Bijdrage tot de Biografie van Nicolò Paganini
Spronk, J.E.W.
Citation
Spronk, J. E. W. (1965, October 27). Bijdrage tot de Biografie van Nicolò
Paganini. J. Noorduijn en Zoon N.V., Gorinchem. Retrieved from
https://hdl.handle.net/1887/11562
Version:
Corrected Publisher’s Version
License:
Licence agreement concerning inclusion of doctoral
thesis in the Institutional Repository of the
University of Leiden
Downloaded from:
https://hdl.handle.net/1887/11562
Note: To cite this publication please use the final published version (if
applicable).
B
IJDRAGE TO
T
DE BIOGRAFIE
VAN
NICOLO PAGAN
IN I
PROEFSCHRIFT TER VERKRIJGING VAN DE GRAAD VAN DOCTOR IN DE LETTEREN AAN DE RIJKS-UNIVERSITEIT TE LEIDEN. OP GEZAG VAN DE RECTOR MAGNI FICUS Dr J. DANKMEIJ ER . HOOGLERAAR IN DEFACULTEIT DERGEN EESKU N DE. TEN OVERSTAAN VAN EEN COMMISSIE UIT DE SENAAT. TE VERD EDIG EN OP WOENSDAG 27
OKTOBER 19 6 5. TE 16.00 UUR. DOOR
JOHANNES ENGELBERTUS WILHELMUS SPRONK
GEBOREN TE ROOSENDAAL EN NISP EN (N.-Br.)IN 1912
GORINCHEM - J. NOORDUIJN EN ZO ON N.V. - 1965
PROM OTO R PROFESSOR DR E. W.SCH A LLEN BERG
Het hoo idstuk over Lucca werd door mij ter plaatse gesch reven, daartoc in staat gcsteld door de N cdcrlandsc Organisatie voor Zuiver-'INetcnscha ppelijk onderzoek
INHOUD
Hoofd stuk I. De biografcn .
I-Ioofd stuk II. Portrct ten van Paganin i Hoofd stuk Ill. Lucca .
Hoofdstuk IV. Gicrighcid Hoofdstuk V. De critici Hoofdstuk VI. De virtuoos
Hoofdstuk VII. Over de waardcrin g van de componist . Nawoonl Summa ry Resume . 13ibliografie 7 30
59
70 8389
100 109 111 11311
5
5
Aan mijn moccler Aan Gre
->
HOOFDSTUK I
De Biografen
Een van demeest omstreden, en in menigopzicht weinig begrepenfiguren uit het muziekleven van de negentiend e eeuw is onge twij feld Nicolo Paganinit. Omstreden en in menig opzicht weinig begrepen, immer s: Talr ijk zij n de lovende recensics van de critici in zij n tijd, maar even talrij k zijn de vcrguizi ngen die hem ten deel zijn gevallcn, zowel bij zijn lcvcn als na zijn dood.
J
uist·het fcit dat Paganini's bewonderaars, zowel als zij die hem ver -achten, vaak tot zulke extreme uiter sten gaan moet ons op ons qui vive doen zijn. Een kritische beschouw ing zal ons duidelijk makcn dat in vele gevallcn het oordeel over Paganini onredelijk ha rd of onj uist is, maar ook wei vcrgoelijkcnd .Het aantal biografieen dat over Paganini gcschr evenis,isniet bijzond er groot. De Courcy vermeldt er achtc ntwintigs. In de bibliografie worden er naast talrijke monografiecn en algemenc werk en over muziek, con cert-leven en tijdsomstandigheden nog cnkele genoemd die cen min of meer uitvoeri g hoofd stuk over Paganini bevatt en. Kapp somt vierenveertig becken op3, waarbij er verscheidene zijn met slechts een hoofdstuk over Paganini . Renee de Saussine nocmt er ecncnvij ftig4 • Onder dcze zijn er slcchts een twintigtaldie grotend eels of uitslui tend Paganinibetreffen . Deze boeken en artikelen blijken niet aileen zeer uiteenl opend te zijn wat betrcft objectiviteit en betrouwbaarheid van feitelijk e gegevens,maar vele auteurs hebben eenvoudig het werk van voorgange rs geheel of g e-deeltelijk nagcschreven,en soms zelfs tendele overgeschreve n.Dit plagiaat in vers chillende vormen is de oorzaa k van ccn aantalonuit roe ibare voor -oordclcn en ander e fouten ten opzichte van Paganini. Het is dus van belang vast te stollen welke auteurs betrouwbaar en objecticf geno cg zijn om meelcop hen eenstuelic tc bascrcn-. Hiertoe zullen wijdedaarvoor in aanme rk ing komende wcrkcn bespre ken, en aan de han el van die be -sprcking selcctere n.
Het eerste, en zeker niet het onbelang rijkste geschrift c1at over Paganini verscheen was: Carl Guhr, Uebcr Paqanini's Kunst die Violinezu spielen (Mainz, 1829 ) 6. Guhr was mincler biograaf dan wei musicus. Zijn werk draagt daar dan ook alle kenrnerkcn van. Drie vierde deel van het een -enzcstig kwarto bladzijelen kleinc druk tellcnd e bock wordt in beslag genome n door muziekvo orb eelelen. Het.biografi sche element in het r este-rcnde dcel is zecr summier. Guhr ergert zich aan het verwijtdat Paganini
7
gierig lOU zijn, maar in plaat s van dit verwijt op deugdclijkc grondcn te ontzenuwen,voert hij alsargument aan:
...classer fur sein noehunerzogenes Kind spa r t",
Over igens staaner opdieweinigebladzijdentochnog enkcle onjuistheden. Afgezien van het feit dat Paganini niet in 1784 isgebor en, maar in 1782, wat Guhr nietweten kon, ishet niet redclijkteschrijven:
Seinen Korper rieht ete ein sehr bcriihmtcr italieniseher Ant beinahc Zll Grundc, dcr seine Krankheit nicht crkenncnd, ihn Ialsch bchandclte".
Introduction et Variations sur
"
Nel cor pin non mi
sento-de rap.Molinara pour VIO LON SEUL
N.Paganlnl•
~
.
.
t
':b: ~::
I ,. I f ' . . ~ • • • ' •~
.'~
""'
"
~~ .. '
.
,
.
F
fr .~-
'
f7
' l I • • : "~1C
.
tr.z
R
···;
··_
.···F=~
~i
IO,
.r.-fER
! 0r
[oE~
~
~@~
~aJUr~
l~
tr I) . u
III.It. • A1l3 demGedii.h1.n;", nllfgescbril"hen
Paganini heeft zijn gehele leven medi sch e adviezen slecht of niet op-gevolgd. Vele ar tse n hebben zij n kwa1cnniet kunnen diagn ostiser en , niet door gebrek aan capaciteit en , maar doordat de med ische weten schap niet vcr genoeg gevorderd was. Paganini sch rij ft in zijn brief van 28 juni 1823 aan Germi dat hij Borda, zijn arts, ger oepen heeft om een gastriti s en een aanval van rheuma tc beha nclelen . Op 2 september 1823 schrijft hij dat Borda hem ader gelaten hecft omclat - nota bene - het voedse l in plaats van hcm tc vocclen in zij n bloedkwam.En alshij dankortdaarna Dr. Maximilian Spitzer ontmoct , een ar ts van grote rcputatic, laat hij Borda schictcnf en stelt zich in hand cn van Spitze r die hem een vcr-sterkend dieet voor schrijft,maarhem ook nict gencest.
Guhrtracht Paganini alsmen s recht vaardig te beoordelen . Hij probecrt niet aIleen het vcrwijt van gierigheid te ontze nuwen, maar hij schrij ft verder:
Nicht zu£rieden, ihn als Kiinstler gross und cinzig ZII finden, bemiiht man
sich- viellcichtdurch seinIcidendausschcndcs Aeusscrcvcranl asst,- seine Perso n in eincn Con flict von widrigen Lebensere ignissen zu bringen .
Baldsolier inden Kerkern dcr Inquisition gcsmachtet, hale!unter Raubern gclebt habcn, bald als Car bona ro verh aft et, bald der Mard er seiner Fra u gewesen sein,und was dcr gleichcn Ammcnmar chenmehr sind.
Allcin an all dicscm ist kcin wahres Wort: und man wird vielleicht
dcr \Vahrhcit nahckommen, wenn man sich dcn mit eincr gliihcndcn Ein -bildungsk raft begabt cn, jungcn Kiinstler von 24 his 25 jahrcn, (gegcn -wartig ziihlt er dcr cn 45) , als Icbcnslustig, vielleicht auch ctwas leicht
-sinnig denkt, was besonder s in Hinsicht des hohcn Spieles zu jener Zeit
der Fall gewesen sein5011°.
De gro te verdienste van Gu hr is clat hij duidelijk uiteen zet wat de vio ol-techni sche kwal iteit en van Paganini waren. Waar hij het flageoletspc.l van Paganini bespreekt gedt hij talrijke voorbec1c1en van het verschil tusscn de notat ie en dc muziek die het pub liek in werkclijkh eiclhoordc. Daar naast drukt hij in clit boekj e een twcctal composities af: N el cor
p
itt
non mi sento en Duo Merueille ("pour Ie violon seul"!) ,waarvan hij deecr steuit hcthoofdopges chrevenheeft, nadat hij dieher haaldclijkopde concertenvan Paganini geho ordhadl O.Het boekje van I mbert de Laphalequ e: Notice sur le celebre uiolinistc Nicolo Paqanini (P a rij s, 1830 ) , heeft als biografi sch gesch rif t geen enkele waarde. De schrijver heef t gretig allerl ei anekdoten over Paganini uit de Duitse kranten bijeen gc1ezen en clie ver zamc1ing uitgebrcid met niet gevcrifiee rde ver ha len van tijdgeno tcn, zodat het werkj e volkomen onbetro uwbaa r is. Hij besch rij ft bij voorbeeld Pagani n i als de zoon van ecn bcr ocmd violist. Fetis heef t het boekj e geed gekenm erkt met de woordcn :
...a
l'egard d'une brochure publiee par M. Imber t de La phaleque, ce n'est qu'une collection d'an ccdotes 011 completcment, 011 incxactemcnt rap-portces, et des jug ements qui decelcnt une ignorance absolue del'art...11
In april van hetzelf de jaar vcr schcen Paganini 's autobiog ra f ische schets door P. Lichtent ha l op 28 februari 1828 opgesc h reve n, en nu voor het
9
DUO DE. PAGANINI pourle VIUL()N SEUL.
.ADAGIO uroo. do'.
Ecrstcbladzij devan Duo de Paganini (zie Guhrop,cit.),
eerst gepubliceerd in hct Italiaansin deLeipziger Allgemeine Musikalische Zeitunq. Later in het jaar verscheen het artikel, vertaa ld in het Fra ns in de Gazette Musicale van Fetis, Aan dit geschrift je, nau welijks drie bladzij den kleine druk octavo formaat, hcbben we wei enig houvast. Wat Paganini over zichzelf vertelt aangaande muz iek etc. blijkt, naa r later bewezen is, juist tc zijn. Met gcgcvens over zijn persoon, geboortc en afkomst is hij minder nau wkeurig, evena ls in de autobiog ra fische schets die Schottk y opgctekend heeft.
•
In dit jaar vcrschee n ook van de hand van
J.
M. Schottky : Paqanini's Leben und Treiben. als Kiins tler und als 111ensc li (Praag, 1830;hcrd ru kt :1909). Men kan dit wcrk van ruim 400 bladzijden moeilijk een biografie noem cn. Hct is veeIecr ecn verzameling krantc- cn tijdschriftartikeIcn, kritiekcn , ane kdo tc n, ctc. cho tt ky besch rij ft Paganini's triomfcn tc Wenen, cn te Praag. Bcpaald naicf is dc dialoog tussen ee n muzicklicf
-hebber cn ecn scepticus, waarin de sch r ij ve r Pagan ini tracht teverdedi gcn. Daarna behan delt de schrijver Paganini's zegetocht door Duitsland.
Wcli swaar is het een beetjc onsystcmatischc ver zamcling va n feit en, en is hct nict altijd overzichte lijk, maar met al zijn fouten en tekort
-komingen is het toch ecn belan grij k bock. Schottky geeft talrij ke namen van plaatsen waar geconccrtecrd werd,metdatums.Hij geeft vclekriticken uit plaat seIijk c cn landclijke blad en weer , en vcrrncldt daarbij de naarn van hct blad en hct nummer. Hij gecft prijzcn van plaatsen op en ver -c1iencle of on tv angen bcd ragcn . In de mecst e gevallcn verrneldt de schrij
-ver wic zijn zegsm an is bij de bijzonderhcd cn die hij geef t over de con -ccrtre ize n in Duitsland en Ooste nrij k, naar Praagen naar Warschau. Het is vrijwel altijd volkome n c1uiclclijk of de sch rijver citee r t dan weI of hij zijneige n mening gecft. Ditalles maakt het bock, onda nks zij n rom mclige opzet tot een van de belan grijkst e bronnen voor de la ter e biografen van Paganini.
Kort na Scho tt ky 's bock verschee n: Leben, Character und Kunst des Ritt crs von Pagan ini c100r F. C.
J.
Sch u tz (Leipz ig, 1830).Ditis eigcnlijk ccn bekn opt e, maar vcel bet cr gesch reven "S chottky " . ieuwe feite n of interpretati es worden cr niet gegeven, behalve enkele bijzonderh eden over Paganini's conccr ten tc Leip zig . Voor bron nen studi c hecf t het vrijwel geen waarde. In zijn tijd is het ech tc r een betrouwbaar boekje geweest, betcrdan het cvcnee ns in 1830vcrsc he nc n:Niccolo Pagan ini, Leben. und Character van L. Vincta (H a mburg, 1830), dat ccn onben ulligc gecoupcerde copi e is van chottky's bock. Hoew el Scho tt ky onge twij feld wei ecns wat breed sp ra kig is, gccft hij in zij n ruim
400 bladzijden tellcnd bock zovcel details,da t het nict mogelijk is zo cen bock tot 51 pagina's tc comprimc rcn zoals Vineta doct.
Ret zij n spcci aa l en kc le spcc tac u lai re fcitcn waar hij het volle licht op laat vallen. Zo best ccdt hij vcer tien blad zijden aan het vcrhaalvan het ccn-snaa r-spel van Paganini (Napo lco ne - Prim a Suo nata con varia -sionc PCI' In
4
'"
corda)12, waarbij hij de onzin nige verha len over de gevangen schap van Paganini breed uitmeet, tcrwijl hij ze zelf allemaal "Altw eiber ma rchcn " noemt13 .Zecr bclangrijk is hct klein c, ruim zestig bladzijden tellende, boekj e van George Harrys: Paqauini in seiueni Rcisctoaqcn und Zinuner, in sein en redseliqen Stundcn, in qesels chajtlichen Zirkeln und seincn Koncerten (Br u ns w ijk, 1830). Uit de titel kan reedsblijken dat dc sch rij ver Pagan ini psychologi sch ben aclert. Hij doet dat op uitstekcncle wijzc en geeft vaak een ver heIde re nde blikach tcr de schc r mc n, waar het er om gaat de mens 11
Paganini te begrij pen. Wij ler en Pagan ini kenn en als iemand die eerlijk zijn menin g geeft.
Paganini kennt keine Schmeichcleien, ist mit seinen Lobreden nicht vcr -schwende r isch, meint es aber urn so aufrichtiger, wenn er ein giinstiges Urtheil ausspricht!",
Hij kan een bon mot apprccicr ents, en laat zich van zijn beste zijde kenn en in kleinere kringvan vrienden:
So kann P.aganini der redseligsleund amusanteste Gesellschafter sein, wenn er mit cinig en lleka nnten zusammcntriHt. In grosze rc n Gesellschaftcn ist er nicht mehr dersclbe Mann,...yJ
Harrys vertelt oak vol verbazing dat Paganini bij een orkestrc petit ie het zwijgen van een twecde klari nct of van een alt mcteen opmerkt t" .Even -veel verbazing blijkt het op te wekken dat Paganini een passagc die niet naa r zij n zin gespeeld wordt wel vier maallaat herh alen17 .
F. Fayolle: Paganini et Beriot (Parijs, 1831 ), is ecn boekj e dat geen nieuws opleve r t. Het is er een zeals cr zo veel gesch reve n zijn ; een be -werking van wat iedereen op het moment van verschijnen reeds wist of kon weten.
De vers chij ning van G. E. Andcr s' :Nicolo Paqaniui.Sa vie,sa personne,
et quelques mots sur son secret (P arijs, 1831 ), hec ft wel en ige opschud -ding veroorzaakt, hoewel Ander s met gecn cnkel nieuw feit voor den dag komt, wat blijkt uit zijn woorden:
Nons avons consulte tou s les ecrits, qui en Allemagne ont pam su r Paganini. La principa le source, ou nous avons puise, est l'ouv rage de M. Schottky, dent les donnees vienn ent de la bou ch e de l'artistc lui merne.
Resu merles principau x faitsde sonouvragc volumineu x, yajout erquelq ues donnees nouvelles dignes d'intcret, tirees de Schut z, Vineta et Har rys, tela ete notre hutll!.
De schrijver werptzich op als verdediger van Pagan ini.Hij weerlegt vcle van de beschuldigi ngen in gebracht tegen Paganin i,of trac ht zulks tedoen: Paganini n'a pas Ie dCfau t de tro pcher cher a se faire vaIoir; il est d'unc gra ndc simplicite ct tout-a-fait exempt de cette amour-pro pre, l'ap an ag c ord inairc des tal ents mcdiocres. Toujou rs pret a rcndrc justiceaux talent s des aut res il est rigid e et exigcant Iorsqu'il s'agit de se jug cr lui-rncmel". S'il a souvent refuse dc sc fa ir e enteud re , quand on l'cn priait, ce n'est pas au cap rice,
a
l'orgucuil, oua
des motifs pccun iaircs qu'il aura it fallu attribuer un refus qui ne tcnait tantot qu'un malaise physiqu e, tantot a l'abscnce de celte Iievrc d'inspirat ion, si neccssairca
tout ar tiste , lor squ'il vcut ebra nlcr sonaud itoirc! ".In verband met Paganini's eventuele gierighe id vraagt Ander s zich af wannce r zuinigheid overgaat in gier ighcid. En daar het antwoo rd nict te geven is maant hij tot voorzich tighe id te dezen . Bovendien, arg ume n -teert hij , kunnen nationale gewoonten die een vreemdeling onbekend zijn, hem gierig doen lijkcn, wat hij in feite niet is2 0 • Hij verwer pt het dwaze 12
ver haal van Paganini'sgcvangcnsehap met dewoordcn "versionsmenson
-geres" en "une autre vers ion tout auss i absu rdc" 21. Maar hij aeeentuecrt de lacun e in het lcven van Paganin i tussen de jaren 1800 en 1805 zo duidelijk, dat die passage stcrk de indruk maakt gcseh reven te zijn om Paganini uit zijn tent te Iokkcn - >.20zegt hij,na het gedeelte van L ichtcn-thal's verslag over Paga n ini's ver blijf te Lueea vertaa ld te hebben:
Cette explication, si simple, si naturelle, mais peu satis faisante pour cette raison memopour ceux quirecherchent Ieroman tiqueen tout es choses,...
en iets verder :
Toute cette periode de sa vie fournit peu de donnees
a
la biogr aphie'-' .Ais in 1833 het art ikel van Sourdon vcrsehijnt in Receuil de la Societe
librc d'agriculture, sciences,arts et belleslcttrcs du departenient de l'Eurc blijkt dat al evcnmin ccn opcnba ring te zijn als A rabcskcn fiir Musik -[reunde (Leipzig, 1835) van Gustav Nicolai . Zo verschijncn er talrijke artikclen, monograficen en Icven sbeschrij vingcn ,die geen feiten ofnieuwc
interprctatics van bekende feitcn toevoegcn aan hetgecn er al bekcnd was. En dat is nict aileen het geval met het werk van 1 icolai , maar ook met dat van Schlitz, Vine ta, Farga , en met de pub likaties van de reeds g
e-noemd e Sourdon, die van Rovray24, O'Do noghue, Gus tave Bienvenu du Buse25,en vele andere.
In 1835 verschijnt te Par ma het eers te Italiaan se werk over Pagan ini : Al celebratissimo Baro ne Cavalier Niccolo Paganin i, ecn onb elangrijk gcsch rif t door Ottavio Bosehetti, dat nauwc1 ijks de aandacht verdient. De enige verd iens tc die het heeft is dat hct, afgezien van het artikeltj e van twec en cen halve bladzijde in Nuouo Tcoria di Musica van Ca rlo Gervasoni (P a r ma, 1812) dat slechts enkele su mmiere gegevens over Paganini bevat 26, het eers te werk van enige omvang door een landgenoot is. De Courey en Kapp noemcn het in de bibliografie bij hun werk, maar noch de Conrey, noch Kapp, noch en ige andere schrijver neernt er iets uit over of citee rt het bock ergcns, wat de onbelangrij khe id toch wel duidc1ijk illus t rec rt.
Dc cerste Engc1sebiografi c vindcn we in The Violin van Gcorgc Dubourg
(Lo uden, 1837) , Het is - de titc1 geeft het al aa n - een bock over de bouw en de ontw ikkcling van de viool en hct vioolspel, zoals dat van von Wasielewski, Maar hct is veel mindcr uitgcbreid.Het is cen degclijk
boek met een biografie van Paganin i van 50
a
60 bladzijden. Behalve een vcrslag van hct cers tc optrcden van de mcester te Parijs27 en te Londen28 brcngt hct weinig nicuws. Hct doet goed tc lezen wat Dubourg zegt over Pagani ni'smisstappen:The increased celebrity which he afte rwa rds acquired, or rather, perhaps, the jealous envy by which such celebrity is commonly pursued, has ex er
-cised a magnifying effect upon these earl y aberrations, and presented them as crimes of a serious and disgrace ful natu re. Whenever duly
examined they will he probably found to shrink back into something not greatly beyond peccadill o proportions-",
Ret bock IS herhaaldc1ijk herd rukt, zodat het In 1878 zlJn vij fde druk bc1ecfde .
Ret artikc1 van Fetis in zijn Biographie Uniuerselle (acht dclen, Brussel, 1833-44) is van groot belang omdat zavc1en hieruit geput hebben. Men zou verwachten dat Fctis, die Paganini in Parij s goed gekend hecf t, veel biografische bijzonderheden zou geven. Hij komt echter in het bewuste artikel niet verder dan de reeds bekende gegevens over te nernen uit Schott ky, zonder er zelf ietsnieuwsaan toete voegen.En alshij circa tien jaar later, in 1851 Notice bioqraphique sur Nicolo Paganini te Parijs schrijft, op verzoek van de uitgevcr Schonberger te Mainz, ontleent hij aan het bock van Conestabile, dat juist tevoren verschenen was, en aan het reeds elf jaar eerder verschenen boekje van Harrys grate stukken, zander echterzijnbronn en te vermeldcn.
Het is bij Fetis dat we voor het eerst hct verhaa l van de liefd e van Paganini voor ecn adellijke Toscaan se dame vinden. Ecn verhaal dat door niets gecorroboreerd wordt. De opera 2 en 3 zouden in Toscana op haar kasteel gecomponeerd zijn30. Zijzijnechter opgedragen respccti e-velijkaanSigno re Delle Pianeenaan La Ragazza Eleonora (i.e.Eleonora Quilici). En het is bijzonder onwaa rsc hij nlij k dat Paganini in een licfd es-roes, op een kasteel in Toscana wonend, twee composities zou opclragen aan een burger en een burger es in Lucca in plaat s van aan zijn geliefde. Er staa n in.dit werkj e van nog geen honderd bladzijden wei meer fout en en onnauwkeur igheden en het vertoont vele lacunes. Fetis gecf t bij voorbeeld een opsomming van wat er tot en met het jaar 1851 van Paganini in druk verschenen isa1, maar hij vergeet: Que!jour heureux
in 1830 uitgegeven teHannover bij Bachmann & Nagel, Nel cor piii nOli
mi sent03 2 en Duo M erucille door Guhr uit hct hoofd opgeschreven en in 1830 gepubliceerd inzij n hiervoor genoemd bock : UeberPaganini's
Kunst die Violine 2U spielen, Les Charmes de Padoue, uitgegeven tc
Londen in 1831 bij Wessel & Stodar, en Capriced'Adieu in 1833 u itge-geven bij Schott te Mainz. Ook Fetis gecft de verk eerd e gcboortedat um: 17843 3•
Zelfs waar de schr ijve r een waardeoord eel gecft is hij niet altij d b e-trouwbaar, doord at hij zichzelf tegenspreekt.Enc rzijds zegt hij:
Ce que j'eprouvais en l'ecoutant eta it d'etonn cment, de I'admir ati on sans
bornes, mais jc n'etais pas touche, emu du sentiment qui me parait inse
-parabledela musiquc veritable".•.
anderzijd s gebru ikt hij ,waa r hij over de composities van Paganini spreekt lof termen als "br illian t, passione,... ... du plus beau caracte rc", etc.3 G• Van dit werkje van Fetis is het laatste hoofdstuk, de besp rekin g van de virtuoos en de componist, het beste. Dit hoofdstu k is slechts een tiental bladzijden groot. Hij bespreekt het Eerste en het Tw eede Vloolconcert,
LeStreqhe, Di tanti palpitien Baracuba en slaagt er in duidc1ijk te maken hoc virtuoos dezc composities zijn door de toepassing van het dubb el-sna renspel in tertsen, sex ten, octaven en decimen, door streekvariaties, etc. Kor t voor het ver schijnen van Notice biographique sur Nicolo Paganini van Fetis had G.Conestabile in Perugia zij n Vita di NiccoloPaganini da
Genova uitgegeven . Het is, het klein e artikeltje van Gervasoni in diens bock niet mecgerekcnd, na het onbeIang rijke wcrk van Boschetti de eerste Italiaan se biografie die algemeen bekencl wordt. Het bock is echter vo l-slage n onlcesbaar ; niet vanwege defout en ofonj uistheden; ookniet omdat hij voortgaat langs de door zijn Franse en Duitse voorgangers plat ge-treden paden, maa r omdat hijmet het vooropgezette doelis gaan schrijven Paganin i te verhee rlijken; alles wat Paganini verkccrd gedaan hecft te verzwijgen of goed te praten, niets af te keuren en niets afkeurens-waardi gs te vcrmelden. En als hij mensen gaat ondervragen die Paganini gekend hebbcn, neemt hij precies de verkeerde. Achille Paganini, Germi en CamilloSivori haclden hem een schat aaugegevens kunnen verschaffen, maar die consultee rt hij niet. WeI enkcle kennissen van Paganini uit zijn laat ste levensjaren: Nicola De Giovanni, Carlo Pancaldi, Pietro Torregiani en Giuseppe Galo fre.
In de volgcnde kwart eeuw versc hijnen er weer een aantal boeken die misschien commercieel voor schrijver en(of) uitgevcr bclan grijk geweest zijn, maar dit bepaald niet zij n voor de musicoloog, en daarnanst soms door grove onjuistheden het publiek misleiden. Bet zijn: F. Rcgli:Storia del Violino in Picmonte, L. Eller: Eriunerunqen an Paqanini, O. Bruni: Niccolo Paganini, E. Polko : Nicolo Paqanini 1t11d die Gcigcnbaucr en A. Niggli: Nicolo Paganini, die respectieveIijk in 1863, 1864, 1873, 1876 en 1882 verschij nen te Turijn, Dresden, Flore nce, Leipzig en Leipzig.
Leveren de beide eerstge noemde boekcn niets nieuws op, Polko fanta-seerter lust ig op los,uitgaan de van Fetis' niet altijd betrouwba regegevens. Bruni hecf t een onbelang rij k werk uitgegeven dat hij in 1903, na enige gesprekken met nak omclin gen van Paganini her zien en verbeterd heeft, zonder dat het bock daardoor echtcr bij het bescheiden aanta l goede be-trouwbar e biografieen van Paganinigevoegd kan worden. Nigglibaseerde zij n werkj e, zonder enig nader onderzoek op Conestabile, naast chottky, Fetis, Bruni en Polko. Hij maakt dan ook aile fouten van Conestabile, Bruni en Polko, die in Fctis teru g te vinden zijn. Hij begint al rneteen met 1784 als het geboortejaar van Paganini op te geven3 G• Elders word t natuurlijk weer (duidclijk) gezinspee ld op Paganini's liaison met een adellij ke Toscaanse dame37. Ook het verhaa l van Paganini's ziekte te Ancona duikt hier weer Op38.
Bet is opva llend dat Niggli, Schottky slechts eenmaa l aanhaa lt, hoewcl hij hem in zijn voorwoord noernt- ". Waarschijnlijk werd Niggli afge-schr ikt door Schottky's tamelij k systeemloos geschreve n dikke bock en hecft hij mcer vertrouwen gehacl in het hclder geschreve n bock van een man met naam als Fetis. Ten slotte vinden webij Niggli de zelf deenor rni-teit diewecider sooktegenkomen .
Mit seinem Impressar io bereiste Paganini nunmehr einen groszc n Theil Frankrcichs, dan ganz Holland lind Bclgicn, vielfa ch lcidcnd unter dcm
unwirthlichenKlima,dochiiberall mit Bcgcistcrung empfangcn.... ..40 De grote verdi enste van L. T. Bclgrano in Imbrcuiature di Giovanni
Scriba (Genua 1882) is, dat hij de eers te is die de volledige tekst van
de doopakt e van Paganini, opgemaakt in de kerk van San Salvator te
Genua publiceert :
Anno 1782, die 28 octobris, Nicolaus Paganino Antonii filii Johanni s Bapt istae et Tcres ia Johannis Bociardi, coniugum, natu s heri, et hodie a me Prae positobaptiza tus:suscipicndibusNicolausCar uta quondamB
arto-lomaci et Columba-Ma ria Fcr ra mollo ux or c-",
waardoor de geboortedatum van Paga nini nu onomstotcIij k vaststaat. De ker kcIijke register s van de San Salvator te Genua zijn tijdensdeoorlog
s-hand elingcn in detwccdewer eldoorl ogveriorengegaan.
Ook gceft de schrijver de inhoud van een zestigtal brieven (g
cexer-peerd ) weer, die echter later aIlcmaal voIledig opgenomen zij n met vcle ander ebrievcn inCodignola's werk:Paganini Intima.
Alfonso Mand cIli's klcine doch belan grijke monografie: Carlo Bignami
e Paganini (M ilaan, 1893 ) trekt in dezc tijd de aand acht door de vol
-ledige behand eling van de mocilijkheden die er ontstaan zij n rondom de
benoeming van Carlo Bignami tot eers te violist van het hoforkest te Parma. Aan dehand van de of ficielc documcnt cn te Parma zet MandeIli op heldere wijze uiteen hoc overhaas t en eigendunkelijk Paganini te
werk is gegaan om dedoor hem begeerd e benoeming van Bignami door tc
drijven en hoc onoprccht Sanvitale was, onder het mom van Paganini terwiIle tezijn.
Vervolgens verschij nen in 1892, 1904 en 1907 respectievcIijk te Berlijn, Londen en te Pa rijs : A. Kohut: Aus dem Zauberlande Polyhymnias;
S.S. Stratton: NicoloPaganini, hisLifeand Work en
J.
G. Prod'homme:Paganini, die geen van aIleenig ander predikaat verdi enen dan: onnauw-keuri g journalistiek werk. AI deze werkj es vertonen steeds dezelfde f
ou-ten, die nu reeds herh aaldeIijk gesignale erd zijn. En dat is geen wonder. Ieder schreef het min of meer van zijn voorganger over. AIleen Niggli
vermcIdt meestal zijn bron42.
In 1913ver schijnt tcBerlijn vanJuliusKapp, Paganini.Deschrijverbegint
met de verkeerde geboorteda tum op te geven, wat sinds Be1grano (1882) niet meer nodig was. Kapp heeft bij zijn opgave Fetis gevolgd. Fetis, dieniet altijd betrouwba ar is, hecft Paga nini's eigen opgave (Lichtenthal -Schottky) zonder verificatieovergenomen.Op devraag waarom Paganini zelf 1784 in plaat s van 1782 opgeeft, geeft Renee de Saussin e een zeer
plausibe1 ant woord.
Bcaucoup de biographes,d'apres les recits de Paganini lui-memo,desireux
de se rajeunir Ie font naitre "da ns la nuit de Saint-S imeon, en fcvri er
1784" , Mais les archives par oissial es de l'egli sc San Salvator,
a
Genes,sont Iormcllespour Ie 28 octobre 178243•
In de bibliografi e bij Kapp's werk wordt BcIgrano niet genoemd, wat zijn fout verklaart. Ook hct artikel van Berli oz over Paganini, herdrukt
in Les Soirees de l'Orchestre (1852 ) wordt niet genoemd. Dit verklaart
Kapp's aarzelendc behand cling van de kwestie van Paganini's gift van 20000 francs aan Berlioz. Hij heeft eveneens een aantal andere fouten
gcmaakt doordat hij te veel ver trouwde op Fetis. Zo hee ft hij het onge -rijmde verhaalvan Paganini'sliai son met een onbe kend e Toscaanse dame, da t we ook bij Niggli vonden, uitvoer ig navcrteldr ». Waarschijnlijk heeft Fetis clit vcr haa l gefantaseerd naar aanleicling van Licht enthal 's verhaal over het ontstaan van de sona te Scena Amo rosas z,Ook heeft hij de even onwa re bewering dat Paganini in 1815 versc heide ne maan den ziek g e-legen zou hebben klakkeloosovergenome n-tv,
Het bock heeft echte r cle verdien st c niet in uiter st cn te verv allen bij de beoorclc1ing van Pagan ini. Aile geheimzinn ige en min of meer lugu bere anekcloten zijnweg gelaten.Kapp cloet zijnbest zich te beperkcn tot feiten. Die feit en worden, echte r, soms wel weergegeven cloor ee n woordelijke verta ling van Feti s47• Aangezien l app inzag e gehad heef t van de gehele
collectie manuscripten, brieven, zakboekjes, etc. van de ja ren 1828-1835, voor zover die nog in het bezit van de familie Pagani niwas,voordat dcze verz ameling verkocht werd4 8 , en hij desonclan ks zcer wein ig nieu wefeiten meedcelt is het bock toch eigenlijk wei teleurstellend ; Kapp heeft evena ls Conestab ile (1851) en Fetis (1833-44, 1851) , nagelat en een prach tige
gelegenheicl te baat tc nem en om zijn wer k te maken tot een dcr belan g
-rijkste onde r de biogra fieen van 1aganini . Nu is het bock van Kapp niet veel mcer geworden dan ee n neut raal bock dat vrij veel detai ls meestal
juist weergeef t.
A. Bonave ntura : Niccolo Paqanini (Ro me, 1911 ), A. Bachmann: Les Grands Violinistes du. Passe (P a r ijs, 1913) , E. Istel: Nicolo Paqanini
(Le ipzig, 1919 ) en L. Day:Paganin i of Genoa (New Yor k, 1929 ) geven geen van allen iet s nieuws. Ze sch rijven alles braa f van hun voor gangers of van clkaar over . Aileen Bonaventura geeft een lij st van Pagani ni's onu itgegeven composities, zoals Kapp ook reeds gedaa n had. Bonaven
-tura's lijst bevat echter ccn aanta l Ioutcn, zoda t men beter de lijst van Kinsky kan raad plegerriv. De best e opgave , bijgew erkt tot 1956, is die van cle Cou rcyop.cit. II p.377 ff.
Ook A. A. Kuhne r t kom t met nicts mcu ws voor clen dag 111Paqan in!
(L eip zig, 1929 ).
Het is waar clat A. Codignola in zijn boek Paqanini Intima (Genua, 1935 ) de korte levensbesch rij vin g van Paganini in cle beide eerste hoofd
-stukken van deel I baseert op Feti s, met aile bezwa rcn van dien, toch is het ecn zeer verdienstelijk bock. Het geeft ecn zeer groo t aanta l per s -bericht en , verslagen, rcccnsies en kritieken onverko r t weer, met datum en vindplaats, alsm cdc 287 brievcn , voorzicn van commcntaren, Het is even bclan grijk als Schot tky omdat men hicr cen grate hoeveelh cid be
-trouwbaar materiaa l bijeen heef t, in clit geval, in tegen stelling met Schott ky, beh oorlijk gerangschik t. Ja mmer is het dat Codigno la ee n a an-taleme ndat ies aangebrachtheeft, zonderze te signalercn'i",
Met uitzondering van de geromantiscerdc dwaash eid van de Dida-epi sode en enkelc ander e fouten is J. Pulver 's biogra fi e Paqanini, the Romantic
Virtuoso (Londe n, 1936 ) ingro te lijnen eengoed bock. Enkele foute n zijn
het gevolg van ee n misplaatst vertrouwen in Fetis, Pulver neemt bij voor beeld de lijst va n de tot 1851 ver sch en en compositi es van hem over5! ,
welk e lijst, zoals bij de bespreking va n het boek van Fetis aangetoond is, onvolledi g is.
Dc bewering van Pulver dat Sivor i de replica van Pagani ni's Guarner i
kreeg en een Stradiva r i va n hem er fde is onjuist. Sivor i kocht het ee rst-genoemd e instrument voor 500 francs. Dc replica, gebouwd door Vuil -lau me, wordt nu te Genua bcwaard bij Paganini's echte Gua rneri in het Palazzo Doria Tursi.
Hoewcl Pulver blijkt te gcloven in de Bertin-Halle ver sie betre ff ende de gift van 20 000 fran csaan Berlioz5 2 doet hij toch ee n ernstige poging Paganini op een juist e manier te benader en en hem recht te doen weder -va re n. Pulver, zclf een violist van naarn, behandclt de figu u r Paganin i
met het respect dat een zo groot kunstenaar toekomt, maar ook met al het resp ect waar een med emen s recht op heef t, zclfs als deze medeme ns
de regels gestcld door wet, maatschappij of kerk overtreedt. Het is een
bczwaar dat Pulver zclden zijn bronne nver mcldt.
Nino Salvaneschipub liccerde in 1938te Milaan een bock metde spre kende
titel: Un Vlolino, 23 donne e il diavolo. La vita ardente di Niccolo Paganini. Ee n bock dat aileen maar een dwep cnde sterk geroma nt isee rde levensbesch rijving van Paganin i is. De aute ur speclt het klaar in een
paar honderd bladzijden de lo f van Paganini in zeer gezwollen taal te
verkondige n. Bij Rutger s' uitgeversmaa tschappij te N aarden verscheen ercen Nederlandsevertaling. (Geen jaartal )
Pietro Berri's werk over Paganini: Il Calvario di Paganini (1940) is
geen biografi e. Het is de studie van een medicus over Paganini's ziekten en kwalen . Ee n hoogst enkele keer komt het biografisch clement om de hock kijken. Berri zegt , overigens volkome n ten onrechte, dat Pagani ni
geen bc1an gstellin g gehad zou hebben voor enig probleem betreffende
zijn kunst dan voor de revenu en van zijn conccrtenv-'. Elders zegt hij dat Paganini, evenals aile kunstenaars en toneclsp elers, talrijke vooroo r -dclen had en zeer bijgclovig was5 4 • In 194 1 ver sche en er van het bock een tweededruk. Op het ogenblik isde derde in voorbereiding.
Ruim twint ig jaar la ter, in 1962 publiceerde Ber r i in Genua een ver
-zameling van zes essays onder de titcl: Paganini; document! e testi
-monianee. In het eerste behan dclt de schrijver een tot nu toe niet ge
-pub liceerd testament van 1828. Dit testa ment geeftde schrijver aanleiding
tot een bescho uw ing over de onmogc1ijkheid van ccn duurzaarn huwc1ijk
tusscn Bianchi en Paganini ten gevolge van de onve re nigbaa rhe id van
hun karakters.
Het tweede essay geeft enige bijzond erh eden over Paganin i's voorge -nomen bezoek aan Ruslan d, die echte r niet zo bc1an grijk zijn, daar
Paganini Rusland nooit bczocht heeft. Het is grappig op te merken dat hedend aagse Russische schr ij ve rs in een volkomen a-polit ieke Iiguur als
Paganini neigingen menen te kunncn aantonen die in hun eige n land opgc1d doen55.
Het essay Testimonianee e contributi elvetici bevat grote stukke n uit 18
b
het ops tcl va n Schnijder von Warten see (Zu r ich, 1846 ). De gegevens zij n alle reeds lan g vcrwcrkt in later vcrsche nc n becken . In het vierde opstcl,dat slechts ncgen bladzijden en ecn blad zijd e aantckc ni nge n beslaat, gceft Berri een tweetal vrij lan ge citaten respecti evclijk van Giuseppe Mazzin i (1862) en van David d'Angers (1831-32), die ook niet veeI nieuws brcn gcn . Ais men in kra nt en en tijdsch r i ften van die tijd gaat zoeken kan men talrijke dcrgclijke mcdedelingen over Pagani ni vinden, die echtc r tot Illt toe nooit nicu wc feit en aan het licht gebracht hebben.
Het opstcl Ricctti c nscqreti., di Paqanini vorrnt cc n waardcvolle bij -drage tot de juiste waarderi ng van de psyche van Paga ni ni. De schr ijver behandclt de versc hillendc zickte n waar Paganini aan lecd (longtub.r cu
-lose, syphilis, en ingcwandszick tcn ) in hct licht van de beha ndelingswijzc van de vele artsen cn kwak zalvers waar 1agani ni zich aan ondcrwierp.
Het laatstc hoo fdstuk, UI/a strana uisi ta a Panunatonc, waarin het bczoek van Pagani ni aan het ziekenhuis te Pammat on e besch r even wordt om tc zien hoe cho lera paticnt en bezwijken, vorrnt ecn logi sch vervo lg op hct voora fgaandc. Vooral het ecrstc en de bcid e laatstc hoofdstukken vorrncn ccn waardevollebijdragctot de Paganinian a.
Vollcd igheids ha lve moet van Ildcbran do Pizzctti Niccolo Paqanini g
e-noemd worde n (Turij n, 1940). Hoewel de oplag e ervan uitverkocht is,
heeft het bock blijkbaar zeer wein ig de aandacht getrokk cn. Dc Courcy
nocmt het in de bibliog ra fic doch citeert hct nergen s. Berri noemt het niet ccns , Geen enkelc auteur ref crcert craa n, en in de Nedcr landse er voor in aanmcrking kom endebibli otheken is het niet aanwezig .
Ren ee de Saussi nc pub liceerde in 1950 Paqanini te Geneve , een vie
roman cce, met allc bezwa rcn die dit gcnre aank lcvcn. Dit bock heeft gccn bijzonderc waarcle voor de Paganini specialist. De grootst e ver -dienst e ervan is dat de schr ijfst crmcest aljuist cdingen zegt in fraai Frans.
In hct zclfde jaa r versc hcen tc Nice Paqanini door Theodore Valen si. Een bock zondcr enigc waarde van ccn zich stcrk ovc rs cha ttc nde auteu r, die ecn fot o rcprodu ccert van zichzelf in Paganini'sstcrfkamcrb".
Twce voorbcclde n mogcn dicncn om de kwalitcit van hct bock te illustre
-ren. Achtc nzcstig jaar nad at Bclgrano de doopaktc van Paganini ge -publicecrd ha d weet Valcns i nog niet clat Paganini in 1782 gcbor en iS57 .
Valens i reprodu ceert cen "pho to de Paganini joua nt"58. Dit zou een dagu erreotype zijn, vlak voor Pagani ni's cloocl genomen. In werkelijk hcid
is dcze foto ordi na ir boercnbedrog. Men zic hier voo r hoofdstu k II, p.31.
r
ntussen was in 1940 tc Milaan versche ncn Paganini. La vita c l'aperadoor Maria Tiba ldi- hiesa. Het is jammer dat zij zoveel van Codignola overnccmt zondc r veri fica tie, waardoor zij nogal wat fouten maakt, Zelf voegt zij claar nog cen aanta l aan toe. Zij gecft bij voorbec1d 1818 als het jaar van clc ecrs tc uitgavc van dc CapriccioIn feitc zijn clie voor het cerst in 1820 uitgegcven bij Ricordi te Milaan. Baracubit draagt als opusnumme r 14, nict 19 zoals Tibaldi- hicsa zegt5!l . In Florcnce cn
Livorno trad Paganini op mct Giude tta, niet met Giula Grisi. verigens
is het een goed compilat iewe rk, waarin zij ook een aan ta l tot nu toe
on bekendc brieven volled ig opneemt . Hoofdstuk VI geeft een van de
uitvoer igste commen taren over Paga nini als componist clie cr tot op heclen vers chene n zijn. Er staan vele facsimile's in van ccn aan tal eerste bla dzijden van com posities die in de Reuther ver za rncling tc Mannheim bewaard worden.
Als enige Nederla nclse biografi e, grote r clan een art ikel of een hoofclstuk in een bock is er Paganini van Cor van Berkel (Haarlem, 1948 ) . Ware clit bock maa r nooit gesch reven. Bet wemelt zo zeer van fouten, on
-waar heden, bewust e of on bewus te ver clraa iingen, hal ve waarheclen, omi
s-sies, etc., dat er geen goed woord over te zeggen is. De lczcr die op dit kompas vaar t krijgt zowe l van de men s Paga nini als van cle kunst enaar
een volko men verteken d beelel. Dergc1 ij ke becken stichten meer onheil, dan wclk vera n twoor d gesch reven bock ook kan her stellcn. In dit geval te meer, daar het bock versche ne n is in een populaire serie die enige reputatie heeft6 0. Het zou cle moeite niet waard zij n dit te signaleren,
als er in het Neder lanels maar iet s anders van enige importanti e gesch re -ven wa s, maar dat is afgezien van de hoofdstukken van Balfoort en Cou turier, niet het geval. Slechts een tweetal voor becldcn uit de talrijke die er te geven zij n :Op p.21 sch r ijft van Berkel:
Ceen ellende is ZQ groot om hem ook maar ccn wcldadigheidsconccrt te doen geven, tenzij er politi eke redenen zij n om van die regclaf tewiikcn, In hoof dstuk IV van clit bock vinelt men ele uitvoeri ge weerl
eg-ging van het cers tc gecleelte van deze volslagen on bewezen bewcring. Het aantal door Paganini gegeven liefdadi gheiclscon certen is zo groo t (meer dan clerti g in zes jaar tijd) dat het moeilij k wordt het evenecns
volkomen onbewezen tweecle gecleelte van deze bew ering voor waarheicl aan te ncmen ,En clit is cles te moeilijker,claar Paganin i zich bij herhaling
mild, royaal en weld adi g getoonel heef t tegcnover familie, collega's en vrienden.
Op blad zijde22 sch r ij ft van Berkel:
Ceen wonder, dat de latcre ..Ridder" en ..Ba ron" Paganini, niets wilde weten vandebootwerk er Antonio en van de verde re familie.
Dezezin is een treffendvoorbeeld van de methode die van Berkel toepa st om Paganini in een ongu nst ig dagli cht te ste llen . 1.Hij plaa ts t "R idde r "
en "Baro n " tussen aanhalingstekens om daa rmeedeijdelheid van Paganini ten aanz ien van titels te accen tueren. Een ijdelheid waar een wijs men s met een glim lachje aan voor bij gaat. 2. "de bootwerker An tonio" is een uitdrukkin g gebruikt am aan te ton en hoe ger ing de maatschappelijke
status van zij n vade r was, en als zoda nig is de uitclrukking on j uist. Paganin i's vader schij nt wc1iswaar in de haven van Genua ecnvoud ig werk ver r ich t tc hcbb cnst, maar het bec1cl clat het woorcl bootwerker o p-roept is niet dat van een man die viool, rnandolinc, of gitaa r spec1cle62, die in een voor die tijd, ger ie fl ijkewoning in cen midd enstandswijkwoon
-de, vr ij ver van de haven6 3 en clie zich de luxe van ee n buitenhui s kon permitterenvt. En dan laten we het fcit dat er onder zijn vooroudcrs 20
namcn van lokalc of mecr dan lokale reputatie voorko rne n maar buiten
beschouwing't". 3. De kwin tessen s van deze zin : dat Paganini niets wilde weten van zijn vader en verdere fa milie, is bepaald onwaa r. De laat st e alinea van Paganin i's brief van 8 juni 1831 aan Ger mi getuigt op ont -roerende wijze van zij n zorg voor zijn zus te r Domcn ica, zowel mate rie el
als geestelijk. En de brief van 23 juli 1838 geeft blijk van dezelf de zorg
voor zijn zuste r Nicoletta. (Ziehoofdstuk IV p.78.)
De "University of Oklahoma Press" geeft in 1957 uit Paqanini, the Genoesc, door G. 1. C. de Courcy. Ecn uitmun tend boek : held er, over -zichtelijk, uitstikcnd gedocumenteerd met tal r ij ke bronv errneldin gen, ec n uitgebreidc bibliografie, een sta mboom, een lij st van uitgegeven en niet
uitgegeven compositi es van Paganini, een icon ograf ie, etc. De auteur
oordeelt mcestal juist en rechtvaardig. Zij protest eert tegen het feit dat
Paganini's verdediging in de Wat son aff a ire geen geh oor vond bij het
publiek met de woordcn:
Here. as onother occasions when he atte mpted to def end himself in print. his protests were in vain. The legend that he was "an unco man for the lassies" was too firmly fixed in the imagin ati on of the public to be banished by a mer edenialeven when couched in Celtic'l" eloquence?". Ook in de "Cas ino de Pari s" affair e, cvenals in de kwest ic "D ouglas Loveday" Iaat zij geen twijfel bcstaan over haarvisic,wie in deze,evena ls in andere zakcn gelijk hccft, Men is dan ook verbaa sd dat zij naar aan
-lciding van de 20 000 francs door Paganini aan Berlioz uit med elijdend e
vriendscha p gescho nke n, en de 50000 lire die Cermi van Paganini uit dan kbaarheid krecg,schr ij ft :
Although some physical inhihition would have prevent ed Paganini from ser ving as an outwa rd shield for others, it is none the less clear that somesmallcog had slipped in his def ensemechan ism'F'•...
Afgez ien van cnkcle klcin e foutj es en enke lc fouticve conc1usies die wij elders behandelcnu? hecht de auteurwei grote waardc aan de astro logiet".
Daarin staa t zij ovcr igcns niet aileen. E. W. Scha llenberg deelt mee dat Willcm Pijpcr tot de sto f van de opera Mcrlijn kwam
via een merkwaardige wending in zijn buiten muzikaal denken, dat, steeds sterk door het symbool behecrst, hem thans tot de astrologie deed o ver-hellcn'".
Van bij zon der belang zijn de vaak la nge uitweidingen over histor ische
detail s, leven sgew oonten, etc., waardoor de lczer Pagani n i betcr in zijn omgeving kan plaat sen,en hem ald us juist cr kan bcoordelcn .
Het bock heef t het nadecl van vcle Arnerikaanse boek en ,dat de citaten , beho udens een enkel zinnc tjc, vertaald zij n, waar het niet denkbeeld ige
gevaar van een onnauwkcuri gc of fouti evc vertaling in schuilt. Zo Iccst
men op bladzijde 70van dccl I :
Three times we find her name72 mentioned in hiscorrespondence,the first on May 25, 1838, when he wrote to Germi from Pari s: "I beg you to arra nge again to have the Sl1l11 of 300 lire sent from my account to Signora Eleanora Quilici in Pistoia" .
De Italiaanse tekst luidt :
Ti prego"ancora diord ina re.,chesia rimczza lasomma di300 franchi,per mioconto, alia Signora Eleanora Quilici in Mannovia Pistoia73.
"to ar range again" kan betekenen: ten tweed.n male, evcna ls de vorige k.er. "An cor a di ordinaire., betekent: weer , zoals gewoonlijk. De Ita -liaanse tekst maakt dus onmiskenbaar duidelij k dat Germi bij herhaling "la somma di 300 Franchi., overgemaakt had. it de Engclse tekst blijkt dit niet duidelijk.
Het is niet doenlijk ailemonograficen en kleineartikclen of hoof dstukken over Paganini te bespreken.Daarom zijn werkjcsalsdi ' vanO'Do noghue: Paqanini
a
Bouloqne sur M cr (Parijs z.j.) , Bercnger de Miramon F itz-James : Paganinia
Mcrseilles (Marseilles, 1841 ),hethoofdstuk uit Hector Bcrlioz : Les Soirees de l' Orchcstre (Parijs 1852), Leon Escudier : Aus dent Leben Paqauini'« (Pa rijs en Leipzig, 1856), etc. weggclaten. Voor zover zij niets nieuws brengen is dat geen verlies, maar voor zovcr zij nieuw licht werpcn of wierpcn or het fcnornccn Paganini zij n de rcsul -taten crva n neergelcgd in Codignola, Pulver en de ourcy.Toch willen wij een drietal uitzonderingen makcn , Twee omdat het N eclerlandse schrij vcrs betreft. Dederek omdat het een hoofdstuk betrcft van een in het Duits, in het Engels en in hct Italiaan s ver schenen boek. Daar is dan in de eer ste plaats het veertie n pagina's tcllende artikel van Dirk I3alfoort in De Viool en hare M eesters. Dit bock, dat geen jaartal draagt, is kort na de ecrstc wercldoorlog verschcnen bij PhilipKruseman te 's-Gravenhage. Balfoort kon niet putten uit de gegevens in Codignola (1935), Pulver (1936) of de Courcy (1957). Dat er in de feitelijke ge-gevens van dit hoofd stuk fouten voorkomen is niet te vcrwondere n.Des -tijd s was Kapp het gemakk elijkste te raadplegen. Balfoort vermcldt in de bibliografie naast talrijkealgemene werkcn over de viool en over v io-listen, alleen Kapp als bron voor het hoofdstu k over Paganini. Hij nocmt dan ook 1784 als geboortcjaartt. Elders zegt hij dat alles wat Pagan ini
geschreven heef t na zij n dood uitgegeven iS7 5. I31ij kbaar wist hij niets
van deuitgave van deopera I,2, 3, 4 en 5 in 1820 bij Ricordi te Milaan, of van de uitgavevan Net corpilt nonniisento en DuoMcrueille (Guhr, 1830), etc. Daar Kapp g'en jar cn van uitgave noemt, en Fetis moeilijk te krij gcn is, is deze fout in ccn bock dat nict uitsluit cnd Paganini be-handclt, maar "de viool en hare mcestcrs", zoal ni t vcrschoonbaar, dan toch in ieder gevalbegrijpclijk. Onbegr ij pclij k isdat hij deopmerking "als ticnjarig knaapjc maakt c Sivori met Paganini een reis door Frank-rij k en Engeland" blijkbaar zonde r verificatie van von Wasielewski o ver-necmt76 . Erncste amille Sivori, de enige leerling van Paganini die, al -thans als virtuoos, naarn gemaakt heeft leefde van 1815 tot 1894. Hij was in 1825 dus tien jaa r.Paganini hecft voor het ecrs t Italic verlaten in maa rt 1828. I-Jij kwam voor het eer st in Frankr ijk in februari 1831, en in Engeland in mei van h tzclfde jaar.
Tegcnover deze fouten staa t echtereen juistebenadering en bcoordeling van de mens cn de kunstenaar Paganini, voor zover dit in het licht van
wat er omtrent hem bekend was, mogelijk was . Hij noemt Paganini's vriend schap met Lipinski en Rossini?",zijn liefde voor zijn zoon Achille, het "misbruik" dat de pers maakte "van Paganini 's ber oemdheid door allerlei verdichtsels die over hem de ronde deden in woord en beeld te publicer en"78 en de enorme invloed van Paganini op Lisat ?". Dat hij hem egoistischt? en schraapzuchtig 78 noemt is niet bevr eemdend aan -gezien het hoofdstuk gesch reven isaan de hand van l a pp's gegevens.
Na een korte kritische beschouwing van de vir tuoos en de compo nist, waarin hij naast enkc1 negat ieve punten velc positi.vekwaliteit en opso mt eindigthij met over zijn invloedte zeggen:
Hoewel hct hclaas niet te loochcncn is, dat zijn invlocd ook een schad uw-zjjde had en wei, dat vele jonge violist en, verblind door zijn succes, zich slechts toelegd cn op het aanlercn van een buiteng cwonc tech niek, het voornaa mstc en essentiee1evan hun kunst verwaarloozendc, zoo zullen zij, die de Iiguur van Paganini in het ware licht zien willen, zijn blijvendc waarde voor deontwikkeling van het vioolspclmoctcn crkcnncns", Louis Coutu rier wijdt circa veertig bladzijden aan Paganini in zij n boek
Over de Viool, haar Makers en Virtuosen ('s-Gravenhage, z.j.). Het is, evcnals dat van Balfoo r t, een hoo fdstu k dat zo juist mogelijk tracht weer
te geven wat er vlak na de eerste wereldoorlog van en over Paganini
bekend was. Bet pretendeert niet een stud ie over Pagani ni te zijn. Couturier echter geeft, in tegenstelling tot Balfoort, weinig feit en. Hij geeft meer besch ouwingen. Hij roernt Paga n ini's vlijt en energie8! , heeft bewondering voor zijn virtuositeit 82 en trekt de bewering dat Paganini ccn slecht men s geweest zou zijn ernstig in twij fel83 hoewe! hij niet zo ver gaat hem vrijgev ig en royaal tc noemen. Ander zijd s zegt hij wei dat Paganini's eerzucht bepaald geen karakterfout was, een opmerking waar wij van har te mee in kunnen stemmen. Hij twij felt aan het jaar 1784als geboo r tejaar van Pagan ini84,hoewel hij nog niet overtuigd is van het jaar 1782,wathij sinds Bc1gra no (1882) wei kon zijn84, en neemt grotecitat en van Schottky over; zowel uit de autobiografische schets die chottky opgetekend heeft8u,alsuit het boek zelf8G,zoalshij ook uit Har ryscitat en overneemt v". Het eindoordeel over het hoofdstuk van Coutur ier kan dus luiden: een voor zij n tijd goed en juist art ikel, met kenn is van zaken geschreven, dat echter niets nieuws brengt,wat het ook niet beoogd e. De derde uitzondering is Franz Farga: Violins and Violinists (Londen,
1950) , oorspro nkelijk in het Duits uitgegeven Geigen und Geiger (Zurich, 1940) , ook vertaald in het Italiaans onder de tite! Storia del Violino (Milaan, 1942). Bet bock bevat een hoofdstuk over Pagan in i met ten minste twecendcrtig aperte fouten en on j uistheden. Het heeft geen zin en het zou trou wen s zeer moeilijk zijn aile fouten te signalere n. Hier
volgen er een aanta l bij wijze van illustratie. Daar is dan in de eerste
plaat s de bekend e fout van het geboortejaaref . Verder beweert Farga dat Paganin i in Nederland geweest zou zijn, wat niet het geval is8!l . Een beetjc verdcr maakt hij het zelfs zo bont dat hij herhaaldelij k sch rij ft over een Parijse ar ts "Renati", die Paganini behandc1d zou hebben vv.
Kennc1ijk heeft Farga de naam Bena tt i verkeerd ge!ezen. Inderdaad is
Paganini ecn patient geweest van dr. Benat ti, die ecn artikc1 over hem 23
geschreven heef t in de Revu e de Porisv). Een gedeelte van dit artikc1 is in vcle biograficen overge nomen, o.a. in Kappll2. Op de titelpagina
van het boek reproduceert hij een verva lste foto van Paganini (ziehoofd -stuk II pp. 30en31.) Tn1940schrij ft Farga in de eers te druk, enhij hand -haaft dit in dedcrdedru k van 1955 :
Most of the manuscripts of Paganini's unpublished opera are still in
Villa Gaionc, near Genoa,gua rded by themaestro'shcirslJ3•
en hij noemt dan o.a. Sonata Militaire, the Storm, Primavera, the Napolcon Variations, die aile te Mannheim in de Reuth er verzamc1ing bewaard worden, sede rt 1927/ 28.Aan heteinde van hethoof dstuk spreekt Far ga over ongeveer vijftig composities als het totale oeuvre van Paga -ninill4, terwijl hij er meer dan honderd gemaakt heeft. Deze enormiteiten waar gemakkc1ijk tientallen aan toe te voegen zijnll5, zijn kenmerk end voor het gehele hoof dstuk.
Boris Wartan off heeft in 1946 te Geneve uitgegeven: La vic amoureusc
de Paganini. Een dwaas bock waarin de auteur achtticn amourettes van Paganini uitvoeri g beschrijftllll (overige ns histori sch fout of aanvecht -baar, of zelfs wel geheel gefantasee rd). Dc erotische clement en krijgen in dit bock zwareacccnten.
In 1960 ver scheen te Hamburg Paqanini, cine Bioqrafie van Walter G. Armando. De schrijver put uit Codignola, Schottky en Harrys, uit "die Memoiren und Briefe von Berlioz, Goethe, Heine" en uit artikelen van Grove, Andrea della Corte, Giuliano Ballestrier i, Mari a Tibaldi-Chiesa, en anderen,
und die Sachvcrsta ndigcn Ausfiihrungcn iiber die verschiedenen Rechts
-verfahren des Virtuosen in der Iranzosischcn Biografic des namha ften
juristen Theodor eValcnsi'".
Armando beschr ijft de Passo di Gatta Mora , die hij "Passo della Gatta Mora" noemt, de st raat waar Paganini in zij n jeugd gewoond heeft, als
einer larmcrfiilltcn, schmutzigen und engen Strasze , mitt en im Armen
-viertclder Stadt,zwischendernHaf en lindder Kathedralev'',
Dc Passo di Gatta Mora ligt nuonge twij Ield in een in armewijk diereeds grotendeels onder de slopershamer is gevallen. In Paganini's tijd is dit
echter een behoorl ijke middenstandswijk geweest. Armand o debit eert een dubbelc onjuisthcid alshij zegt
Die Rcpublik Lucca erna nnte ihn zum ersten Virtuosen am Theatcrv".
a. Paganini is op 1 jaunari 1806 benoemc1 tot tweec1e violist in het ho£ -orkest te Lucca, pas later ging hij aan het hof een vooraanstaande plaats
innemen. Maarer is geen benoemin g geweest tot virtuoos.
b. Een benoeming tot eerste virt uoos impliceert dat cr ook nog ten minstc een tweede vir tuoos is, wat niet het geval was. We komen bij Armando dezelfde Dida onzin tcgen die wij nu herhaaldelijk gesignaleerd hebbentvv. Ook de wijze waaro p dezc "L iebest raum" van drie jaren tc
Cehoorlelltlis vall I'ag-allilli Ie Gcnu., Passo di Galla Mo m 110. 3R. lIct opsc hriI! onde r hct Madon nabeck!luid t:
ill questa casa
XXVI I di Ot to hre ,k ll anno il!D LX X XI I lIaqlle
;\dccoro di Genova ;\ dclizi«del mondo Nicolo Pagnn iu i
Dczcg-ehc1e wiik zalccrlang onde r deslopcrshamcr vallcn,
d
Lucca bcschrcvcn wordt riekt stc rk naar zwoc1eroma ntie k. Het is onwa re
romantische dwaash eid, die door por trcttcn gclogcnst raft wordt, Paganini
bij zij n komst in Lucca (circa 18 jaar oud) voor tc stcllcn als
lan g lind diir r, nichts als Haut lind Knochen mit langem schwarzcrn Haar eine Ersc heinu ng wie aus einer Gcspenstcrgcschichtc-P", Trouwcnsals de naam Valensi in het voorwoor d de vlag is die de lading moetdckken, hocft men van die lading nietvcelte ver wachtcntv >.
G. 1. C. de Courcy hceft in 1962 tc New York nog uitgcgeven Nicolo Paganini : Chronology ofhis Life. De tck st is in twee kolom mcn gcd ru kt.
In dc cerste de Engelse tekst, in de tweedc de vcr talin g in het Duits,wat
tamelijk over bodig lijkt. De chronologie bcgint met hct geboo r tejaar van de grootvader van Nicolo Paganini (23-11-1720) wat weini g zin hceft. Eigenlijk is de titel een vcrkccrde benaming aangezien cr tal r ijke feit en
in de voetnoten gegcven worden , die met een ch ronologie niets meer tc makcn hebben, hoc intcr cssant ze overigcns oak zijn vaal' de Paganini specialist. De aantekening 41 is weggcvallen10a, evenals ccn deel van de
aantckening 35104. Bij de datum 28mci 1830wor dt "r ight eye" ver taald met .xlas Iinkc Auge" 105. Dergelijke slordighcdcn wijzen op een ernstig
tekort aan nauwkcurigh cid bij de vcrtaling en de cor rcc tic"20 zijn er
trouwen s mccr : Kapp noemt 19 augustus 1828 als de datum van het concert te Karlsbad, de Courcy noemt 18 aug ustus. Het concert van 23 janua ri 1829 te Dresden wordt niet gcnoemd etc, Dcze en dergelijk c on
-nau wkeurighedcn noodzakcn steeds weer de vele gegcvcns tc veri ficren . Hoewcl lan g nict alle auteurs zulke blunder s bcgaan en fou tcn maken als Parga en van Berkel, blijkt hct toch wcl dat vclen maar wat Iantasercn of van elkaar overschrijvcn. Het is duidelijk dat ecn gedcgc n studic over Pagani ni behalvc op research hoofdzake1ijk gebascerd zal moe-ten worden op Schottky, Harrys, Codigno la en de Courcy, tcrwijl Kap p, Tibald i-Chi csa en Pulver vaak nuttig kunnen blijkcn tc zijn, zoals ook ander eauteurs incident eclietskunncn bijdragcn .
NOTEN HOOFDSTUK I
De naam van Paganini vindt men opvele wijzcn gespe1d. In dedoopakteheethij : Nieolaus Paganino (G. I. C. de Cou rcy : Nicolo Paqanin i, ChrOllOlog y of his Life p. 8). In Lucca sch r ijft men op 28 september 1804 : Niccolo Paganini (Bibliothcca Gove rna tiva di Lucca, ms 497 ad diem). Aange zien hij zelf zijn brievcn tekend e : Nicolo Paganini, welke spelling ook gcbr uik t is bij het op -mak en vanzijnoverlijdensakte, wordtdczespellinghier gcvolgd.(Zie facsimile's: de Courey: Chronology p,73j
J.
Kapp:Paga nini pp.24en 40j Dirk Balfoort: DeVioolellhareMeestersp.60 ; G.I.C.de Cou rcy:Paqanini, the Gcnoesc,vol.II p. 184; Pietro Ber r i: Paqan ini Docume nti c Tcst im onianee PP. 8, 32, 173; Marc Pinch er Ie :LeMonde des Vlrtuoses p. 132.)2 op,cit.II p.393. 3 op.cit. p. 101. 4 Paganini p. 261.
5 Voor zovcr dczc auteu rs niet in dit hoo fdstuk genoemd wor den, raadpl ege men de bibliografic,
6 Afgezien van twee blad zijdcn in Carlo Gervasoni: Nuouo Teoria di Musica (Parma, 1812) .
7 op.cit. p. 2.
8 Brief van 26 novemb er aan Germi. Op 29 fehruari 1824 schrij£t hij Germi dat hij een Polliniwate rkuur zal gaan doen.Weer een andc r geneesmiddc1 tegen de gevolge n van syfilis.
9 op, cit. pp. I en2.
10 de Courcy gee £t als titel op: "Duo Meroeillc", or "Mcrueillede Paqanini" For
Violin; Guhr noemt het :Duode Paganini.
11 Fetis: NoticeBloqraphiqucsurNicoloPaqanini, prefacep.6.
12 pp.22-36. 13 P.22.
14 P.40. 15 P.33.
16 n, 35. 17 p.47.
18 avant propos p.6. 19 p.33.
20 p. 36. 21 p. 14.
22 Zie ook: de Cou rcy op,cit. I P. 122. 23 p.17.
24 Monit cur Uniuerscl,28-VI I I-1860.... ..21-XI-1861. 25 Revu e Britanniquc,november 1835.
26 Bij Gervasoni vinde n we voor het ccrst de mcdedcling dat Giova nni Servetto Paganini'seerste lcermeester gewees t lOU zjjn.
27 PP. 131-139. 28 pp. 150-162.
29 p, 116. 30 P.40.
31 pp.86 en 88.
32 Van deze compositie bestaan er twee manuscri ptc n, een in de Oe££entliche Wissenschaftliehe Bibliot hek te Ber lijn, en een in The British Museum te London. De therna's van beide manusc r iptc n vertonen ger inge vcrsch illcn, Lat er e uitgaven zijn verschen en bij Ricord i te Milaan en bij Schoenenb er ger te Par ijs,
33 P.35.
34 Fasquclleop.cit. p.380.
35 Noticebioaraphique sur Nicolo Paganini pp.89 tim91.
36 Musik alische Vortriige IV herausg eg eben von Paul Gr a f Waklersee, Leipzig 1822,P.282.
37 idem p.290. 38 idem P. 297.
39 idem p.281. 40 idem P.338
41 zie ook: de Saussine op, cit. P.20 en Cones ta bile-Mo mpe llio op, cit. p, 32.
42 Musikalische Vort riige IV p. 281: Scho tt ky, Fetis, Concstab ile, P. 282: Bru ni,
Polko, p. 284: Gervasoni, P.289:Concs tabi le, p.290: Fetis,p.299:Spohr , p.30 1: Fetis,p,325 :von Wasielewski, Guh r, p. 347: Berlio z,etc.
43 de Saussine op. cit. p.20. 44 p. 14.
I
•
46 p. 61,zie oak: p. 19 vgl,de Courcyopcit. vol.I pp. 136, 137,zie oak Fetis,op, cit. P.46.
47 pp.34 en 35.
48 Voor zove r het de muzickm anuscript cn betrof werd de collcc t ie ver koch t door Olschk i te Florence aan Wilhelm Hcijcr te Keulcn, Hij verkocht de 86 ma nu-scr iptc n die 1app opp.98nocmtvoor28000mark aan Dr. ReutherteMa nnh eim. 49 Catalogusvan het Hcijcr Museum te Kculcn decl IV door G.Kinsley.
50 lie de Conrey op,cit. I pp. 147cn 335. 51 P. 318.
52 p.298.Zie oak hoofdstuk IV Gicri gh eid p. 76.
53 p, 83. 54 p. 57.
55 P. 57 56 p. 192.
57 P.9. 58 tcgen ovcr P.48. 59 op,cit. p. 472. Zic oak Kapp op.cit. P.97.
60 Com po nistcn Ser ic dccl IV,J.H. Gottmcr, Haa rlem, 1948.
61 Renee de Saussine sprce kt van .Jigaballe" (= Iicclcu r des ballots), Escudic r noernt hem "mod cst e fact eur du port", n Fet is kwaliIicecrt hem met de woordcn "simple ouvricr du port".
62 Kapp op. cit. p. 7,de Sau ssin e op,cit. p. 26,de Con rey op,cit. vol. 1p, 10.
63 lie pp.24en 25vandit hoofdstuk.
64 de Conrey op.cit. vol. I PP. 7enIt
65 de COlU"CYop.cit. vol, Ip.24,de Saussincop,cit.p,20.
66 Pagan ini had zij n apologi e laton schrij vcn door ccn Iersc officicr: C.
O'Donoghuc,
67 de Con rey op,cit.vol. I I P. 167. 68 de Conrey
o
n,
cit. vol.II p.291. 69 zie hoo fdstu k III.70 de Conrey op,cit.vol, I pp.3en4.
71 E. W. Schallenber g Over WillensPijpcr, Spclvall Emotie el l Intellect : Varia HistoricaP.253,Asscn, 1954.
72 her name
=
Eleanora Qui lici'sname. 73 Codigno la op cit. P.364.74 p. 53. 75 p.65.
76 von Wasielewski Die Violinc und litreMeisler p.425.
77 p.57, 7R p.58. ~ ~ ~ M~ ~ 81 P.68. 8'2 pp.68en 69. 83 p, 70. 84 p. 72. 85 pp. 73-76, 77-80. 86 P. 83 87 pp. 85-87. 88 P. 161. 89 p. 170. 90 pp. 173-175. 91 dcel XI PP. 113-116. 92 pp. 7R-80. 93 P. 178. 94 p. 177. 95 lie o.a . PP. 161,163, 166, 171,177,etc, 96 respccticvclij k op de bladzij dcn 13, 59, 85, 86, 94, 98, lOS, 109, 114, 115, 134, 173, 177, 198,206 en 208. 97 voorwoord p.5. 98 p. 12. 99 p.45. 100 Pp.50-54. 101 p.44. 102 vcrdcrc rom antischc onzin oppp.41, 44, 47, 50, 52, ctc. 103 P. 77. 10-1 P.59. 105 P.44. 29
HOOFDSTUK II
Por
tretten
van Paganini
Het loont evenzee r de moeitedevelcgeschilderdeen geschreven portretten van Pagani ni aan een onderzoek te onder wer pen als dat het geval is met de meningen over de mens en de kunstenaar, Dat behoeft gccn verwon
-dering te wekken daardezeportrctten,in welke vor rn dan ook,de proj ectie zijn va nde visievan diegen en die medede reputatieva nPaganini gemaakt hebben tot wat zij was en is.
Het aa ntal schilde rijen , karikaturcn, lith o's, tekeningen, geschreven
por tretten, en wat al niet, is zo groot dat het niet mogelijk is ze aile te vermelden,en dus zeker niet vanelkervaneen reproducti e ofeenafsc hr i ft op te nemen. Daarbij is de kwaliteit zo uitecnlopcnd dat het nauwelij ks mogelijk is een ver gclijk ing cr tussen te treffen om zo tot een eventucle conclusie te komen. Nogeen moeilijkheid isdat erslechts enkelcportretten van lang voor 1828 zijn (over igens een paar zeergoedc), terwijl de grote
massa dateert va n tussen 1828 en -t- 1833, waardoor ee n ver gelijk ing evenmin goed mogelijk is.Wil men iets definitiefs zeggen over Paganini's uiterlijk dan zal men ander s te werk moet en gaan, Wij zullen eers t de afbeeldingen rubriceren ; dan uit clke rubriek enkele voorbeelden nem en om die te vergelij ken met een aantal geschreven portretten, ten einde zo te trachten tot een aannemelijk antwoo rd te komen op de vraag: Hoc zag Paganini er uit ?
De afbeeldingen van Paganini zijn te verdelen in twee grote groepen : de karikaturen en de andere. Een karikatuur is per definitie een afbec1ding "die door over d r ijving of verg rot ing van enige der meest kenmerkend e vorrnen, trekken of eigens cha ppen iets of iemand belachelijk zoekt te maken"I, zodat men deze categoric gevoeglijk kan uitsluiten, De over
-blijvend e groep is dan weer te verdelcn in de beslist on ju iste afbe el-dingen en de andere. Het lij kt gevaa rlij k een afbeelding het predikaat "beslist onjuist" te geven als men de afgebeelde men s nooit gezien heeft, maar het zal blijken dat dit in ee n aantalgevallen zeerwei mogelijk is.
Daar is vooree rs t de bekende dagu erreotype die o.a. Farga , Valen si en
von Wasielewski in hun bock reprodu cer en. Deze afbec1di ng kan niet gemaakt zijn voor het laatstc Ievcnsjaa r van Paganini, zoals Miramin
Fitz-Jam es meedeelt in zijn slechts enkc1e blad zijd cn tellend geschr iftje Paganini
a
Morseillesz. Het jaar voordat Paganin i overl eed was hij, 57 jaar oud, ernstig zick en verz wa kt. Dezc daguerreotype ver toon t de gestalte van ecn gczonde man in de kra cht van zijn leven, zijn borst volzoal niet on moge lij k. Zelfs een oppervlakki ge besch ouwing van deze af
-beelding ont h ult al spoed ig het bed r og. De handen zij n abnorrnaal groot
in vergcl ij king met de viool. En hoe onco nven tio neel de stokvoer ing van Paganini ook gcwecst moge zijn, dezc houcling ta r t ied er c mog elijkheid tot spelen, zelfs col lcgn o''. Dan la ten wij verder de wijze waa rop de stok vastgeho ude n wo rdt maar buiten besch ouwing. Necn, deze vervalsing is zo gro f en doorzichtig dat hct geen zin heeft er hier vcrder aanda cht aan
te bcsted cn s . Ecn andere "beslist on j uist e" afbeeleling is het schi lde r ij gesignee rd O.V. 1811, dat door Horace Vernet geschi lderd heet te zijn .
Bet is ccn slecht schilde r ij met "dode" ogen en abnormaal zwa re wcnk
-brauwcn, Bet kan onmogelij k een portret van Paganini zijn, daar de af
-gcbc cld e figuur de negenentwintig jaar vcr gepass ccrd me et zijn gew eest toen hij hier voor model zat,
De af becld ing die Renee de Saussine geeft in haar bocks tegen over p.33, "P aga nini adoles cent" is er ecn van zij n zoon, Achille. Rech t s onder
sta a t de signa tu u r :G. Isola 1835 . Ook het port ret darde Saussine repro
-duceert tegenover p. 129 is bepaald niet Paganini. Men vergel ij ke dezc
afbeelding die Paganini op 32-jarige leeftijd moct voorstcllen (dus in
1814 ) met de gravu re die Rados gemaakt hee ft omst rcek s het jaa r 181 3.
Deze laat st e afbeelding ver too n t cen duidelijke overccnsternmi ng met de tek ening die Ingres vij f jaarlater maaktev.
De litho van Boula nger is ccn boosaard ige, niet zo goed gcsla agde, afbeelding van Paganini in de gevangen is.Hct was vcelmccrde bed oeling van Boulanger financieel van de sensatiez ucht van het pu blick te profi -tcrcn, dan cen gelij ke nd portret te mak cn, ict s wat door Boulang er ove
-rigen s fel ontke nd werd in het mci-nummcrvan L'Artistc",
Bek cnd is ook de tekening va n
J.
P. Lyser, de dove schildc r die zoveeiva n rnuzick hield dat hij bij con certen op de cerst c rij ging zitten om te gcni ct cn van het zien spe len va n de musici. Bet is ecn klungeligc afbecl
-ding. Deharen zij n slcch tgetekc nd en het gehe eladcmtonbet rouwbaar heid door gem is aan capa cit eit. Dit is dan ecn half dozijn van de bek cndst e verval st e slech te of ondcrgcs ch oven portrcttcn. Hct is, zoals gezegd, vol
-slagcn onmogelij k aile afbeeldingen te besprck cn. Wij zullen ons dan ook bcp erkcn tot cc n klein aan ta l, waarvan het aan te nemcn is dat zij een
juistc afbcelding kunncn zijn.
De grav ure van Luigi Rad os (18 13) toont ons ccn frissc, gezonde ,
intelli gente jon gem an, wclk becld in 1818 niet vcel veranderd is, als wij de tek ening die Ingres toen va n hem maakte cr na as t leggen. Vergc1ijken wij dcze afbeeldingen nu met de beschrij ving die Schottky in zijn boek van hem gafS dan schijn t hij in tien jaar tijd stork vermagerd en ver
-ouderd te zjj n" . Maar toch zijn er wel ander e aan w ijzingen ook. Daar is
bij voor beeld de afbcelding die I riehuber in 1828 in Wen cn , vla k na zijn aankom st gemaak t hccft, waarop Pagan in i ons voorkomt als ccn intelli
-gent, zac htmoe clig, introvert man, gcenszins gcsp ecnd van kriti sche zin. Met dczc afbeelding komtdie van Mau ri n ovcrc cn ,
Intussen had de grave u r Dobler ecn afbcelding va n Paganini gema akt
waarvan Scho ttky gczcgd heeft:
Wir glaubcn dcn Vcrglcich mit dcm Abbildc durchaus nicht schcucn ZII
miisscn-",
