BESLUIT
Geachte heer Scheepens,
Op 12 oktober 1999 ontving de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) uw aanvraag om toepassing van de Mededingingswet. U bent van mening dat CR Delta misbruik maakt van een economische machtspositie als bedoeld in artikel 24 van de
Mededingingswet (hierna: Mw). In de periode volgend op uw eerste brief heeft u diverse malen schriftelijk nieuwe gedragingen van CR Delta naar voren gebracht die naar uw mening
gekwalificeerd kunnen worden als misbruik van een economische machtspositie als bedoeld in artikel 24 Mw.
Chronologisch weergegeven bestaat uw klacht uit de navolgende onderdelen.
In uw brief van 12 oktober 1999 geeft u aan van mening te zijn dat CR Delta misbruik maakt van een economische machtspositie door in 1997 te hebben geweigerd om KI Samen deel uit te laten maken van een grote fusie. Tevens bent u van mening dat CR Delta misbruik maakt van haar economische machtspositie door KI Samen geen redactionele ruimte te bieden in een regionale veeverbeteringsblad, het voormalige Veestreek, dat thans wordt uitgegeven door CR Delta. Ten slotte richt de klacht zich op de vermeende eerdere toegang van de KI-divisie van CR Delta, te weten Holland Genetics (hierna: HG), tot de informatie in het NRS informatiesysteem (hierna: NIS). Hiermee zou HG een concurrentievoordeel weten te behalen.
In uw brief van 13 december 1999 geeft u aan van mening te zijn dat CR Delta door bij het versturen van de melkcontrole-uitslagen aan zogenaamde DHZ-veehouders1
tevens een
1
Doe het zelf veehouders voeren de kunstmatige inseminatie zelf uit.
kortingsbon te voegen voor genetisch materiaal geleverd door CR Delta, in strijd met artikel 24 Mw zou handelen. Naar uw mening zijn door CR Delta speciale selecties gemaakt in het NIS met het doel de DHZ veehouder te benaderen. U bent van mening dat CR Delta (HG) geen toegang tot deze gegevens zou moeten hebben. Bij brief van 13 augustus 2001 heeft u naar aanleiding van een door de NMa op 2 juli 2002 in deze zaak verstuurde informele zienswijze het een en ander nader toegelicht.
Ten slotte heeft u bij brief van 7 juni 2002 aangegeven van mening te zijn dat CR Delta misbruik maakt van een economische machtspositie door KI Samen te laten betalen voor het gebruik van het inseminatorennetwerk van CR Delta terwijl CR Delta weigert te betalen voor het
inseminatorennetwerk van KI Samen. KI Samen weigert CR Delta te betalen waarop CR Delta reageert door het sperma van KI Samen niet meer via haar netwerk te distribueren.
In het navolgende zullen de door u naar voren gebrachte klachten vanuit mededingingsrechtelijk oogpunt worden beoordeeld. Hetgeen u in uw klacht naar voren heeft gebracht ten aanzien van het door CR Delta (productdivisie HG) wellicht mogelijk eerder toegang hebben tot
concurrentiegevoelige informatie uit het NIS, zal in dit besluit niet worden behandeld. Deze materie is voorwerp van nader onderzoek en de conclusies hiervan zullen op een later tijdstip aan u kenbaar worden gemaakt.
1 Partijen en procedure
KI Samen is een zogenaamde rundveeverbeterorganisatie. De activiteiten van KI Samen bestaan voornamelijk uit het produceren en leveren van genetica aan rundveebedrijven.2
CR Delta is naar eigen zeggen een rundveeverbeteringscoöperatie. CR Delta is verdeeld in 4 divisies. Een van deze divisies is de productdivisie Holland Genetics. HG ontwikkelt, produceert, verkoopt en distribueert genetisch materiaal. Zoals door CR Delta vermeldt op haar
internetpagina is HG in haar branche, het leveren van genetisch materiaal, inmiddels geklommen naar de derde plaats op de ranglijst van grootste exporteurs ter wereld. In de thuismarkt heeft HG naar eigen zeggen een sterke basis met een marktaandeel van ruim 90 %.3
Het NRS is de tweede productdivisie van CR Delta. Zij houdt zich bezig met gegevensverwerking alsmede ontwikkeling en levering van informatieproducten aan rundveehouders en organisaties. Zo berekent het NRS onder auspiciën van de Nederlandse Veeverbeteringsorganisatie de fokwaardeschatting en diverse andere kengetallen op het terrein van veeverbetering en veemanagement.
De derde divisie, te weten de divisie Regio’s, bestaat uit 4 regionale kantoren waarvan er 3 gevestigd zijn in Nederland en één in Vlaanderen. De regiokantoren bieden diverse diensten aan
2
Zie onder andere http:/ / www.ki-samen.nl
3
Zie onder andere http:/ / www.cr-delta.nl/ crdelta/ index.htm
2
waaronder inseminatiediensten en melkproductiecontrole.4 Tenslotte heeft CR Delta nog een
divisie beheer.
Diverse malen is aan CR Delta verzocht te reageren op hetgeen door KI Samen is aangedragen. De reacties zijn binnen de gestelde termijn ontvangen. Op 2 juli 2001 is in zaak 1205 door de NMa een informele zienswijze verzonden. Door KI Samen is hierop schriftelijk gereageerd. Ten slotte heeft KI Samen een aantal keer haar klacht zowel telefonisch als mondeling ten kantore van de NMa, nader toegelicht en heeft zij tevens op verzoek van de NMa schriftelijke vragen
beantwoord.
De door KI Samen ingediende klachten waren gevoegd bij andere tegen CR Delta ingediende klachten en geregistreerd onder zaaknummer 1205. Uit procedurele overwegingen is onlangs besloten het dossier te splitsen. Dientengevolge heeft onderhavig dossier een nieuw
zaaknummer gekregen, te weten 3103.
Juridische beoordeling.
Artikel 24 Mw
Ingevolge artikel 24 Mw is het ondernemingen met een economische machtspositie verboden om misbruik te maken van deze positie. Een economische machtspositie wordt omschreven als de positie die een onderneming in staat stelt om de instandhouding van een daadwerkelijke mededinging te verhinderen en het haar mogelijk maakt zich, jegens haar concurrenten, afnemers of leveranciers, in belangrijke mate onafhankelijk te gedragen5
. In dit verband is het marktaandeel van de betrokken onderneming op de relevante markt, het aantal concurrenten, hun marktaandeel, toetredingsdrempels, et cetera van belang. Eerst nadat is vastgesteld dat er sprake is van een economische machtspositie op de relevante markt kan worden onderzocht of de gedraging als misbruikelijk kan worden gekwalificeerd.
Relevante markt
De relevante productmarkt omvat alle producten en/ of diensten die op grond van hun
kenmerken, hun prijzen en het gebruik waarvoor zij zijn bestemd, door een afnemer als onderling verwisselbaar of substitueerbaar worden beschouwd. 6
Als relevante geografische markt moet worden beschouwd het gebied waarbinnen de betrokken ondernemingen een rol spelen in de vraag naar en het aanbod van goederen of diensten, waarbinnen de concurrentievoorwaarden voldoende homogeen zijn en dat van aangrenzende
4
Zie voetnoot 3.
5
Artikel 1, sub i, Mededingingswet
6
Zie de bekendmaking van de Commissie van 9 december 1997, inzake de bepaling van de relevante markt voor het gemeenschappelijke mededingingsrecht, PB 1997, C 372/ 5.In het bijzonder randnummer 7.
3
gebieden kan worden onderscheiden doordat daar duidelijk afwijkende concurrentievoorwaarden heersen.7
1.1 Fusieweigering
Voor zover uw klacht ziet op de weigering van het toenmalige CR Delta i.o. om niet met KI Samen te fuseren, kan ik u meedelen dat de Mededingingswet behoudens gedragingen die onder het overgangsregime vallen, niet van toepassing is op gedragingen van ondernemingen van voor 1 januari 1998. Vervolgens kan in zijn algemeenheid ter zake worden opgemerkt dat het
ondernemingen vrij staat te bepalen met wie zij fuseren. Een fusie na 1 januari 1998 zal bij de NMa moeten worden gemeld wanneer de omzetdrempels zoals neergelegd in artikel 29 Mw worden gehaald. Derhalve kan een weigering van een onderneming om te fuseren niet als misbruik van een economische machtspositie in de zin van artikel 24 Mw worden aangemerkt.
1.1.1 Weigering redactionele ruimte
U bent van mening dat CR Delta misbruik maakt van een economische machtspositie door te weigeren KI Samen redactionele ruimte te bieden in een door CR Delta uitgegeven regionaal blad. Voor de vraag of er sprake van misbruik in de zin van artikel 24 Mw is bepalend of de betrokken onderneming een economische machtspositie op de relevante markt heeft. Aannemelijk is dat in casu de relevante productmarkt gedefinieerd kan worden als de markt voor tijdschriften/ bladen voor de veehouder. Gelet op de grote geografische spreiding van de vragers naar dit product, te weten de veehouders, is het aannemelijk dat de relevante markt geografisch tenminste nationaal afgebakend dient te worden. Aangezien tevens gebleken is dat er diverse alternatieven bestaan voor KI Samen om de veehouder te informeren, is het niet aannemelijk dat de uitgever van het ter zake betrokken regionale blad, te weten CR Delta, een economische machtspositie heeft op de nationale markt voor tijdschriften/ bladen voor de veehouder.8 Derhalve is het niet aannemelijk
dat de weigering van CR Delta om geen redactionele ruimte meer beschikbaar te stellen in het regionale blad aangemerkt kan worden als misbruik van een economische machtspositie in de zin van artikel 24 Mw.
7
Zie de eerder aangehaalde bekendmaking van de Commissie. In het bijzonder randnummer 8.
8
Zie o.a. het besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit d.d. 25-11-1998 in zaak 788/ Max L. Wolters - Niesje Wolters van Bemmel , paragraaf 8 en het besluit op bezwaar in zaak 788 d.d. 13 april 1999.
4
1.1.2 Melkcontrole
Naar uw mening maakt CR Delta misbruik van een economische machtspositie door bij het versturen van de melkcontrole-uitslagen tevens een kortingsbon bij te voegen voor de bestelling van genetisch materiaal bij CR Delta (product divisie HG). U bent van mening dat CR Delta hiervoor gebruik maakt van gegevens uit het NIS. CR Delta zou de adressen van de zogenaamde DHZ veehouders uit het NIS selecteren terwijl dit gelet op de aangebrachte zogenaamde ‘chinese walls’ niet mogelijk zou moeten zijn. Ter onderbouwing van het door u gestelde, heeft u een waardebon overgelegd die een DHZ-veehouder, die wel melkcontrole diensten van CR Delta afneemt maar geen genetisch materiaal, bij het ontvangen van zijn melkcontrole uitslagen heeft ontvangen.
Op grond van de thans beschikbare informatie is het onvoldoende aannemelijk dat CR Delta gebruik maakt van specifieke gegevens uit het NIS ter benadering van ondernemingen die een bepaalde dienst niet bij haar afnemen. Het is mogelijk dat CR Delta gebruik maakt van een eigen klantenbestand. Voorts is het een onderneming, zelfs als deze een economische machtspositie heeft, in beginsel niet verboden om bij het versturen van documenten met betrekking tot een door haar geleverde dienst tevens reclame te maken voor een andere door haar aangeboden dienst. Derhalve is thans niet aannemelijk dat CR Delta ter zake misbruik maakt van een economische machtspositie als bedoeld in artikel 24 Mw.
1.1.3 Gebruik inseminatorennetwerk
Ten slotte klaagt u over de weigering van CR Delta, in reactie op de weigering van KI Samen om in navolging van CR Delta niet meer te betalen voor de distributie naar de veehouder via het inseminatorennetwerk van een andere organisatie wanneer het genetisch materiaal op verzoek van de veehouder op een derde locatie is afgeleverd, niet langer genetisch materiaal van KI Samen via haar inseminatorennetwerk te distribueren. CR Delta brengt aan elke KI-organisatie die voor de distributie van genetisch materiaal naar de veehouder gebruik maakt van haar
inseminatorennetwerk een bedrag in rekening.
Veehouders kunnen inseminatiediensten afnemen bij onder meer KI-organisaties en ondernemingen die geen genetisch materiaal leveren maar uitsluitend inseminatiediensten aanbieden. Voorts kunnen veehouders zelf de inseminatie uitvoeren (de zogenaamde DHZ-KI). Een veehouder die zelf de inseminatie uitvoert, beschikt in de regel over een stikstofvat waarin hij het door een KI-organisatie geleverde genetisch materiaal kan opslaan.
Op grond van de thans beschikbare informatie en met inachtneming van de dynamiek op de markt voor het aanbieden van inseminatiediensten en de veranderende marktomstandigheden van de afgelopen jaren, is niet gebleken dat KI Samen bij de uitvoering van haar
5
bedrijfsactiviteiten afhankelijk is van het inseminatorennetwerk van CR Delta.9 Immers, de
veehouder die genetisch materiaal bij KI Samen bestelt, heeft de mogelijkheid de inseminatie tevens door KI Samen uit te laten voeren dan wel via andere ondernemingen die
inseminatiediensten aanbieden. Voorts kan KI Samen direct leveren aan de veehouders die aan DHZ-KI doen.10 Ten slotte kan KI Samen wanneer zij CR Delta een vergoeding betaalt voor het
gebruik van haar inseminatorennetwerk, hiervan weer gebruik maken. Derhalve is het op voorhand niet aannemelijk dat CR Delta thans over een economische machtspositie beschikt op de markt voor het aanbieden van inseminatiediensten. De weigering van CR Delta om geen genetisch materiaal van KI Samen meer via haar inseminatorennetwerk te distribueren kan derhalve op voorhand niet als misbruik van een economische machtspositie in de zin van artikel 24 Mw worden aangemerkt, nu niet gebleken is dat KI Samen voor de uitvoering van haar bedrijfsactiviteiten voor een belangrijk deel is aangewezen op dit inseminatorennetwerk.
2 Conclusie
Behoudens dat deel van uw klacht dat betrekking heeft op eventuele eerdere toegang van CR Delta (productdivisie HG) tot concurrentiegevoelige informatie uit het NIS, hetgeen voorwerp is van nader onderzoek, kom ik tot de conclusie dat de door u naar voren gebrachte gedragingen van CR Delta niet strijdig zijn met het bepaalde in artikel 24 Mw. Derhalve wijs ik uw klachten af. Hoogachtend,
De directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, voor deze: W.g. Mr. A.M. Andeweg Directie Concurrentietoezicht Clustermanager Handel Datum: 7 november 2002 9
Door CR Delta is aangegeven dat er diverse nieuwe zelfstandige inseminatoren tot de markt voor het aanbieden van inseminatiediensten zijn toegetreden.
10
Circa 28% van alle eerste seminaties waren DHZ-KI. Bron:Jaarstatistieken 2001 CR Delta, Productdivisie NRS. Door CR Delta wordt gesteld dat DHZ-KI meer zal groeien ten gevolge van het feit dat veehouders meer overgaan tot gesloten bedrijfsvoering in verband met diverse dierziekte-crisis.
6
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van verzending van dit besluit een gemotiveerd bezwaarschrift indienen bij de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, Juridische Dienst, Postbus 16326, 2500 BH Den Haag.
7
