HET EINDE VAN EEN CRISIS WEEl(

(1)

VRIJHEIDIN DEMOCRATIE

VRIJDAG 25 FEBR. 1949 No. 48

~WEEKBLAD VAN Of VOLKSPARTIJ VOOR VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Het vraagstuk der

Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie

D,. Tweede Kamer heeft de vorige week op Vrijdag, te ongeveer middernacht de be- handPling van de vcrschillende hoofdstukken der begroting tot een einde gebracht. Het laatst is behandeld het hoofdstulr betreffende het Depar- tement van Overzeese Gebiedsdelen. Binnenkm·t zal de Eerste Kamer op haar bc,urt de zaken gaan aanvatten en voor de leden der Tweede KanHT z\in nu enig•' weken aangebrolren, waarin zij zich lnmncn gaan voorbcreiden op de behandeling van de wetsontwerpen, welker voorberei- dÎIÏ.g·zo ver is gevorderd, dat de openbare beraad- slaging clr!arovc-r kan v;orden begonnen.

\\'ij hebbc:1 in onz<' beschouwingen de arbei<l in het. parlement zo goed mogc!U]' gevolgd en he'~

is begrijpelijk, dat wij dRarbij zeer veel aandacht lwbbcn gc'schonken aan lwt Inrlonesischc vraagstulc. De bc'trekkcl\ik<' rust in de Staten- Generani geeft ons C'Venwc'l d<> gdcgenheid er aan te het·inneren, dat oolc anden• zakc'n onze belang·stelling verdienen. Men clenlc<' aan het wetsontwerp inzake de materiëLe oodogsschade. Ht't wordt nu toch wd hoog tij<l, dat het parlcment eindclijlc de gelegenheid lcrijgt zich daarover uit te spP·ken. Ruim een jaar gdeden (dat wa~ al niet vlug 1 werd l1"t b<·tt·effendc wetsontwerp in-

gediend, een half jaa1· daarna V<'I·sèhcen het voorlonig verslag der 1-".ve<'cle Kamer eh thans i>' het wachten op <!c• memorie van antwoord van mini.'iler Li<'ft.incl;. ~foge d<'Zc niet lang me('r uitblijven!

Een mHler vnw:.;-stnl<, dut in meer nabije toe- komRt in de Tweede Kamer aan de orde kan lwmen is de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie. Het betreffende wetsontwerp is op 23 Juni van h<'t vorige jaar bij de Tweede Kamer binnen gclwmen. Men zal zich herinneren, dat dit geschiedde vlak vóór de VC'rldezingen. Reeds vier maanden later bracht de commissic van voorbe- reiding het voorlopig verslag over dit ontwerp uit, wellr vcrslag was ondertclretJd door de Ka-

merleden mr. Schmal, prof. Romme, ir. Vos, w·agenaar, drs. KOI'thals, Koersen en Schouten.

E;eu memorie van antwoord is nog niet :ver- schenen, maar wij durven wd uit;;preken, dat de kom:;t claarvan, naar onzt' mening, Teeds in de volgende maand lmn worden verwacht. Het bij- zonci<'rc zal zijn, dat de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie nu van de zijde der regering verder zal worden behandeld door de staatssecre- taris, ·mr. v. cl. Grinten, die daar·toc p,;',;e tijd gC'- leden is benoemd. Deze zal dus oo!c de mondeling,•

behandeling in d!è beide Kamers Jer Staten-Gene- raal 1·oor zijn rekcning nemen.

D'' bellamkling van het wetsontwerp is du.~

nog niet ver gevo1·dcJ·d en in verbanel daarnwc is het mocilijlc een definitief oordeel uit te ,<;pn·k<'n. Nu kunnen wij niet verder gaan dan 't plaatCJen Vall ];::u1tt<'keningen bij 'C'èërSlë om- werp en het maleen van opmerkingen naa.r aanleiding van het gemaalüe voorlopige verslag.

EnigC" artikelen willen ·wli daaraan W\jdt•n.

Vooraf iets over de historie. De gedachte der publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie is nict nieuw.

Professor Veraal't hef'ft er reeds tientallen van jarf'n met ha1tstucht het pleit voor gevoerd.

In 1917 heeft cJ(· N!érlcrlandse Juristenvereni- ging zich mel grot<• meerderheid uitgesproken voo1· tl<' 'Nt'nsclijkhcicl en nwgdijkheid om anderP dan in de Grondwet g<'noem<h' lichamen met wet- g-evend en uil vocrc'llcl gezag tf' bekleden. D<·

Gronûwctgever van 1!122 zijn clC' uit de praktijk klinkende stemmen niet onopgemerkt voorbijge- g-aan en in dat jaar werd in de Grondwet opgeno- mcm het artil<el 194, luidE"ndl': "De wet kan aa>l anden· dan in de Gnmdwet genoemd<' lichamen verordenende bevof';;;'dlwid ~;-even.''

Vooral van twee zijden is sedertdien de publiel;- rcchtelijlH' bedrijfsorgattisatie ernstig bestudeen1 en zowel de Rooms-Katholieke Staatspartij als d' S.D.A.P. zijn in de loop der jaren met rapporten gekomen over deze materie. In andere l<ringen was 1'\e belangstelling geringer.

D, Sociaal Democratische Arbeiderspaltij ûaeht daarbU .aan de instelling van nieUWe' publid;- recht· '<l;:e lichamen met vt•I·orclenenck bevoegdhl'i.i bij dt. Deze Heimnwn .. __ bedJ·\jfschappen g•·- noemd '' 4en vom· di verse sectoren van Jwt bedrijfsleveh inges~cld bmnen worden, (!;olen- schap, vervoerschap, textielschap c•n dN_gdijl"' meer). De besturen zouden hest:.~an uit oudc•rn<"- mers en arhf'iclers alsmede i·cpn'sentanten der g•·- nwPnschap.

De ontwikkeling dPJ' g.:dachten in l1ct rooms- katholieke l;:a,mp ging in enigszins andcn' nr·,~

ting. In 1936 werd C'Cn rapport uitgebraeht

·wijziging Staatsbcstd en daarin werd de in- stdling van bedrijf- en beroepschappen bepleit.

Deze liehamC'n zouden allen moetf'n omvattl'n, di,•

in een bepaald bedrijf of beroep werl;:zaam zouden zijn. Dt> toekenning van V<'rm·denendc be- voegdheden zou f't.appt>-gf'wijs dien<·n plaat,; ~··

hebben .. Verder zou de staat op dez(~ lichanwn toezicht rnaeten houden, maar dit zou niet mogC'n neerkomen op een beheersing van hC't apparaa•.

door de staat. In de C'onstructies van roomr;-l{a tholiekc zijd·J ln'\'P.m ook steeds net subsidiari- teitsbeginsel naar von:n. Het beste lmn dit wo.·- den weergegeven met de woorden van de J<;ncy- die:lc Quadragesimo Anno van Paus Pius XI ( 1931), welke eneyclit>k een zeer .<otirnulerend:.>

werking met belrekking tot de uilwerlcing va•1 de gedachte der bedrijfsorganisatie heeft gdmd.

In dit stuk wordt gezegd; "Het is een onrecht en tevens een ernstige benadeling en een verstoring van de goede orde, datgr:nP, wat de ldeinè1·c· en lagere gemeenschappen- verriehten en tot stand brengen, over te dragen aan grotC'n~ 011 ho;;·ere

,·~·emeenschappen".

De praktijl' had mldûele1w~jl haar ei,o;cn gesteld. In 192!) had de beruchte bem·.:- .,krach" plaats en de op dE' crisis van dat jaar volgende depressie d11UJ'dt~ vele j:.neu en had een vernietigende invloed op hC't bedrijfsleven. D·:' landbouw is tot>n in het bijzcmckr onderworpen aan een zeer krachtig ingrijpen der ove1·heirl, waarb\i zich weldra openbaai'de dut het ovN- lteidsa.pparaat overbelast werd en onvoldoend,~

deskundigheid betreffende de te behandelen materie vermocht op te brengen. Aanbevolen is toc·.1 een gedeelte van de toak der overheid - in dez2 vertegenwoordigd door de· zogenaamde crisisbu- ,·eaux --- aan organisaticc, van het heelrijfsleven over te dragen.

Inmiddels was oolc tot stand gelwnwn de Be- drijfsradenwet, welke de mogelijkheid inhield van instelling van bedrijfsrRclen. waarin w<~l'lq;;·cvers en werknemers zouden zitting· hebben. b;en ontwi\(- keling van betekenis hebben dcz" bedrijfsraden overigens niet gelu~çl.

Op het terrein der sociale vcrzdH'ringswetg<.• · ving --- oo]{ daaraan moet in dit vcrband worden herinnerd --- heeft zich een ontv;ikkeling voor- gedaan in de richting van uitvoering door be- drijfsverenigingen, steunende op de organisaties van werkgevers en werknemers. Zeker moet in dit verband gewezen worden op de poging van dr. A. Kuyper, in het begin dezer eeuw, om reeds in de Ongevallenwet Pen soortgelijke ffguur te' introduceren, hetg<'en evenwel is mislukt.

W^ijzien, dat de gedachte der bedrij~sorgan•.

satie stimulans had ontvangen mt de politiek, maar evenzeer kraehtig was bevordcnl door de maatschappC'lijke ontwikkeling. Zo laat het zich verstaan dat bij de grondwetsherziening van 1938 werd gemeend, dat het boven weergegeven artikel 194. niet meer voldoende was: Ee;1 apart hoofdstuk werd gewijd aan "Openbare lichamen voor beroep en bedrijf", waarin werd vastgelegd, dat de wet voor bepaalde beroepeR

('n bedrijven, alsmede voor het bedr\jfskven in ht'l. algemC'en, lichamen kan instellen, ten einde regelend op te treden. "De wet Jean aan dez"

lil'hamen verordenende bevoegdheid geven", tf';'.

wijl elP besluiten van dif' lichamen, dif' met dt' Yvct o[ llf't algemeen belang strijdig zijn lnmneit

\Vorden gt"'.sehor;-:;t of VC'1'nictigd.

I;; nwt het laatst<' het grondwcttclijl\C• raa1n p·co·c·vcn, waal'lJinnC'n zich de' publicln<'<:hl<'·

lijl\<' l;~>ch'ijfsorg.Jnisatic moc't ontplooien, de praktijk hcPft gch><"l'cl dat Y<'cl verschil van opv<Jtting over dP nadt>re uitwerking mogelijk is. '\V\i willen voorbijgaan aan cl<·' organisatie' va.n het bf'- dl'ijü;lc'vc·n uit de ool'logsjarl'n, di<' een dwungor- ganisaUe \VHS, ondcn1ocra tisch van karakte1· en opgebmw..-d volg<'llS het l<.'ider,.,bcginsel. F.Je11 punt daat·v,tn kan ceht<'r nog tot waarschuwing slrelcl,en voo1· nu en d<' toelwrn:;t. De bc'zetter·s bc:doddcn er niet mee een organisatie, dk was gestieht mcl het dod de belangen van het he·

dr\jfskvc"n te dienen en van flllcn, die fT in vn'l·lr:<.aa.m war<'n, n1ltat' hier stond voorop ck op- zet c<'n organisatie te crcëren waardoor de oveJ·- heid hc·t bedrijfsleven zou lnmncn manipu!ere 1

en hr:t di(~nstbaat nH1 kt:n aan dc- door de OVl'\'11f'Ïd g·c\V('nStf' poliU('}L

De Rympathk V<H:l· het g<"·bchl\V \'Uil u<' bczettr·r i;; nid groot gewccc:t.. Reeds in cl" oorlogst\jcl was <"1' Y<'d innerlijk verzet, na de eapitulatie wenl dit openlijk De regering deelde toen ter g<'- rustsLelling nwd<'. dat het door de bezetter opge- tuigd" gc:bml#-v zou verdwijnen. Hetgeen de so- eialistisehe minisi<'l' ir. Vos evenwel als "vooront- werp vRn wet op d.: bc.c!rijfsehappcn" aan lwt nw.atsehappelijk0 leven ter overweging en ge- dachtenwisseling aanbood. verwekte evenwel er>n zeet· begl'ijpelijke deining. \Vt>derom werd beveR- tigel da"t over de uitwerking van de gedachte de' bedrijf;;organisati!.- Z<'f't' groot verschil van inzicht .'wn bestUiliL

II^"taceent in het \'om·ontwerp-Vof'i lag· bij d<"

voorzitter-reg-c.J·ing>:commissaris. Niet een man uit de bedrijfstalc, niet een vcrtt·omvde der bcd1·ij t8genoten zou tot v~orzittcr gekozen kunnen w01·dt>n, nuwr dezC' fuuctionnris zou een niet- belanghebbende mo.:tcn :zijn en rechtstreel's doo,- cle overheid moeteu worden benoemd. Verd<'r zou deze figuur de dagclljkse leiding van het appa- nmt de1· bedrtjrsorganisatie hebben, het bedrijf·

c;ehap in f'n buiten l'f'chte vertegenwoordigen ell beRtum·slwsluiten ter schorsing of vernictiging- lnlnneu voorclra;:;en, waardoor uitvo(•l'ing VRn het hesluit zou worden opgcschorl.

Het. accent lag dus g<'hed bij de ovedwid~func

tionaris en het ·verzet, dat allerwege reN> tegen

<lit ontwerp. heeft toL rt•sultrwt. dat h<'t \'an d:.•

IGHll't i~. (j-elulddg.

W^ij ^~clwtsten ^dr· hi~torisr:he ontv;il\lu~Jir,g.

\Vij wE"zen ook op de gevaren bij de uiL- wcrl,ing· dP!' gedachtE' van de publielo·c·ehtl'l\il''~

bedr~jisorganiRatie. Onze partU hef'ft begrepc•n, dat zij zich niPt I1<'gatief tegenovet· h<'t vraagst11l;

Icon I;laat;;eu, omdat zovele gevaren <'r aan ve:·- bonclt'n zijn. Tcrf'cht is clan ook iv. ons lw;;·üu;<'l- progrum de lnveslh• a.a.n de orde gcstdd en wt'l in enige punten, die de baan aang<:ven Watulang-s wij de ontwikk<'ling gaarne zouden zien verlop<'Jl.

In nrtikPl :t 7 van het bcginsdprogra m wordt g(•zegd:

.,De organisatie· van het bedrijfsleven moPt naar het inzicht van de Partij het resultaat zijl1 van de samenwerking vD.n de vrije organü,ati<'s van werkgevers en werlu1emers, voor zoven·.:l deze organisaties bc•reid zijn zich naar tk gN;teldc•

regelen te gedragen.

Deze organisatie behoort lc lwrusl<'n op de volgende beginselen:

1. Het medebetrekken van de arbeiclci·swen·lcl in het dragen van verantwoordelijkheid;

2. Het vasthouden aan de autonomie;

3. De uiteindelijke zeggenschap der overheid.

Hiervan uitgaande zullen wij een volgcndl' maal het thans aanhangige wetsontwC'rp bezien.

(2)

VRIJHEID EN DEMOCRATIE 25 FEBRlJARI 1949 - Pag. 2

( ___ P...-A_R_L_E_M_E_· N_T_A_I_R_E __ F_L_I_T_S_E_N _ _ _ )

HET EINDE VAN EEN CRISIS WEEl(

wat was de aanleiding van dit heengaan van min. Sassen ? In het Regeringscommuniqué, dat in de late avond van Vrijdag 1l Fe- bruari wet·d gepubliceerd en in de R<'geringsverklaring, die vcrvolgens op Woensdag 16 Februari in de Ka- mer werd afgelegd, werden daarover nog sleehts vage mededelingen gedaan. Over de staatsrechtelijke doel- stellingen met betrekking tot de hervormingen in Indonesië, zo vcr- namen wij, was in het Kabinet g·een principieel verschil gerezen. Terwijl ook het gehele Kabi.net wenste vast te houden aan de vcridaring van dr.

Yan Royen, op 28 Januari j.l. na- mens de Reg('I'ing in de Veiligheids- raad afgckgd, rees meningsverschil tusf?en de ov<'t·ige leden van het Ka- binet en minister Sussen OV<'r de te dezer zake V<'rdcr feit<'lijl( te volgen gedragslij.n.

De Regeringsvel"ldaring van 16 Februari ging nog een stapje verder dan de hier· vermelde passus uit It-t communiqué en vermeldd<', dat de heer Sassen denkbeelden met betrekking tot het internationale aspect van het Indonesisch beleid had ont- wikkeld, wa(lrmcde de overig<' leden van het Kahin<'t zich niet Iconden verenigen.

Het was duidelijk, dat de Heg·edng - zoals haar goede recht was nadere mededelingen over deze in het internationale vlak liggc.nde kwestie van tactieli. niet in het lands- belang achtte.

Dat laatste bevestigde minister- president Dr'"'es op Vrijdagavond 18 Februari, de laatste avonel van het Indonesische debat, nog 1~ens. Niet- temin noopten half volledige publi- caties, in het bijzond<'r in "De Linie", hem, thans toch meer ovct' de ont- slagkwestie J11<'dc te delen.

Me. SASSEN .... niet meer achter de

1·ege1·ingstafel. ...

Minister Sassen was •Jan, op het laatste ogenblik, nwt een plan g<'-

komen orn te trachten Amc~l'ilm. van de VeilighddHI'aacl los t•' weken en dan gezam<'nlijk met de V••t·. Staten een bepaalde Zuid-Oost-Aziatische politiek te vo<'J'en. Een wel zec1· wei~

nig reëel en min of meer fantastisth plan, waarvan wij ons kunnen voor-

Een barst ... of een scherf?

ook voor het schrijven van een zo object·ief mogetijke pm·lementaire ge- schiedenis is het nemen van afstand in de tijdsruimte een absolute noodzakelijkheid, Onder dit voorbehoud menen wij thans wel reeds te mogen vaststellen, dat de week van 11 tot 18 Februari j.l. geacht kan worden te behoren tot de meest spannende uit onze pa~lementaire historie.

In de mirîister·raad van Vrijelag 11 Febru<Lri immers viel het besluit tot de ontslag-aanm·aag van minister Sassen, terwijl het debat over diens bew gr·oting in de week daarvoor r·eeds was begonnen. Juist een week làter·, in de avond van Vrijdag 18 Febnw·ri, verwier·p de Tweede Kamer een motie van wa11ttouwen in het Kabinet en werd de begroting van Overzeese Ge~

biedsdelen, venledigd thans door een ministër ad interim, aanvaard.

stellen, dat de overige leden vatt het.

Kabind er niet dezelfde vcrwachtiu ..

gen van hadden als de heer Sassen zelf. Het hoofdbezwaar van het Ka ..

hinet lag d a a r echter nir•t. Dat lag bij de daaraa,n verbonden bedt'ei··

ging, dat wij Indonesië ge!Jet'l zou ..

den opg<"ven, wanneer Amerika niet op ons "aanbod" inging. Welnu, voor (.'en dergelijk poker-spel, dat de laatste rest van vcrtrouwen bij de Fe- deralen bovendien zou hebben doen verloren gaan, is het Kabinet gelukkig niet te vinden geweest. En minister Sassen, 1net wie een goede samenwerking reeds voortdurend moeilijk wa~; g·eweest, verdwt~en.

• * ..

De lezt•t·s ltennen het verloop van deze crisis-week reeds voldoende en ook elders in ons blacl zal daaraan en aan het verdere aspect nog wel aandacht worden gewijd.

\Vij willen ons hier dus thans be- p"rkcn tot hetgeen de heer Oud na- mens onze fractie in de Kamer hec•ft bt'toogd..

In het Yorige nummer gaven wij reeds het parlementaire duel tussen onze fractie-voorzitter en de heer Schermerhorn weer. Dat werd nog gehouden op de eerste dag van het Indonesisch_c debat, toen dus minister Sass<>n nog achter de Regerings- tafel zat.

Toen de heer Oud voor de tweede maal aan het woord kwam -- 4at was op Vrijdag 18 Februari -- was de plaats van minister Sassen inmiddels 1 al dan niet voorlopig) door mr. Van Maarseveen ingeno- men, en had prof. Rommc zijn thans gebarsten "kunstig geciseleerde vaas, waarin de balsem van het algemeen welzijn werd bewaard", ge- etaleerd. En ook in 's heren Rom- mes vertrouwen in het Kabinet was, zo veridaarde hij, een barst gelw- men, al bleken hij en zijn fractie dan toch wel bereid, zijn en haar "cl"i- tisch-consti"Uetievc houding t<'g·en- over het Kabin<'t te handhave-n.

* * *

Een ogenblik richte d(' het•r Oud zich nog weer tot prof. Seller- merhorn, die te hore11 kreeg, dat onze woordvoerder •niet, als prof.

Schermcrhorn, bereid was, zonder meer b\j een geschil een beslissing aan een hoge Amerikaanse autori- teit op te dragen, daar hij dit in strijd achtte met onze nationale eer en onze nationale waardigheid.

Mr. Oud gaf vervolgens toe, dat, als men medewerkt aan internationale organen, men ook bert>id moet zijn, een deel van zijn souvereini-

teitst·echten op te geven, ook als men het met bepaalde uitspraken niet eens is. Hij stelde daarvoor echter, zeer terecht, één belangrijke voorwaard('., n.l. dat men dan eerst de zcl(erheid moet hebben, dat dit internationale orgaan oolc een r e c h t s :·. '¹eenschap is. En dat nu kon ":,₁^{,: ,.,}·.n de u.: N. 0. en van de Veiligh.sidsra.ad juist n i e t zegg·en. Het bestaan van een veto- recht voor enkele grote mogendhe- den in deze raad was daarvoor wel een va11 de duidelijkste bewijzen.

De Verenigde Naties en de Vei- ligheidsraad kunnen niet geroepen zijn, zich te mengen in de interne aangelegenheden van een souverei- ne staat. Juridisch en volkenrech- telijk, maar ook moreel staat het recht van Nederland vast om te ei- sen, dat men ons in Indonesië onze eigen gang laat gaan. Zij,_ die van mening zijn, dat vrijheid en democratie in Indonesië niet behoorlijlc zouden zijn gewaarborgd, vinden, zo merkte de heer Oud niet zonder ironie op, elders in de wereld heel wat meer te doen.

Met anderen betreurde onze fractie-voorzitter het conflict in het Kabinet, en het heengaan van minister Sassen. Dat er een "barst in de vaas" zou zijn _gekomen, zoals de heer Romme meende, kon de heer Oud echter niet onderschl'ijven.

Het was juister te sprekeJl van een scherf, die er,was afg('broken en die zeer wel, mits met deskundige hand, onzichtbaar op de juiste plaats zou kunnen worden terugge- bracht.

Op het ogenblik, dat de heer Oud deze rede uitsprak, kon hij nog niet anders verklaren, dan dat hij in het duister tastte omtrent de juiste reden van het aftreden van minister Sassen, Minister Drecs legde zijn nadere vcrklaring daaromtrent im- m('t"S eerst in de avondvergadering

·af. Terecht echter kon onze woordvoerder reeds des Vrijelagmiddags verklaren, dat het aanblijven van a 1 I e overige leden van het Kabi- net reden gaf om in vcrtrouwen af te wachten, welk beleid het Kabinet zelf zou voeren. Nogmaals oo)(

drong onze woordvoerder er op aan, de Federale Interim-Regering- zo spoedig mogelijk tot stand te brengen.

De aanvankelijke grondwettelijke bezwat'en van de heer Tilanus (C.

H.) tenslotte tegen de aanduiding-

"Republiek der Verenigde Staten van Indonesië" deelde de het'r Oud niet. Eerder achtte hij deze naam een psychologisch voordeel, ook tegenover het buitenland. Tt:gen het sluiten van onderlinge overcenlwm-

..

sten had de heet· Oud, als de Ne·

derlands-Indonesische Unie eenmaal tot stand gekomen was, al evenmin bezwaar. Ook provincies in Neder- land sluiten wel onderlinge overeen- lwmsten over zaken van practisch belang. Dat brengt dergelijke over- eenkomsten daarom nog gee-nszins op volkenrechtelijl{e basis.

* * •

PROF. ROMME .... "barst in de vaas'' ....

n a t onze fractie haar vertrou·

wen in 't Kabinet nog steeds niet heeft verloren, toonde zij, door aan de motie van wantrouwen van de heer Schouten (A. R.) haar stem n i e t te geven.

Wat zou de heer Schouten hebben weten te bereiken, wanneer hij voor de consequenties van de aan- vaarding van zijn motie was gesteld en als Kabinetsformateur was aangewezen?

Gelukkig voor hem, is hd zover niet gt>lwmen!

Om een Engelse brood"h·orst

A.

Engeland be.zit in zijn wet- ten en wetgeving nog heet wat min of mee1· voo7·werelcl-

l~ike bepalingen. Zo bestaat nog immer in de borough (ge- meente met koninkl"(ike privi- leges) Gil!ingha.m een wet, die bepaalt dat de inhoud va•l

·vuilnisbakken niet mag wor- den be1'0erd ( disturbed). En dus werd een landlope1· tot 7 dagen gevangenis veroordeeld omdat hij de boete van .f 2 niet kon betalen "hebbende hij een b1·oodkorst en een stukje spek uit twee vuilnis- bakken weggenomen."

Echter . .. er zijn nog goede mensen. Ook in Engeland.

Want toen de landlope1· twee dagen van zijn straf had uit- gezeten, ontving de directeu-r van de gevangenis te Canter- bU1'Y een cheque van f. 2/10 - .f 2 ter voldoening van de boete en 10/ voor de landlo- per, die dadelijk in vrijheid werd gesteld en weer verder t1·ok op zijn lange weg naar ne1·ge;ls.

(3)

VRIJHEID EN DE~IOCRATIE

(ANGST, VREES EN ONZEKERHEID)

Indonesische bevolking vraagt Nederlandse vastberadenheid

IⁿDjocja brandt alweer eén lichtreclame ... De tukohouder Lim Tjoit Hiau zocht een symbool voor het begin van enig herstel der welvaart, dat men in de voormalige Republikeinse hoofdstad kan waarnemen. En hij dacht er aan, hoe in de goede jaren, vóór de Japanners kwamen, overal aan Malioboro, Djocja's brede hoofdstraat, de groene, rode, blauwe en paarse lichtreclames gloorden. En toog aan het werk,

Van een Javaan kocht hij een fiets. Voor enige duizenden O.R.I.-gulden».

En voorts heeft hij dan van oude neon-buizen, veel draden en een sleep·

contact een ingewikkeld mechanisme gemaakt. Een vaardige koelie draai::

nu des avonds met de hand een fietswiel rond en ziet ··· aan de straat gaa.t Djocja's eerste na-oorlogse lichtreclame fleurig aan en uit.

Een kleinigheid, voor·zeker. Zo zijn er meer.

Tot onze troepen kwrunen zwier- ven door Djocja zwermen bedelaars.

Zij raapten bedorven voedsel uit de goten op; zij sleepten zich, gehuld·

in enl{ele lompen, voort. Nu zien zij er al wat beter uit. Het Rode Kruis helpt, Nederland Helpt Indië helpt, de snel-ingcstelde . sociale diensten van het Indische Gouvernement hel- pen. En de soldaten ... De bedelaars weten precies, wanneer er door 5 RS gegeten wordt en dan trekken zij met hun mandjes en hun busjes en hun blikjes naar het kampement. En de soldaten laten hen niet hongerig heengaan.

De betjak's, die kleine handige wagentjes, rijden weer. Een ritje van één kilometer kost vijfhonderd gulden. Republikeinse guldens, wélte- · verstaan. Maar men komt er oolt met één gulden van öns geld.

Djocja's gTote pasar is weer open en men kan zich daar zeer veel vcr-

~chaffen: groente, vruchten, vis en ander voedsel en veel van die kleu- rige koopwaar, die een Indische pasar zo fleurig en gezellig placht te maken. En er wordt gewerkt in Djocja: in de weverijen, de werk- pl~atsen waar me-n sarongs batikt

en in de fabrieken. Op vele plaatsen in de stad hangen aanplakborden met het nieuws en daar wordt door grote groepen Javanen druk gedis- cu~erd.

De Ja\·aanse bevolking va.n Djocja Is nog voorzichtig en terughoudend.

Maar overal, waar zij zich vellig voelt, keren de werklust en het ver~

trouwen langzaam terug. waarom JO langzaam? Waarom zo voorzichtig'? Wij zullen het lT aanstonds r..egren.

Kort geiedeH meldde zich in dat:zelfde Djocja bij de Neder- landse autoriteiten een echtpaat.

De man was vijf-en-zeventig jaa1'.

Niet veel meeT dan een wTak. Het oude vTouwt.ie was mage1· en veT~

kommerd. De ouqe man trilde op z\in beaen ·en mummelde zenuw- achtig met de mond. Het m·ouwtje had hem ve1·.zorgd doo1· een oude deken om zijn vrijwel naakte leder.

te slaan. Binnengekomen zakte z~i

krachteloos in elkaar en moe.st door een dokter behandeld woTdeH.

Beiden waren zeet ondervoed.

Dit oude echtpaar was, toen on:ze troepen kwamen, in de gevangenis van Djocja opgesloten. Staatsvijan- den: wier misdaad bestond uit het feit dat zij, hoezee1· in Indië gebo- ren ea getogen, toch Nederlanders waren. Nu gaan zij naar Batavia,

wam· hun fami_lie woont. Maar eerst moeten ze op krachten komen.

Waarom. heeft zelfs dit Indo-Eum · . pese echtpaa1· zich eerst schuil ge-

houden, toen het door de Neder- landse troepen t:it de gevangen's bevrUd was? Wi.i zullen het U aanst.onds zeggen.

Terwijl de Sumatraanse haven- plaats Pakanbaroe door de te- rugtrt>kkende T.N.!.-troepen grotendeels in de as werd gelegd, bleef Fort de Cock door de snelle opmars onzer troepen grotendeels gespaard.

Alleen i.n de Chinese kamp is menig huis verbrand. Opmerkelijk is, dat de padivelden in dit deel van Suma- tra er zeer goed' voorstaan, terwijl nochtans' onder de bevolking veel hongeroedeem vourkomt. .. Men vond ve<-1 zieken; men vernam dat d••

sterfte zeer hoog was; veel oude mensen stierven van honger ... .

Hoe dat kwam? In Fort de Koek en in de wijde omgeving was cl<•

P.K.I. almachtig en haar leiders leefden een weelderig bestaan. Deze bevolking is in gans Jlaar historie nimmer zó gekneveld als door de terroristen, die de laatste drie jaar in haar gebied almac~tig waren.

De mensen verdringen zich om de militaire medische posten, die op vele plaatsen zijn ingericht. Zij ko·

men er bij duizendeJl -- de zieken, de ondcrvoeden, de half-verhonger- den.

Waarom is zij nog terughoudend?

Waarom helpt zij weliswaar zeer graag bij het opruimen va.n wegver- sperringen, maar kijkt zij daarbij schuw om zich heen? Gij zult het aanstonds horen.

Deze momentopnamen uit de nieuw-bezette gebieden zouden wij in groten getale kunnen geven. E.n overal dit beeld: de Neder- landers brengen orde, rust en veiligheid; de Nederlanders brengen in vele gevallen voedsel; de Nederlan-.

ders brengen altijd hun medische verzorging en hun andere sociale diensten en de Indonesiëi's zijn weliswaar terughoudend, maar zij tonen toch op allerlei manieren hun dank- baarhdrl.

Thans· de verklaring:

de houding der Indonesische bevolking in de vroeger-Republikeinse gebieden is niet alleen verklaarbaar, zij is volkomen natüurlijk. Zij ge- tuigt daarenboven van gezond vcr- stand.

Want weet gij waarom zij zo voorzichtig en terughoudemi zijn? Omdat zij weten, dat terroristen en gevluch- te T.R.I.-troepen soms dicht in dt' buurt zijn. En omdat zlj weten, dat de Nederlandse troepen nog wel enige maanden zullen nodig hebben, a.lvoreaa al die kwade elementen zijn

verwijderd. En omdat z'j weten, dat

\\ armet'r men ziN!. al te vriendelijk toont, die verwildei·de en despe~te beuden nog sterk genoeg zijn, om zich in nachtelijke oven·alleu te wrelu•n. En omdat zlj éé.n ding niet weten, en op dit laatst<• lmmt het aan. Deze Indonesiërs we- t e n n i e ~ h o e 1 a n g d e N e d e r- 1 a n d s e t r o e }) e 11 b l U v e n.

Dat weten zij niet - en daarom blijv<>n zij veelal beda(lhtzaam, op een afstand en gereserveerd. t; n z lj hebbt-n gelijle

Er' is nog meer, wat dez.~ Indo- .. nesiërs niet weten. ·

Z~i weten niet, wat de Nederlan- ders van plan zijn. Blijven zij? Gaan zij \Veer heen? Hebben zij een eind gemaakt aa.n de terreur, de wanda- den en de chaos in de Republiek en laten zij straks dezelfde leiders. van diezplfde Republiel' toch weer aan dP macht komen? Hebben de ~eder

landers in December de T.R.I.-ben- den voor zich uit gedreven, doch zal er over enkele maanden weer een T.R.I. almachtig z\in? Was cle b•>

Rtuursonmacht en de lnvade trouw van het n•giem-Hatla-Soekarno in DPC<'nl!)('r aanleiding tot clc politionele actie, maar zullen aanstomls leid<'nde figuren van (Jatzc:lfde re- giPm-Hatta-Soekarno

fantelijk hun intree Djocja dan weer

wN'r tl'iom- doen? Wordt

Republikeinse hoofdstad? En wordt ^h,~tganse gebied der uitE-engespatte Republielt toch weer het machtsgebied der on- macht? Zullen daar, achter hun rood-witte vlaggen, we<•r dezelfde Republiltdnsc machtht>bbers, met dezelfde Republikeinse milltaire ben- den en met dezelfde Republikeinse dwangmethoden, corruptie en on- machtige verwarring terugkeren?

Zlt>t - dit alles weet men niet.

Uit weten de Indouesisehe lntellec- tut>lt-n In de gewezen R<.·publiek niet.

Uit wt-ten de ontwikkt•lde lndonesi- S<·he groepen in d<' RJ>publlel;: niet, die voorbestemd zijn om met ons samen te werken. En dit weet de mlllioenenmassa dt•t· eenvoudige In- tloneslscht- bevolking niet, die up zo gruwelijke wijze voor het Republi- keim;e wanbt-stuur het g~>lag lw- taaldt•,

Dit wdNt zU allen niet.

\\'at 1:ij wèl weten Is, dat als dh·

thans vt>rdrt>venen eens n10cht.en te- rugl;:eren, zij zullen beg·innen met zich bloedig te wreken 011 een ieder, dit> mPL de Nederlanders samen- werkt<·.

En zo-lang tl'genover deze éne ze- l.erheid al die onzekerheden staan, zo-lang mt>t name dt' g·t,hele bevol~

king der vroeger-rt-Jmblilu•inse ge- biedtm niet weet, of gans (leze be- vrijding door de Nederlandse troepen wel duurzaam ls - zo lang zal zij voorzichtig en_ terughoudend bl,jven.

En daar he<'ft zij gelijlc Ju.

Dezelfde onzekerheid werkt in de gebieden, welke niet tot het republil<einse territoor hebben be·

%5 FEBRUARI 1949 - Pag. I

hoord. In diezelfde Federale Gebie- de-n, waar wij de Interim-Regering mede voorbereiden. En zij werll:t ool{

daar fataal.

Want ook in Pasoendan, in Oost- Indonesië en in andere deelstaten vraagt de bevolking en vragen <le intellectuelen zich af: wat zullen de Nederlanders doen? Zullen zij blijven? Zullen zij hun beloften nako- men? Zullen zij het hoofd bieden aan . alle kwade machten? Of zullen zij aanstonds toch een ontwikkeling be- vorderen, die de oud-Republikeinse leiders weer almachtig maakt in de vroeger Republikeinse gebieden?

Geschiedt dit laatste --- keert de zich noemende Republiek weer als·

zodanig terug, keert zij maar terug zelfs in een deel van haar verloren machtsgebied - dan weet men in de deelstaten zeer goed, dat haar leiders zich weer even onverzoenlijk, even haatdragend en even machts- begerig zullen gedragen als vóór de·

politionele actie begon. En da.n vreest men, dat die macht zich al spoedig weer op allerhande manieren zal uitstrekken naar andere streken, En dan vreest men daarbij voor de eigen positie, het eigen bestaan, rh' eigen veiligheid.

Hit is geen Vei'OiltWrstelling. Uit is bewezen zelcerheid. Bewt-zen door de houding van het parlcment in Oost- IndonP-sië. Thans wederom bewc,zen door het zic.h tweneens mt>t de naam parlemNtt sierende lichaam in Pa·

so<·m1an. In bt4tle deelo;taten hebben de in die eolleg·es zieh geëxponeer•l Yodeude Indont~siërs het zekere voor ltet onzelu•rt• genomen en in meer- dedwid gestt-md vool\ resoluties, di"

zich tegen df' Nederlanders lceerdc•n.

O••l' daa.t· voorzic·htighPid, ook

!laar·: an~st.

\Vant verreweg de grootste mePr- derheid, waarlijk niet alleen van de

\'olkcn Z('lf, maar ook in die inder- tijd gevormde ,.parlementen", is doodsbang voor een terugkeer van de Republiek Zo bang, dat men zich tevoren persoonlijk veilig wil stellen.

Zo bang. dat men aanstonds de moed niet meer opbrengt, om samen met de NNkrlanders een constructieve·

opïc;;slng te zoeken. Zo bang, dat men, door angst gedreven, diezelfde Repübliel• weer binnenhaalt. Omdat men, vre:.:end dat de Nederlanders toch niet bij machte zullen blijken haar agitatie te weerstaan, zich dan maar liever beijvert om zich persoonlijk aan haar boosheid en haar wraalt ti' onttrekken.

Et· zal, na de scha.del,jke stagnatie~

van de lastste weken, van Neder·

landse z~jde een zee.r sterke in<Jpan- ning nodig zijn. Allereerst zal ge·

zorgd moeten worden dat niet, na 1llle offers welke zijn gebraeht, OJ)

het laatste ogenblll• ons beleid toch nog van oml-Republilieinsc zijde gEl·

·floustreet·d wordt. HerluPeg dezelfdt'l RPpublieli ooli Inaar• een deel vall haar misbruii-te macht, zo war·•• dit verraad. Vt-rraad, door Nederlàn- ders, van alle Indont-siërs die ons ''ertrouwdeu. En voorfs zal er vool' gezorgd mO<'ten worden, dat in Fe- deralistische kr'ing·en dit verh'ouweu - de laatste wek<'n :r.eer geschold - weer ter·ugkt>ert. Versnt•lde over- dracht van souvereinlteit aan de :F<'·

dt-ratit>, gebonden aan· een aceoor1l over· dt· Unie en de financieel-eeono- mische verhouding - het program is uitvoerbaar, zo wij allert-erst de Indonesiërs zelf overtuigen \'au on·t.e

vastberadenheid. d. K.

(4)

VRIJHEID EN DEMOCRATIE 25 Fl

Ontwerp Gemeente-Prog1

Op Vrijdag 8 April en Zaterdag 9 April a.s. ::al de Volkspartij voor Vrijheid ei1 Democratie te Utrecht haar jaarlijkse al- fJemene vergadering houden, waarin o.m.

het Ontwerp-Gcmeente-Program uan d·~

Partij ::al worden behandeld.

Gezièn de belangrijkheid van bovenge·

noemd agenda-punt en gezien het feit,

dat de Genreentcraadsuerkiezingen in Nederland weldra on::c aandacht zullen uragen. leek het ons' nuttig hierbij dit ontwerp-program. dat door een vanwege het Hoo[dbcstmzr van de Partij ingestel- de commissie werd ontworpen, in extenso

af te drukken.

Vooruitstrevendheid kenmerk van onze els en ^•

I. Rijk en Gemeente

l. De bevoegdheid der gemeente, berustend op de Grondwet en de Gemeentewet, om haa.e plaatselijke belangen naar eigen behoeften en inzicht te behartigen, blijve voorop uesteld.

a. Het Overheidsbeleid ten aanzien der gemeenten zij gericht op spoedig herstel va;1 de gemeentelijke autonomie;

b. De gemeentelijke Overheid dient van haar recht om de plaatselijke belangen zelf t·~

behartigen, op zodanige wijze gebruik t~

maken, dat het herstel van de gemeentelijke autonomie daardoor wordt bevorderd en noodlijdendheid der gemeenk worde vermeden.

2. De hoekstee1i van de ge~eentelijke autonomie blijft de financiële zelfstandigheid ..

Aan de gemeenten worde derhalve een eigen belastinggebied, dan wel de inkomsten van bepaalde bEllastingbronnen toegekend, waar- uit de kosten van de gemeentelijke huishoe · ding kunnen worden bestreden.

a. De verzorging van de algemene Rijksbe:- langen dient te worden bekostigd door het Rijk; deze kosten behoren niet ten · laste der gemeenten te worden gebracht:

b. De verdeling van de overheidslasten tus··

sen Rijk en gemeenten dient uitsluitend te geschieden na<~r voorschriften. berustend op de wet.

11. 1aak der Gemeente

1. De verzorging der algemene plaatselijke be · langen is taak der gemeente. ,

Indien bijzondere personen of verenigingen verzorging van bepaalde plaatselijke belan--·

gen op zich hebben genomen, bepale de ge~

meente zich tot aanmoediging, en waar no~

dig, ondersteuning.

De taak der gemeente zij hierbij slechts aan~

vullend.

Tegen onnodige of overdreven overheidsbe- moeiing dient krachtig stelling te worden genomen.

2. Deelneming der burgerij aan het bestuur van de gemeente dient te worden bevorderd dooc de ingezetenen zoveel mogelijk te betrekken bij het bestuur van de verschillende takken van gemeenschapszorg.

In daarvoor in aanmerking komende gemeenten worden voor die delen der gemeente, Wklke buiten de kern (kom) der gemeente gelegen zijn of waarin van de overige delen afwijkende belangen zijn te beharti~

gen, cammissiën van advies (wijkraden), in ..

gesteld, waarin uitsluitend zitting ht'bben in- woners uit de betrokken delen.

3. Bij de medewerking aan de uitvoering van wetten behoort enerzijds recht te worde11 gedaan aan de bedoeling van de wetgever.

anderzijds aan de betekenis van plaatselijke

omstandighede~.

4. Bij het stellen van gebods~ en verbodsbepa- lingen dient bevordering van de rechtszeker- heid en vermijding van willekeur te worden nagestreefd.

5. Ten einde te komen tot behartiging van die gemeenschappelijke belangen, welke de fi- nanciële of algemene draagkracht van de af~

•onderlijke gemeente te boven gaat, of in

onderling verband op doelmatiger wijze kan geschieden, worde samenwerking met na- burige gemeenten bevorderd.

6. Samenvoeging v<~n gé'lneenten vinde slechts dan plaats, indien zulks ten volle in het wer- kelijk belang der betrokken gemeente zij.

Annexatie van een deel van een gemeente door een andere is slechts geoorloofd, indien gemeenschappelijke samenwerking der betrokken gcmeenten uitgesloten i,s, terwijl het algemeen belang uitdrukkelijk samenwerkinq vordert.

.lil. Finandën

1. De kosten der gemeentelijke huishoudin!J dienen te worden aangepast aan de draagkracht der bevolking.

2. Bij het beheer der financiën en in alle ge- m<:entelijke diensttakken dient zuinigheid en doelmatigheid te worden betracht.

3. Bij de voorziening in behoeften van het ogenblik dient rekening te worden gehouden met de uitgaven, welke voor een verdere ontwikkeling der gemeente in de toekomst nodig zijn.

De mogelijkheid van beperking der uitgaven voor de eerste jaren en vorming van reserves voor volgende jaren worde daarbij overwo- gen.

4. Slechts die uitgaven worden ten laste van de kapitaaldienst gebracht, wdke aanwijsbaar nut in de toekomst afwerpen en waarvan de mogelijkheid van financiering is te voorzien.

. 5. De gemeentelijke belastingheffing dient te geschieden naar de volgende beginselen:

a. gestreefd moet worden naar gelijkmatige belastingdruk over de verschillende be- lastingjaren;

b. verteringsbelastingen dienen, ten einde belastingheffing naar draagkracht te be- vorderen, naast belastingen naar het in- komen te worden toegepast;

c. bij de heffing van opcenten op Rijksbe- lastingen worde vermeden, dat het bedrijfsleven onevenredig zwaar wordt he~

last;

cl. belastingen, welker omvang of soort uit- breiding der werkgelegenheid belemme- ren, worden afgewezen;

e. de gemeente dient, overeenkomstig het gestelde in de Gemeentewet, geheel vrij · te zijn om zelf te bepalen of, en zo ja, in welke mate, belasting op vermakelijkhe- den ::al worden geheven.

IV. W oningboww en Volkshuisvesting

1. Medegewerkt dient te worden aan krachtige voortgang van de volkswoningbouw.

<1. Woningbouw worde bevorderd o.m. door

de beschikhaarstelling van bouwrijpe grond;

b. De voorwaarden voor het verkrijgen van deze bouwgrond dienen voor particulieren niet bezwarender te zijn dan voor woning~

bouw-verenigingen.

2. Bij toewijzing van het bouwvolume worde in de eerste plaats rekening gehouden met die gemeenten, waaraan door oorlogshande~

Jingen schade is toegebracht, alsmede in het algemeen met de groei der gemeente.

TWAALF llELAl'

3. De gemeente ga sierhts zelf over van woningen, indien gebleken ü geen andere wijze in de behoeft!

doende wijze kan worden voorzien 4. De gemeente ondersteune het str€

het bezit van een ciHen woning, bouwen van woningen met behulp v kassen.

5. Opdat samemvoninH geleidelijk ' worde volle a<~ndacht gegeven aan splitsing.

6. Medewerking dient te worden ver a. aan verbetering v••n onvoldoenc

gen;

b. aan opruiming van krotwoninge c. aan geldelijke steun voor onbev verklaringen, ter sanering vat buurten.

7. De gemeente bevorckre electrificati leg van waterleiding en rioleringen 8. Tijdige vaststelling .---- en zo vaak

blijkt wijziging .---- van uitbreidin!

en bebouwingsvoorschriften dient t bevorderd.

Bij het uitbreidingsplan worde ' terrein voor vestiginn van winkels ^t ven aangewezen.

9. De gemeente neme het initiatief tot stelling - en werke mede aan de ^t - van best<~ande streekplannen.

1 0 In het belang van de volkshuisvesti nauwgezette naleving van de vooJ der Woningwet noodzakelijk gea<

V. J/olksgezondheill

1. Alle maatregelen, welke de gezond stand der bevolking kunnen verbetel inwerking van schadelijke invloedeJ tegen gaan, behoren te worden gen Daarbij dient op de voorgrond te ontwikkeling van de zin voor reinh1 verzorging van het lichaam, in het bij het kind.

EN DE PLAATS

Om verschillende redenen, die reeds eerder in dit 1lad genoemd zijn, bleek een 1rganisatie van de vrouwen in

·Je V.V.D. gewenst te zijn. De-

~e heeft dan ook, zoals gemeld,

•·orm gekregen.

Aan het hoofd staan de vcr- I egcnwoordir:;sters van de cen- trüles, die daartoe in een algc- mene vcrgadering van clie een- [ ral es z.angewczen worden. Het

•s niet voorgeschreven, dat zij bestuurslid van haar centl'al8 moeten zijn, maar wel gewenst.

Het c1ageiijks bestuur bestaat uit de vrouwelijlw leden van de Kamer, van het dagelijks bestuur en van het Hoofdbestuur

\·an de partij, die zich nog an- rtere leden kunnen toevoegen.

Op deze wijze is er ·nauw contact met rle partij-instan- ti-es. terwijl all c vrouwelijke partijleden met als tussenscha- kels de centrale-vertegenwoor·

digsters en de vrouwelijke be- stuursleden van de afdelingen er deel van uit maken.

00~

D.I

sp~ Wel

ga~

ve~

af <I ges gro van re ledi de heli gan niel