Onderwerp
Nieuwe aanpak participatie en integratie van statushouders.
Aanleiding
De gemeente heeft een verantwoordelijkheid in de participatie en integratie van
statushouders. Per 2021 wordt de gemeente ook verantwoordelijk voor de Wet inburgering. In de begroting van 2019 hebben wij aangegeven een actieplan te ontwikkelen, zodat statushouders beter kunnen meedoen en integreren. In deze brief informeren wij u over dit actieplan.
Als we blijven doen wat we deden…
De arbeidsparticipate van (voormalig) statushouders blijft op de korte en lange termijn achter bij die van andere groepen in de samenleving. Uit onderzoek van CBS onderzoek (2018)1 blijkt dat 2,5 jaar na aankomst slechts 11% van de volwassen statushouders betaald werk heeft gevonden. Het betreft dan vaak nog deeltijdwerk of uitzendwerk.
Ongeveer een derde van het uitkeringsbestand van de gemeente Haaren bestaat momenteel uit (voormalig) statushouders. Dit geldt overigens voor veel gemeenten in Nederland. De oorzaken hiervan zijn divers. Enerzijds komt dit door in de persoon gelegen factoren, zoals arbeidsverleden, taalvaardigheid, sociaal netwerk, gezondheid (en financiële problematiek en culturele verschillen.
Anderzijds komt dit door (landelijk) beleid dat een snelle integratie en participatie in de weg staat.
Afgelopen jaren is veel onderzoek verricht wat gemeenten kunnen doen om de participatie en
integratie van statushouders te bevorderen. Een succesvolle aanpak wordt gevormd door zes pijlers:
Daarom hebben we een nieuwe, andere aanpak ontwikkeld die hierop aansluit.
Een analyse hoe we eerder werkten: Klantreis Statushouders
Om inzicht te krijgen in onze huidige aanpak rondom (arbeids)participatie en integratie en de effecten daarvan hebben wij in het voorjaar van 2018 een ‘Klantreis Statushouders’ gemaakt. De Klantreis is gemaakt samen met de ketenpartners Vluchtelingenwerk, WSD en een interculturele
begeleidingspartner. Het vormt een onderdeel van het project Prototypen WSD.
Het afleggen van de klantreis gaf inzicht in:
- welke ondersteuning een statushouder van wie wanneer krijgt - de mate van efficiëntie en effectiviteit van de huidige werkwijze - ervaren knelpunten bij cliënt, gemeente en ketenpartners
Kort samengevat liet de klantreis zien dat de situatie van een statushouder relatief complex en afwijkend is ten opzichte van een doorsnee inwoner die zich meldt bij de gemeente: een statushouder heeft een huis nodig, heeft geen inkomen of vermogen, spreekt de taal niet, kent de weg niet, moet een sociaal netwerk opbouwen, moet zich (her)oriënteren op werk, heeft spanning rondom eventuele gezinshereniging, krijgt met veel instanties en organisaties te maken, moet inburgeren en heeft bovengemiddeld vaak (psychische) gezondheidsklachten etc.
1SER (mei 2018): Signalering Vluchtelingen en Werk: een nieuwe tussenbalans. Inventarisatie en analyse initiatieven gericht op vergroten maatschappelijke participatie statushouders. Nb. Percentage verschilt naar herkomstland van de statushouder.
Vroegtijdig Parallel Integraal
Doorlopend Cultuur-
sensitief
Keten- samenwerking
Wat kan er beter: 3 actielijnen
Na het maken van de Klantreis werden gezamenlijk de volgende drie actielijnen (verbeterpunten) benoemd:
1. Persoonlijk inburgeringsplan
Eén integraal plan op alle leefgebieden, waarbij inburgering gecombineerd wordt met werk, stage of (sociale) activiteiten.
2. Aanbodversterking
Zicht op instrumenten, benutten van instrumenten, uitwisselen effectieve werkwijzen, zorgen voor sluitende weekindeling.
3. Ketensamenwerking
Eén plan, één aanpak, met één mond uitdragen. Introductie casusoverleg met ketenpartners, vertrouwen op elkaars intake en warme overdracht realiseren.
Wat hebben we nodig: dedicated team statushouders
Om de nieuwe aanpak en het uitvoeren van de actielijnen mogelijk te maken is per november 2018 de pilot ‘dedicated team’ voor statushouders gestart. Het dedicated team houdt zich specifiek bezig met de ondersteuning van statushouders naar (economische) zelfredzaamheid. Hierbij schakelen zij op de alle leefgebieden (huisvesting, inkomen, gezondheid, werk, taal, sociaal netwerk etc.) waar
ondersteuning nodig is.
Het dedicated team bestaat uit een aantal vaste consulenten uit het brede sociaal domein. Samen stemmen zij onderling de ondersteuning rondom statushouders af met de diverse externe partners.
Met deze ondersteuningsaanpak kunnen we ook beter de regionaal en landelijk ontwikkelde kennis benutten (bijeenkomsten, workshops, literatuur) over het effectief ondersteunen van statushouders.
We voeren deze pilot, die één jaar duurt, samen uit met de gemeente Boxtel en Sint-Michielsgestel.
Na één jaar – rond december 2019 worden de resultaten van de pilot geëvalueerd. De pilot maakt ook onderdeel uit van de ingezette transformatie van het sociaal domein.
Relatie tot Participatie Werkt!
Er is bewust voor gekozen om statushouders – voor de duur van de pilot - vanuit het dedicated team te ondersteunen en niet vanuit het initiatief ‘Participatie Werkt!’ Het Participatiebedrijf Participatie Werkt! is er om inwoners (met een uitkering) te ondersteunen richting werk of een zinvolle invulling van de dag. Typisch aan de werkwijze van Participatie Werkt! is dat de coaches samen met de inwoners ontdekken wat hij/zij wil en wat hiervoor nodig is.
Statushouders zijn bij vestiging in Nederland doorgaans niet zelfredzaam. Ze spreken de taal niet en hebben structureel op veel en diverse terreinen ondersteuning nodig. Daarnaast weten veel
statushouders niet wat ze met hun huidige kennis en vaardigheden van hun toekomst in Nederland kunnen verwachten. Invulling geven aan ‘samen ontdekken’ zoals bij Participatie Werkt! gebeurt, komt daarom minder goed van de grond. Daarom geloven wij dat statushouders meer gebaat zijn bij de aanpak van het dedicated team.
Relatie tot Wet inburgering
In 2021 wordt de gemeente (weer) verantwoordelijk voor de Wet inburgering. De beoogde uitgangspunten van de nieuwe wet zijn:
- plan inburgering en participatie: naast inburgering ook (on)betaald werk, stage of studie doen - financieel ontzorgen: doorbetalen vaste lasten vanuit de uitkering voor bepaald periode - verhoging taalniveau van A2 naar B1: voor betere aansluiting op naar de arbeidsmarkt Het actieplan zoals hieronder geschetst sorteert al sterk voor op de nieuwe Wet inburgering. De minister heeft de gemeenten ook opgeroepen om in de aanloop naar de wetswijziging binnen haar wettelijke kaders de regie op te pakken op het thema inburgering.
Wat gaan we precies doen: actieplan
Het dedicated team ondersteunt minimaal 26 statushouders met een uitkering in de gemeente Haaren. Dat is 86% van het totale aantal statushouders per 01-03-2019.
Het dedicated team richt zich op twee groepen statushouders:
1) Statushouders die zich nieuw vestigen in de gemeente 2) Statushouders die (bijna) klaar zijn met de inburgering
We hebben deze keuze gemaakt enerzijds uit oog punt van preventie en anderzijds om uitstroom te realiseren, en het laatste liefst zo duurzaam mogelijk. Met de nieuwe aanpak streven we er naar nieuwe statushouders eerder en meer zelfredzaam maken, zodat zij minder lang afhankelijk zijn van een uitkering, preventie dus. Tegelijkertijd anticiperen we al op de nieuwe Wet inburgering. Daarnaast verwachten we dat we statushouders die (bijna) klaar zijn met de inburgering in de huidige
arbeidsmarkt duurzaam kunnen doorleiden naar werk of zelfstandig ondernemerschap, wat leidt tot (gedeeltelijke) uitstroom uit de uitkering.
In onderstaande tabel wordt per actielijn uitgelegd wat we gaan inzetten voor de twee groepen statushouders:
Deelgebied Inhoud Actielijn 1
Persoonlijk inburgeringsplan
- Ondersteuningsbehoefte van nieuwkomers op alle leefdomeinen in beeld brengen. Waar noodzakelijk, extra ondersteuning inzetten / ontzorgen;
- On- en lagergeletterde nieuwkomers, waar mogelijk, toeleiden naar een duaal inburgeringstraject. In dit traject wordt de inburgering gecombineerd met het leren van de taal op de werkvloer.
- Meer geletterde nieuwkomers naast hun inburgeringstraject een traject aanbieden gericht op arbeidsmarktoriëntatie en versterking werknemersvaardigheden. Doel is om hen naast inburgering ook toe te leiden naar (onbetaald) werk / stage /scholing.
Actielijn 2 Aanbod- versterking
- Aanbieden extra programma met workshops over de Nederlandse samenleving (naast het Participatieverklaringstraject van
Vluchtelingenwerk), waar mogelijk.
- Opzetten van een Leerpunt, waar ook statushouders terecht kunnen met vragen over taal, rekenen of omgaan met digitale media.
- Begeleiden van statushouders die (bijna) klaar zijn met de inburgering naar duale leerwerktrajecten in kraptesectoren zoals logistiek, bouw, techniek, zorg en dienstverlening (project Agrifood Capital). Dit resulteert in een baangarantie en een Entree-diploma (Mbo-1) en/of doorgroei naar een startkwalificatie (Mbo-2).
- Anderszins doorleiden van statushouders naar betaald werk, zelfstandig ondernemerschap, opleiding of vrijwilligerswerk.
- Waar noodzakelijk, extra ondersteuning vanuit WMO inzetten om zelfredzaamheid te verhogen of te stabiliseren.
Actielijn 3 Keten-
samenwerking
- Intensiveren van de samenwerking met (de vrijwilligers van) Vluchtelingenwerk, WSD en ContourdeTwern. Waar nodig, casusoverleggen met de partners inzetten.
- Investeren in kennisontwikkeling over cultuursensitief werken en samenwerken rondom statushouders.
Wat willen we bereiken?
Met onze aanpak verwachten we de volgende directe effecten:
Meer statushouders die actief meedoen in de gemeenschap
Meer statushouders die financieel zelfredzamer zijn
Meer statushouders die duurzaam uitstromen
Minder statushouders met meervoudige problematiek
In termen van maatschappelijke kosten en baten verwachten we de volgende indirecte effecten:
Hogere kwaliteit van leven: (mentale) gezondheid, meer eigenwaarde en zelfvertrouwen
Hogere productiviteit: lagere uitkeringskosten, hoger inkomen statushouders, hogere productiewaarde
Voorkomen maatschappelijke (zorg)kosten: zorg-, trajectkosten voor schuldhulpverlening, re- integratie, participatie, huisuitzetting, doorverwijzing dure gezondheidszorg
Criminaliteit & overlast: kosten politie & justitie, leefbaarheid in de wijk
Hoe gaan we dat meten?
Ten aanzien van het meetbaar maken van de effecten gelden een aantal kanttekeningen:
- Begeleiding van statushouders naar (financiële) zelfredzaamheid vraagt om veel geduld en een lange adem. Dit blijkt uit diverse wetenschappelijke onderzoeken. In één jaar tijd verwachten wij dan ook geen grote of snelle effecten;
- Het vaststellen van de netto effecten van deze aanpak vraagt eigenlijk om een wetenschappelijk uitgevoerde effectmeting, zoals een Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA). Dit is een dure en tijdrovende aangelegenheid en had daarom niet de voorkeur.
Wel houden we gedurende de pilot houden we een aantal gegevens bij om in beeld te brengen wat de nieuwe aanpak oplevert ten opzichte van de oude werkwijze. We benutten hierbij zo veel mogelijk al beschikbare gegevens om de administratieve last van nieuwe registraties te beperken. Concreet betekent dat we vooral cijfers rondom uitkering en participatie in beeld brengen. Tot slot willen we ook met onze partners en mogelijk ook statushouders evalueren hoe zij onze aanpak ervaren en
waarderen.
Hieronder vindt u een nulmeting gedaan voor de start van de nieuwe aanpak en een eerste meting na de start van de nieuwe aanpak in maart 2019.
NA = nieuwe aanpak 0-meting
(01-11-2018)
1ste Meting (01-03-2019) t.o.v. 0-meting Aantal statushouders met uitkering totaal
(exclusief echtgenoten/partners) 32 30
Aantal statushouders met uitkering (NA)
(exclusief echtgenoten/partners) nvt 26
Instroom uitkering aantal statushouders (NA)
(exclusief echtgenoten/partners) nvt 0
Uitstroom uitkering aantal statushouders (NA)
(werk, opleiding, zelfstandige ondernemerschap, verhuizing) nvt 2*
Werk (1x) Zelfst. bedrijf (1x) Participatieladder statushouders (NA)
Trede 6 Betaald werk zonder ondersteuning: betaald werk, zzp’er, ondernemer
32 1
100%
3 %
26 1
100%
4 % Trede 5 Betaald werk met ondersteuning: inburgering met
part-time baan, werk met aanvullende uitkering gemeente 6 19 % 4 15 % Trede 4 onbetaald werk: bijv. werk met behoud van
uitkering, stage, leerwerkplek, vrijwilligerswerk 6 19 % 5 19 % Trede 3 deelname georganiseerde activiteiten: bijv.
inburgering, actief verenigingslid, cursus of opleiding 14 44 % 13 50 % Trede 2 sociale contacten buitenhuis: bijv. bezoek
vrienden/buren, incidenteel deelname activiteiten 5 16 % 3 12 % Trede 1 geïsoleerd: geïsoleerd levend (bijv.
vereenzaamd, alleen internetcontact) 0 0 % 0 0 %
Toelichting:
Rij ‘uitstroom uitkering aantal statushouders’: tussen de 0-meting en start van het dedicated team zijn twee statushouders uit de uitkering gestroomd. Dit positieve resultaat is niet toe te schrijven aan het dedicated team, maar aan een in het verleden ingezet traject.
Rij ‘instroom uitkering aantal statushouders’: Gedurende het jaar kan instroom plaats vinden doordat nieuwe statushouders worden gehuisvest of doordat statushouders terugvallen in de uitkering.
Rij ‘Participatieladder’: de trede waarop een statushouder zich bevindt, kan gedurende het jaar veranderen door start of eind van een traject.
Wat kost het?
Het dedicated team en haar partners werkt zoveel mogelijk binnen de financiële kaders van de Participatiewet, Wmo en Jeugd, het subsidiekader en de overige financiële kaders. Daarnaast
gebruiken we de extra financiële middelen die het kabinet recent beschikbaar heeft gesteld in aanloop naar de nieuwe Wet inburgering. Het kabinet stelt 40 miljoen euro beschikbaar aan gemeenten voor de periode 2019-2020, waarvan 20 miljoen in 2019 en 20 miljoen in 2020. Dit wordt verdeeld naar rato van de inwonersaantallen van de gemeente via een decentralisatie-uitkering.
