Het gesprek 18 februari
Racisme en wat hier aan te doen?
“Ongemak mag geen reden zijn om niets te doen”
Op 18 februari stond Het Gesprek in het teken van racisme en welke strategieën er zijn om racisme tegen te gaan. Voor deze avond waren de volgende sprekers uitgenodigd: Imane Nadif,
gemeenteraadslid voor GL in Amsterdam en lid van het landelijk hoofdbestuur van GL met de portefeuille inclusie en diversiteit, en Stacey Lamptey, oprichter van de Black Ladies Of Groningen.
De avond was mede georganiseerd door raadslid Jeffry van Hoorn, gespreksleider was Jan Visser.
Inleiding door Imane Nadif
Imane Nadif doet de inleiding aan de hand van een PowerPoint. Volgens Imane is het heel belangrijk om vooraf de begrippen te bepalen waar het gesprek over gaat. Zij gaat in op de begrippen inclusie, diversiteit en intersectionaliteit.
Diversiteit betekent letterlijk ‘verscheidenheid’ en onze samenleving bestaat nu eenmaal uit verschillende groepen, waaronder verschillende etnische groeperingen.
Inclusie is het proces waarbij je iedereen betrekt, je zorgt ervoor dat iedereen zich veilig en gelijkwaardig voelt. De vraag hierbij is vooral ook hoe je het gesprek met elkaar voert, welke taal gebruik je? Taal is heel belangrijk.
Intersectionaliteit is een betrekkelijk nieuw begrip en duidt het feit dat maatschappelijke ongelijkheid weliswaar langs verschillende assen verloopt, maar die kunnen elkaar ook snijden en dat doen ze ook vaak in de praktijk. Kimberle Crenshaw is de bedenker van deze term, waarmee wordt aangegeven dat vraagstukken van bijvoorbeeld racisme en seksisme niet los van elkaar kunnen worden gezien. Dezelfde persoon kan met meerdere vormen van ongelijkheid en discriminatie te maken krijgen en deze vormen versterken elkaar ook nog eens een keer. Maar doordat deze personen op een kruispunt staan van discriminatie wordt hun positie eigenlijk niet gezien, omdat we eendimensionaal kijken.
https://www.ted.com/talks/kimberle_crenshaw_the_urgency_of_intersectionality?referrer=playlist- 10_great_talks_to_celeb
Discussies in Nederland over racisme moeten ook over het slavernijverleden gaan. De geschiedenis van het racisme en het debat over ongelijkheid in de Nederlandse samenleving raakt aan de
geschiedenis van slavernij. We moeten eerlijk durven kijken naar onze eigen geschiedenis. In zowel Amsterdam als Rotterdam zijn kort geleden onderzoeken gepubliceerd over de geschiedenis van de stad en de slavernij. Imane beveelt met name het onderzoek in Rotterdam aan, omdat in dit
onderzoek ook wordt gekeken naar de betekenis van deze geschiedenis voor de stad nu.
https://www.boomgeschiedenis.nl/product/100-9447_Rotterdam-in-
slavernij#:~:text=Rotterdam%20in%20slavernij%20vertelt%20het,de%20rijke%20kooplieden%20en%
20regenten.
Jan Visser erkent dat het gesprek over racisme moet worden aangegaan op drie niveaus:
interpersoonlijk (tussen mensen onderling), breed maatschappelijk en over wat de rol van de overheid zou moeten zijn. Hij vraagt Imane dieper in te gaan op deze drie niveaus.
Over het algemeen hebben mensen te weinig kennis van de geschiedenis van bijvoorbeeld slavernij, volgens Imane. Hier heeft het onderwijs een belangrijke taak. Ze noemt als voorbeeld het discours over ‘de gastarbeider’ dat in veel te positieve termen wordt gevoerd. De verhalen achter deze migratie moeten worden verteld en vooral worden verteld door de mensen die hier direct bij betrokken zijn geweest. Het gaat daarbij ook om representatie: verhalen moeten verteld worden
door de mensen die het hebben meegemaakt of meemaken. Niet door de mensen die geen deel uitmaken van die gemeenschappen.
We moeten ons ook realiseren dat allerlei vormen van haat en discriminatie in de samenleving ernstig traumatisch zijn. Denk aan sociale media, maar ook aan racistische en seksistische algoritmes.
Daar hebben we het te weinig over. Wat doet het met jou als mens als je hier slachtoffer van wordt en wat doet het met je vertrouwen in de overheid en de politiek? De verkiezingsopkomst onder bepaalde groepen is heel laag, mensen hebben geen vertrouwen meer in de politiek.
De overheid moet de processen van bewustwording en de gesprekken faciliteren. Imane wijst verder op het belang van zogenaamde ‘grassroots’-bewegingen, van beneden naar boven, waarin mensen van onderop aangeven dat zij ruimte willen om het gesprek aan te gaan op een gelijkwaardige manier met een speciale aandacht voor de eerdergenoemde intersectionaliteit. De oproep van Imane is: luister naar de grassrootsbewegingen, geef ze de ruimte en luister.
Grassroots ("graswortels") is een Engelse term voor politieke processen die aan de basis worden ontwikkeld. Vaak betekent dit dat burgers in plaats van beleid smakers initiatieven
ontwikkelen en beslissingen nemen. Ook activisme vanuit gemeenschappen valt onder het begrip grassroots.
Imane wijst tenslotte nog op het belang van taal. Taal is belangrijk, we moeten inclusieve taal gebruiken. Vooraf moeten mensen zich afvragen: hoe ga ik dit gesprek in? Moet ik nu iets zeggen of gewoon luisteren? Wat vaak gebeurt, is dat mensen de neiging hebben om zich te verdedigen in plaats van aan te nemen wat iemand zegt en daarop al dan niet je gedrag en je positionering te veranderen. Imane roept geprivilegieerde mensen op om actief kennis te delen en actief op zoek te gaan naar informatie. Je kan een goede bondgenoot zijn voor gedepriveerde mensen door je privilege te gebruiken en anderen het woord te geven of aan het woord te laten. Wees actief op allerlei media, ook sociale media. Maar ze benadrukt ook dat er niet één oplossing is: het vraagstuk is omvangrijk en vraagt om een inspanning van iedereen op alle niveaus.
Gesprek met Stacey Lamptey, oprichtster van Black Ladies Of Groningen (BLOG) Jan Visser vraagt Stacey waarom zij BLOG heeft opgericht.
Black Ladies Of Groningen (BLOG)
An inclusivity initiative aimed at fostering love, support, & encouragement between African & Caribbean female students
Stacey zegt dat zij een ‘safe space’ voor zwarte meiden wilde creëren. Het doel was om ruimte te scheppen en een platform voor meiden zodat zij elkaar kunnen steunen, van elkaar kunnen leren en samen kansen kunnen herkennen en pakken.
Ten tijde van de grote, wereldwijde discussie over Black Lives Matter viel haar op dat er in Nederland op dit gebied maar weinig gebeurde. Nederland wordt in het buitenland gezien als een open en tolerant land, maar dat is niet waar. Nederland is niet onschuldig. Het gaat haar ook om het creëren van awareness in Nederland.
Awareness is the state of being conscious of something. More specifically, it is the ability to directly know and perceive, to feel, or to be cognizant of events. Another definition describes it as a state wherein a subject is aware of some information when that information is directly available to bring to bear in the direction of a wide range of behavioral actions.[1] The concept is often synonymous to consciousness and is also understood as being consciousness itself.
Jan vraagt Stacey wat haar verwachtingen waren van de oprichting van BLOG. BLOG wil het publiek inlichten over racisme. Een belangrijk aspect hierbij is dat racisme moet worden gezien als ee n spectrum. Racisme kan gaan over vormen van micro-agressie, over institutioneel racisme tot heel extreme vormen van systemisch racisme. Micro-agressie komt veel voor, ook in Groningen.
Microaggression is a term used for brief and commonplace daily verbal, behavioral or environmental indignities, whether intentional or unintentional, that communicate hostile, derogatory, or negative attitudes toward
stigmatized or culturally marginalized groups
BLOG richt zich op allerlei vormen van racisme: tussen studenten of bij verhuurders die geen kamer willen verhuren aan mensen van kleur. Docenten geven soms bewust of onbewust bevooroordeeld cijfers op basis van de achternaam van de student Het racisme is niet altijd bewust of met opzet en/of openlijk. Deze vormen van racisme wil BLOG bespreekbaar maken.
Op individueel niveau ziet Stacey veranderingen; in hoe mensen praten, in hoe ze anderen
aanspreken. Ze waarschuwt voor vormen van performative activism. Dit is een vrijblijvende vorm van
activisme, zoals het posten van zwarte vierkantjes op instagram.
Performative activism is a pejorative term referring to activism done to increase one's social capital rather than because of one's devotion to a cause. It is often associated with surface-level activism, referred to as slacktivism .
Jeffry vraagt wat je kan doen om mensen die op basis van performative activism zogenaamd hun goede wil tonen aan te moedigen om de volgende stap te zetten.
Stacey zegt dat je eerst moet benadrukken dat het om performative activism gaat en dat je daarmee niets verandert. Mensen dienen dit allereerst te erkennen. De volgende stap is authentiek worden over wat je wel wilt doen. Mensen moet zichzelf bevragen en uitdagen: hoe praat ik met mensen, welke vooroordelen heb ik als ik met anderen spreek of naar ze luister? Ze geeft een voorbeeld van een discussie waarin iemand zich afvroeg waarom kinderen op bepaalde scholen zo zwak
presteerden. Deze persoon vroeg zich hierbij hardop af: ‘How is this possible? Poor kids are just as smart as white kids.’
Wees eerlijk tegen jezelf en bewust van je vooroordelen. Als je jezelf op dit gebied wilt ontwikkelen, luister dan naar mensen van kleur, ga naar ze toe om te leren, maar let op dat je niet de ander uitnodigt tot emotional labour.
Emotional labour is het beheersen van je emoties om je werk te kunnen blijven doen. Mensen van kleur wordt vaak gevraagd om hun trauma’s opnieuw te beleven. Om de witte mensen uit te leggen wat racisme is, wordt mensen van kleur impliciet gevraagd de vervelende momenten uit hun leven te herbeleven. Maar dat is geen alledaagse conversatie.
Stop ook met het vragen van oplossingen aan mensen van kleur. Waarom zou je dat als witte aan iemand van kleur vragen, het gaat immers om het systeem? Het is beter om zelf het initiatief te nemen, om aan zelfonderzoek te doen en zelfeducatie.
Vragen van de deelnemers
Imane krijgt de vraag hoe hoopvol zij is over de bijdrage van sociale media aan de bestrijding van racisme en bevordering van bewustwording?
Imane benadrukt dat veel mensen direct toegang krijgen tot belangrijke informatie door nieuwe technologie en sociale media. Aan de andere kant heeft de toeslagenaffaire laten zien dat ook de overheid met algoritmes werkt die racistisch en seksistisch zijn. De overheid moet hier heel kritisch op zijn. Deze discussie over sociale media en platforms moet lokaal, nationaal en internationaal gevoerd worden. Wat is het programma achter grote platforms als FaceBook? Hoe beïnvloedt het ons?
Een andere vraag gaat over wat de vragensteller zelf ‘ally-bashing’ noemt; als je je solidair wilt tonen met mensen van kleur of andere gediscrimineerde gemeenschappen, dan word je vaak met dedain of zelfs verachting bejegend. Hoe kom je daar voorbij?
Stacey geeft meer inzicht in dit proces. De ander kan geen zin hebben in een gesprek. Het kan ook voortkomen uit vermoeidheid: ‘Ik moet zelf al zoveel weerstand overwinnen en dan verwacht je ook nog dat ik jou ga helpen een antwoord te vinden.’ Het vragen stellen kan ook gezien worden als een vorm van luiheid. Stacey geeft nog een paar tips. Besef dat je geen recht heb op een gesprek of een antwoord. Wees je bewust van de tijd en de plaats waarop je een vraag stelt en aan wie. Weet ook dat de anderen niet altijd een antwoord hebben. Als je een goede bondgenoot wil zijn, ga dan zelf op zoek naar informatie en naar antwoorden, op basis van je zelfinzicht en je eigen positie.
Imane voegt hier aan toe dat het in zekere zin onrechtvaardig is om als geprivilegieerde de vraag te stellen wat jij moet doen om de gedepriveerde te helpen. Jij hebt immers de positie om iets te doen, jij hebt de mogelijkheden om jezelf erin te verdiepen.
Jan stelt vervolgens de vraag aan de toehoorders wat zij denken te kunnen doen om racisme te bestrijden.
Marcella vindt het moeilijk om het te agenderen in Groningen, omdat mensen vaak met het
argument komen dat het in Groningen niet zo speelt. Er zijn maar weinig minderheden in Groningen, dus het is ook lastig om een goede afspiegeling van de bevolking in je bestuur of je organisatie te krijgen. Als je één of twee representanten van een gemeenschap hebt in je organisatie wordt dat al snel gezien als een goede afspiegeling van de demografische situatie in Groningen. Zonder te kijken naar de kwalitatieve vertegenwoordiging: welke gemeenschappen zijn wel vertegenwoordigd en welke niet? Ze vindt dit eigenlijk geen argument, maar het wordt helaas wel vaak gebruikt in discussies in Groningen.
Imane voegt hier aan toe dat het niet alleen belangrijk is om sollicitanten te werven, maar ook te kijken naar de situatie waarin de sollicitant terecht komt. Is dat een omgeving waarin iemand zich voldoende geaccepteerd, begrepen en serieus genomen voelt. Organisaties kunnen zich hierin ook laten bijstaan en in laten trainen en coachen.
Terugblik
Aan het eind van Het Gesprek kijken we met een raadslid altijd even terug op de avond om te zien wat we ervan meenemen in de lokale politiek. Jeffry doet een poging. Hij gaat in op het punt van Marcella en stelt dat de bereidheid om de discussie te voeren niet hetzelfde is als beleid. Bij het aannamebeleid van de gemeente is meer nodig dan alleen de intentie om meer mensen van kleur aan te nemen. Als men hetzelfde blijft doen, dezelfde teksten verspreiden langs dezelfde kanalen , krijgt men geen andere uitkomst op basis van alleen een goede intentie. We moeten ons afvragen waarom we de mensen niet bereiken en daar kunnen we concreet iets aan doen. En hij sluit zich aan bij de woorden van Imane dat organisaties ruimte moeten bieden aan bijvoorbeeld mensen van kleur en dat zij zich hierin moeten laten adviseren, coachen en trainen.
Hij neemt ook mee dat je zelf verantwoordelijkheid moet nemen voor het zoeken naar informatie.
Als je de onderlinge posities eerlijker wilt maken, verbeteren, en iets wilt doen aan racisme, dan moet je kritisch kijken naar de taal die je gebruikt, naar je eigen teksten, naar welke kanalen je gebruikt en naar wie bijvoorbeeld in een politieke partijen de scoutinglijstjes opstelt. Anders verandert er nooit iets.
Tenslotte stelt Jeffry nog dat het ongemak dat velen ervaren in de discussie over racisme, inclusie en intersectionaliteit onvermijdelijk is en ook nodig. Het mag best een beetje pijn doen. Ongemak mag geen reden zijn om vervolgens niets te doen. Soms moeten we doordrukken en dan gaan mensen misschien wel negatief reageren, maar dan reageren ze in elk geval.
