Loe Maas
bron
Loe Maas, Het gewijde najaar. Winants, Heerlen 1945
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/maas005gewi01_01/colofon.php
© 2015 dbnl / erven Loe Maas
Lied
Een mensch schreit in den leegen avond.
Hoe komt de aarde zoo vermoeid?
Hoe komt de aarde zoo gehavend?
De laatste roos is uitgebloeid.
De gouden blaren zijn gezonken, en ook het late merellied is stil, en roerloos uitgeklonken.
Mateloos groeit het verdriet.
Een mensch schreit op de kim; in schaarsche hoeven langs den avond brandt
een zachte lamp met even-paarsen weemoed. En van allen kant
dringt eenzaamheid als nooit te voren.
Hoop en wanhoop zijn verward.
In 't leven gaat zooveel verloren....
Maar onsterflijk brandt het hart.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Kerstmis in den oorlog
Wanneer Gij, God, dit vreemde lied van Kerstvreugd en van Kerstverdriet beluistert, maar den dichter niet ontwaren kunt in zwarte straat:
wend dan niet af Uw mild gelaat maar zie hoe hij beangst, ontsteld, aan zijnen droom de sterren telt, Uw sterren, en hoe hij, een kind, op 't rhythme van den sombren wind aan 't oud een nieuw verhaal verbindt....
Wij kennen niet den blanken dag van zilvren sneeuw en klokkenslag en stille vreugd die als een rag de menschen en de dingen raakt.
Want onze aarde is zwart en naakt
en duldt noch droom noch vroomheid meer.
De wondre Wijzen van weleer vervingen wij door een piloot;
hun wierook, goud en mhir door schroot en andre kruiden van den dood.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Het oud verhaal heeft afgedaan.
Wij zullen niet als herders gaan met vruchten en met vreugd belaân:
Want 't Gloria vervingen wij door luchtalarm, en 't zacht en blij geblaat van lamren in den nacht, door kinderleed en moederklacht.
De kerstboom werd een zwaar kanon dat tusschen kim en horizon
een land van louter sterven won.
Wie droomt er nog van een schalmei die, achteraan de herders, blij haar klanken strooit in sneeuwvallei, nu dag aan dag het wreed affuit zijn doodelijke zangen fluit?
Wij zoeken zelf nu naar een stal tot dekking. En als bijgeval een lied zingt in de duisternis, herdenken wij vol droefenis de dooden, tot 't verklonken is.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Maar tusschen schreeuw en angstgebaar, - wij leven niet, wij sterven maar aan telkens naadrend nieuw gevaar! - en tusschen twee explosies door o Goddlijk Kerstkind, luister, hoor hoe in ons hart nog heel stil leeft de hoop op vrede dien Gij geeft aan allen die goed-willend zijn...
en schenk weer rust en zonneschijn den dichter en die met hem zijn.
Loe Maas, Het gewijde najaar
In memoriam amici
Ter nagedachtenis aan luit. Henk Nijland gesneuveld 10 Mei '40 op de brug Buchten-Obbicht.
Nog voor de zon het dunne duister om 't stille dorp gebroken had
met blauw en goud en meimaand-luister;
nog voor de morgen, nachtdauw-nat, nog voor de dag zong op de daken en in het water, waar ommuurd de rimpels aan de wanden braken, verblauwd, verroerloosd en verpuurd;
nog voor het werk der trouwe handen de aarde-zware, was ontwaakt in lied dat grond en gras doet branden van vruchtbaarheid die dronken maakt;
nog voor de dieren en de dingen, de hoeve en het stille pad van hagedoorn en trosseringen, nog voor het al weer leven had....
Loe Maas, Het gewijde najaar
was hij den dood reeds toegewezen, geteekend met de purperen roos der droeven die nooit meer genezen.
Wie schoon is, is als 't schoone broos!
Eèn schot, en zon en zomer weken.
Eèn schot, en in een wentelvlam
ging droom en daad in 't lichaam breken.
De morgen en de stilte kwam.
Wie kent den angst der laatste slagen van 't hunkrend hart dat onverzaad om zomer en om zon blijft vragen, waar 't leven reeds het vleesch verlaat?
Wie weet wat beeld de oogen droegen, de gave oogen, plots ontdaan;
hoe handen zich verbeten sloegen om wat het hart zich zag ontgaan?
Maar wie geteekend is, moet sterven en klaar zijn voor de kleine reis naar 't groote water: koel verzwerven naar d' alpen van het Paradijs.
Loe Maas, Het gewijde najaar
De morgen en de zomer trilde, Het licht stond op den horizon toen 't lied, zijn lied, zijn hart verstilde en 't leven uit zijn lichaam ron.
Zoo valt een vogel in den morgen.
Zoo valt de bloem, nog voor het zaad gerijpt is - heilig weggeborgen tot het uur van de verrukking slaat! - Maar wie in Mei sterft, in de aarde die wijdingvol is en vervuld
van God; wie hart noch leven spaarde om land en broeder, wordt gehuld in 't zuivre lijnwaad van Gods handen, gebalsemd met zijn geurig bloed dat levend maakt en lustwaranden, goddelijk, ontdekken doet.
Zoo bloeit hij, bloesem in Gods oogen, en rinsche vrucht aan Zijnen mond, van uur noch menschensmart bewogen, nadat hij eeuwgen vrede vond.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Adieu-lied
van Mr. L.B.J. van Oppen,
oud-burgemeester van Maastricht.
God riep mijn Dood, en zei: ‘'t Is laat;
de vrucht moet van den boom genomen!’
Zacht kwam toen dien geen ontgaat, de sterke niet en niet de vrome.
‘'t Is tijd’, zei hij, ‘uw jaar is om!’
Ik weerde mij. Hij lachte: ‘Kom!’
En 't bloed ging uit mijn hart wegstroomen.
O sombre wijsheid, vreemde borg van tienmaal zeven rijke jaren, wàar zijn liefde, vreugde, zorg?
Kan niets mij van Uw macht bewaren, niets van wat ik dacht of deed
of liefhad, niets? Gij zijt zoo wreed en zult geen grijzend leven sparen?
O Dood die als een afgrond zijt, en geen kan ons daaruit bevrijden!
Geen? En God, Dien ik belijd?
O Jezus, wil mijn smart verblijden:
sterven wil ik als een man,
schoon 't hart weent om de wreedheid van zoo keerloos uit dit leven scheiden.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Dan roep, voor 't laatst nu, nog eens saam, mijn menschenhart, die gij beminde.
Noem nog eens hun warmen naam, hun goedheid, schoonheid - als een blinde 't laatst gezicht - en zeg: Vaarwel!
Dit leven is een eindig spel.
Dat God u 't rechte woord doe vinden....
Treft de Dood ook die Hij spaart?
En moeten twee in èèn geslagen?
Gij die mij in 't leven waart
de zoetste, wil niet lichtloos klagen, hoe u 't hart ook breekt en bloedt.
Heb dank voor al. Vaarwel! Het moet.
Die slaat, schenk' u ook kracht tot dragen!
Het Leven was geen tranendal - door u, mijn lieve!, niet te noemen dan met naam van schoonst kristal in zonlicht: Moeder, hof vol bloemen, bron van liefde, vrede-land!
Verbrak de Dood, den heilgen band, mijn rouw kan slechts uw goedheid roemen!
Loe Maas, Het gewijde najaar
Vaarwel ook gij! mijn kindren lief.
'k Wil een voor een de hand u reiken.
Troost u. Is de Dood een dief, verlies kan soms het hart verrijken.
Weent niet. Liefde kent geen graf;
'k leef voort in die u alles gaf, uw moeder. Moogt gij haar gelijken!
Vaarwel, vaarwel! na vrouw en kind, die lief mij waart, gij, bloem der steden!
Nu de Dood mijn oogen bindt die gretig van uw goud verleden dronken kracht tot dienstbaarheid en hoog besef van mijn beleid, nu wijk ik niet dan met een bede:
Gij die niets dan vrijheid vraagt
om schoon te zijn en vreugd te schenken lijk, die gij in 't wapen draagt,
uw zilvren ster - wil steeds gedenken Haar, uw licht, in wel en wee
uw kracht, uw roem: uw Sterr' der Zee!
Mijn troost in 't sterven is Haar wenken.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Ik moet nu scheiden, roem der Maas.
Vaarwel! mijn stad, bezielde straten, parken, torens, eeuwig waas
van schoonheid, zacht. 'k Moet u verlaten Sint Servaas en Wonderkruis,
en allen u, hier blij en thuis, gij priesters, zusters, magistraten, rijken, armen, heel 't geslacht
dat vroomheid paart aan bont verblijden;
u, mijn trouwe burgerwacht, en u, die troost brengt aan wie lijden (meer dan ooit in dezen tijd) en allen u, die moedig zijt
en mild. Vaartwel! Mijn ziel moet scheiden.
'k Hoor de klokken, af en aan.
Hoe zoete klanken! zachte droppen troost in 't hart, dat stil gaat staan!
O wilt, als ik, de rouw verkroppen...
en bidden met de machtige stem der èène Staar: da requiem,
geef rust, Heer, aan Uw vriend Van Oppen!
Loe Maas, Het gewijde najaar
Jaargetijdig herdenken
voor Y.B.
Den zwarten vlag in top, is zij weer naar mijn land gekomen.
De zomer was al lang voorbij, de blaren van de boomen.
Ik zag haar in het donkre ruim met smal-gevouwen handen.
Zij scheen wel bloesem, zilvrig schuim dat schuift naar avondstranden.
Komt zoo in elks vergroeid bestaan de droom dien wij verloren terug, en doet ons stiller gaan, een lieve stem weer hooren?
Zij waakte op, en wenkte zacht herkennen. En de dingen rondom, als in een lentenacht, een wonder leven vingen.
Loe Maas, Het gewijde najaar
En 'k hoorde hoe daar vreemdlijk zong en alle schaduw kliefde
van smart, een lied dat opensprong uit zoet hervonden liefde.
Die deed dat het plots lente werd mijn ziel in jong verblijden, dat heel de aarde bloembesterd, en blauw was het getijde.
En 't zong van onvergaan genot in liefde, van de dagen
die goud zijn en die reiken tot waar zij in droom vervagen.
Maar was wel wat ik zong, van mij?
Ik zag haar sneeuwen handen, en wist: de zomer is voorbij van bloemen en van branden.
Zij was niet aardsch meer, louter licht, en schooner dan de rozen:
een afglans van Zijn Aangezicht, den eeuwig Schaduwlooze.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Ik zong, en wat ik zong, dacht smart ik in haar hoog verblijden.
Zij lachte mild; zag op mijn hart, dat moet zich droef bevrijden.
Dan ging zij, en dan ging de dag.
Het schip voer zonder nooden
naar 't wondre land van bloem en lach, van mijn gewijde doode.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Doodprentje
voor de moeder van G. Serpenti.
O blinde Dood, die onverwacht en wondend steeds moet komen, en slaat juist als de vreugde lacht om lang-verbeide droomen,
hoe hebt gij smartlijk, bloedbesmeurd, genoopt tot schielijk scheiden
de mildste ons, en zoo gescheurd den droom van het bevrijden!
De aarde is ons Woonhuis niet?
En vrede kan slechts rijpen in bloed en vuur en felst verdriet?
Wij bidden en begrijpen.
O Gij die tot uw God en Heer de aarde zijt ontweken, stralend, leid ons als weleer en wil goedgunstig spreken voor ons, opdat wij weder één in liefde, zonder scheiden,
den dood voorbij en 't aardsch geween, rond Hem ons eens verblijden.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Graftoorts
voor Peter Gielen.
Zag Vondel Amsterdam om Diedrik Sweelinck rouwen die in de Oude Kerk zijn luisterrijk geslacht
na elken avonddienst den hemel in deed schouwen door orgelspel dat scheen van englen voortgebracht, hoe moet de stad Maastricht deez' kunstnaar dan betreuren die, levend, niet één stad, maar land en buitenland
in wedstrijd en festijn het zoetst geheim liet speuren van hemelsch koorgezang, bezield door zijne hand.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Doodprentje
voor Marcel Bellefroid.
De schemer van dit trage leven scheurt soms van te groot verdriet:
dan wordt de beste uitgedreven!
Wij buigen, maar begrijpen niet.
Weer zijn wij armer, stil, omgeven van een immer schraler lied.
Wat is van alle droom gebleven?
God! Dien jij, mijn vriend, reeds ziet.
Loe Maas, Het gewijde najaar
De dood en de geliefde
Hoe dat ik soms den dood benijd die immer wezen mag
bij u, alwaar gij toeft of schrijdt, en leeft uw nacht en dag.
Elk uur kan hij zijn donkren arm rondom u slaan, zijn kind,
en vragen: ‘was één mond zoo warm?
Heeft één u zoo bemind?’
De weelden drinkt hij van uw oog en proeft uw zoete haar;
en als soms angst in u bewoog, vermoeden van gevaar,
hij heft u aan zijn weeken mond en kust u zonder smart
en kust uw zoete leven wond en sluit u in zijn hart.
Hoe dat ik tusschen u en hem de heimelijkheid benijd der stilte en de witte stem der wijde eeuwigheid.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Ten einde
Eens zal ook ik vereenzaamd sterven:
kil en troebel wordt het licht;
ik zie van elken daad de nerven.
God, hoe raakt het doodgaan dicht aan 't felste leven: duizend droomen springen, als met zacht gewei de herten tusschen najaarsboomen scheemrig, uit vergaan getij.
Maar alle droom moet eens verzinken.
Zie, dan grijpt de hand naar 't hart en komt de dood ter oogen blinken schuw, en naar den mond stijgt smart, en vooglen vluchten, en de bloemen breken, en een klok die luidt diep in het bloed een niet te noemen angst, die breekt ter slapen uit.
O, Gij. strek dan Uw goede handen, dat ik fluister: God, mijn Heer, o laat dit hart ten einde branden slechts voor U, en dan niet meer!
Loe Maas, Het gewijde najaar
Albumblad
Van allen die ons leven kruisen fel en een moment bemind
- wanneer, de jaren kalm verruischend, zorg na zorg het denken bindt - wat blijft tenzij hun bleeke namen, teeder en als oude zij?
Van 't jonge huis zijn al de ramen roestig en de zon voorbij.
Maar eens (het hart kan niet meer hopen;
moe als water wordt het licht) slaat een dier oude ramen open:
men herkent een lief gezicht...
en even schuift van gouden dagen gouden schaduw door het hart.
Herinnering wil zoo veel vragen, zoo veel vreemds! Doch vòòr zij smart, daar zijn weerom de daagsche dingen, klein - maar 't hart veracht ze niet.
Nog even blijft het diepe zingen.
Dan ontbladert ook dit lied.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Vlucht
Een appel in de kleine hand van het doode meisje naast den weg naar het beloofde land.
Is het leven zoo gehaast?
Maar het is als droomt de mond een lied en zien de oogen blij
naar iets dat vreugd geeft in 't verschiet.
Zijn slechts de dooden vrij?
Eèn wereld brandt, èèn wereld licht:
en tusschen beiden in het kleine doode meisje ligt als einde en begin.
Want ieder leed heeft eenen droom tot broeder en genoot:
er bloeien bloesems op een boom, daaronder ligt de dood.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Nieuw lied
De sterren en de steden kraken.
Zon druipt van bloed.
Of uit de smart die alom woedt geen zal ontwaken?
Maar als de angst gaat overstroomen donker en wijd,
dan is van rust en vruchtbaarheid het uur gekomen.
Zoo dringt ten aarzlen voorjaarsmorgen zon door den mist;
En wie van licht geen lied meer wist, verblind door zorgen,
hem raakt een nieuw en helder zingen diep in het hart:
het bloed dat vrij is, duister en smart steeds zal bedwingen.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Eens zullen
Eens zullen de bronzen klokken luiden in dit groot verdriet
en komt uit het Noorden, komt uit het Zuiden een eender lied.
Eens zullen de dagen als teesten worden in een zeer oud rijk
en wordt het leven dat schier verdorde weer koninklijk.
Eens zal het geluk uit het donker springen als bloesem, als vuur,
als een kind dat staat op den heuvel te zingen.
Eens komt het uur.
Dan zullen wij jong als een boom na het snoeien en verrijkt door smart
geweldig en wit naar het leven bloeien, naar 't Groote Hart.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Nieuwe lente
Voor elke smart is er een toover, Voor elken slaap een droom die lacht.
In schemeringen van stil loover onzichtbre knaap fluit zacht.
Door bosch en wei, langs stroom en akker, paard zonder ruiter, springt lied.
Dan schrikt de kleine verwondering wakker, met gouden haar, in het riet.
En wilder speelt de knaap op de fluit jubelende fontein van geluid.
En wilder danst door de stille dalen de jonge zon haar lichte verhalen.
Breken de bloemen uit het loover geurig, en de knaap fluit zacht:
Voor elke zorg is er een toover, voor elke traan een droom die lacht.
Loe Maas, Het gewijde najaar
Na den regen
Maar onverwacht in tuintjes boven de muren en in diepen vouw der straatjes wordt terzij geschoven de regen. En een schuchter blauw breekt glanzend door. De smalle huizen kleuren op in waatren schijn
van goud en paars, en dan uit duizend kleine bronnen welt heel fijn,
als streelden vingers over zachte harpen, nieuw geluid dat wast.
Een schuit schuift door de mauve gracht, en hoog een wimpel aan den mast.
Er waait iets door de jonge boomen, er waait iets door het jonge bloed.
Uit onrust groeien schoonste droomen.
Zoo is het leven, en 't is goed!
Loe Maas, Het gewijde najaar
Colophon
Het gewijde Najaar, een bundeltje gedichten uit de smartelijke oorlogsjaren, werd uitgegeven in de lentemaand van het jaar der bevrijding 1945
Loe Maas, Het gewijde najaar
