[Uitzending 46 – Gen. 39: 1 t/m23]
Na het intermezzo over Juda en Tamar – in Genesis 38 – gaan we in deze uitzending de draad weer oppakken van de geschiedenis over Jozef.
Jozef is door zijn broers verkocht aan reizende kooplieden en door hen naar Egypte gebracht. In Egypte is hij verkocht aan de commandant van farao’s lijfwacht : Potifar.
Om in een vreemd land als slaaf verkocht te zijn, moet voor een jongen van 17 jaar een triest vooruitzicht zijn geweest. Op het eerste gezicht was er helemaal niets dat hem zou kunnen opbeuren. Alles lijkt Jozef tegen te zitten. Als het er op een gegeven moment weer wat beter voor hem gaat uitzien, gebeurt er weer wat waardoor alles weer anders wordt. Zeker het gebeurde allemaal met een bijzondere bedoeling maar dat is voor Jozef niet altijd duidelijk geweest.
Er is geen persoon in het Oude Testament in wiens leven het plan van God zo duidelijker zichtbaar wordt als in Jozef. De leiding en besturing van God – Gods voorzienigheid – is duidelijk in elk detail van zijn leven aan te wijzen.
Ondanks zijn situatie en alle moeilijkheden is de Here met Jozef. Zoals de Here God ook beloofd had met Isaäk en Jacob te zijn. De hand van God is op hem en de leiding van de Here is duidelijk.
Toch is Jozef de enige aartsvader aan wie de Here God niet rechtstreeks is verschenen. God verscheen aan Abraham, Izaäk en Jacob, maar niet aan Jozef. Maar de leiding van God is, in het leven van Jozef, duidelijker te zien dan bij wie dan ook. Jozef is het Oudtestamentische voorbeeld van Romeinen 8 vers 28 “Eén ding weten wij: Voor wie Hem liefhebben laat God alles meewerken voor hun bestwil, want Hij heeft een plan met hen”.
Jozef zelf bracht dat onder woorden toen zijn vader Jacob stierf. Zijn broers dachten toen dat Jozef zich tegen hen zou keren. Daarom kwamen ze hem om genade smeken. Hij gaf aan dat hij in het geheel geen wrok tegen hen koesterde.
Jozef zei: “Ik geloof dat God jullie slechte bedoelingen heeft omgebogen tot iets goeds, want Hij heeft mij deze hoge positie gegeven, zodat ik de levens van vele mensen kon redden” (Genesis 50:20).
Hoewel alles verkeerd leek te gaan en het er voor Jozef donker uitzag – het moet verschrikkelijk voor hem zijn geweest, was elke gebeurtenis een stap om Gods plan in het leven van Jozef uit te voeren.
Luisteraar, ook wij moeten in ons eigen leven rekening houden met het feit dat de Here ons terechtwijst. Daaruit blijkt dat Hij van u houdt. Als Hij u slaat, blijkt dat u Zijn zoon bent. (Hebreeën 12:6).
Wanneer een mens een kind van God mag zijn en gehoorzaam doet wat de Here in Zijn Woord zegt, dan geeft Hij ons de verzekering dat ons niets zal overkomen zonder Zijn wil. De Here God laat alle dingen meewerken ten goede voor degenen die Hem liefhebben. Zelfs onze tegenslagen, verdriet en lijden zijn voor ons bestwil en tot Zijn eer.
De Here vormt een beschermende muur om Zijn kinderen. Niets gaat er doorheen zonder Zijn toestemming en bijzondere bedoeling. Toen satan Job op de proef wilde stellen, zei hij tegen God: U hebt hem, zijn huis en zijn bezit altijd beschermd tegen mogelijk onheil. Bij alles wat hij doet, hebt U hem voorspoed gegeven; kijk maar eens hoeveel vee hij heeft. Geen wonder dat hij zo trouw is. (Job 1:10).
Satan vroeg God om de beschermende muur om Job heen, neer te halen.
Zelfs als satan Gods toestemming krijgt om ons op de proef te stellen, dan nog werken alle dingen mee ten goede.
Als ouders kinderen opvoeden moeten ze regelmatig corrigerend optreden.
Vaak is een enkel woord genoeg maar niet altijd. Als vader of moeder wordt je dan geroepen om krachtiger op te treden omdat zoon of dochter geen aan- stalte maakt om te luisteren. In sommige gevallen moet er zelfs met harde hand worden opgetreden. Stel dat u uw kind direct daarna vraagt: geloof je dat papa of mama dit heeft gedaan omdat ze van je houden? 9 van de 10 keer zal het antwoord ‘nee’ zijn. Maar u deed het voor zijn of haar bestwil. Uit liefde omdat u van uw kinderen houdt.
Er is nog een ander aspect in het leven van Jozef dat elk kind van God mag bemoedigen. God is niet rechtstreeks aan Jozef verschenen. Dat mag een bemoediging zijn voor u en jou. Soms zit een mens te wachten op heel bijzondere openbaringen. Voor de menselijk waarneming lijken zulke openbaringen maar niet te komen. Sommigen komen erdoor in geestelijke nood. Maar de Here is niet rechtstreeks aan Jozef verschenen – wat Hij wel deed bij Abraham, Isaäk en Jacob. Het is bemoedigend voor ons om te weten dat de Here ons leidt en de weg wijst. Ook als wij geen rechtstreekse openba- ring van Hem ontvangen. Genesis 39 vers 1:
Nadat Jozef door de Ismaëlitische handelaars was meegevoerd naar Egypte, werd hij gekocht door Potifar, de commandant van Farao’s lijfwacht.
Jozef was een knappe jongeman, 17 jaar oud, en een goede koop op de slavenmarkt. Hij werd gekocht door Potifar, de commandant van farao’s lijfwacht. Potifar werkte bij de Koninklijke Garde van de farao. Zijn standplaats was het paleis – het centrum van de regering van die tijd. Potifar hoorde bij de legertop. Kortom, hij was een vooraanstaand en belangrijk man. Gen.39 vs 2:
De HERE zegende Jozef tijdens zijn verblijf in het huis van zijn meester.
Alles wat hij deed, lukte hem.
Zodra Jozef in het huis van Potifar komt, is het duidelijk merkbaar dat de Here God met Jozef is. Vanaf dat moment werd het huis gezegend. Gen.39 vers 3:
Potifar merkte dit en besefte dat de HERE Jozef op een bijzondere manier zegende.
Het gaat goed met Jozef. Wie had dat gedacht? Je zou hier graag willen afsluiten en zeggen: ze leefden allemaal nog lang en gelukkig. Maar dat deden ze niet. Het is geen sprookje, het is werkelijkheid. Jozef zal te maken krijgen met verleiding, valse beschuldigingen en andere problemen in zijn omgeving. Nu is er nog niets van te zien maar let op wat er met Jozef gebeurt.
Genesis 39 vers 4:
Op die manier werd Jozef Potifars meest gewaardeerde dienaar. Hij kreeg de leiding over de hele huishouding en al zijn zakentransacties.
Laten we hier wat dieper over nadenken! Door de manier waarop Jozef dient, promoveert hij tot een positie waarin hij de leiding krijgt over alle zakelijke transacties. Over het vermogen en waarschijnlijk zelfs het hele landgoed en alle eigendommen van Potifar. Potifar vertrouwde hem alles toe.
Genesis 39 vers 5 en 6:
Ter wille van Jozef zegende de HERE de hele huishouding van Potifar, evenals zijn oogst en zijn vee. Potifar liet al zijn zaken aan Jozef over en had nergens meer omkijken naar. Hij bemoeide zich alleen nog met zijn eigen eten! Jozef was intussen echter een knappe, aantrekkelijke
jongeman geworden.
Het vertrouwen van Potifar ten opzichte van Jozef was zo groot dat Potifar zelfs nooit een verslag of een rapport aan Jozef vroeg. Potifar hoefde geen accountant in te huren om de boeken te controleren. Hij was overtuigd van de integriteit van Jozef. Het enige waar Potifar nog mee bezig hoeft te zijn is het dienen van de farao, hoe hij zijn werk zo goed mogelijk kon doen. Al zijn persoonlijke zaken liet hij aan Jozef over. Hij bemoeide zich alleen nog met zijn eigen eten! Dat was alles waarmee hij zich thuis nog bemoeide. Hij had immers Jozef, de jonge man die hij in alles volkomen vertrouwde. Gen. 39: 7
In die tijd liet Potifars vrouw haar oog op Jozef vallen en zij vroeg hem of hij met haar naar bed wilde gaan.
Potifar had hem de volledige zeggenschap over zijn huis gegeven en Jozef was verantwoordelijk voor alles. Jozef had het druk. Maar, er was nog iemand anders ook druk bezig: de vrouw van Potifar. Ze was druk bezig met het bedenken van een gemeen plan.
Jozef was een knappe jongeman. Het zou kunnen dat Potifar al wat ouder was. In die tijd was het heel gebruikelijk dat een oudere man met een jonge vrouw trouwde. De vrouw van Potifar is onder de indruk van de aantrekkelijke Jozef en probeert hem te verleiden.
Genesis 38 vers 8 en 9:
Maar Jozef weigerde met de woorden: Mijn meester heeft mij zijn hele huishouding toevertrouwd; ik heb hier eigenlijk net zoveel te zeggen als hij! Hij heeft mij niets geweigerd, uitgezonderd u, omdat u zijn vrouw bent. Hoe kan ik dan zoiets slechts doen? Bovendien zou het een grote zonde tegen God zijn.
Valt het u op dat Jozef – in deze situatie en levensomstandigheden – de Here dient? Toen Jozef in Egypte kwam, was het een land vol overspel, net zo erg als in Babylon. En op die plaats waar overspel zo gewoon is, legt Jozef getuigenis af van zijn geloof in de levende en enige ware God. Hij zegt tegen de vrouw van Potifar: Bovendien zou het een grote zonde tegen God zijn.
Daarvoor laat Jozef een hoge moraal zien. Toen de vrouw hem verleidde, antwoordde hij: “Mijn meester heeft mij over alles gesteld, behalve u – u bent zijn vrouw”.
Wat een geweldig principe geeft Jozef hier door, over het huwelijk. Jozef probeert trouw te blijven aan God. Hij weigert op de herhaalde verzoeken van de vrouw van Potifar in te gaan. Jozef geeft hiervan uitvoerig verantwoording.
Hij herhaalt naar haar de verantwoordelijkheid die hij van haar man Potifar heeft gekregen. Jozef geeft 3 redenen waarom hij niet aan haar verzoek kan voldoen. Het is misbruik maken van het grote vertrouwen dat Potifar in hem heeft. Het zou ook een strafbaar feit zijn tegen Potifar. Seksueel verkeer met de vrouw van een ander was een groot kwaad, waarop de doodstraf stond.
Tenslotte, het 3e punt: het is een zonde tegen God. Jozef wil gehoorzaam zijn aan de Here God. Maar – let op – wat daarvan de gevolgen zijn in de situatie van Jozef. Genesis 39 vers 10:
Maar zij bleef aandringen, elke dag weer. Ook al luisterde hij niet en ontliep hij haar zoveel mogelijk, het hielp niet.
Potifar, een officier van farao, was vaak van huis. Misschien was hij wel té vaak van huis. Zijn vrouw probeerde Jozef niet maar één keer te verleiden, maar steeds opnieuw, het hield niet op. Toch bezweek Jozef niet. En dan?
Dan komt de omslag.
Er begint boosheid tegen Jozef op te borrelen. Als het niet goedschiks wil, dan maar kwaadschiks. De vrouw van Potifar doet nog een laatste poging!
Genesis 39 vers 11 t/m 14:
Op een dag was hij binnenshuis aan het werk – er was niemand in de buurt – toen zij weer bij hem kwam. Zij greep hem bij de mouw en eiste:
Ga met me naar bed! Hij rukte zich los, maar daarbij gleed zijn mantel af.
Hij rende het huis uit en zij bleef achter met zijn mantel in haar handen.
Toen begon ze te gillen. Tegen de mannen die op haar gegil afkwamen, schreeuwde ze: Mijn man heeft die Hebreeuwse slaaf gekocht om ons te beledigen.
Uit wat de vrouw van Potifar zegt, tegen de mannen die op haar gegil afkomen blijkt dat het niet zo goed ging tussen Potifar en haar. Ze spreekt op een
gemene en neerbuigende toon over hem: Mijn man heeft die Hebreeuwse slaaf gekocht om ons te beledigen.
Met deze woorden appelleert ze ook op de vreemdelingenhaat onder de Egyptische slaven. Met het woordje ‘ons’ identificeert ze zich met het
huispersoneel. Maar ze gaat nog verder en zegt dat de Hebreeër hen beledigt.
In de grondtekst staat ‘om ons te bespotten’ . Dat is dubbelzinnig taalgebruik en kan naast ‘onderhouden, plezier maken’ ook seksuele intimidatie en beledigend gedrag aangeven. Misschien hebben de huisknechten het niet gemerkt maar – zegt de vrouw van Potifar – hij kwam naar me toe ‘om met mij te slapen’ Ze draait de feiten om en voegt er een keiharde leugen aan toe.
Genesis 39 vers 15 en 16:
Hij probeerde mij te verkrachten, maar toen ik begon te schreeuwen, sloeg hij op de vlucht. Kijk maar, hij heeft zijn mantel in de haast vergeten. Ze hield de mantel bij zich en toen haar man die avond thuiskwam, vertelde zij hem haar verhaal.
Voor Jozef is dit een verschrikkelijke situatie. Een jongeman, helemaal alleen in een vreemd land – Egypte – en hij wordt er op een afschuwelijke manier in geluisd. De vrouw van Potifar beschuldigt Jozef: Hij probeerde mij te
verkrachten… Kijk maar, hij heeft zijn mantel in de haast vergeten.
Haar echtgenoot was niet thuis. Ze heeft het hele verhaal zo gedraaid en bij elkaar verzonnen dat Jozef de schuldige is. Hij heeft immers zijn mantel bij haar laten liggen. Daarmee suggereert ze dat Jozef de mantel op eigen initiatief heeft uitgetrokken. Genesis 39 vers 17 t/m 19:
Die Hebreeuwse slaaf, die je hier hebt rondlopen, probeerde mij te
verkrachten. Hij is er vandoor gegaan toen ik schreeuwde. Maar hij heeft zijn mantel achtergelaten. Haar man was woest toen hij het verhaal hoorde.
Oppervlakkig gezien lijkt het alsof Potifar haar verhaal gelooft. Hij werd in elk geval kwaad toen hij het hoorde. Toch komt het opvallend genoeg niet tot het verwachte proces met een openbare executie. Heeft Potifar zichzelf en zijn vrouw de schande van een openbaar getuigenis willen besparen? Of was het Jozefs verklaring die Potifar heeft overtuigd dat zijn vrouw waarschijnlijk niet de waarheid sprak? Ik heb het gevoel dat hij wel wist hoe zijn vrouw was.
Zijn oplossing was: Jozef moet naar de gevangenis, waarschijnlijk in afwach- ting van een vonnis. Egypte is één van de weinige landen in het Midden Oosten waarvan wij weten dat er gevangenissen waren. Gen.39 vers 20:
Hij gooide Jozef in de gevangenis, waar alle andere gevangenen van Farao ook in de ketens zaten.
Het zit Jozef in het leven wel ontzettend tegen, vindt u ook niet? Thuis was hij de lieveling van zijn vader en liep hij in prachtige kleren. Vervolgens gooien zijn broers hem in een put en halen zijn veelkleurige mantel door het bloed om zijn vader te bedriegen. Jozef hoort hen onderhandelen met voorbij trekkende handelsreizigers. Dan wordt hij door zijn broers verkocht als slaaf naar Egypte.
Hij was nog maar 17 jaar oud! Wat zullen er een eenzame nachten zijn geweest. Nachten waarin hij – bij wijze van spreken – zijn kussen nat heeft gehuild. Ongetwijfeld heeft hij ook heimwee gehad.
In Egypte lijkt het de goede kant met Jozef op te gaan. Het huis van Potifar wordt zijn nieuwe omgeving. Omdat Jozef goed is in zijn werk en er ook nog goed uitziet, maakt hij promotie. Maar dan probeert Potifars vrouw hem te verleiden en wil met Jozef naar bed.
Zijn hoogstaande moraal beschermt hem en Jozef geeft niet toe aan de verleiding die op hem afkomt. Het loopt uit op een valse beschuldig aan het adres van Jozef. Die Hebreeuwse slaaf… probeerde mij te verkrachten.
Jozef heeft geen schijn van kans. Daarbij moeten we niet vergeten dat Jozef nog steeds een slaaf was. De vrouw die hem deze streek leverde was wel de vrouw van zijn meester, Potifar. Arme Jozef. Het heeft geen enkele zin om zijn mond open te doen. Hij is al schuldig verklaard voor hij zelfs maar één poging kan doen om zich te verdedigen. In een mum van tijd zit hij in de gevangenis.
Dezelfde gevangenis waar ook de gevangenen van de farao terechtkwamen.
Genesis 39 vers 21 t/m 23:
Maar de HERE was ook daar bij Jozef, zodat de hoofdcipier hem de beste baantjes gaf. Het kwam zelfs zover dat de hoofdcipier hem de hele
administratie van de gevangenis liet doen, zodat de andere gevangenen verantwoording aan hem schuldig waren.
De hoofdcipier hoefde zich vanaf dat moment nergens meer druk over te maken, want Jozef regelde alles tot in de puntjes en de HERE zorgde voor hem, zodat alles goed bleef gaan.
De hand van God is duidelijk zichtbaar in het leven van Jozef. Toch moet hij door dit diepe dal heen en deze verschrikkelijke gebeurtenissen meemaken.
Jozef zit nu in de gevangenis. Niet direct een plaats waar je erg blij van wordt.
Ontmoedigend, vooral als je weet dat je vals bent beschuldigd.
Het valt op dat het slot van vers 23 vermeldt: de HERE zorgde voor hem, zodat alles goed bleef gaan.
Hoewel Hij niet aan Jozef verschijnt, zoals aan de andere aartsvaders, bewijst de Here God hem wel genade. Dat doet de Here door ervoor te zorgen dat de gevangenbewaarder Jozef mag en hem vertrouwt.
Hoewel Jozef er aantrekkelijk uitziet en veel dingen kan, is het wel belangrijk om goed te zien dat dit alles op niets was uitgelopen als God niet Zelf voor Jozef had gezorgd.
De Here is met hem en Hij leidt Jozef. Al deze ervaringen werken toe naar het bereiken van het doel in het leven van Jozef. De omstandigheden krijgen Jozef er niet onder. Hij staat er boven!
Luisteraar, vaak is het bij ons mensen net andersom. Dan staan de omstan- digheden bóven ons! Ze bepalen alles wat we doen of juist niet doen. Ik denk dat velen van ons dat wel herkennen.
…Jozef regelde alles tot in de puntjes en de HERE zorgde voor hem, zodat alles goed bleef gaan.
Alles bleef goed gaan! Jozef stond boven de omstandigheden. De Here was met hem. Jozef merkte de hand van God in zijn leven en daarom was hij niet ontmoedigd. Ontmoediging is een van de meest subtiele wapens die satan gebruikt om kinderen van God onderuit te halen. Ontmoediging én teleurstel- ling.
Het lijkt erop dat Jozef alle omstandigheden heeft overwonnen. Het doet ons denken aan een gedeelte uit Hebreeën, waar staat:
Niemand vindt het prettig terechtgewezen te worden, op het moment zelf worden wij er alleen maar verdrietig van. Maar later zien wij dat het toch goed is geweest, de terechtwijzing heeft ons geholpen mensen te wor- den, die goed doen en vrede brengen. (Hebr. 12:11).
Het is wel duidelijk dat – in het leven van Jozef – de terechtwijzing van de Here de vrucht heeft voortgebracht van goed doen en vrede brengen.
Daarnaast laat de geschiedenis van Jozef ook zien dat het niet waar is dat elk mens zijn prijs heeft. Satan zegt van wel, maar er zijn verschillende mensen – in de Bijbel – geweest die satan niet heeft kunnen omkopen.
Jozef is er één van en ook bij Job is het niet gelukt. In het Nieuwe testament lezen we van Paulus en de doorn in zijn vlees, zijn lichaam.
De openbaringen die God mij heeft gegeven, zijn werkelijk buitenge- woon. Maar omdat Hij niet wilde dat ik mij daardoor iets zou gaan ver- beelden, heeft Hij mij pijnlijk laten vernederen door een handlanger van satan, die mij als met vuisten slaat. Dat kun je een doorn in mijn vlees noemen. (2 Kor.12:7) Het is bijna noodzakelijk dat Jozef in de gevangenis is.
We zullen het zien in het volgende hoofdstuk, Genesis 40.
