GS Hoofdstuk 4 Tweede Wereldoorlog
4.1 Duitsland begint een nieuwe oorlog
1 september 1939 → Hitler zijn leger vielen Polen binnen. Groot-Brittannië en Frankrijk verklaarde oorlog.
Voorjaar 1940 → Duitse legers namen een groot deel van West-Europa in. Hiervoor gebruikte Hitler een nieuwe tactiek: de Blitzkrieg. Dat hield in zo snel en zo veel mogelijk gebied veroveren, door middel van tanks en vliegtuigen. De Duitsers bombardeerden vanuit de lucht de vijandelijke leger, militaire doelen en steden.
De slag om Engeland → Er werden felle luchtgevechten gevoerd tussen Britse en Duitse piloten. De Britten waren sterker.
Er de Tweede Wereldoorlog waren er twee bondgenootschappen:
● De As-mogendheden: Duitsland, Italië, Japan en enkele andere landen
● De Geallieerden: Groot-Brittannië en Frankrijk
juni 1941 → Operatie Barbarossa → Duitse legers vielen de Sovjet-Unie binnen. Het Russische leger was niet klaar voor de oorlog, waardoor de Duitsers enorme
gebieden konden veroveren.
juni 1942 → De Slag bij Stalingrad → Het Russische leger en de SOvjet-Unie vochten tegen elkaar. Dit was een keerpunt in de oorlog: voor het eerst verloren de Duitsers. De Sovjet-Unie veroverde langzaam zijn verloren gebieden terug.
De As-mogendheden hadden een bondgenoot aan de andere kant van de wereld:
Japan. Dit land had in de periode 1920-1940 delen van China veroverd. Als straf hiervoor besloten de Verenigde Staten geen grondstoffen meer aan Japan te
verkopen. Nederland sloot zich aan bij de boycot. Dit had gevolgen voor Japan want dat land kocht veel olie in Nederlands-Indië.
1941 → Japan viel de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor bij Hawaï aan.
Tientallen schepen en honderden vliegtuigen werden door de Japanse
bombardementen vernietigd. De Amerikaanse regering verklaarde Japan daarop de oorlog. De volgende dag verklaarde Hitler de oorlog aan de Verenigde Staten.
4.2 De bezetting van Nederland
10 mei 1940 → Duitse soldaten staken de Nederlandse grens over. Tegelijkertijd volgen honderden Duitse vliegtuigen het Nederlands ruim binnen. Ze dropten parachutisten bij de steden, vliegvelden en bruggen in het westen van het land.
Na twee dagen vluchtten de koninklijke familie samen met de regering naar Engeland, zodat de Duitsers hen niet gevangen konden nemen.
14 mei → Duitsers bombardeerden Rotterdam.
15 mei 1940 → De capitulatie van ons land en de Duitse bezetting van begonnen.
In de eerste tijd veranderde niet veel. Toch had de bezetting ook gevolgen. De democratie werd afgeschaft op de NSB na werden alle politieke partijen verboden.
Nederland is een rechtsstaat: voor alle burgers gelden dezelfde rechten en plichten die in wetten zijn vastgelegd. In een rechtsstaat zijn rechters onafhankelijk. Direct aan het begin van de bezetting moest elke Nederlandse rechter een keuze maken gehoorzamen of ontslag nemen. Veel rechters kozen voor gehoorzamen omdat ze nationaal-socialist waren of omdat ze hoopten hierdoor de Duitsers te kunnen beïnvloeden. Ze moesten voortaan wel Duitse bevelen opvolgen, ze waren dus niet meer onafhankelijk.
De Duitsers namen discriminerende maatregelen tegen Joden, ze mochten bijv.. niet meer voor de overheid werken, op straat werden ze getreiterd en in elkaar geslagen.
De Duitsers hielden twee razzia’s waarbij 425 mensen opgepakt werden.
1941 → De februaristaking → Veel Amsterdammers waren woedend vanwege de razzia’s daarom besloten ze twee dagen niet te werken.
september 1941 → parken, restaurants en talloze andere plaatsen werden verboden voor Joden.
mei 1942 → Joden moesten een gele ster dragen op hun kleding. Een maand later mochten ze niet meer sporten, reizen of na acht uur ‘s avonds naar buiten.
1943 → Joden werden massaal opgepakt en naar concentratiekampen gebracht.
Van de ongeveer 140.000 Nederlandse Joden overleefden ruim 100.000 mensen hun deportatie niet.
Honderdduizenden Nederlandse mannen werden tewerkgesteld in Duitsland.
Ongeveer vijf procent zich in het verzet. Andere werkten juist met de Duitsers samen. Deze collaborateurs waren vaak lid van de NSB.
Herfst 1944 → De Geallieerden bevrijdden het zuiden van Nederland.
In het midden van ons land stromen grote rivieren en de Geallieerden vreesden dat de Duitsers de bruggen zouden opblazen. Er werd een plan gemaakt om dat te voorkomen.
Het plan, Market Garden bestond uit twee delen:
● Een Geallieerd leger moest in een klap vanuit het gebied rond Eindhoven doorbreken naar Arnhem.
● Duizenden parachutisten moesten de verschillende verkeersbruggen over de rivieren in handen krijgen.
De bedoeling was dat de parachutisten voor een verrassing zouden zorgen, zodat de Duitsers geen tijd hadden om de bruggen op te blazen.
De slag om Arnhem → Het belangrijkste onderdeel van Market Garden werd verloren. Tegelijk met operatie Market Garden riep de Nederlandse regering in Londen op tot een spoorwegstaking zodat de Duitsers geen troepen meer konden verplaatsen. Dat had weinig effect omdat Duitsers eigen treinen konden inzetten.
Een onbedoeld gevolg van de spoorwegstaking was dat er geen voedsel en brandstof meer naar de grote steden in West-Nederland werd gebracht.
Twintigduizend mensen stierven de hongerdood.
5 mei 1945 → Heel Nederland was bevrijd door de Geallieerden.
4.3 Duitsland verliest, maar de prijs is hoog
De massamoorden van de Joden waren deel van de Endlösung ( de eindoplossing ).
De nazi’s hadden deze term bedacht voor wat zij het jodenprobleem noemden.
6 juni 1944 → Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en andere Geallieerde landen brachten in het zuiden van Engeland een enorm leger bijeen. De dag van de
beslissing: D-Day. In duizenden schepen voer het leger naar Frankrijk. De Duitsers verdedigen de kust. Na drie maanden werd Parijs bevrijd, een maand later België.
De Geallieerden wisten dat de Duitsers mensen in concentratiekampen gevangen hielden. Maar ze wisten niet hoe erg het er aan toe ging in de kampen. Ze waren uitgehongerd, leden aan allerlei ziektes en hadden nauwelijks kleding tegen de kou.
In deze vernietigingskampen waren miljoenen mensen vermoord.
De sterkste gevangenen moesten onmenselijk zwaar werk doen. Zwakkere mensen, kinderen en ouderen werden gelijk naar de gaskamers gebracht, en werden daar vergast en daarna verbrand in ovens.
In totaal zijn tijdens de oorlog zes miljoen joden vermoord, deze massamoord kreeg later de naam Holocaust.
Hitler weigerde op te geven, maar toen hij zag dat Duitsland verloor en steeds dichterbij de directe omgeving kwam van zijn ondergrondse bunker waar Hitler verbleef, pleegde hij zelfmoord. Een week later capituleerde het Duitse leger. Op 8 mei 1945 was de oorlog in Europa voorbij.
In Azië was de oorlog nog niet voorbij.
juli 1945 → De Amerikanen hadden een atoombom getest. Dit nieuwste wapen was vele malen krachtiger dan alle wapens tot dan toe.
6 augustus → De Amerikanen gooiden een atoombom op de Japanse stad Hiroshima. Twee dagen later gebeurde hetzelfde met de stad Nagasaki.
De Japanners capituleerden → De Tweede Wereldoorlog was voorbij.
4.4 Nederlands-Indië wordt Indonesië
Eeuwenlang had Nederland veel macht en invloed in Nederlands-Indië, maar in de twintigste eeuw nam de kolonie de onvrede daarover toe. Dat kwam vooral doordat in het interbellum duizenden inheemse jongeren in Nederland gingen studeren. Op de universiteiten maakten ze kennis met de ideeën over vrijheid, gelijkwaardigheid en democratie. Nederland reageerde hier streng op en zette de nationalistische leiders gevangen. In diezelfde tijd groeide in Japan het idee dat de Europeanen uit Azië moesten verdwijnen.
januari 1942 → Japan viel Nederlands-Indië aan. Na twee maanden vechten capituleerde het KNIL, het koloniale leger, ondanks hulp van de Geallieerden.
De soldaten van het KNIL werden gevangen genomen en moesten dwangarbeid doen. Nederlandse burgers die in Nederlands-Indië woonden, werden opgesloten in concentratiekampen ( Jappenkampen ).
De Japanners brachten een groot deel van de Indische rijstproductie naar Japan, waardoor er tekorten ontstonden. In 1945 kostte daardoor een hongersnood op Java.
Twee dagen na de Japanse capitulatie riep Soekarno op Java de onafhankelijke Republiek Indonesië uit. Na de Japanse capitulatie was er dus een machtsvacuüm:
er was geen overheid die het gezag had. Nationalistische jongeren maakten daarvan gebruik door huizen van Nederlanders te plunderen.
Er kwam overleg tussen Nederland en de Indonesiërs. Soekarno eiste de
onmiddellijke onafhankelijkheid, Nederland wilde daar geleidelijk naar toe werken.
Dat zou via een Nederlandse-Indische Unie moesten gebeuren, waarin beide landen zouden samenwerken. Soekarno voelde daar niks mee, omdat de dekolonisatie daardoor erg lang zou duren.
Om de Republiek Indonesië te dwingen mee te doen met het Unie-plan stuurde Nederland 110.000 soldaten naar Indonesië. Deze soldaten vochten tegen de nationalisten in politionele acties, zoals de oorlog door de Nederlandse regering werd genoemd.
De VS vonden dat Nederland Indonesië de vrijheid moest geven. Als Nederland dat niet deed, zouden er economische straffen volgen. In mei 1949 gaf Nederland toe.
De soevereiniteitsoverdracht werd getekend, waarna Indonesië onafhankelijk was.
Begrippen
bezetting
Overname van de militaire en politieke macht in een land door een ander land.
Blitzkrieg
Manier van oorlog voeren door zo snel mogelijk zo veel mogelijk land te veroveren.
capitulatie
Overgave van een land of leger aan de vijand.
collaborateur
Iemand die in oorlogstijd met de vijand samenwerkt.
deportatie
Mensen onder dwang wegvoeren.
doorgangskamp
Plek waar gevangenen tijdelijk worden opgesloten.
het verzet
Personen en groepen die in oorlogstijd op allerlei manieren de vijand tegenwerken.
Holocaust
Naam voor de massamoord op zes miljoen joden in de Tweede Wereldoorlog.
onderduiker
Iemand die zich verstopt omdat hij gevaar loopt opgepakt te worden.
razzia
Georganiseerde jacht op een groep mensen.
rechtsstaat
Land waarin iedereen dezelfde rechten en plichten heeft die in wetten zijn vastgelegd. De rechters zijn onafhankelijk.
vernietigingskamp
Concentratiekamp waar het doden en vernietigen van zoveel mogelijk mensen het belangrijkste doel is.
dekolonisatie
Periode waarin een kolonie een onafhankelijk land wordt.
politionele acties
Twee oorlogen die Nederland tussen 1947 en 1949 uit vocht in Nederlands-Indië.
soevereiniteitsoverdracht
Een land dat de hoogste macht heeft over een ander land, draagt die macht officieel over.
