Instaprondleiding: 'In het spoor van de
klassieke oudheid' 11
20 oktober Instaprondleiding 'Bloemen en planten in
de kunst' 19
24 oktober Lezing: 'De schoonheid van de natuur en
het landschap’ 76
25 oktober
Instaprondleiding: 'Gaspar de Crayer en Gent. Onlosmakelijk verbonden'
(wandeling) 13
27 oktober RL Dames van de Barok blinden en
slechtzienden 24
30 oktober Lezing: 'De herontdekking van Klint en
Stojka’ 102
31 oktober Ontmoeting met de restaurateurs 16
7 november Lezing 'Bruegel' 120
10 november Instaprondleiding Lam Gods 11
17 november Workshop voor blinden en slechtzienden 7 24 november Lezing Schoonheid van de natuur 76 28 november Ontmoeting met de restaurateurs 40 3 december Styling De dames van de barok 12
6 december Museumnacht 5500
10 december Styling De dames van de barok 26 12 december Lezing Variétés (1928-1930) en
fotografie uit de AMSAB - ISG-collectie 54 15 december Muzikale wandeling blinden en
slechtzienden 13
16 december Boekvoorstelling PVC (gratis) 135
3.5.4. Activiteiten voor de individuele bezoeker Poëzieroute voor kinderen
Kinder-Lam Gods + touchscreen
Zomeractie ‘De schatten van Vlieg’ ism. Cultuurnet Vlaanderen Muzikale audiotour MuSiKa
3.5.5. Kopiisten
1e jaar Tekenkunst KASK Gent 1e jaar Schilderkunst KASK Gent 1e jaar Schilderkunst KASK Antwerpen 3.5.6. Deelname aan studiedagen
22/02: Sociale media voor gevorderden & belang van beeld 06/03: Imagineering / mediamix
15/5: Trefdag Uitpaspartners
30-31/05: Communicating The Museum (Brussel) 19-20/06: Museumnext (Londen)
07/09: MS Projects
29/11: Persrelaties/Persberichten Schrijven (Belga) 9/11: Groot onderhoud 2018: Participatie
18/11 Vorming Toerisme voor Autisme
Traject Toerisme Vlaanderen Familievriendelijkheid 3.5.7. Deelname aan werkgroepen
- Werkgroep Kunst & Dementie – Expertisecentrum Dementie Vlaanderen - Werkgroep ‘Musea voor de allerkleinsten’ en Buggytours
- Deelname aan overlegorganen: Gentse werkgroep publiekswerking/communicatie,
overlegplatform Educatieve medewerkers Gent, Gebruikersgroep Boekjebezoek, Gebruikersgroep Recreatex
- Werkgroep Communicatie (FARO) - Werkgroep Digitale participatie (FARO) - Stuurgroep Art United
Stages
Latifa Amerrouss, leerwerk-traject, Stad Gent + VSPW Andere
Publieksbevraging Toerisme Vlaanderen + FARO
Publieksbevraging UGent, in opdracht van Departement Cultuur, Jeugd en Media.
3.5.8. Ondersteuning externe opleidingen
‘Het Perspectief’. Gidsenopleiding Provincie Oost-Vlaanderen Begeleiding van twee aspirant gidsen
Studenten Museumdidactiek VUB
4. INTERNE ORGANISATIE EN EXTERNE VERTEGENWOORDIGING 4.1. Interne personeelsorganisatie
4.1.1. Personeel
Op 21 maart werd de ter beschikkingstelling aan het AGB Kunst en design/MSK van Catherine de Zegher opgeschort. De Raad van Bestuur van het AGB Kunsten en design besliste om Cathérine Verleysen, afdelingshoofd Collectie en onderzoek, tijdelijk te belasten met de taken van algemeen museumdirecteur en om Johan De Smet, afdelingshoofd tentoonstellingen, de algehele coördinatie van de tentoonstelling Van Eyck. Een optische revolutie die het MSK in het voorjaar van 2020 zal organiseren, toe te vertrouwen. Later, in het najaar, werd de bedrijfsvoering geïntensifieerd in de vorm van de structurele vaste aanwerving van 1 VTE coördinator-expert zakelijke werking, dit na afloop van het contract van bepaalde duur van de adjunct van de directie die de zakelijke leiding tijdelijk op zich had genomen. Op deze manier werd, in nauw overleg met het zakelijke team van het AGB Kunsten en design, de aanzet gegeven tot de optimalisatie van de interne bedrijfsvoering.
In het licht van de recente gebeurtenissen werd de samenwerking met de externe consultant – die sinds 2017 betrokken was bij de museumwerking – voor de uitwerking van de potentiële
groeimarge binnen de bestaande inkomstenbronnen beëindigd. Het onderzoek naar de uitwerking van een aankoopfonds binnen de Koning Boudewijnstichting, het vermarkten van de eigen expertise, de uitbouw van de samenwerking met serviceclubs, stichtingen, verenigingen en mecenaat in functie van doelgroepenbeleid werd voorlopig gestaakt en de focus in dit verband kwam te liggen op de ondersteuning van de ontwikkeling en tot het tot stand komen van de tentoonstelling Van Eyck. Een optische revolutie. Ter ondersteuning van de voorbereiding van deze grootschalige, prestigieuze en veelzijdige tentoonstelling met een hefboomkarakter werd in 2018 gestart met de implementering van projectmanagement onder externe begeleiding van Threon.
4.2.2. Zorg en welzijn
In het najaar van 2017 werd vanuit de stad het initiatief genomen een welzijnsenquête af te nemen. Het afgelopen jaar werd in functie van een aantal alarmerende resultaten focusgroepen georganiseerd en werd gestart met de uitwerking en uitrol van een actieplan.
Onder begeleiding van Key-Consult werd een coaching traject opgestart voor de directie en de verschillende stafleden (gezamenlijk en individueel).
4.2.3. Vrijwilligerswerking
De vrijwilligerswerking werd verder geconsolideerd in 2018. Binnen de afdeling Communicatie en publiekswerking is een verantwoordelijke en aanspreekpunt voor de vrijwilligers aangesteld, die bij de administratieve taken op wekelijkse basis ondersteund wordt door een vrijwilliger. De
verantwoordelijke gaf verder vorm aan een integraal vrijwilligersbeleid, en ontwierp onder meer een afsprakennota en functieprofielen.
In 2018 waren ongeveer 50 vrijwilligers actief die op regelmatige basis opdrachten uitvoeren in het MSK, gaande van publiekswerking (publieksonthaal aan de ingangsbalie, in de bookshop, op zaal, bij evenementen), ondersteuning bij diverse administratieve taken van het MSK (o.m.
digitalisering, schonen papieren archief, update van het adressenbestand, enz.).
4.2. Financieel beheer
Het MSK paste in 2018 de principes van een gezond financieel beheer toe. Het begrotingsjaar werd met een gunstig resultaat afgesloten. Dit positief resultaat laat ons toe een buffer te voorzien voor de tentoonstelling Van Eyck. Een optische revolutie die in het voorjaar van 2020 zal georganiseerd worden (zie ook 4.1.1.). In samenwerking met het zakelijk team van het AGB Kunsten en design werd de financiële repercussie van deze tentoonstelling verwerkt in een meerjaren- en
liquiditeitsplanning.
In 2018 werden de bedragen van de werkingsmiddelen voor de Beleidsperiode 2019-2023 bekend gemaakt. Het MSK krijgt een verhoging van 38%. Dit betekent in concreto dat de jaarlijkse dotatie van de Vlaamse Overheid een sprong maakt van 701.665 euro naar 977.000 euro (m.a.w. stijging met 275.000 euro).
Het tijdens 2015 ontwikkelde een veelzijdig aanbod inzake nocturnes en zaalverhuur werd in 2018 verder uitgebouwd.
Tijdens het najaar 2015 werd de museumshop in twee fasen heringericht. De functionaliteit van de shop werd herdacht en nieuw meubilair ontwikkeld, met als doel de shop meer zichtbaarheid te geven binnen de onthaalruimte en meer uitnodigend te maken als rustpunt voor bezoekers. In 2016 en 2017 werd het aanbod verder verfijnd en gediversifieerd, met o.a. de toevoeging van ambachtelijke gadgets, uitbreiding van het kinderaanbod en een wisselend randaanbod per tijdelijke tentoonstelling. Op deze manier werd verder gewerkt aan het professionaliseren van de shop als volwaardig onderdeel van de museumwerking en van het commercieel beleid.
De omzet van de shop steeg als gevolg van deze aanpak aanzienlijk, met in 2017 tot 40% hogere maandelijkse omzet dan in 2016. In 2018 steeg de totale omzet van de shop met 20% t.o.v. 2017.
Het gemiddelde verbruik per bezoeker bleef nagenoeg stabiel (1,41 per persoon in 2017, 1,43 euro per persoon in 2018). Ruim de helft van de stijging in omzet was te danken aan de sterke verkoop van de catalogus voor De dames van de barok.
4.3. Externe vertegenwoordiging en samenwerking Zie hoger per afdeling
Samenwerking binnen het AGB Kunsten en design: Het MSK werkte ook in 2018 actief mee aan de samenwerking binnen het AGB Kunsten & Design, alsook het AGB Erfgoed. Een belangrijke
realisatie is de concrete opstart van het Centraal Erfgoeddepot. Daarnaast werd op vlak van communicatie en evenementen samengewerkt, onder meer tijdens de Museumnacht.
Voor de financiële processen en personeelszaken doet het MSK beroep op het zakelijk team van het AGB Kunsten en design.
Samenwerking met De Vrienden van het MSK: Het jaar 2018 stond in het teken van het herstel van het vertrouwen en van de samenwerking met De Vrienden van het MSK. De relatie van de voormalige museumdirecteur met de verschillende leden van de Raad van Bestuur was niet eenvoudig. In het voorjaar werd de samenstelling van de Raad van Bestuur hernieuwd en werden nieuwe lijnen en ambities voor de toekomst uitgezet.
Samenwerking binnen de Vlaamse Kunstcollectie: In 2018 was het MSK actief lid van het
Directiecomité, de Raad van Bestuur en de Algemene Vergadering van de Vlaamse Kunstcollectie en waren verschillende personeelsleden van het MSK nauw betrokken bij de organisatie van de Summer Course for the Study of the Arts in Flanders.
