EIND-RAPPORT. De markt voor een buisleidingenstraat langs de Betuwe is er ten dele en kan zich onder voorwaarden verder ontwikkelen.

o£^-U*-h

Vfe7 _y%r

y

EIND-RAPPORT

De markt voor een buisleidingenstraat langs de Betuwe is er ten dele en kan zich onder voorwaarden verder ontwikkelen

voor

Ministerie van Verkeer en Waterstaat

Directoraat-Generaal voor het Vervoer Hoofdafdeling Havens en Integraal Beleid (G6)

door

Knight Wendling Consulting BV

Amsterdam, 10 juli 1997

____________________\*7

————————————————————————————w———

v

Inhoudsopgave

Samenvatting

1. Inleiding 1

2. Een globale goederenstroomanalyse en de interviews met potentiële gebruikers indiceren een eerste concrete marktbehoefte voor een buisleidingenstraat

2.1 Inleiding 3 2.2 De globale goederenstroomanalyse laat een significante toename zien voor

(petro)-chemische producten in 2015 3 2.3 De interviews wijzen op interesse van met name de traditionele buisleidingge-

bruikers 5

3. Bij de ontwikkeling van supply chain-concepten voor de (petro)chemische industrie zullen buisleidingen een steeds grotere rol gaan spelen.

3.1 Inleiding 8 3.2 Buisleidingtransport is interessant rond het kraakproces 8 3.3 Ontwikkelingen binnen de (petro)chemie wijzen op een verdere integratie

tussen ondernemingen 9 3.4 Huidige initiatieven illustreren de geschetste ontwikkelingen 10

4. Het buisleidingenstraat-concept wordt gewaardeerd als een belangrijk initiatief maar gaat (wellicht) niet ver genoeg

4.1 Inleiding 12 4.2 De voordelen van een buisleidingenstraat worden in de interviews bevestigd 12 4.3 De Betuwe-leidingenstraat is op de Europese kaart slechts een beperkt traject 13 4.4 Investeringsbedragen voor de gebruiker vormen vaak nog een barrière in verge-

lijking met alternatieve transportmodaliteiten 14

5. Aanbevelingen 16

Knight Wendling. 10-07-1997 daiakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc

\*7

5&7-

Samenvatting

De markt voor een buisleidingenstraat langs de Betuwe is er ten dele en kan zich onder voorwaarden verder ontwikkelen. Dit blijkt uit:

• De globale goederenstroomanalyse en de interviews met potentiële gebruikers, die een eerste concrete marktbehoefte voor een buisleidingenstraat indiceren;

• De ontwikkeling van supply chain-concepten voor de (petro)chemische industrie waarin buisleidingen een steeds grotere rol zullen gaan spelen;

• De waardering van geïnterviewden voor het buisleidingenstraat-concept, dat gezien wordt als een belangrijk en goed initiatief maar wellicht niet ver genoeg gaat.

Op basis van de marktstudie stelt Knight Wendling voor:

1 een in omvang beperkte buisleidingenstraat aan te leggen langs de Betuweroute.

De gedachten gaan uit naar een breedte van 10 meter waarin plaats kan zijn voor een 8-tal leidingen;.

2 een platform op te richten voor voortgaand overleg tussen overheid en industrie omtrent:

• de uitwerking van mogelijkheden voor de PTT;

• een mogelijke gezamenlijke aanpak voor de opzet van een propyleenleiding tussen industrie en overheid;

• participeren in de discussies van Olie- en Chemische industrie over de rol van buisleidingen in nieuwe supply chain concepten;

3 de kloof in kosten tussen transport per pijpleiding en andere modaliteiten te verkleinen door:

• het nemen van initiatieven van de zijde van de overheid om met buisleiding- gebruikers in Nederland en Duitsland tot gezamenlijk gebruik van buisleidin- gen te komen;

• nog een stap verder te gaan dan het buisleidingenstraat-concept. Dat

betekent dat de overheid geheel of gedeeltelijk zou moeten participeren in de aanleg van een buisleiding.

4 een onderzoek uit te voeren naar de realisatie van buisleidingen in de VS omdat de kosten daar substantieel (25-50%) lager zouden zijn.

Knighl Wendling, 10-07-1997 datakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc

\¥7

1. Inleiding

De managementgroep van de Betuweroute heeft op verzoek van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat een onderzoek gedaan naar de meerkosten van de basisvoor- zieningen voor een buisleidingenstraat langs de Betuweroute. De kosten zullen in de orde van grootte van 100 miljoen gulden bedragen. Omdat dit in absolute zin een aanzienlijk bedrag is, wil het ministerie pas tot aanleg besluiten als op een accepta- bele termijn in een duidelijk aanwijsbare behoefte kan worden voorzien.

Om een indruk te krijgen van de behoefte aan een buisleidingenstraat is aan Knight Wendling gevraagd om een beperkt marktonderzoek uit te voeren binnen belang- hebbenden uit de industrie en betrokken overheidsinstanties als Economische Zaken, Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam en de Stichting Buisleidingenstraat Zuid West Nederland.

De vraagstelling van Verkeer en Waterstaat was zeer concreet:

1 in welke sectoren moeten de geïnteresseerde bedrijven gezocht worden en om welke potentie kan het gaan?

2 om welke stoffen, diameters en doorzet kan het gaan?

3 wat zijn de herkomsten/bestemmingen of welke lengte van de strook zal worden benut?

4 welk voordeel is er per leidinggebruiker te behalen t.g.v. de aanleg van de buisleidingenstrook?

5 welke bedrijven zijn aanwijsbaar geïnteresseerd in gebruik/exploitatie van een leiding?

6 hoe hard is deze interesse, wanneer kan het eerste gebruik plaats vinden?

7 wordt de spoorweg (Betuweroute) concurrentie aangedaan?

Voorafgaand aan het marktonderzoek heeft een gesprek plaatsgevonden met de interim-manager van de stichting "Buisleidingenstraat Zuid-West Nederland" om een zo scherp mogelijk beeld te krijgen van het functioneren van de reeds bestaande buisleidingenstraat ' Zuid-West Nederland'.

Daarna is voor een eerste scanning van de mogelijkheden een aantal branche- organisaties benaderd in Nederland en Duitsland. Vervolgens is een groot aantal ondernemingen benaderd (zie bijlage A), waaruit tenslotte 12 ondernemingen en instellingen zijn geselecteerd voor een interview.

Knight Wsndling. 10-07-1997 datakwa/mta7010/wp/eindrap.doc

_____________________\£7

v

Tijdens de interviews bleek al snel dat de vraagstelling van een dermate strategisch gehalte was, dat er maar in beperkte mate concrete antwoorden gegeven konden worden. Het strategisch gehalte komt tot uiting in de investeringsbedragen die voor een buisleiding benodigd zijn (gemiddeld hfl 1 mln/km) en de kansen en bedreigingen die het Betuwetraject kan bieden t.a.v. de (petro)chemische industrie in Duitsland en wellicht ook elders in Europa. Daar komt nog bij dat de beleidsvorming/-heroverwe- ging binnen de industrie over het gebruik van de modaliteit buisleidingen binnen supply chain-concepten pas de laatste tijd op gang begint te komen.

De antwoorden op de vragen van het Ministerie zijn, voorzover mogelijk concreet, verwerkt in hoofdstuk 2. Om een indruk te krijgen van de ontwikkelingen van de supply chain-structuren van olie en (petro)chemie, wordt verwezen naar hoofdstuk 3.

In hoofdstuk 4 worden een aantal reacties besproken op het concept van een buisleidingenstraat waarna in hoofdstuk 5 de aanbevelingen volgen.

Knight Wendling. 10-07-1997 dalakwa/mtd70t 0/wp/eindrap.doc

_____________________\¥7

———————————————————————————————————————————W—————

v

2. Een globale goederenstroomanalyse en de interviews met potentiële gebrui- kers indiceren een eerste concrete marktbehoefte voor een buisleidingenstraat

2.1 Inleiding

Op basis van een globale goederenstroom analyse wordt in paragraaf 2.2. een eerste indicatie gegeven over de omvang van goederenstromen in oostelijke en westelijke richting. Vanuit dit globale beeld is vervolgens afgedaald naar het bedrijfsniveau en zijn 9 interviews gehouden met relevante bedrijven.

2.2 De globale goederenstroomanalyse laat een significante toename zien voor (petro)- chemische producten in 2015

Voor de globale goederenstroomanalyse is gebruik gemaakt van het NEA Transport Economisch Model. In dit model is het transport per pijpleiding overigens niet opgeno- men. De analyse is uitgevoerd op 2-cijferig NSTR-niveau. De aandacht is gegaan naar groepen van producten die traditioneel van pijpleidingen gebruik kunnen maken.

Deze keuze is gemaakt naar aanleiding van de bevindingen uit het rapport: 'Een onderzoek naar de huidige en potentiële omvang van het goederenvervoer per buisleiding in Nederland' (NEA/HASKONING 1993). Daaruit blijkt dat van de traditio- nele buisleidinggebruikers op de korte termijn de meest concrete antwoorden te verwachten zijn.

Betrokken zijn de groepen:

• ruwe aardolie (NSTR 31)

• energiegassen (NSTR 33)

• chemische basisproducten (NSTR 81)

• andere chemische producten (NSTR 89)

De geanalyseerde goederenstromen omvatten bulk en containers tussen Rijnmond/IJ- mondgebied en Ruhrgebied, Nordrhein Westfalen en Rheinland Pfalz. In de groepen 31 en 33 zijn nauwelijks ontwikkelingen. Het volume is niet groot, de wijzigingen zijn klein en er is een licht dalende trend te constateren. Dit wordt verklaard doordat verreweg het meeste transport al per pijpleiding plaats vindt zoals via de pijpleiding van de 'Rhein Main Rohrleitungsgesellschaft' van Rotterdam naar ondermeer Duis- burg, Köln, Wiesbaden en Ludwigshafen. Er kan dus nog hoogstens sprake zijn van substitutie voor het gedeelte dat nog niet per pijpleiding wordt vervoerd. Uit de interviews is gebleken dat substitutie inderdaad een rol kan spelen omdat gezocht wordt naar meer betrouwbare transportmodaliteiten. Strenge winters kunnen aan- en

Knignt Wendling, 10-07-1997

datakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc 3

-vir- \*7

v

afvoer per schip bemoeilijken. De basis- en andere chemische producten laten in de richting van de 'Oost-West-corridor' de volgende stromen zien:

NSTR 81

89

Vervoerswijze weg

binnenvaart spoor

weg

binnenvaart spoor

1986

2,7 4,3 0,7

0,8 2,6 0,1

2015

8,2 11,1 2,3

5,5 1,6 0,8

Tabel 1: Ontwikkeling in goederenstromen voor de groepen 81 en 89

Vervolgens is geconcentreerd op een select aantal achterlandverbindingen in Duits- land. Dit geeft in absolute aantallen het volgende beeld in het jaar 2015:

NSTR

81

89

vervoerswijze

weg

binnenvaart spoor

weg

binnenvaart spoor

Ruhrgebied

0,5 2,2

NordRhein Westfalen

1,1 1,7 0,2

0,9 0,2

Rheinland Pfalz

0,3 1,1

0,3 0,2

Tabel 2: De absolute stromen in miljoenen tonnen per vervoerswijze per bestemming

Conclusie:

De geconsolideerde stromen in de Oost-West-richting voor vloeibare en gasvormige (petro)chemische basisproducten hebben een omvang die interessant kan zijn voor een buisleiding. Voor een indicatie van het volume en de afstand waarbij buislei- dingen interessant kunnen worden, wordt verwezen naar NEA/ HASKONING. Zij spreken over een punt-punt vervoer met een minimale omvang van 50.000 en

100.000 ton per jaar voor een afstand van respectievelijk 50 en 100 km. In interviews werd echter ook gesproken over 250.000 tot 500.000 ton per jaar. Of dergelijke stromen voorkomen bij individuele ondernemingen is in de interviews nader onder- zocht.

Knight Wandling, 10-07-1997 datakwa/mtd70iO'wp/eindrap.doc

\S7 _yy

v

2.3 De interviews wijzen op interesse van met name van de traditionele buisleidingge- bruikers

Na deze eerste scanning is een lijst met bedrijven en instanties opgesteld die in aanmerking zouden kunnen komen voor een interview. Het betreft bedrijven/ instellin- gen uit:

• de olie-industrie

• de (petro)chemie

• de gasvoorziening

• de telecommunicatie

• de haven van Rotterdam

De groep (zie bijlage A) is allereerst telefonisch benaderd om te checken of men concrete interesse had in een buisleidingenstraat binnen de Oost-West-verbinding en voor welke stoffen dat interessant zou kunnen zijn. Vervolgens zijn 9 interviews gehouden met bedrijven, hetgeen de volgende resultaten oplevert:

Bedrijf Air Liquide

British Gas

DSM

Huls

Hoechst

stoffen N2 en O 2

supply van gas

afname van propyleen

afname van propyleen en

Butaan

afname van propyleen

traject R'dam Duitsland Engeland België- Duitsland

Betuwe met aftak- king DSM Rotterdam- Ruhrgebiet

Rotterdam Ober-hau- sen

doorzet -

wordt aan gerekend

-

2 x 150.000 ton/jaar

50.000 ton/jaar

diameters -

wordt aan gerekend

10 "

100 bar

-

-

doel nieuwe markt eigen lei- ding, een- voud in procedures

flexibele aan- en afvoer betrouw- bare supply eenvoud in procedures alter- natieve supply

Knight Wendling. 10-07-1997 datakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc

5&7-

NEREFCO

SHELL 1

PTT

Primagas GmbH

supply van oil-products

oil-products

glasvezel kabels

supply van propaan

Rotterdam Ruhrgebiet

Rotterdam Arnhem Ruhrgebiet Rotterdam- Nijmegen- Arnhem- Duitsland

Rotterdam ARA-raum

additionele capaciteit voor crude oil leiding

1,4 min m3

/jaar +?

l

90.000 ton/jaar

-

-

-3 leidingen van ieder 4 a 5 "

-

uitbreiding RMR-lei- ding, goedkoop transport goedkoop transport

snel kun- nen leggen

alternatief tankboten en -auto's Tabel 3: Geïnteresseerde bedrijven met bijbehorende stoffen, doorzet, diameters en doel van

een eventuele buisleiding in buisleidingenstraat (voorzover bekend)

Bedrijf Air Liquide British Gas

DSM

Huls

interesse

matige interesse grote interesse,

wil met andere potentiële ge- bruikers praten

-grote interesse

-grote interesse

-'on speaking terms' blijven over 'multi-core' oplossingen

condities

markt in Duitsland

'cost sharing' bij aanleg, per oktober '98 harde interesse

concurrerend t.o.v. andere modaliteiten

supply-mogelijkheden uit Rotterdam

deling van kosten met n- der e

ge

bru i- ker s

i*.*-' ^(/=•>

i e/^ V

Knight Wendling. 10-07-1997 aatakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc

Xfc7

v

Hoechst interesse niet zelf investeren in buis-

leidingen

NEREFCO grote interesse concurrerend t.o.v. binnen- vaart

SHELL grote interesse concurrerend t.o.v binnen- vaart, het combinatiemoge- lijkheden van volumes via het nieuwe internationale 'Rhein track'-cluster PTT zeer grote interesse

graag op korte termijn vervolg- gesprek

nationale organisatie is waar- schijnlijk ook geïnteresseerd

zo snel mogelijk anders ka- bels buiten de leidingstraat

Primagas GmbH

interesse voor nieuwe mogelijk- heden

alternatief mits goedkoper voor tankwagen cq binnen- schip

Tabel 4: Geïnteresseerde bedrijven met mate van interesse en condities

Conclusie

De interviews wijzen uit dat er zeker interesse is voor een buisleidingenstraat langs de Betuwe. De balans laat zien dat de PTT concreet geïnteresseerd is in 1 tot 3 leidingen naar Duitsland. Er is echter ook vrijwel zeker interesse vanuit de nationale netwerkorganisatie van de PTT om Utrecht, Arnhem en Nijmegen te faciliteren.

British Gas legt op dit moment via Zeebrugge een verbinding (' the interconnector') met het vaste land aan. Vanaf oktober 1998 is deze pijpleiding operationeel en is men zeer geïnteresseerd in een verbinding vanaf Zeebrugge via Rotterdam naar Duitsland.

Voorts is er behoefte aan een propyleenleiding voor Duitsland met een aftakking naar DSM. De volumes van individuele afnemers zijn, naar eigen zeggen, te klein om een buisleiding te rechtvaardigen. Daarom is men zoekende naar een gezamenlijke aanpak en een platform (cost sharing) waarop deze discussie verder kan worden gevoerd. Hetzelfde geldt voor het transport van oliedestillaten voor vloeibare en gasvormige brandstoffen. Binnen de internationale Shell-organisatie is hiervoor zojuist het zogenaamde 'Rhein track'-cluster opgericht. Belangrijkste doelstelling is kosten- verlaging door het combineren van volumes waardoor ook een pijpleiding 'feasible'

Knight Wendling. 10-07-1997 daiakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc

-vir- \f7

v

kan worden.

Knight Wendling. 10-07-1997 datakwa/mtd70iO/wp/emdrap.doc

-w— \W7

v

Bij de ontwikkeling van supply chain-concepten voor de (petro)chemische industrie zullen buisleidingen een steeds grotere rol gaan spelen.

3.1 Inleiding

In paragraaf 3.2 wordt eerst een gedeelte van de 'supply chain' beschreven om een indruk te geven waar buisleidingen een rol kunnen spelen. Vervolgens wordt in paragraaf 3.3 ingegaan op een aantal belangrijke ontwikkelingen in de structuur van de supply chain van olie en (petro)-chemie. Tenslotte wordt in paragraaf 3.4 een illustratie gegeven van een aantal recente initiatieven.

3.2 Buisleidingtransport is interessant rond het kraakproces

Om het gebruik van pijpleidingen te positioneren in de 'supply chain' wordt eerst een gestileerde weergave van de keten gepresenteerd.

etheen ^polyetheen

polypropeen

———*-

petro-chemie

Chemie

In bovenstaande figuur zijn 3 processen weergegeven: distillatie, kraken en polyme- risatie. Distillatie gebeurt met name in de olieraffinaderijen waar de ruwe olie gedestil- leerd wordt in verschillende fracties. Nafta is het belangrijkste 'raw material' voor het kraken. Het kraakproces 'knipt' de grote moleculen in kleinere moleculen. Zo wordt nafta gekraakt in ethyleen en propyleen. Het kraken is een buitengewoon kostbaar proces en is vele malen duurder dan het destillatieproces. Dat betekent dat het verwerken van voldoende volume essentieel is. De aanvoer van feedstock voor dit kraakproces en de afvoer van de producten gebeuren in bulk en lenen zich in principe voor transport per pijpleiding.

Knight Wendling, 10-07-1997 datakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc

____________________\T7

V

De genoemde producten zijn alle vloeibaar of gasvorming. Het kraakproces wordt uitgevoerd door de oliemaatschappijen en soms ook door de chemie ondernemingen.

Conclusie

Buisleidingtransport is interessant voor de aan- en afvoer van stoffen rond het kraakproces. Vanuit de supply chain gezien hangen olie-industrie en chemie sterk samen.

3.3 Ontwikkelingen binnen de (petro)chemie wijzen op een verdere integratie tussen ondernemingen

De omzet in basis-chemicaliën is berucht om het cyclische gedrag. Na een periode van hoogconjunctuur wordt algemeen aangenomen dat 1997 het keerpunt zal worden voor een periode van laagconjunctuur. In december van het vorige jaar was de

naftaprijs in Europa al 40% hoger dan het eerste kwartaal van 1996. Daarnaast ziet de (petro)-chemie zich in Europa geconfronteerd met een toenemende concurrentie uit de zogenaamde 'feedstock-rijke' landen zoals Midden Oosten, Noord Amerika en het Verre Oosten. Het kostenniveau moet derhalve naar beneden. Het antwoord is tot nu toe gevonden in een continue rationalisatie van de operaties: kwaliteitsmanage- ment, re-engineering en outsourcing. Deze acties zullen maar beperkt<affectief blijken omdat de concurrentie minstens hetzelfde doet. Door de globalisering zal de Europe- se petrochemie, die nog steeds de grootste van de wereld is, zich genoodzaakt zien gezamenlijk een structureel antwoord te vinden.

Een zeer belangrijke oplossingsrichting wordt gevonden in de ontwikkeling van petro- chemische clusters waarbij meerdere partijen gezamenlijk een kraker bezitten maar vervolgens downstream met eigen derivatenfabrieken opereren. De ontwikkeling van deze petro-chemische complexen zal leiden tot geografische concentratie en aan- en afvoer in 'dikkere' goederenstromen. De omvang van de goederenstromen en

concentratie in een beperkt aantal clusters speelt het gebruik van buisleidingen in de kaart. Daar komt nog bij dat een buisleiding als een zeer betrouwbare transportmoda- liteit wordt gezien. Betrouwbaarheid is van groot belang als de samenhang in

processen groter wordt. Dit werd recentelijk pijnlijk geadstrueerd in een geheel andere branche, namelijk de storingen in ons electriciteitsnet.

Naast de gezamenlijke capaciteitsbenutting zal er de komende tijd ook steeds meer activiteitenruil en fusies/joint ventures gaan plaats vinden. Onderneming concentrerenpi/\

zich op een beperkt aantal kernactiviteiten en bundelen de krachten. Dat betekent dat er specialisatie en schaalvergroting optreden waardoor voormalige concurrenten partners cq. toeleverancier dan wel afnemer van eikaars producten worden en

Knight Wendling. 10-07-1997

datakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc l O

____________________5*7

————————————————————————————————————————Vl^————

v

daardoor nog meer op elkaar zijn aangewezen. Integratie is ook downstream te verwachten.

Het genoemde 'multi-company petrochemicals complex' is al succesvol ontwikkeld in Singapore en ook in de VS zijn daarvan voorbeelden te vinden.

Conclusie

Er mag verwacht worden dat er in de toekomst in toenemende mate grootschalige clusters van (petro)chemische industrieën zullen ontstaan waarbij de omvang van de goederenstromen en de relatieve starheid van de netwerken, waarin de clusters zijn opgenomen, het toepassen van buisleidingen verder zullen bevorderen.

3.4 Huidige initiatieven illustreren de geschetste ontwikkelingen

In Europa worden de eerste stappen gezet naar meer integratie en onderlinge afstem- ming. Zo poolen BASF en Shell hun gezamenlijke kraakcapaciteit voor PE (poly-ethy- leen) in een joint venture onder de naam "Mariene". Eenzelfde samenwerking voor het product PE is ontstaan tussen BP Chemicals en Hoechst. Voor PP(polypropyleen) v/erken BASF en Hoechst weer samen. Zo ontstaan er binnen, maar ook buiten Europa diverse strategische allianties.

Maar er worden ook initiatieven genomen voor de ontwikkeling van nieuwe

(petro)chemische capaciteit en wel in Rotterdam. Rotterdam wil haar (petro)chemie cluster met name ontwikkelen door het beschikbaar stellen van ethyleen via een aansluiting op het ethyleennetwerk. Het resultaat moet een cluster worden dat zich kan meten met belangrijke clusters zoals in Antwerpen Tessenderloo, Ludwigshafen of Schkopau (Oost Duitsland). Een recent onderzoek (Parpinelli TECNON) gaat nog verder en wijst uit dat er mogelijkheden zijn voor een internationale pijpleiding- verbinding voor LPG en propyleen. Dit zou kunnen onder de voorwaarden dat LPG concurrerend wordt als alternatief voor nafta.

Het genoemde ethyleennetwerk is van de Aethylen Rohrleitungs Gesellschaft. Dit is samenwerkingsverband waarin DSM, Bayer, Deutsche BP, Erdölchemie, Huls en Veba Oei participeren. Op dit netwerk zijn de verschillende producenten en/of afnemers van ethyleen aangesloten. Het netwerk ontwikkelt zich steeds verder en is volgens ARG nu op een rendabele manier te exploiteren. Voorzichtig aan wordt al gekeken naar de mogelijkheden om ook de Engelse chemie aan te sluiten op het netwerk en wellicht zijn er ook mogelijkheden voor Tjechië en Italië. Het netwerk loopt van Antwerpen naar Duitsland en binnenkort ook naar Rotterdam.

Knight Wendlmg. 10-07-1997

datakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc 1 l

___________________xirz

v

In de VS bestaat er inmiddels een onafhankelijke firma die voor chemieproducenten de operaties van een buisleiding uitvoert. Seagull Pipeline & Marketing runt de bijna 1000 km lange petrochemical buisleiding voor producenten als Huntsman en Quan- tum.

Tot zover had de bespreking vooral betrekking op het transport via pijpleidingen van 'raw materials'. Opmerkelijk is echter een zeer recent initiatief van de Vereniging Nederlandse Chemische Industrie (VNCI). Deze wil het gebruik van pijpleidingen voor 'slurries'. gaan onderzoeken. Hoogwaardiger producten, zoals bijvoorbeeld de vaste stof poly-propyleen, worden in het algemeen over de weg getransporteerd. Het goederentransport over de weg zal de komende jaren nog veel meer hinder gaan ondervinden van congestie in de Randstad. De gedachte is om na te gaan of het technisch en bedrijfseconomisch mogelijk is om slurries met buisleidingtransport vanuit Rotterdam naar een terminal verder landinwaarts te transporteren en vandaar over te gaan op wegtransport. Het onderzoek zal naar alle waarschijnlijkheid eind van dit jaar zijn afgerond.

Voorts is er nog een keur aan nieuwe ideeën binnen Nederland voor ondergronds transport. Voor een verbinding tussen de Luchthaven Schiphol en de Bloemenveiling Aalsmeer wordt een UTP-concept (Unit Transport per Pijpleiding) uitgewerkt. In Limburg wordt de mogelijkheid van een UTP-ringleiding onderzocht waarbij door diverse bedrijven een verbinding gelegd kan worden met de Intermodale Terminal in Born. Dit kan interessant worden voor chemie, papierindustrie, keramische industrie en automotive.

Conclusie

De eerste stappen op weg naar de in 3.3 geschetste ontwikkelingen worden al genomen. De nieuwe ideeën voor buisleidingtransport ontwikkelen zich vooral in Nederland. In Duitsland zijn bij de geïnterviewden geen nieuwe initiatieven geconsta- teerd. In de nabije toekomst zal daarom een eventuele buisleidingstraat waarschijnlijk alleen voor traditioneel buisleidingtransport en kabels worden gebruikt.

Knight Wendling. 10-07-1997

datakwa/mtd70tO/wp/eindrap.doc 12

___________________Vfc7

_________________________________W—————

v

Het buisleidingenstraat-concept wordt gewaardeerd als een belangrijk initiatief maar gaat (wellicht) niet ver genoeg

4.1 Inleiding

In dit hoofdstuk komt^dn de vraag aan de orde in hoeverre de geplande buisleidin- genstraat tegemoet komt aan de behoefte van de gebruikers. Daartoe worden in paragraaf 4.1 de belangrijkste voor- en nadelen op een rij gezet. In paragraaf 4.2 en 4.3 worden vervolgens de belangrijkste nadelen, te weten een beperkt traject en de hoge investeringsbedragen voor de buisleidinggebruikers, verder uitgewerkt.

4.2 De voordelen en nadelen van een buisleidingenstraat worden in de interviews bevestigd

Geïnterviewde bedrijven blijken zeer positief te reageren op het concept van een buisleidingenstraat. Uit ervaring Is iedereen bekend met de gebruikelijke zeer om- vangrijke aanlegprocedures. In Duitsland rekent men in dat opzicht al gauw met 5 a 6 jaar doorlooptijd. Daarnaast is een groot voordeel van een buisleidingenstraat dat deze alleen bestemd is en blijft voor buisleidingen waardoor er gedurende de looptijd van het contract meer rechtszekerheid ontstaat en de leidingen goed afgeschermd zijn. Tot slot zien geïnterviewden voordelen in het feit dat een eventuele buisleidin- genstraat pijpleidingen bundelt. Dat betekent dat er mogelijkheden kunnen zijn om bepaalde activiteiten in het aanleggen of beheren van pijpleidingen gezamenlijk uit te voeren. Het idee van een common carrier pijpleiding voor poly- propyleen wordt daarom ook als kansrijk gezien evenals het gezamenlijk aanleggen van gas en bijvoorbeeld glasvezelkabels. Dit gebeurt in Engeland al op grote schaal. Wat een eventuele propyleenleiding betreft betekent het wel dat er in Rotterdam kraakcapaci- teit beschikbaar moet zijn voor propyleen! Wellicht een kans voor de Rotterdamse petrochemie.

Als belangrijkste nadeel worden de toch nog zeer hoge investeringen genoemd (zie 4.3). Daarnaast zijn de organisatie van de buisleidingenstraat en de tariefstelling nog kritische factoren. Ervaringen met de huidige buisleidingenstraat wijzen uit dat voor een goede klant-leveranciersrelatie gebruikers geen deel moeten uitmaken van het bestuur ('dubbele petten') en dat een goede activiteitenanalyse/kostentoerekening een transparante tariefstelling kan bevorderen.

Knight Wendling. 10-07-1997

dalakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc 13

W7

Conclusie

Het concept van een buisleidingenstraat wordt alom gewaardeerd. De uitvoering vereist een opzet die transparant en non-discriminatoir is. Wat dat betreft zijn er overeenkomsten met de organisatie van de rail- en electriciteitsdistributie-infrastruc- tuur.

4.3 De Betuwe-leidingenstraat is op de Europese kaart slechts een beperkt traject

De vraag of bedrijven geïnteresseerd zijn in een leidingenstraat hangt in eerste instantie af van de markt. De geïnterviewde bedrijven plaatsen een dergelijke verbinding onmiddellijk in een Europees perspectief. Op de kaart van Europa is de eventuele Betuwe leidingenstraat slechts een beperkt traject.

Bovenstaande figuur geeft een indicatie waar de belangrijkste olie en petrochemie zich bevindt in West-Europa.

Er is bijvoorbeeld van de zijde van de Oliemaatschappijen interesse in verband met additionele capaciteit voor de 'crude oil'-leiding van Rotterdam naar Duitsland. Dan is echter het traject Rotterdam - Zevenaar maar een beperkt traject. Daar komt nog bij dat het fenomeen buisleidingenstraat in Duitsland niet bestaat zodat de voordelen vooralsnog ophouden bij de grens. Wel zijn er in Duitsland in de buurt van de grens bij Arnhem al bestaande buisleidingtrajecten, zoals die van het chemieconcern Huls.

Knight Wandling. 10-07-1997

datakwa/mtd70iO/wp/eindrap.doc 14

\¥7

Het regionale belang voor een route door de Betuwe is beperkt. Vanuit de chemie is er geen interesse getoond tot dusver. Wel is er een distributiedepot van Shell waar mogelijkerwijs een pijpleiding naar toe zou kunnen lopen maar vooralsnog loopt dit vast op het investeringsbedrag.

Conclusie

Hoewel de eventuele "Betuwe buisleidingenstraat' slechts een beperkt traject is, kan deze voor de Olie en Chemie in het Ruhrgebied van groot belang zijn,

4.4 Investeringsbedragen voor de gebruiker vormen vaak nog een barrière in vergelijking met alternatieve transportmodaliteiten

Als het gaat om de investering in een buisleiding tekenen zich twee groepen van potentiële gebruikers af, namelijk buisleidinggebruikers met en zonder alternatief.

Zo is de PTT aangewezen op het leggen van kabels in de grond. Voor de gasbuizen van de Gasunie geldt hetzelfde, zij het dat de Gasunie op dit moment geen behoefte heeft aan capaciteit. Men heeft al een eigen 'Betuwe-pijpleiding' als onderdeel van het hoofdtransportleidingen-netwerk. British Gas ziet zeer goede mogelijkheden en wil zo snel mogelijk in overleg treden met PTT, ARG of andere potentiële gebruikers om gezamenlijke aanleg (graafwerkzaamheden) te bespreken.

Daarnaast is er een groep potentiële gebruikers die een alternatief heeft, meestal in de vorm van het binnenschip. Zij maken de trade-off tussen pijpleiding en andere modaliteiten. Dat betekent voor olieproducten dat het binnenschip goedkoper uitvalt.

Een exercitie met Shell toonde aan dat alleen de afschrijving en de rente van een buisleiding tussen Pernis en Arnhem voor een volume van 1,5 miljoen m3olieproduc- ten een factor twee hoger uitvalt dan het transport per binnenschip op dat traject!

Een onderzoek voor een tweetal typen transportleidingen toont aan dat de kosten- verlaging die een onderneming kan realiseren door gebruik te maken van een buisleidingenstraat onvoldoende is om de genoemde 'gap' te overbruggen.

In bijlage B is een samenvattend kostenoverzicht opgenomen waaruit blijkt dat dit kostenvoordeel nagenoeg nihil is respectievelijk 13% kan bedragen (bij bestaande tariefstructuur buisleidingenstraat). Bij deze vergelijking moet wel worden aangemerkt dat het traject waarop de buisleiding betrekking heeft, van grote invloed is op de kosten. In het relatief kleine traject van de betonnen buisleiding komen geen kruisen- de waterwegen voor. Het voordeel van de daarvoor benodigde infrastructuur dat deel uitmaakt van een buisleidingstraat komt daarmee te vervallen.

Knight Wendling. 10-07-1997

datakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc 15

W- _v

Onderstaande figuur geeft een indruk van de verschuiving van kosten in een situatie met en zonder gebruik van de buisleidingenstraat 'Zuid West Nederland'.

min hfl 70 -i

en

50 - 40 - 30 - 20 - 10 - 0 -

Kostenvergelijking 10" stalen buis 73 km

iifflfll

"'-V:.'i ïV.^Ï1;?":': ?::•"«

'•f ••;£••:'&* *ï'.Jty£'f'.\

\^--\^

k

•^$%%$f?£.£

x;o::; ....i:/."1- .,;-:•::;:_:. : l ."..: f Y;;N'.^J;

D buisleidingstraat m onvoorzien

• verzekering ED directie/toezicht D voorbereiding

• recht & schade D cultuurtechniek Hgeotechniek EO uitvoering D materiaal

______ l ___________ ! ————————————————————— !

zonder met buisleidingstraat

Conclusie

Het gebruik van een buisleidingenstraat levert een zeer klein kostenvoordeel op. Voor buisleidinggebruikers die een alternatief hebben zal er meer kostenvoordeel/'cost sharing' nodig zijn om de trade-off ten gunste van de buisleiding te laten uitvallen.

Knight Wandling, 10-07-1997

datakwa/mld7010/wp/eindrap.doc 16

____________________^57

v

5 Aanbevelingen

Op basis van de uitgevoerde marktstudie stelt Knight Wendling voor:

1 een in omvang beperkte buisleidingenstraat aan te leggen langs de Betuweroute.

De gedachten gaan uit naar een breedte van 10 meter waarin plaats kan zijn voor een 8-tal leidingen;.

2 een platform op te richten voor voortgaand overleg tussen overheid en industrie omtrent:

• de uitwerking van mogelijkheden voor de PTT;

• een mogelijke gezamenlijke aanpak voor de opzet van een propyleen- leiding tussen industrie en overheid;

• participeren in de discussies van Olie- en Chemische industrie over de rol van buisleidingen in nieuwe supply chain concepten;

de kloof in kosten tussen transport per pijpleiding en andere modaliteiten te verkleinen door:

• het nemen van initiatieven door de overheid om met buisleidinggebrui- kers in Nederland en Duitsland tot gezamenlijk gebruik van buisleidingen te komen;

• nog een stap verder te gaan dan het buisleidingenstraat-concept. Dat betekent dat de overheid geheel of gedeeltelijk zou moeten participeren in de aanleg van een buisleiding.

een onderzoek uit te voeren naar de realisatie van buisleidingen in de VS omdat de kosten daar substantieel (25-50%) lager zouden zijn.

alsnog een aantal interessante contacten te benaderen, die niet meer binnen dit project inpasbaar waren. De bedrijven/namen zijn opgenomen in bijlage C.

Belangrijk zijn in ieder geval de vertegenwoordigers/directeuren van de raffinade- rijen in Nederland.

Kmgni Wendling. 10-07-1997

datakwa/mid70iO'wp/emdrap.doc 17

\W7

Referenties

1 Chemical Market Reporter/Milmo (17/3/97):

"Europe looks to improve Profitability"

2 Trail (1996):

"Vervoer per buisleidingen"

3 Concawe (1996):

"Performances of cross country oil pipelines in Western Europe"

4 NEA en HASKONING (1993):

" Goederenvervoer per buisleiding"

5 DHV (1995):

"Voorstudie Haalbaarheid Hoge Snelheid Tunnel Transportsysteem Goederenver- voer"

6 Commissie Betuweroute (1995):

"Achtergrondstudies werkgroep 1/2"

7 Parpinelli Tecnon (1995):

"Multi Product Common Carrier for Liquid Petroleum Gases"

8 Chemical Week/Morris (19/3/97):

"Headed for Rough Water"

9 European Chemical News (24/2/97):

"Oil pressure" & "Eastern Europe a land of contrast"

10 Informations Chimie (1/9/1996):

"Pilotage a vue et inquiétudes pour Favenir"

Knight Wendling, 10-07-1997

datakwa/mtd70iO/wp/emdrap.doc 18

-w- \¥7

V

BIJLAGE A

Lijst met contactpersonen

Knight Wendling. 10-07-1997 datakwa/m td7010/wp/eindrap.doc

\17 _w

v

Lijst met contactpersonen

» Akzo Nobel:

• Ir.R.MJ. van der Meer (Raad van Bestuur, Chemicals)

• PCD Koekenbier (Transport management)

» Air Liquide:

• C.Tronchon (Director Europe)

• J.P. Cheula (Director Operations)

• BASF AG:

• Herr Vetter, (Einkauf Propyien)

• Mr. De l'Arbre, (Logistics Antwerpen)

• British Gas plc International Downstream;

• A.J. Melling (marketing)

• A.R. Philips, (New Business Manager, Geschaftsführer BG Deutschland)

« CONCAWE:

• E. Martin

• CONDEA Chemie GmbH, Hamburg

• Herr Heidtmann, (Technischer Direktor)

• DSM:

• Ir H.P.E. van de Venne (General Manager Physical Distribution)

• J.M.G. Werker (Directeur Transportmij )

• DEA Mineralöl AG:

• Herr Wolff (Einkaufsleiter)

• Degussa AG, Frankfurt Werk Wesseling

•M Muller (Rohstoffeinkauf)

• EC/R&D Transport:

• Ir. A. Slingerland

• Gemeentelijk Havenbedrijf;

• J.H. Korpershoek (senior projectleider Haveninnovatie)

Knight Wendling. 10-07-1997 datakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc

___________________\*7

V

Hoechst AG:

•G. Dohm (Einkauf Rohstoffe)

•P. Becker (Facheinkaufer Propylen Hoechst AG)

Hüls/VEBA:

• H.J. Röwer (Leiter Beschaffung Olefine/Aromate

• Dr. L. Kerker (abteilungsleiter Produktion GFB Olefinchemie Hüls/VEBA)

Ministerie van EZ:

• Drs. R.M.M. Berns

N.V. Nederlandse Gasunie

• Ir. P.H.A. Rietjens (directeur)

NEREFCO:

• R.F.M, de Oude (Superintendent Production Planning and Laboratory)

• P.N. Houtman (Directeur)

Olie Contact Cie:

• P. Thomassen

PTT Telecom:

• Ir Simon A.P. Frelier (Senior Manager International Networks Transmission Departement

• J. Schaddelee (Manager Bandwith Services International Networks)

• Ir. Marinus Lafeber (Senior Transmission Facility Manager International Network Services)

Primagas GmbH:

• H.Backes, (Gruppenleiter Transport und Versorgung)

Shell:

• H.J. Moonen (Logistics Manager Chemical Europe,)

• P. Kleine (Logistics Shell Nederland Chemie)

• J. Hopmans (Afdeling Movements Shell)

• J.V. Ravelli (Shell Ned. Verkoopmij, planning en Economics Distributie)

Solvay Deutschland GmbH:

• Herr Salka (Leiter Einkauf Rohstoffe)

Knight Wendling, 10-07-1997 datakwa/mtd7010/w p/eindrap.doc

\W7

V

• Stichting Buisleidingenstraat Zuidwest Nederland:

• K. Minneboo (interimmanager)

• Veba Oei AG:

• Herr Wittig (Leiter Einkauf Chemiestoffe, Rohrleitungsmaterial)

• G. Lug (Logistics Manager)

• VNCI:

• Drs.P.F. Noordervliet (Directeur)

• D. A. Schuddebeurs (Transport Officer)

Knignt Wendling, 10-07-1997 datakwa/mtd7010/wp/eindrap.doc

-vir- \»7

V

BIJLAGE B

Raming kosten van 2 transportpijpleidingtypen met en zonder buisleidingenstraat

Knight Wandling. 10-07-1997 datakwa/mtd70iO/wp/eindrap.doc

\*7

v

1500 mm Betonnen Transportpijpleiding

Directe kosten - materialen - uitvoering

- geotechnisch onderzoek - cultuurtechnisch onderzoek - zakelijke rechten en schaden - voorbereiding t/m bestek - directievoering en toezicht - inmetingen

- verzekering (0.75%) - revisietekeningen Gekapitaliseerde kosten

- tarief gebruik buisleidingstraat

- OnVOOrZien (IC% resp 15% van directe kos- ten)

Totale kosten

zonder/met buisleidingstraat zonder

24518 14319 120 20 2222 2912 1941 330 347 225

7034

53992

% totaal

45 27 0 0 4 5 4 2 2 0

met

24292 9037 35 0 0 1999 1666 300 279 250

10374 4823

53060

verschil in kosten

absoluut

225 5282 85 20 2222 912 275 30 67 -25

-10374 2211

932

%

1 37 71 100 100 31 14 9 20 -11

31

2

Knight Wendling. 10-07-1997 datakwa/m td7010/wp/emdrap.doc

-w- \Ï7

V

10" stalen transportleiding

Directe kosten - materialen - uitvoering - geotechnisch onderzoek - cultuurtechnisch onderzoek - zakelijke rechten en schaden - voorbereiding t/m bestek - directievoering en toezicht - verzekering <o.75%) Gekapitaliseerde kosten - tarief gebruik buisleidingstraat

- OnVOOrZien (10% resp 15% van directe kos- ten)

Totale kosten

zonder/met buisleidingstraat zonder

12271 31386 360 50 4364 2487 1080 389

7858

60248

% totaal

20 52 1 0 7 4 2 1

1 ^

met

12200 14598 100 0 0 1344 720 217

18718 47QO

52689

verschil in kosten absoluut

71 16788 260 50 4364 1142 360 172

-18718 3067

7559

%

1 53 72 100 100 46 33 44

3Q

13

Knight Wendling. 10-07-1997 datakwa/mtd7010/wp/emarap.doc

352- _v

BIJLAGE C

Nog te benaderen contactpersonen

Knight Wendling. 10-07-1997 datakw a/mtd70l 0/wp/emdrap.doc

____________________S£7_

V

Nog te benaderen conctactpersonen die bekend zijn met de vraagstelling van dit onderzoek:

• Leden van de Olie Contact Commissie (aanwezig vergadering 27/6/97):

• H.M.H, van Weghem (Shell)

• M. Noordhoek (NEREFCO)

• P.H. Berkmoes (ESSO-nl)

• C. Kopke (Kuwait Petroleum Europe)

• EC Erdölchemie:

• G.Lug (Logistics manager)

• Shell Chemicals Europe:

• P Kleine (Logistics Europe)

Knignt Wendling, 10-07-1997 datakwa/mtd7010/wp/eindrap.doe

Knight Wendling

Switzerland Knight Wendling AG (European Headquarters) Knight Wendling Consulting AG Förrlibuckstrasse 66

Postfach 490 CH-8037Zurich Tel. 01/2722922 Fax 01/272 74 11

Knight Wendling Executive Search AG Förrlibuckstrasse 66

Postfach 490 CH-8037Zurich Tel. 01/272 2922 Fax 01 /272 29 48

Austria

Knight Wendling Consulting GesmbH Maderstrasse 1

A-1040 Vienna Tel. 01/5055606 Fax 01/505 91 91

Belgium

Knight Wendling Consulting AG Avenue Louise 207-209 bte 8 B-1050 Brussels

Tel. 02/513 82 75 Fax 02/512 01 78

Finland

Knight Wendling-Kupari Ltd.

Martinkatu 3 P. O. Box 16 SF-01621 Vantaa Tel. 80/894 733 Fax 80/894 738 50

France

Knight Wendling Consulting SARL 15, Avenue Victor-Hugo

F-75116 Paris Tel. 01/44281800

Fax 01 /4428 1900 / 4428 1882

Hungary

Knight Wendling Consulting Kft.

Teleki Blanka u. 15-17 H-1142 Budapest XIV Tel. 01/18357 01

Fax 01/251 5703

The Netherlands

Knight Wendling Consulting BV Prins Hendriklaan 56

Postbus 75235

NL-1070 AE Amsterdam Tel. 020/664 01 21 Fax 020/664 93 57

The United Kingdom

Knight Wendling Executive Search Ltd.

Knight Wendling Consulting Ltd.

140 Park Lane GB-London W1Y3AA Tel. 0171/355 1455 Fax 0171/355 1521

Knight Wendling Consulting Ltd.

Knight Wendling Executive Search Ltd.

9 Bamford Street

GB-Stockport, Cheshire SK1 3NZ Tel. 0161/4778585

Fax 0161/429 9481

9 Sommerville Court Banbury Business Park

GB-Adderbury, Banbury OX173SN Tel. 01295/81 22 92

Fax 01295/81 21 83

Germany

Knight Wendling Consulting GmbH Heinz-Schmöle-Strasse 12 D-40227 Düsseldorf Tel. 0211/770060 Fax 0211/7700677

Lyoner Strasse 14 Postfach 71 05 17 D-60495 Frankfurt /M Tel. 069/669081-0 Fax 069/669 081 -40

Industrieberatung Dr. Ing.H.Wegener GmbH Lyoner Strasse 14 Postfach 71 08 50 D-60498 Frankfurt/M Tel. 069/669081-0 Fax 069/669 081-42

Klingenstein Industrieplanung und Beratung GmbH Lyoner Strasse 14 D-60528 Frankfurt/M Tel. 069/669081-0 Fax 069/669 081-42

Knight Wendling Executive Search GmbH Heinz-Schmöle-Strasse 12

D-40227 Düsseldorf Tel. 0211/992 940 Fax 0211/992 9422

Knight Wendling Personal- und Unternehmensentwicklung GmbH Schubertstrasse 1

D-65189 Wiesbaden Tel. 0611/99039-0 Fax 0611/990 3921

Norway

Knight Wendling Consulting AS c/o Advokatfirmaet Schjedt AS P. O. Box 2444 Solli

N-0201 Oslo Tel. 22/83 44 82 Fax 22/83 1712

USA

Lester B. Knight & Associates, Inc.

(World Headquaters) 549 West Randolph Street USA-Chicago, Illinois 60661 Tel. 312/3462100 Tx 254622

Fax 312/346 9725

Knight Architects Engineers Planners, Inc.

549 West Randolph Street USA-Chicago, Illinois 60661 Tel. 312/3462300 Tx 254622 Fax 312/648 1085

Knight Facilities Management, Inc.

549 West Randolph Street USA-Chicago, Illinois 60661 Tel. 312/3462100 Tx 254622

Fax 312/346 29 78

Lester B. Knight & Associates, Inc.

2300 M Street, NW Suite 800

USA-Washington, DC 20037 Tel. 202/9733083

Tx 3725517 Fax 202/293 3083

Keiler and Gannon 1453 Mission Street

USA-San Francisco, CA 94103 Tel. 415/621 1199

Tx 34394

Fax 415/864 3681

K & G Clements Environmental Services. Inc.

3607 Seneca Avenue USA-Los Angeles, CA 90039 Tel. 213/6697610

Fax 213/669 7622

Knight Architects Engineers Planners, Inc.

5700 Harper Drive NE, Suite 280 USA-Albuquerque, NM 87109-3573 Tel. 505/858 0718

Fax 505/858 0719

Heinz-Schmöle-Strasse 12 D-40227 Düsseldorf Tel. 0211/7200-10 Fax 0211/72 00-122