W E E K B L A D — N U M M E R 1 3 — 2 8 M A A R T 2 0 0 7
Klapstoel Annemie Berebrouckx blz. 7
Gezinsdrama’s, nemen ze toe?
blz. 13
Letter-tsunami en andere dolle boeken blz. 16
antwerpenbruggegent mechelenhasselt
OPGELET!
Uitneembaar bewaarboekje met alle zondagslezingen + commentaar tot 22 april 2007!E LIEFDE laten schitteren. Het klinkt als een re- frein door het ge- sprek met Joris Van Ael. We pra- ten over zijn Lij- densverhaal van Jezus in 16 ico- nen, enkele jaren geleden geschil- derd in opdracht van de Sint-An- toniuskerk in Brasschaat. De cy- clus is nu samen met andere ico- nen tijdelijk te zien op de tentoon- stelling Paaskleuren, beelden van lijden en leven in de Sint-Niklaas- kerk te Gent. De passiecyclus ver- scheen zopas ook in boekvorm met een overweging over het lij- den en sterven van de Heer door de schilder zelf.
Als zoon van een bewogen en godsdienstig geïnspireerd kun- stenaar begint Joris al vroeg een religieuze zoektocht langs con- templatieve gemeenschappen. Zo komt hij in contact met de ooster- se traditie van het christendom.
Midden in de jaren 1970 leert hij in Parijs iconen schilderen. Dat zijn niet zomaar schilderijen. Het zijn in wezen liturgische voorwerpen.
Van Ael: „Een icoon stelt het mys- terie van Christus present, zoals de Kerk het vanaf het begin kent en belijdt. Een icoon verkondigt een waarheid en werkelijkheid die slechts in de sfeer van de litur- gie kunnen oplichten.” Iconen de- len in de taal van de liturgie: ze ademen een sfeer van gebed, ver- tolken de christelijke leer en spre- ken een verheven, lyrische taal.
Daarbij gaat het niet om gevoelig sentiment, maar om de „ontroe- ring als gevolg van het zien van een ongehoord liefdevolle God”.
Iconen blijven niet bij de mate- riële werkelijkheid staan. Ze zijn als vensters en bieden ‘doorkijk’.
„Passie-iconen beelden geen gru- welverhaal uit. Ze sluiten de mens niet op in de voor de hand liggen- de realiteit van wat toen gebeur- de. Ze pinnen ons ook niet vast op de spontane gevoelens die kun- nen opkomen bij het zien van Je- zus’ martelgang. Neen, ze bieden een doorkijk naar God, die alle gruwel opneemt in de onweer- staanbare dynamiek van de lief- de.” In God is slechts vrede, zegt Van Ael de kerkvaders na. En vreugde. Daarom toont een icoon Jezus’ lijden op een verstilde wijze, zonder overdreven drama- tiek.
De Kerk heeft in haar begin lang geaarzeld om Jezus’ lijden en sterven in beeld te brengen. Beel- den van de gekruisigde komen
pas voor vanaf de zesde eeuw. In het christelijke Oosten blijft de uitbeelding van het lijdensverhaal zo dicht mogelijk bij de tekst van de evangelies. „We treffen er veel minder devotionele uitbreiding aan dan in de westerse kruisweg.”
Die vrome toevoegsels – de drie- voudige val van Jezus onder het kruis, Veronica die het gelaat van de Heer afdroogt, de ontmoeting van Jezus met zijn moeder – ont- stonden vooral onder franciscaan- se invloed.
Wat vertellen iconen over de zin van het lijden? „Lijden is alomte- genwoordig in de wereld. Volgens de Schrift heeft dat te maken met de zonde. Ook de kerkvaders ver- binden het met de zondigheid van de mens.” Maar hoe moeten we dat verstaan?
Van Ael geeft een voorbeeld:
„Iemand ligt in het ziekenhuis. Als hij weinig bezoek krijgt en het ver- plegend personeel onvriendelijk is, wordt zijn lijden pas echt pijn- lijk. Dat kan dan tot bitterheid lei- den en wrok. Maar ook het omge- keerde is mogelijk. Wanneer de zieke door liefde wordt omringd, wordt zijn lijden een kans om de liefde te laten schitteren.” Als lij- den niet met liefde wordt bena- derd, maar met zondige afstande- lijkheid, dan ligt nog meer zonde op de loer.
„Echt lijden heeft altijd iets te maken met afwezigheid van lief- de, met het onvermogen om lief te hebben. Wie lijden liefdevol tege- moet treedt, laat de liefde schitte- ren en wekt liefde op. Angst voor het lijden drijft ons naar het eigen ik. We sluiten ons op achter mu- ren, individueel en als samenle- ving. Onze overdreven reactie heeft dan weer nieuw en vaak gro- ter lijden tot gevolg.”
Het bijzondere aan Jezus is dat Hij het Hem aangedane lijden niet uit de weg ging. Hij is niet in de val- strik van de Boze getrapt, die de liefde door angst aan banden legt.
Hij heeft in liefde stand gehouden.
Zo overwon Hij het lijden en de dood door zijn eigen in liefde aan- vaarde dood.
T h . C . M a d d e r
Joris Van Ael, Jezus’ lijdensverhaal in 16 iconen, Altiora, Averbode, 2007, 118 blz., ISBN 978 90 784 3407 8 • De tentoonstelling Paaskleuren, beelden van lijden en leven in de Gentse Sint-Niklaas is te bezichtigen van 31 maart tot 27 april, maandag van 14 tot 17 uur, dinsdag tot zaterdag vanaf 10 uur.
Heer,
waar drijft de liefde U heen?
Waar voert ze U naartoe?
Het zijn niet de soldaten die U dwingen.
Het is niet de koord om uw nek die U op stap doet gaan.
Het is de liefde die U drijft.
Passie-iconen tonen geen gruwel D
© Joris Van Ael
