De harmonisatie van de btw
Onderzoek naar de invloed van de regelgever en het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen bij drie aspecten van het
harmonisatieproces van de belasting over de toegevoegde waarde
Astrid van Dongen
Sdu Fiscale & Financiële Uitgevers Amersfoort
Inhoudsopgave
Voorwoord / 5
Deel 0 Probleemstelling en verantwoording / 13 1 De noodzaak van harmonisatie van de btw / 15 1.1 Doel en noodzaak van Europese samenwerking /15 1.2 Doelstellingen EEG-Verdrag /18
1.3 Het begrip 'harmonisatie' /19
1.4 Begin van de harmonisatie op het gebied van de omzetbelastingen /19 1.5 Verloop van de harmonisatie ter voorbereiding op de interne markt / 20 1.6 Sprong in de harmonisatie als gevolg van de vorming van de interne markt /
21
1.7 De behoefte aan eigen middelen als gevolg van de harmonisatie op andere terreinen / 23
1.8 Drie aspecten van de harmonisatie op het gebied van de btw / 23 1.9 Toekomst van het harmonisatieproces / 25
2 Het begrip 'harmonisatie' / 27 2.1 Inleiding/27
2.2 Algemene theorie / 28
2.3 Kenmerken van het harmonisatieproces van de btw / 29
2.4 Vergelijking met het harmonisatieproces op het gebied van de interne markt / 32
2.5 Conclusies / 34
3 De rol van de regelgever in het harmonisatieproces van de btw / 37
3.1 Inleiding/37
3.2 Opdracht tot harmonisatie op het gebied van de omzetbelastingen / 38 3.3 Verloop van het wetgevend proces op het gebied van de harmonisatie van de
btw/39
3.4 Toekomstige ontwikkelingen in de harmonisatie van de btw / 39 3.5 Besef van de noodzaak tot harmonisatie van de btw / 40
4 De rol van het HvJ EG in het harmonisatieproces van de btw / 43
4.1 Inleiding/43
4.2 Bronnen bij de rechtsvinding / 44 4.3 Interpretatiemethoden / 47 4.4 Afsluiting / 49
5 De rol van c o m m u n a u t a i r e begrippen bij de harmonisatie van de btw / 51
5.1 Het bestaan van de communautaire rechtsorde / 51 5.2 Doorwerking van de communautaire rechtsorde / 51 5.3 Communautaire begrippen / 52
5.4 Communautaire begrippen in de btw / 52 5.5 Evoluatie van communautaire begrippen / 54 5.6 Afsluiting / 54
6 De uitdaging van de harmonisatie van de btw / 55 6.1 Probleemstelling: tegengestelde krachten beïnvloeden het
harmonisatieproces / 55
6.2 Probleemstelling: nadere uitwerking / 56
7 De maatschappelijke relevantie van het onderzoek naar de h a r m o n i s a t i e van de btw / 61
8 De gevolgde o n d e r z o e k s m e t h o d e naar de harmonisatie van de btw / 65
9 De opbouw van het onderzoek naar de h a r m o n i s a t i e van de btw / 67
Deel I De rol van de regelgever b i n n e n het h a r m o n i s a t i e p r o c e s / 69 1 De rol van de regelgever in de harmonisatie van de btw / 71 1.1 Noodzaak van harmonisatie / 71
1.2 Opdracht tot harmonisatie / 73
1.3 Drie aspecten rond de ontwikkeling van de btw / 75 2 Rol van de regelgever bij de bepaling van de
o n t w i k k e l i n g s s t a n d van de btw / 77 2.1 Klassieke acquis / 77
2.1.1 Eerste en Tweede Richtlijn / 77 2.1.2 Derde, Vierde en Vijfde Richtlijn / 79 2.1.3 Zesde Richtlijn: voorstel Commissie / 79
2.1.4 Zesde Richtlijn: gewijzigd voorstel Commissie / 81 2.1.5 Zesde Richtlijn: aanvaarding door Raad / 82 2.1.6 Zesde Richtlijn: evaluatie / 83
2.2 Verdieping en verbreding acquis / 88
2.2.1 Zesde Richtlijn: op weg naar de interne markt / 88 2.2.2 Zesde Richtlijn: Witboek Commissie / 88
2.2.3 Zesde Richtlijn: voorstel Commissie interne markt / 93
2.2.4 Zesde Richtlijn: rapport over belastingen in de interne markt / 95 2.2.5 Zesde Richtlijn: overgangsregeling / 96
2.2.6 Zesde Richtlijn: vereenvoudiging /102 2.3 Versnelling acquis /107
2.3.1 Zesde Richtlijn: nieuw millennium /107 2.3.2 Zesde Richtlijn: materiële aanpassingen /107 2.3.3 Zesde Richtlijn: administratieve verplichtingen /117 2.3.4 Zesde Richtlijn: Bijstand en gegevensuitwisseling /118
2.3.5 Zesde Richtlijn: relatie met andere indirecte belastingen /120 2.4 Verbetering huidige systeem /121
2.4.1 Inleiding/121
2.4.2 Voltooiing harmonisatie /121 2.4.3 Weg naar vereenvoudiging /126 2.4.4 Visie Commissie /129
2.4.5 Internationale vergelijking /134 2.5 Conclusie /139
3 Rol van de regelgever bij de voltooiing van de interne markt / 143
3.1 Inleiding /143 3.2 Goederen / 145
3.2.1 Technische en fiscale barrières /145 3.2.2 Plaats van handelingen met goederen /147 3.2.3 Commentaar van de instellingen /150 3.3 Diensten/153
3.3.1 Technische en fiscale barrières /153 3.3.2 Plaats van dienst/154
3.3.3 Commentaar van de instellingen /156 3.4 Personen/159
3.4.1 Technische en fiscale barrières /159 3.4.2 Plaats van personen /161
3.4.3 Commentaar van de instellingen /163 3.5 Kapitaal /166
3.5.1 Technische en fiscale barrières /166 3.5.2 Plaats van kapitaal /168
3.5.3 Commentaar van de instellingen /170 3.6 Conclusie /172
4 Eigen middelen - noodzaak uniforme grondslag / 175 4.1 Inleiding/175
4.2 Geschiedenis /175 4.2.1 Klassieke acquis/175
4.2.2 Verdieping en verbreding acquis /181 4.2.3 Versnelling acquis /182
4.2.4 Verbetering huidige systeem /183 4.3 Regelgeving /191
4.3.1 Klassieke acquis /191
4.3.2 Verdieping en verbreding acquis /195 4.3.3 Versnelling acquis /199
4.3.4 Verbetering huidige systeem /199 4.4 Invloed van toekomstige keuzes / 203 4.4.1 Inleiding / 203
4.4.2 De belangen van de interne markt / 203
4.4.3 De belangen van het stelsel van de eigen middelen / 204 4.5 Conclusie / 205
5 Conclusies over de rol van de regelgever in het harmonisatieproces / 207
5.1 De status quo van de harmonisatie / 207 5.1.1 Inleiding / 207
5.1.2 Rol van de Raad / 209 5.1.3 Rol van de Commissie / 213
5.1.4 Rol van het Europees Parlement en het EESC / 215 5.2 Internationale vergelijking / 216
5.3 Bespiegelingen over de toekomst / 219
Deel II De rol v a n h e t HvJ EG b i n n e n h e t h a r m o n i s a t i e p r o c e s / 221 1 De rol v a n h e t HvJ EG in de h a r m o n i s a t i e van de b t w / 223
1.1 Rechtsuitlegger of rechtsvormer / 223 1.2 Doorwerking / 224
1.2.1 Inleiding / 224
1.2.2 Karakter van het communautaire recht / 224 1.2.3 Doorwerking / 224
1.2.4 Het arrest Cilfit / 232 1.3 Contextuele benadering / 237 1.4 Communautaire begrippen / 238 1.4.1 Inleiding / 238
1.4.2 De ontwikkelingsstand van het communautaire recht / 239 1.4.3 De plaats in het communautaire recht / 241
1.4.4 De context en de doelstelling van de bepaling / 242 1.4.5 Conclusie / 243
1.5 Bronnen/244 1.5.1 Inleiding / 244 1.5.2 Bronnenoverzicht / 244 1.5.3 Geschreven recht / 246 1.5.4 Beginselen / 250 1.5.4.1 Inleiding/250
1.5.4.2 Gelijkheids- of non-discriminatiebeginsel / 251 1.5.4.3 Vertrouwensbeginsel / 252
1.5.4.4 Rechtszekerheidsbeginsel / 253 1.5.4.5 Doeltreffendheidsbeginsel / 256 1.5.4.6 Neutraliteitsbeginsel / 258 1.5.4.7 Proportionaliteitsbeginsel / 260 1.5.4 Overige bronnen / 261 1.6 Interpretatiemethoden / 265
1.6.1 Overzicht interpretatiemethoden / 265 1.6.2 Grammaticale of letterlijke methode / 265 1.6.3 Systematische methode / 268
1.6.4 Teleologische methode / 270 1.6.5 Historische methode / 273 1.6.6 Anticiperende methode j 277 1.6.7 Misbruik / 279
1.6.7.1 Inleiding / 279
1.6.7.2 Misbruik van communautair recht ƒ 279 1.6.7.3 De arresten Huddersfield en Halifax / 280 1.6.7.4 Aanvullende opmerkingen / 284 1.6.8 Conclusie / 287
1.7 Conclusie / 288
2 De rol van h e t HvJ EG bij de b e p a l i n g van de o n t w i k k e l i n g s s t a n d van de b t w / 2 9 3
2.1 Inleiding / 293
2.2 Klassieke acquis / 295 2.2.1 Inleiding / 295
2.2.2 Invoer van goederen uit andere lidstaten door particulieren / 295 2.2.3 Binnenlandse verkoop van tweedehandsgoederen / 296
2.2.4 Invloed ontwikkelingsstand op de overgangsregeling van art. 28 / 298 2.2.5 Conclusie / 299
2.3 Verdieping en verbreding acquis / 300 2.3.1 Inleiding / 300
2.3.2 Tarieven / 300
2.3.3 Administratieve verplichtingen / 301 2.3.4 Conclusie / 303
2.4 Versnelling acquis / 303 2.4.1 Inleiding / 303
2.4.2 Invoer van software / 304 2.4.3 Invoer van diensten / 306
2.4.4 Intracommunautaire verwerving / 307 2.4.5 Conclusie / 308
2.5 Conclusie / 309
3 Rol v a n h e t HvJ EG b i j d e v o l t o o i i n g v a n d e i n t e r n e m a r k t / 3 1 1
3.1 Inleiding/311
3.2 Contextuele benadering/312 3.2.1 Materiële werkingssfeer / 313 3.2.2 Territoriale werkingssfeer / 318
3.2.3 Conflict over internationale wateren / 319 3.2.4 Conclusie / 321 ! 3.3 Communautaire begrippen / 322
3.3.1 Vrije verkeer van goederen / 322 3.3.1.1 Het communautaire begrip 'goed' / 322 3.3.1.2 Het begrip 'oplevering van een goed' / 325
3.3.1.3 Het begrip 'overdracht van de macht om als eigenaar over een goed te beschikken' / 327
3.3.1.4 Het begrip 'bepaalde rechten op onroerende goederen' / 330 3.3.1.5 De begrippen 'dat goed' en 'bestanddeel' / 330
3.3.1.6 Het begrip 'geheel of gedeelte van een algemeenheid van goederen' / 331 3.3.1.7 Het begrip 'onttrekking' / 332
3.3.1.8 Het begrip 'tussenstop' / 333
3.3.1.9 Het begrip 'intracommunautaire verwerving' / 335 3.3.2 Vrije verkeer van diensten / 336
3.3.2.1 Het begrip 'vaste inrichting' / 336 3.3.2.2 Het begrip 'vervoermiddel' / 341
3.3.2.3 Het begrip 'in verband met culturele activiteiten' / 341
3.3.2.4 Het begrip 'werkzaamheden die betrekking hebben op roerende lichamelijke zaken' / 342
3.3.2.5 Het begrip 'reclame' / 345
3.3.2.6 Het begrip 'bemiddelingsdiensten in het communautaire handelsverkeer' / 350
3.3.3 Vrije verkeer van personen / 351
3.3.3.1 Het begrip 'publiekrechtelijk lichaam' / 351 3.3.3.2 Het begrip 'instelling' / 353
3.3.4 Vrije verkeer van kapitaal / 357 3.3.4.1 Het begrip 'verzekering' / 357
3.3.4.2 Het begrip 'diensten door assurantiemakelaars en verzekeringsagenten' / 359
3.3.4.3 Het begrip 'verstrekking van krediet' / 359 3.3.4.4 Het begrip 'financiële handelingen' / 360
3.3.4.5 Het begrip 'weddenschappen en kansspelen' / 361
3.3.4.6 Het begrip 'beheer van gemeenschappelijke beleggingsfondsen' / 363 3.3.5 Conclusie / 364
3.4 Rechtsvinding / 366 3.4.1 Inleiding / 366
3.4.2 First Choice Holidays / 366 3.4.3 Faxworld / 367
3.5 Conclusie / 369
4 Rol van het HvJ EG in h e t stelsel van de e i g e n m i d d e l e n - noodzaak uniforme grondslag / 371
4.1 Inleiding / 371
4.2 Systeem van de btw als eigen middel / 373 4.3 Economische activiteit / 376
4.3.1 Inleiding / 376
4.3.2 Plaats van het begrip 'economische activiteit' in het stelsel van eigen middelen / 376
4.3.3 Overzicht jurisprudentie / 376 4.4 Maatstaf van heffing / 377 4.4.1 Inleiding / 377
4.4.2 Plaats van het begrip 'maatstaf van heffing' in het stelsel van eigen middelen / 377
4.4.3 Overzicht jurisprudentie / 379 4.5 Vrijstellingen / 381
4.5.1 Inleiding / 381
4.5.2 Historisch overzicht / 381
4.5.3 Plaats van het begrip 'vrijstellingen' in het stelsel van eigen middelen / 382 4.5.4 Overzicht jurisprudentie / 384
4.6 Samenvatting / 385
5 Conclusies over de rol van het HvJ EG in het harmonisatieproces / 387
5.1 Rol van het HvJ EG / 387 5.1.1 Inleiding / 387
5.1.2 Taakopvatting / 388 5.1.3 Visie op de btw / 391 5.1.4 Afsluiting / 393
5.2 Rol van de Commissie / 393
Deel III Conclusies en aanbevelingen / 397 Summary / 405
Literatuurlijst (selectie) / 411 Jurisprudentieregister ƒ 415
Officiële documenten / 425 Curriculum vitae / 471
