1. Toelichting
Dit onderwijsmateriaal is gebaseerd op de NHG-Standaard van december 2004.
Herpes genitalis heeft in de opeenvolgende stadia (primo-infectie, recidief) verschillende verschijningsvormen. De aandoening is daarom soms moeilijk te onderscheiden van andere aandoeningen. Ook kunnen condylomata veel overeen- komsten vertonen met andere huidaandoeningen. Beide aandoeningen komt u soms enige tijd niet tegen in de praktijk, de diagnose kan dan lastig zijn.
Bij enkele afwijkingen, die ook optreden bij herpes genitalis en condylomata acu- minata, dient een differentiële diagnose te worden overwogen.
Hoewel het gaat om aandoeningen, die slechts zelden in de huisartsenpraktijk voorkomen, zijn van enkele van deze afwijkingen toch dia’s opgenomen om het onderscheid met herpes genitalis/condylomata acuminata duidelijk te laten zien.
2. Doel, doelgroep en tijdsduur
Doelstelling: De huisarts kan herpes genitalis en condylomata acuminata bij inspectie herkennen en onderscheiden van andere huid- aandoeningen
Doelgroep: Huisartsen Tijdsduur: 35 minuten Groepsgrootte: Onbeperkt
3. Uitvoering
Leid de module in aan de hand van de tekst bij ‘Toelichting’ (1 min.).
•
Deel Werkblad 1 (Beoordelingslijst) uit.
•
Vertoon de dia’s in Powerpoint en geef de deelnemers na elke dia de gelegen-
•
heid de bijbehorende vragen van Werkblad 1 in te vullen (1 min.).
Vertoon de dia’s vervolgens opnieuw en bespreek de antwoorden. Gebruik
•
Docentmateriaal 1 als toelichting bij de antwoorden.
4. Organisatie
Kopieer Werkblad 1 voor alle deelnemers.
•
Houd er bij het bespreken van de cursusruimte rekening mee dat deze goed
•
kan worden verduisterd.
Zorg voor een beamer en laptop en probeer deze uit!
•
Bekijk de dia’s zelf van tevoren en lees Docentmateriaal 1.
•
** De dia’s zijn ter beschikking gesteld door dr. H.J. Hulsebosch,
dermatoloog bij het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam (1997).
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander
ongemak: een diaserie Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Werkblad 1
Beoordelingslijst diaserie
Dia 1. Een huidafwijking op de penis.
Beschrijf kort wat u ziet.
Hoe luidt uw diagnose?
Zou u nog een vraag willen stellen aan de patiënt om uw diagnose te bevestigen?
Zo ja, welke?
Wilt u nog ander lichamelijk onderzoek doen?
Dia 2. Een huidafwijking op de penis Beschrijf kort wat u ziet.
Welke vraag wilt u stellen ter differentiatie?
Hoe luidt uw diagnose?
Dia 3. Een huidafwijking op de penis.
Beschrijf kort wat u ziet.
Hoe luidt uw diagnose?
Gaat het hier in vergelijking met de vorige dia om een eerder of een later stadium?
Dia 4. Een huidafwijking op de schaamlippen.
Beschrijf kort wat u ziet.
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Dia 5. Diverse huidafwijkingen op de penis.
Beschrijf kort wat u ziet.
Hoe luiden de diagnosen?
Dia 6. Een huidafwijking van de glanspenis.
Beschrijf kort wat u ziet.
Welke anamnesevraag zou u willen stellen?
Zou u willen palperen? Zo ja, wat en waarom?
Welke diagnose overweegt u?
Dia 7. Een huidafwijking op de schaamlippen.
Beschrijf kort wat u ziet.
Welke anamnesevraag zou u willen stellen?
Zou u willen palperen? Zo ja, wat en waarom?
Wat is uw diagnose?
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Werkblad 1
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Dia 8. Een huidafwijking op de penis.
Beschrijf kort wat u ziet.
Dit is een zeldzaam beeld. Kent u de diagnose?
Foto 9. Een huidafwijking op de penis.
Beschrijf kort wat u ziet.
Wat is de diagnose?
Dia 10. Een huidafwijking op de penis.
Beschrijf kort wat u ziet.
Wat is de diagnose?
Dia 11. Twee huidaandoeningen op de penis.
Beschrijf kort wat u ziet.
Wat zijn de diagnosen?
Dia 12. De introïtus van de vagina en de schaamlippen Beschrijf kort wat u ziet.
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Werkblad 1
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Dia 13. De penis Beschrijf kort wat u ziet.
Wat is uw diagnose?
Dia 14. De anus.
Beschrijf kort wat u ziet.
Wat is uw diagnose?
Dia 15. De anus.
Beschrijf kort wat u ziet.
Wat is uw diagnose?
Dia 16. De anus.
Welke afwijkingen ziet u?
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Werkblad 1
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Antwoorden bij de beoordelingslijst Dia 1.
Beschrijf kort wat u ziet.
Op het preputium bij de overgang naar de glanspenis zien we een oppervlakkig ulcus met een rode bodem. De rand van de ulcus is iets verheven.
Hoe luidt uw diagnose?
Primaire genitale herpes-simplexinfectie.
Zou u nog een vraag willen stellen aan de patiënt om uw diagnose te bevestigen?
Zo ja, welke?
Wilt u nog ander lichamelijk onderzoek doen?
Om de diagnose te bevestigen wilt u weten of het een pijnlijk ulcus is. Verder vraagt u naar algehele malaiseklachten. Bij palpatie in de lies zijn de lymfeklieren pijnlijk en gezwollen.
Dia 2.
Beschrijf kort wat u ziet.
Op de buitenzijde van het preputium bevindt zich een gebied met circa vijftien kleine blaasjes met heldere inhoud.
Welke vraag wilt u stellen ter differentiatie?
U vraagt of de blaasjes pijnlijk zijn, of de patiënt pijn en zwelling voelt in de lie- zen en of hij eerder dergelijke klachten heeft gehad.
Hoe luidt uw diagnose?
Herpes genitalis recidief. Een primo-infectie is te onderscheiden van een recidief op grond van de anamnese en enigszins op grond van wat u ziet: bij een primo- infectie zijn de verschijnselen veel heftiger en gaan de blaasjes snel kapot, zodat u meestal een ulcus te zien krijgt. Bij een recidief zijn de laesies pijnlijk, maar minder gezwollen dan vorige keer/keren. De regionale lymfeklieren zijn niet of nauwelijks pijnlijk gezwollen; bij de eerste infectie is dit wel het geval.
Dia 3.
Beschrijf kort wat u ziet.
De afwijking bestaat uit drie crustae op de penisschacht en een bulleuze erythe- mateuze zwelling op het preputium.
Hoe luidt uw diagnose?
Herpes genitalis recidief.
Gaat het hier in vergelijking met de vorige dia om een eerder of een later stadium?
De herpeslaesies op de penisschacht zijn een stadium verder dan op de vorige dia: de blaasjes die het virus bevatten, zijn opengesprongen; de wondjes genezen nu met korstvorming.
Dia 4.
Beschrijf kort wat u ziet.
Een tiental gegroepeerde vesiculae gevuld met helder vocht op het rechter labium
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Docentmateriaal 1
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Dia 5.
Beschrijf kort wat u ziet.
Op de glanspenis bevindt zich een groepje met helder vocht gevulde blaasjes.
Op de penisschacht zit op de bovenzijde een groepje witroze lenticulaire (linzen- vormige) tot nummulaire (‘ter grootte van een muntstuk’) papuleuze afwijkingen met een bloemkoolachtige structuur en aan de zijkant een kleiner groepje. Er is een krans van witte miliaire (speldenknopgrote) papels, veel kleiner dus dan de zojuist genoemde papels, op de overgang van glanspenis naar preputium.
Hoe luidt uw diagnose?
Herpes genitalis recidief, condylomata acuminata, en pearly penile papules. Deze laatste zijn niet pathologisch en worden vaak gezien bij seksueel actieve mannen.
Dia 6.
Beschrijf kort wat u ziet.
Op de overgang van glanspenis naar penisschacht bevindt zich een solitair, num- mulair ulcus.
Welke anamnesevraag zou u willen stellen?
Anamnestisch wilt u weten of de wond pijn doet.
Zou u willen palperen? Zo ja, wat en waarom?
Bij palpatie voelt u naar de consistentie van het ulcus.
Welke diagnose overweegt u?
Syfilis eerste stadium–ulcus durum. Het ulcus is niet pijnlijk en de wondbodem is vast.
Dia 7.
Beschrijf kort wat u ziet.
Op het rechter labium majus bevindt zich een nummulair ulcus, met scherpe grens.
Welke anamnesevraag zou u willen stellen?
U wilt vragen of het pijnlijk is.
Zou u willen palperen? Zo ja, wat en waarom?
Bij palpatie voelt u naar de consistentie van het ulcus.
Wat is uw diagnose?
Syfilis eerste stadium–ulcus durum.
De laesie is niet pijnlijk en de wondbodem is vast.
Dia 8.
Beschrijf kort wat u ziet.
Op de penis en in de linkerlies bevinden zich twee ulcera, respectievelijk nummu- lair en lenticulair, scherpbegrensd met een opgeworpen rand en een rode wond- bodem die plaatselijk met pus bedekt is.
Dit is een zeldzaam beeld. Kent u de diagnose?
Bij navraag blijkt het een pijnlijk ulcus te zijn. Bij palpatie zijn het weke ulcera- ties die gemakkelijk bloeden, de regionale lymfeklieren zijn gezwollen.
De diagnose luidt ulcus molle.
Dia 9.
Beschrijf kort wat u ziet.
Oedemateuze en erythemateuze glanspenis met wit beslag en vervelling.
Wat is uw diagnose?
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Docentmateriaal 1
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Dia 10.
Beschrijf kort wat u ziet.
Multipele lenticulaire witroze papels met gelobte structuur, kransvormig gerang- schikt op de rand van het preputium, één op de glanspenis.
Wat is uw diagnose?
Condylomata acuminata.
Dia 11.
Beschrijf kort wat u ziet.
Drie rozewitte lenticulaire papels op de penisschacht met distaal daarvan een donkerrode erythematobulleuze laesie met een scherpe begrenzing.
Wat zijn uw diagnosen?
Condylomata acuminata en morbus Bowen.
Morbus Bowen is een precarcinomateuze aandoening; verwijzing naar de derma- toloog is geïndiceerd.
Dia 12.
Beschrijf kort de afwijking die u ziet.
Multiple rozewitte, scherp begrensde papillomateuze verhevenheden op de schaamlippen en rond de introïtus van de vagina.
Diagnose: Condylomata acuminata.
Hoeveel wratten telt u?
Het tellen van de wratten is belangrijk voor de behandeling: om geen laesies over te slaan bij het aanstippen en om te zien of het aantal na behandeling afneemt.
Dia 13.
Beschrijf kort de afwijking die u ziet.
Bruinrode papillomateuze verhevenheid, scherp begrensd op overgang preputium en glanspenis.
Diagnose: Condylomata acuminata Dia 14.
Beschrijf kort wat u ziet.
Een aantal scherp begrensde roze papillomateuze verhevenheden in de anaal- streek.
Wat is uw diagnose?
Condylomata acuminata.
Dia 15.
Beschrijf kort wat u ziet.
Bruinrode papillomateuze verhevenheden bij de anaalingang, onscherp begrensd.
Wat is uw diagnose?
Anale mariscae. Dit zijn de restanten van een of meerdere aambeien.
Dia 16.
Welke afwijkingen ziet u?
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Docentmateriaal 1
Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak
Samenvattend:
1. Primaire genitale herpes-simplexinfectie.
2. Herpes genitalis recidief 3. Herpes genitalis recidief 4. Herpes genitalis recidief
5. Herpes genitalis recidief, condylomata acuminata, en pearly penile papules 6. Syfilis eerste stadium–ulcus durum
7. Syfilis eerste stadium–ulcus durum 8. Ulcus molle
9. Candidainfectie-balanitis 10. Condylomata acuminata
11. Condylomata acuminata en morbus Bowen.
12. Condylomata acuminata 13. Condylomata acuminata 14. Condylomata acuminata 15. Anale mariscae
16. Condylomata acuminata en anale mariscae
