De Partij ~van de Arbeid

UIT DE

D. Barmes

MAR XIS

•AAND

ISCH

LAD

MACHTSSTRIJD OF RECHTSTRIJD

W. van Fxter:

LINKS EN RECHTS BIJ DE KATHOLIEKEN

P Wiessing:

HEl VIERDE VIJFJARENPLAN

J. A. N. Knuttel:

HET NEDERLANDSE VOLKSKARAKTER I

M. Vredenburg. HET BALLET EN WIJ

No.

8

' ' ' ' ' ' -

~

-- ^I

- ^{I I} _I

I I I

I I

I I I

I I

I

I t'

I _I

I I ^I I ^I I I I I I I ^I I I I I I I I I I I I I

POLITIEK

marxhtiscll en

Cultttur

maandblad

NIEUWE. ltEEKS

le JAARGANG No.

8

POLITIEK en CULTUUR

verschijnt eenmaal per maand, voorlopig in atleveringen van 32 bladzijden, en is een voortzetting van P. en C. verschenen in de jaren 1936 tot 1940 onder redactie van Mr. A. S. de LEEUW t, K BEUZEMAKER t en J. W. DE GROOT (Dr. G. W. KASTEIN) t.

REDACTIE

F. Baruch, H. Gortza.k, A. F. lllelllnk, hist. dra. en Eva Tas, hist. dra. Seor.

STUK I\: EN

voor de redactie aan de secretaresse, LeidBehastraat 26, Amsterdam-C vóór de lOde van iedere maand.

REDACTIERAAD

Ir. S. J. Rutgers, Theun de Vries, B. S. Polak, arts, Dr. N.

E:of, J. Bot, arch., Mevr. B. van den Muyzenberg-Willemse, Mr. M. D. Proper, J. van Santen, G. Geelhoed.

ADMINISTRATIE

Uitgeverij Pegasus, Leidschestraat 25, Amsterdam-C. -Tel. 3595f Postrekening no. 173 127

ABO N N El\'IENT SP RIJS

Franco per post f 2.- per halfjaar, f 4.- per jaar. Men abonneert zich tot wederopzegging voor een gehele jaargang.

LOSSE NUMMERS 35 Cent

verkrijgbaar bij ds boekhandel, kiosken en onze Agenten.

UITGEVERIJ PEGASUS AMSTERDAM

ABONNEMENTSGELD POliTIEK EN CULTUUR 2e halfjaar

Zij, die met 1 Januari j.l. abonné werden op P. en C. en per halfjaar betalen, worden verzocht het abonnementsgeld voor het 2e HALFJAAR ZIJNDE f 2.- te storten op onze postrek. no. 173 127.

Heeft voor 1 Augustus a.s. de betaling niet plaats .gevonden, dan wordt per kwitantie .o:ver dit bedrag beschikt, verhoogd met 25 ct.. incasso~?sten.

De Partij ~van de Arbeid

na de

doar F. Baruch verkiezingen

Zoals te verwaqhten was, is na de pafleme~tsverkiezingen binnen de rijen van de Partij van de Arbeid een omvangrijke discussie ontstaan over de vraag waarom de hoogespannen verwachtingen niet in vervulling zijn gegaan. Een omvangrijke discussie, waaraan vrijwel het gehele leidende kader van deze partij heeft deel- genomen, benevens enkele minder bekende figuren. Maar dat is dan ook het beste, dat men er van zeggen kan. Toch Is het voor de beoordeling van het karakter van de P. v. d. A. niet van belang ontbloot om van de argumenten over en weer kennis te nemen.

De discussie werd geopend door Koos Vorrink en prof. Schermerhorn. De laatste bracht onmiddellijk een zeer diepzinnig argument naar voren, dat vervolgens door een aantal mindere goden over werd genomen: De nieuwe kiezers voor de lijst der C.P.N. hebben zich vergist! Men kan rustig op de eenmaal ingeslagen weg voortgaan.

De argumenten van Koos Vorrink liggen op hetzelfde niveau. o, tijd was te kort, om het volk over het ware karakter van de· nieuwe partij volledig in te lichten en bovendien hebben· zich ook volgens hem de kiezers vergist, wanneer zij meenden, dat men de P. v. d. A. vereenzelvigen kon .met de regering Scher:- merhorn. Er zaten slechts zev;en vertegenwoordigers van het perso_nalistische socialisme in deze regering; hij vermijdt er op ·te wijzen, dat de .,zwarte schapen" door Drees en Schermerhorn eigenhandig erbij geh1:1ald waren.

Ds. Buskes gaat hierin nog verder. Hij schrapt de vier nieuwbakken socialisten Schermerhorn, Lieftinck, Logeman en de, Leeuw van de lijst en wijst er op, dat slechts drie S.O.A.P.-ers In' dit ministerie hebben gezeten. De· vereen- zelviging van regering en partij door het kiezerscorps, was dus volgens hem zelfs een bij wijze van spreken ontoelaatbare vergissing.

Vóór Ds. Buskes had reeds prof. Banning zich afgevraagd wat de oorzaak van de • onbevredigende verkiezingsuitslag· z:ou kunnen zijn. Hij is daarover niet zo ·zeer verontrust als over de 'vooruitgang van de C.P.N. Deze vooruitgang noemt hij zelfs een .,uitdaging". In elk geval kan het niet aan de P. v. d .A. liggen. Want men heeft hier te maken met een objectief verschijnsel. .,Het communisme in Nederland en elders trekt z:ijn sappen voornamelijk uit twee bronnen! de sociale ellende en de geestelijke ontwrichting". Vervolgens geeft deze schrijver het middel aan om het Communisme onschadelijk te maken: .,Zijn bestaan, zijn groei, zijn rauwe kreet is de uitdaging aan ons: los het sociale vraagstuk op!"

De strijdvaardige ds. Buskes is het met deze :- de lezer vergeven ons de herhaling - buitengewoon diepzinnige analyse volkomen eens, zoals hij het ook eens is met Koos Vorrink. Hij verklaart, evenals Ruygers en Thomassen: de 10% kiezers .,hebben zeker niet op Gerben Wagenaar geste~, omdat zij het Communisme als zodanig prefereerden boven het socialisme. Het Is zelfs de vraag of zij de principiële verschillen tussen communisme en socialisme kennen."

Om voorlopig het overzicht af te breken, merken wij op: het is zeer de vraag, of ds. Buskes dit verschil wel kent! Toch wanneer hij doelt op het karakter van de politieke bewegingen die voor het socialisme strijden, dan kan volgens ons

·bij de massa der .,ongeletterde" kiezers moeilijk enig misverstand bestaan.· Want de pers van het personalistisch socialisme heeft op het vèrschil een jaar lang, dag In, dag uit gewezen: Het Communisme, dat is de kuddegeest, de horde, het negeren van cl_e menselijke persoonlijkheid, het einde van de vrijheid, de dictatuur; het Aeldersbeglnsel, het Is .,de keerzijde ven de Hitlermedaille" (Paraat 14 Juni). Het socialisme daarentegen, dat is de beweging die gedragen wordt do~r de begin- selen van democratie en

1personalisme. . ~

. 241

Ën ook al zai voigens verschillende auteurs bij de massa verschii ,van opvatting bestaan over . de ware betekenis van het begrip .,personalisme" - misverstand over het verschil tussen beide bewegingen schijnt na deze diep!Jlijpende 'opvoe- dingscampagne bij de massa uitgesloten.

Toch heelt ze zich .,vergist"!

Men vraagt zich al, wat ontstellender is in dit soor.t discussie: de hooghartigheid, waarmede al deze .,socialistische" politici neerzien op de .,kudde" der kiezers, de neerbuigendheid van hen, die blijkbaar van mening zijn, dat de massa van het werkende volk elke intelligentie en elk politiek onderscheidingsvermogen mist - of het opzettelijk voorbijzien van het ene steekhoudende argument, dat naar voren gebracht had moeten worden: De voor de Partij van de Arbeid onbevredigde uitslag is uitsluitend aan de leiding zelf te wijten.

Wij hebben maar één stem kunnen ontdekken, die blijk gal van een vage bewust- wording van de gemaakte fouten. P. Erkelens wees in .,Paraat" van 14 Juni op de twee richtlijnen, die volgens prol. Schermerhom de toekomstige politiek van de partij zullen moeten bepalen, wil zij uit de impasse geraken: het anti-kapitalisme en het personalisme. Hij slaat de spijker op de kop door te zeggen, dat het personalisme zijn ontstaan te danken heeft aan de alkeer van de Communisten, m.a.w. dat het wezen van het personalisme zijn anti-communistische strekking is.

En wanneer prof. Schermerhom verder redeneert, dat men bij het zoeken naar een regeringscoalitie niet zo zeer het oog moet richten op gemeenschappelijke punten in de practische politiek, maar op de wezenstrekken, die de verschillende partijen gemeen hebben, dan vindt men in het personalisme het politieke principe, dat zowel P. v. d. A. als K.V.P. gemeen hebben.

Duidelijk blijkt hieruit dus, dat de grondslag van de samenwerking tussen deze beide partijen uitsluitend en alleen op een enkele overweging berust: De strijd legen het communisme.

Hierover vallen twee dingen, op te merken.

Bevestigd wordt de indruk, dat de leiding van de Parlij van de Arbeid halsstarrig weigert te erkennen, dat een der belangrijkste oorzaken voor de onbevredigende verkiezingsuitslag gezocht moet worden in de negatieve verhouding jegens de C,P.N. tijdens de verkiezingscampagne, in haar felle en voortgezette aanvallen op de C.P.N., waarbij zij slechts nog overtrollen werd door den heer Romme.

Deze negatieve houding jegens de Co~munistische beweging maakt het echter onmogelijk, dat (en dit wordt ook door P. Erkelens aangevoerd) de P .v. 'd. A.

voor alles een .,onverzwakt anti-kapitalistische politiek" gaat voeren, zoals prof.

Schermerhorn verlangd had. Want daarvoor zou nodig zijn, dat de P. v. d. A.

zich bezint op de .,wezenstrekken", die zij met de C.P':N. gemeen heelt. Hiertoe behoort niet alleen, dat deze partij ophoudt zich te laten voorlichten door zulke nieuwbakken socialisten als Geert Ruygers, die niet alleen al zijn argumenten tègen de Sowjet-Unie en tegen de Communistische beweging ontleent aan het arsenaal van het fascisme, maar die rechtstreeks uit het kamp van aniΕsemitisme en fascisme voortkomt, getuige zijn houding in de Nederlandse· Unie.

Daarvoor is het ook nodig, dat deze partij alstand doet van een .,socialisme", dat met het begrip alleen nog maar het woord gemeen heeft en dat rechtstreeks be- doeld is als een nieuw middel om het leven van het zich in zijn innerlijke tegen- stellingen verterende kapitalisme te verlengen.

Wat dit laatste betreft, moet men erkennen, dat bij de aanhang van de P. v.· d. A.

eel-1 grote mate van ongerustheid heerst. De leidende groep, zoals Vorrink, Scher·

merhorn, Buskes schijnt in dit opzicht volkomen steriel te zijn. Klaarheid is echter nodig. Men leze slechts, hoe mr. Oud, lid van het partijbestuur, in een brochure over de .,Politieke vernieuwing", zich tegenover zijn vroegere vrijzinnig-democra:

tische partijgangers tracht te verontschu1digen voor zijn socialistische wending.

Hij doet dat door een eigen zienswijze van dit socialisme te geven; dat desnoods ook aanvaardbaar is voor de meest onverzettelijke verdediging van hèt kapitalis·

tische stelsel. Volgens hem zijn de beginselen van de V.D.B., die berusten op een volstrekte afwijzing van het .,soCialisme als dogma, het socialisme, dat berustte op het beginsel, dat alle privaatbezit van productiemiddelen uit den boze was", volledig door de nieuwe partij aanvaard. Volgens hem kan een maatschappelijke orde nooit gebaseerd zijn op .,volstrekte uitschakeling van het winstmotief". Dab is in het economisch leven een onmisbare motor. En hij geraakt in vervoering, wanneer hem tè binnen schiet, dat de grondlegger van het reformisme, Eduard 1 Bernstein~ eens uitgeroepen heelt: .,Waar geen winst gemaakt wordt, roken geen fabrieksschoorstenen!"

242

Dli södahsme dus .is volgens inr. Oud de grondslag van het beginselprogram der P. v. d. A. Volgens anderen is het de .,socialisatie van de beschikkingsmacht"

over de productiemiddelen. Volgens weer anderen is het de "socialisatie, van de productiemiddelen", maar zelfs volgens deze laàtsten, de meest radicalen dus, waartoe o.m. ds. Buskes behoort, evenals de andere fractie in de partij, die, zich ,.Sociaaldemocratisch Centrum" noemt, hebben allen, van uiterst rechts tot links een ding gemeen: de afkeer van de enige groep, die een duidelijk omschreven beeld van het socialisme heeft, de.Communisten. Overigens - heerst er de grootst mogelijke verwarring en is de propaganda van de meest uiteenlopende opvattingen toegelaten. En daaruit _concludeert W. Thomassen, dat "de proef geslaagd is"

(n.l. het bijèenbrengen van tegenstijdige opvattingen in een partij).

*

De tweede opmerking betrelt het meer algemene aspect van het anti-communisme , der P. v. d. A. Wat dat betreft, bevindt zij zich in een front met alle sociaal- - democratische partijen in West-Europa. Zij vindt daarbij niet slechts de rechtse :~iders van de Nederlandse Katholieken en van de hog~ katholieke geestelijkheid

~an haar kant, maar ook de katholieke leiders en de geestelijkheld in de rest van West-Europa. En tenslotte handelt zij daarmee in overeenstemmnig met de kapita- listische reactie van de gehele wereld.

Want het is niet toevallig, dat de meest grootscheepse campagne ná Goebbels tegen de binnenlandse en de buitenlandse politiek van de Sowjet-Unie begeleid wordt door een niet minder felle en onwaarachtige campagne tegen de com- munistische partijen in Europa. Deze tweede veldtocht is slechts de begeleidende muziek bij de onvermo'eide pogingen van de Trumannen en de Vandenbergs, de Churchills en de Bevins, om de eigen posities in de wereld te versterken en de Sowjet-Unie te varzwakken en te isoleren. Het is •geen. toeval, dat de ,beruchte leuze van het "ijzeren scherm" een der laatste, misschien dé laatste ontdekking van Goebbels is geweest. Het is geen toeval, dat dit woord van Goebbels zonder bronvermelding door de gehele wereldreactie werd overgenomen. (Het spreekt overigens vanzelf, dat een dergelijk "scherm" niet bestaat, aar,tgezien voor een ieder, die zich de moeite wil getroosten, de bestudering van de overvloedige Russische literatuur op alle gebieden van het maatschappelijke en wetenschappe- lijke leven open staat. Diegenen, die zich b.v. omtrent de ontwikkeling van de atoomwetenschap in de •Sowjet-Unie willen oriënteren, zeilden b.v. de achter- gro_nd van de voorstellen van den heer B. · Baruch in de betreffende wetenschap- pelijke tijdschriften der S.U. terug te kunnen vinden. Diegenen, die zich een beeld willen vormen omtrent het maatschapplijke stelsel, kunnen wij. boeken aanbevelen als dat van den vroegeren Witgardist .A. Baykov, The development of the Soviet Economie system, dat zojuist in Engeland is verschenen. De moeilijkheid is even- wel, dat men weigert van dergelijke bronnen kennis .te nemen en liever zijn wetenschap ontleent aan hetgeen de openlijke vijanden gli)lieven te beweren.) Het is verder geen toeval, dat deze tweeledige campagn1 gepaard gaat met een heroriëntering der leidende bourgeois-kringen t.a.v. de voorgestane sociale en politieke principes, Een typerend voorbeeld daarvoor is de verandering, .die in de strategie van het Vaticaan heelt plaats gevonden. Zoals het Vaticaan tegen het einde van· de vorige eeuw .de toenemende invloed van de socialistische vakbewe- ging trachtte te neutraliseren door de oprichting van katholieke vakverenigingen, zo heeft het nu besloten, om de arbeiderspartijen "overbodig" te maken .. Een

·uitgebreider studie van deze ontwikkeling, die zich o.m. openbaart in de Franse M.R.P., zal daaromtrent .in eigen ·rijen opheldering kutmen verschaffen. Een inleidende bijdrage over het vraaQ)ituk verschijnt in dit nummer. , . Voor wat Nederland betreft, komt de hierboven aangeduide politieke .,revolutie"

lot uitdrukking ·in de oprichting van de P. v. d. A., de .,vergeestelijking" van de vroegere S.D.A.P. en het "rose manteltje" van Romme, zoals in de brief van hèt bestuur der C.P.N. aan het laatst& congres der S.D.A.P. uiteen .werd gezet.

Dat deze ,.revolutie" bij de Franse M.R.P. beter geslaagd is dan bij de P .. v. d. A., is ongetwijfeld te wijten aan de onbekwaamheid van de leiders. De reactie zal daaruit ongetwijfeld haar conclusies trekken en heeft dat voor een deel reeds in de achter •Ons liggende verkiezingen gedaan.

M.aar ook op de le~en van de P. v. d. A. rust de plicht, zich rekenschap te geven van de objectieve oorzaken van .deze ontwikkeling. Het is niet voldoende, zich Vervolg op·peg. 249

243

M·aehtstrlJd of

• Reehtsstrijd

De Apollohal in Amsterdam bood Donderdag 20 Juni een bijzonder beeld. Miet zo zeer, omdat de stakende zeelieden en havenarbeiders daar bij elkaar waren.

Dit komt wel meer voor. Een bijzonder beeld bood deze vergadering door de sprekers, die bereid waren gevonden, de stakers toe te spreken. Naast de E.V.C.·

voorzitter Blokzijl en de hoofdredacteur van ;,De Waarheid", Koejemans, voerden n.l. drie vooraanstaande Nederlanders het woord: Ds. F. Kuiper en H. van Randwijk van het weekblad "Vrij Nederland" en G. J. van Heuven Goedharl, hoofdredacteur van "Het Parool". Het bijzondere ligt hierin, dat geen van de bovengenoemde bladen aanvankelijk met veel sympathie over de havenstaking heeft ge.schreven, doch dat langzamerhand door de gang van het conflict de stemming is omgegaan, zo zelfs, dat deze journalisten bereid waren, ook mondeling in het openbaar daarvan getuigenis af te leggen. Deze verandering in de opvatting omtrent de staking, die bij belangrijke groepen valt waar te nemen, is een gevolg van de verandering van de inhoud van het conflict. Dit conflict is begonnen- als een meningsverschil tussen een betrekkelijk kleine groep arbeiders en hun verlegen·

woordigers in de oude vakbonden. Als zodanig was het een belangrijk symptoom.

Het werkelijke belang heeft deze staking echter pas gekregen door de houding van de Regering, die zich tegenover de arbeiders plaatste. De arbeidersklasse heeft deze uitdaging geaccepteerd en de strijd om de erkenning der E.V.C., haar door

· de Regering opgedrongen, ing·ezet naar aanleiding van dit in omvang aanvankelijk kleine conflict. Hierdoor heeft dit conflict een betekenis .gekregen, die niet onder·

doet voor de arbeidsconflicten van 1903, en in overeenstemming hiermee wijdt de Nederlandse publieke opinie aan deze staking zoveel aandacht als zij sinds 1903 aan ge-en enkel conflict heeft gedaan. Daardoor ook heeft de loop van het conflict mensen tot stellingname gedwongen, die anders daartoe niet genoopt zouden zijn.

Voorts heeft dit ten gevolge gehad, dat meer dan bij andere conflicten de aandacht is gericht op de algemene zijde van het verschijnsel "staking". In .het bijzonder de katholieke pers heeft zich hiermede bezig gehouden onder de- leuze, dat de E.V.C. door deze staking een machtstrijd en geen rechtsstrijd voerde. De betekenis' van deze leuze is mij niet geheel duidelijk geworden. Er is geen enkele bepaling in het Nederlandse recht, die het uitroepen van een staking verbiedt; integendeel, van alle zijden wordt steeds weer bevestigd, dat men de vrijheid van staken wil eerbiedigen. Slechts is het gevolg van een staking, dat het College van Rijks•

bemiddelaars zich. niet· met het conflict bemoeit, doch het staat arbeiders en we.rk•

gevers geheel vrij, van de tussenkomst der Rijksbemiddelaars afstand te doen. Oe Nederlandse arbeiders, wier vertegenwoordigers tijdens de bezetting zich met de werkgevers aaneensloten in de Stichting van de Arbeid, hebben in wezen va111 het recht tol slaken afstand Gedaan, en dit is juist de reden, waarom zo vele arbeiders zich .door deze leiders (liet meer vertegenwoordigd achten. Het is dus onjuist, nu de Nederlandse rechtsorde, sinds de bezetter verdwenen is, geen stakingsverbod meer kent, te beweren dat de stakende arbeiders in strijd zijn met het recht.

Doch nog een andere kant is aan deze zaak. De havenstaking heeft als inzet de erkenning van de E.V.C. als organisatie van een belangrijke groep Nederlandse arbeiders en hiervoor werpen dé stakers hun gehele macht, n.l. het recht om de verkoop van hun arbeidskracht aan de werkgevers te weigeren, in de strijd.

De stakers maken derhalve gebruik van een recht, dat zij bezitten, en dit recht, georganiseerd gebruikt,. is hun enige macht. Zij maken van dit recht gebruik om, zoals de Katholieken dit gaarne noemen, de rechtsorde van de arbeiders te 'veJ·

wezenlijken, want .geen rechtsorde is mogelijk, wanneer een groot deel van de arbeiders het recht onthouden wordt, zich bij de beslissing over hun levens·

voorwaarden te laten vertegenwoordigen door wie z:ij z:elf willen.

Hoe ook deze staking za'l eindigen, het is .de blijvende verdienste van de haven·

arbeiders, dit. probleem zo scherp te hebben gesteld, dat elke Nederlandse burger gedwongen wordt partij te kiezen voor of tegen de , democratie op sociaal•

economisch terrein.· i

244

l'lr. D. Barmes (Het hierboven· belichte aspect van de staking is inderdiid zeer belangrijk.

De achtergrond van de beweging is echter nog l.relier. In oris volgend nummer komen wij hierop nider terug. !!tee.)

Kiezen

ert delert

door E.va ^TM

MAI'.IANNE IV OP MARS

.,Hebt U het gehoord?" zeiden de hrave lieden op het plattèland, een week na de bevrijding van de Franse hoofdstad, "In Parijs maken ze revolutie". Srndsdien :tijn ·et bijna honderd weken verlopen, waarvan stellig weinige, waarin niet deze of gene vroeg of men "het" al gehoord had. Toch was 'het departement, waar deze vraag gesteld werd, rood en het is dit nu met 40 % communistische stemmen, evengoed als in de nazomer van '44. Dat toen al gemompeld werd, dat de communisten daarginds wat in hun schild voerden - de'•communisten hier, dat waren beste jongens, die kende men - bewijst, dat het offensief der reactie toen al was ingezet. Of ·eigenlijk nog eerder. Het volksverzet is een worsteling om vrijheid en vooruitgang geweest. De. jongens van het maquis wilden na de ver•

drijvlng der vreemde onderdrukkers hun eigen land beter dan voorheen gaan opbouwen. Dat was ook te Londen, dat knooppunt van oorlogsintriges, bekend en · ' slechts matig gewaardeerd. Niettegenstaande de verhalen der brave lieden ten plattelande, vreesde men te Londen (en waarlijk niet slechts onder de Fransen aldaar!) om het volk van Parijs en anélere v~rzetscentra te bewapenen. En toen desondanks "de hoofdstad der vrijheid" zichzelf had hervonden e11. generaal de Gaulle zijn triomfale intocht kon houden, wist deze niets anders tot de verlegen•

woo.rdigers .der F.F.I. te zeggen da_n: "Alles moet weer tot de orde terugkeren."

Zo staat ook thans het probleem voor Frankrijk; enerzijds het volk met zijn geest- drilt en drang naar vernieuwing, anderzijds de orde, de oude wel te verstaan, de verslarring van een verouderd bestel. Anders gezegd: tegenover de wer- kende bevolklng, die ·de haar toekomende plaats als hart der .natie steeds luider opeist, staan de trusts, de economische hoofdburcht van het behoud met hun aankleve.

Daartussèn zweven de ongewissen. En vooral van hen spreken de stembus·

uitsTagen.

*

Het ref~t~"en.lum van 5 Mei en de verkiezingen van 2 Juni verklaren e!Bar. Beide tonen un, wat velen in hun blijdschap om de linkse koers in Frankrijk dreigden over het hoofd Ie zien: dat de reactie zich reeds lan'g heeft aangegord voor het tegenoffensief en in volle wapenrusting ten strijde trekt.

Bij de verkiezingen van October '45 verdubbelde de communistisch~ partij ruim·

sehoots haar vooroorlogse zetelaantal en ,ontstond een socialistische kamermeerder- heid. Er bleek een nieuwe grote partij te zijn opgekomen, de Katholiek•democra- li'sehe M.R.P., die veel aanzien genoot wegens zijn illegaal verleden. Er werd een drie-partijen-regering gevormd onder leiding van generaal de Gaulle, die steeds duidelijker naar een sterk persoonlijk bewind streefde, daarin bijgElstaan door de M.R.P. en meer of minder openlijke reactionnairen. Zijn aftreden maakte hem tot . · den groten reservist; en het is bekend, dat eerzucht en praatlust bij oud-premiers

· riiet met hun ambt plegen op te houden ... De figuur van de Gaulle is sinds de bevrijding het bastion geweest van alleri, die een "dictatuur der meerderheid"

vre.esden, van een rode, wel te verstaan, want andere meerderheden zijn altijd democratisch. Hij is weer nr. 1 in het verzet ... tegen de democratie.

Eind April werd een ontwerp-grondwet door de Constituante, de Grondwetgevende Vergaderins, aangenomen, Het bepaalde, buiten een reeks sociale rechten, dat de \lolksvE!rtegenwoordiging souverein zou zijn. Er zou één Kamer komen, die den mil)ister-pre-siaent en den president der republiek zou kiezen; d'è laatste zou geen

145

feitelijke macht, bezitten. Tegen deze bepalingen en eeJ\ betreffende het bijzonder ondei':ijs ging de M.R.P. in de, oppositie. De Partij voerde een heftige campagne om Het ontwerp bij' het referendum te verwerpen. Het ont!'erp werd door alle burgerlijke groeperingen 'voor ,.communistisch" uit gekreten, hoewel ieder de tekst op zijn vooruitstrevend, democratisch, maar burgerlijk karakter kon nalezen.

De campagne had succes: onder de daverende bijval van alle reilctionnaire mach•

ten ter wereld, van Wall Streel tot het Vaticaan, sprak 52% van het Franse volk zich tegen een regering door het parlement uit. De juiste betekenis van dit neen zou aan het licht treden, toen vier weken later de communistische partij ongedeerd uit een trommelvuur van pers, meetings en radio ·te voorschijn trad. De aanval was afgeslagen. Het was onmogelijk gebleken, de partij, die in 1940 had opgeroepen, Parijs te verdedigen en een maand later om de indringers te ver·

drijven, ,.omdat Fransen nooit als slaven zullen willen leven", die in Mei 1941 het initiatief nam tot de vorming van het Nationale Front, de machtigste verzetsbewe·

ging en de Francs-Tireurs en Partisanen, de hoofdmacht van het maquis organi·

seerde en die 75.000 leden in de bevrijdingsstrijd moest missen, in gebreke te stellen bij het verdedigen van Frankrijk. Ook in de vreedzame strijd om de opbouw van hun land hadden de communisten reeds getoond, wat ze waard waren: aan den communistischen minister van de industriële productie, Marcel Paul en aan de invloed van.~Thorez is het te danken, dat de mijnwerkers in het Noorden op één dag reeds· meer dan 100.000 ton steenkool hebben opgedolven.

De communisten zijn pe grote arbeiderspartij: zij is bij deze verkiezingen tot in zeer kerkelijke en conservatieve streken van het platteland doorgedrongen: in Normandië b.v. onder de van huis en haard beroofden. De lichte verliezen in de grote centra (0.1 % in totaal) moeten te vinden zijn bij de tevoren meegetrokken 'middengroepen. Wij komen hierop terug ..

*

Dat ,.rechts" zich in het afgelopen halfjaar ha.d gereorganiseerd stond vast en werd bij het referendum voor ieder'duidelljk. De vorm was een verrassing, eigenlijk dezelfde als die van October '45, toen Frankrijk plotseling een derde grote partij rijk bleek, die zich beriep op het verzet en het geloof, en een belangrijk deel der kleine burgerij om zich heen had. De onkerkelijkè kleinburger, lange tijd de spil van het politieke leven, is daarmee als standaardliguur van het toneel verdwenen.

Andere formaties hebben hem geabsorbeerd. Zo zijn de radicaal-socialisten, die verantwoordelijk zijn voor München en de débacle van Juni '40, naar het tweede plan verhuisd, al is het een veeg teeken, dus een waarschuwing, dat sterk gecom•

promilteerde mannen als Daladier, Reynaud en lieden, die voor Pétain hebben gestemd, weer in de Kamer zijn gekozen.

De grote bourgeoisie heeft spoedig het belang van de M.'R.P. ingezien en daar·

van op discrete wijze gebruik gemaakt, door zoveel mogelijk een massa-partij te steunen, die een nuttig werktuig tegen het communisme geleek. Men heeft deze betuiging van solidariteit van het kapitaal slecnt voorzien, omdat de meeste waar·

nemers te Parijs zaten, waar de super-tamtam van de Republikeinse Vrijheids·

partij, de societeit der trust-heren, inderdaad het beoogde succes heeft gehad (ruim 19 % der stemmen) en de M.R.P; 5 zetels verloor.

Er zit echter nog een ander element in de overwinning van de M.R.P., en dat is de invloed van Rome. De scheiding van kerk en staat strekte zich in Frankrijk ook tot de politieke partijen uit. Hieraan schijnt een einde te zijn gekomen, nu er weer een partij op Christelijke grondslag is verrezen. Wel hebben de protes·

tanten in de Cévennen ook vele stemmen aan de M.R.P. gegeven, maar het clerlcale element is sterk. Reeds voor het referendum kregen de kinderen in de deftige voorsteden op de catechismus de boodschap mee naar huis, dat het zonde was, ja te stemmen ...

Zelfs de biecht werd ingeschakeld om de vooruitStrevende grondwet verworpen te krijgen, zoals proefondervindelijk is vastgesteld. Op 2 Juni werden 680.009 stemmen meer uitgebracht dan in October j.l.: ongetwijfeld voor een groot deel vrouwen, op wie de door de kerken voortreffelijk gevoerde subtiele aandrang vat heeft gehad. Het zwakke punt van de M.R.P. ligt echter niet bij de bonalid~

goed gecoördineerde gelovigen, maar t;i) mensen als kardinaal Suhard, die neen zeiden tot de grondwet, maar d~t nooit tegen de Duitsers hadden gezegd en bij

·hen, die ,.Leve de Gaulle" roepen, doch nog voor kort Pétain lieten leven ...

*

Wij komen t~ans tot de spil der ontwikkeling der socialistische partij, die zich steeds mee i' gedraagt als de middengroep-op-de-wip, die zij ïs geworden, dan als de arbeiderspartij, die zij is geweest. De C.F.I.O. verviél' van kwaad tof''erger;

van de weigering met i:le communisten alleen te regeren via verliefd lonken naar de M.R.P. tot e~n anti-communistische hetze, die Koos Vórrink in venijn evenaart en in raffinement overtreft.

Zelfs voor de door haarzelf mede opgestelde en goedgekeurde grondwet hadden de socialistische leiders slechts lippendienst over. Zo kon het gebeuren, dat bij een proefreferendum in een séctie- der partij de ja's slechts Y2 ^% meerderheid verkregen! j;)e socialist Le Troquer, minister van binnenlandse zaken, riep van de tribune's ja en mompelde onder de roos neen en hij was niet de enige. Zo gedroeg zich de partij van de gehouden overeenkomst, naar het fiere woord van Daniel Mayer, meent, dat zij met de kiezers en de arbeidersklasse overeengekomen is, de kruistocht tegen het .,bolsjewisme" en achterdocht tegen de Sowjet-Unie te prediken. De resultaten van deze inwendige zending echter, het verlies van meer dan twintig zetels, hebben hen tot nadenken gebracht, die de .,geest van het verzet niet in het geding" achten. Die geest werd gedragen door de eenheid der republi- keinen en de arbeidersklasse -was zijn heraut.

Mayer echter achtte de eenheid der arbeiderspartijen - die volgens het Afgameen Handelsblad op een onverslaanbare meerderheid kon rekenen( - .,voorEiarig".

Voorbarig voor wie? Voor de Gaulle en zijn omgeving, die in iedere toenadering van socialisten en communisten steeds een gevaar voor hun plannen hebben gezien? Voor de arbeiders en ambtenaartjes, die al vijl jaar met hun ondoor- voede kinderen en afgetobde vrouwen honger lijden en nog door inflatie worden bedreigd? Of voor de financiers, van wie men dagelijks telegrammen onder- schept: zendt niets, vrezen daling?

De socialistische partij heeft getracht als een Japanse duikbommenwerper met doodsverachting op de communistische kruiser neer te schieten. Hun vliegtuig w'erd zwaar gehavend; de kruiser liep zelfs geen krasje op. Het is niet genoeg, dit spijtig vast te stellen. Men moet er naj!r handelen. Het anti-communisme is niet lonend. Het is een doodlopend slop voor de reactie, maar het is zelfmoord voor een partij, die tot en namens de arbeiders wil spreken. De M.R.P. is thans als de grootste partij van Frankrijk de winnaar. Maar in werkelijkheid is een Ver•

enigde Franse Arbeiderspartij de grootste! Haar oprichting zal de grootste over- winning van het socialisme in West-Europa zijn. -

*

Het klemmende probleem van de eenheid is aan de overzijde reeds ten volle begrepen. De beurs speculeerde vóór de verkiezingen op een stijging, op een _ daling er na. Maar op vele stembiljetten stond gekrabbeld: .,ik heb honger". De reactie verhindert niet alleen door sabotage op grote schaal, het achterhouden van voorraden, door corruptie en het dwarsbomen van de_ zuivering het econo- mische en financiële herstel, maar tracht zich zelfs van de economische nood te bedienen. Nietwaar: .,De ervaring heeft aangetoond, dat een bevolking, die is ondery-torpen aan een tot een bepaald peil verlaagde voedselrantsoenering, haar voornaamste aandacht wijdt aan het verkrijgen van voedsel -en daarmee samen- gaand een toenemend gemis aan belangstelling vertoont voor iedere andere kwestie, politieke vraagstukken inbegrepen. In geval van gevaarlijk geoordeelde sociale troebelen (perioden van stakingen, arbeiderseisen, internationale spànning) _ kan men zo de voeding van deze of gene maatschappelijke alag of regionale groep der 'bevolking afmeten om haar aandacht in hoge mate van de politieke en maatschappelijke vraagstukken van het ogenblik al te leiden." Zo hebben de heren der .,synarchie", van de nevenregering der 200 families het in een (in het lijdschrift .,Europe" aangehaald) geheim rapport. neergelegd.

lnllape, het morphine van de honger en verdeeldheid, moeten de almacht van het kapitaal in stand houden. Productie, loonsverhoging en eenheid is het antwoord der verenigde vakbeweging. Zij spreekt niet voor dovemansoren.

ITILIAANSE ROMANCE

De Italiaanse verkiezingen zijn evenzeer een blik op de Eur.opese barometer - geworden als de Franse. Zij zijn natuurlijk ook een mómentopname van het politieke- toneel in Italië. En dit wordt op zijn beurt weer sterk beïnvloed door den regisseur uit Londen en zijn Yankee-assistenten. Ook daar treffen we de

' ²⁴⁷

1 -

politieke formatles aan, die wel het standaardmodel van deze tiJd schijné'n te :fijll:

(meer of minder) democratische Katholieken, soclaal~democraten èn communisten.

Vooral in het industriële Noorden zijn de linkse succsesen groot· geweest. Evenals in Frankrijk zijn van de oude burgerlijke groeperingen als die van Nitti, Bonomi en zelfs van den oud-premier Sforza,. nog slechts resten over. De monarchisten, die nog brutaal genoeg waren om op een overwinning van het koningshuis, die voedster van het fasçisme te rekenen, kregen de kous op de kop. Gasperi, de Katholieke eerste minister, die na de uitslag in en uitliep bij den Britsen gezant, schijnt daar te hebqen vernomen, dat de oude koning er te hinderlijk aan herinner·

de, dat Mussolini toch niet altijd gelijk had. Het Italiaanse volk heeft nog na hèt referendum zijn zonnige straten met bloed bevlekt gezien en duidelijk doen weten, dat het den "tandpasta-prins", die juist zes jaar geleden Hitier een "zege·

groet" zond, evenmin lust als zijn voorstelijken pa, die zo trouw naar de Engelse

radio luisterde... · .

Aan de vooravond van de 2de Juni lanceerde de Paus de doorzichtige wenk aan de Katholieken van Frankrijk en Italië, dat "beide naties hun verleden, dat geheel doordrenkt is van Christelijke beschaving, niet moeten vergeten." Toen de Italiaanse republiek had gezegevierd verklaarde de Osservatere Romano, het blad van het Vaticaan, behendig, dat de taak der republiek "de eenheid dèr natie, naar geloof

· en geest omvat."

Het geboorteland van het fascisme heeft zijn gedrochtelijke telg te elfder .ure uitgestoten, maar weemoedige· en zelfs tedere gevoelens voor de fasci zijn blijven bestaan. Dat bewijst de "beweging van den man in de straat", met meer dan een millioen stemmen een onverholen fascistenreservaat Dat bewijzen de vooral In het Zuiden talrijke monarchisten, die in straat-opstootjes toonden althans Mus•

solini's schaduw te willen bewaren. En tenslotte is daar de geruisloze wijze, waarop ontelbare en niet altijd obscure fascisten, de l(atholieke gelederen weer zijn binnengegleden.

De schuld treft niet in de eerste plaats de regeerders van dit land, waar de zulvering slechts hier en daar een schilfertje wegveegde en waar de Poolse nazi Andersen en de zijnen met' toestemming van het geallieerde opperbevel optraden als zuiveraars ... van de Italiaanse arbeidersorganisaties! Wat Chamberlaln en Daladier vóór Mei 1945 voor het fascisme in Europa deden, dat laten Bevln en Truman er nu doen. Zij hanteren het wapen van .het anti-communisme met dezelfde zwier en zij maken school, of het nu den "man in de straat" of Leon Blum betreft. Natuurlijk past het hun slecht, dat de verhouding der Italiaanse sociaàl·

democraten en communisten over het' geheel goed is, al zijn strubbelingen niet onbekend.

BELANGSTELLING VAN OVERZEE

Een der hoofddoeleinden van de Britse politiek op het vasteland Is, de heer·

schappij over de Middellandse Zee te vestigen. Daartoe mogen de volksbewegingen niet te hoog van de toren blazen en daarom mag Franco blijven en moet de E.L.A.S. uit Griekenland verdwijnen. Daarom handhaaft men liever 'Cie monarchie·

In Italië, bijbehorende fascisten inbegrepen.

Het Is de wens geweest, in Frankrijk den sterken man, de Christelijke beschaving en het Westblok te bevorderen, die Wall Streel heeft bewogen Blunt een credlet mee te geven - overigens veel minder royaal, dan men wel meent en deels slechts het vareHenen van een schuld aan Frankrijk.

Men schreeuwt van de daken' van pers~ en regeringsbureaux, dat "ze" daarginds revolutie maken en de democrati-e belagen, maar de felten zijn anders.

Er Is een offensief aan de ganlJ van de minst democratische machten, die ooit ergens hebben geheerst en he( is gericht tegen de grondslagen van de democratie en van de overwinning in deze oorlog. Het laat de Italiaanse fascisten ongemoeid, maar eist Triëst op "voor de ltàlianen::. Het noemt Molotow, den bestrijder. van het fascisme, een imperialist en Franco, den beul der democraten, een 'Vriend.

Het wil de samenwerking der volkeren, die tezamen het fascisme versloegen, splijten, en daartoe desnoods de atoombom aanwenden en het tracht in ieder land de eendracht der volksmàssa's zo goed als de eendracht der volkeren onder·

ling te. versplinteren.

De Britse en Amerikaanse reactie kermt over de ondragelijke inmenging der Sowjet~Unie in de door haar van nazi's en hun handlangers bevrijde gebieden.

Maar Walter Lippmann constateerde tevreden, dat zoals de z.aken nu staan, geen communist minister van binnenlandse zaken ... in Frankrijk zou worden, "zodat

I

148

zij noch de politie, noch de verkiezingsorganisatle in handen zullen' hebben èn

deze in deze critieke periode neutraal zullen blijven." En de .,goede Fransman"

Pertinax toont zich een waardig bondgenoot van zijn. Amerikaansen collega als hij schrijft: .,Als de mannen der 3de Internationale er in geslaagd waren, de leiding van ons land in handen te nemen, dan bestond er aanleiding voor de mening, dat de beide regeringen (n.l. Londen en Washington), wier generale staven, laten we dit niet vergeten, nog steeds overleg plegen, het eens zouden zijn geworden over een preventieve en defensieve actie."

Zo denken niet alleen bankiers en reactionaire staatslieden over het land van het socialisme, zo denken ook Labour-ministers over volkeren, die zelf hun weg naar de vrijheid zoeken. Zo denken zelfs de nakomelingen van hen, die eens schreven, dat de mensen vrij en met gelijke rechten geboren zijn. ·

In de huidige situatie bestaat er voor de handelingen van ieder land slechts één maalstaf en dat is in de binnenlandse politiek de vraag: Bevordert dit standpunt de eenheid der arbeidersklasse en der democratische machten? en in de buiten- landse: Bevordert dit de eenheid der Grote Drie en der Verenigde Naties?

Eenheid of tweedracht betekent thans leven of ondergang. Slechts door eenheid aan de basis kan de eenheid der wereld worden gehandhaafd. Slechts daarin ligt onze hoop.

Vervolg van pag. 243

vast te klampen aan allerlel bijzaken, zoals b.v. de onbevredigende verhouding tot het N.V.V. of de .,te streng doorgevoerde zuivering" in ,de rijen der S.D.A.P.

Maar men moet zich gaan afvragen, of een werkelijk anti-kapitalistische politiek mogelijk is op de grondslag ,van het anti-communisme. Men moet zich gaan afvragen, of de zaak van het socialisme gediend wordt door de deuren wijd open te zetten voor ontelbare politieke warhoofden, en hen met de leiding en voor-- lichting van de partij te belasten, in plaats van een poging te ondernemen om deze mensen op te voeden , in de geest van de onwankelbare grondslagen van het Socialisme van Marx en Engels.

Al deze mensen zijn welkom. Maar er is, zoals P. de Groot in het Maart-nummer van dit tijdschrift reeds uiteen heeft gezet, geen reden waarom zij als leiders van de socialistische arbeiders zouden mo«;~ten optreden, waarom de socialistische arbeiders naar hun pijpen zouden moeten dansen en eigen, in een halve eeuw van strijd en zwoegen verworven geesteliijk en organisatiebezit aan hun voeten zouden moeten leggen.

Het anti-communisme t~nslotte is onverenigbaar met elke poging tot oplossing van het sociale vraagstuk, zoals Banning en Buskes 'menen. Zij nemen daarmee de belachelijke stelling over, die reeds eerder door katholieke politici werd verkon- digd. Zij vergeten, dat hun anti-communisme hen onvermijdelijk moet brengen in het kamp der reactie. Zij vergeten, dat zij door een oprechte strijd voor het socialisme de Communisten niet .,overbodig" maken (zoals door deze Katholieken is beweerd), maar dat zij de Communisten in dit geval aan hun zijde zullen vinden en dientengevolge aan de strijd voor. het socialisme een onschatbare dienst zullen bewijzen. Want twee is nog altijd meer dan één.

Overigens zal over de toekomst van de Nederlandse arbeidersbeweging niet be- slist worden door zulke kennelijk onverbeterlijke mannen als de huidige leiders der P. v. d. A. Daarover zal door de arbeiders zelf geoordeeld worden, alle minachting en hooghartigheid van Ruygers, van mannen als Buskes, van wie men mag veronderstellen, dat ze beter weten, ten spijt. En deze beslissing kan niet anders zijn dan de onverminderde strijd voor de eenheid der arb-eiders- klasse - tegen de verwarring der geesten in de P. v. d. A.

249

llet bestuu.r

der

GROTE STAD

door G. van Praag

Bij de behandeling van de wet .,regelende de zamenstelling en magt van de

Provinciale Staten", hield de grondlegger van de Anti-revolutionaire partij, Mr.

Guillaume Groen van Prinsterer (1801-76), in de Tweede Kamer op 18 Juni

1850 een rede, waarin een opmerkelijke uiting voorkwam. In deze wet trol hij ,.dezelfde gevaarlijke ·democratische strekking aan als in de kieswet (nl. die van

1850), en voorzag, dat de beginselen in beide wetten ontwikkeld tot tweedracht en overmacht van het ge p e up eI zouden leiden." ¹)

Ook nu zijn er ,.democraten", die angst hebben voor de overmacht van het ,.gepeupel", vooral in de grote steden. De verkiezing voor de Provinciale Staten hebben duidelijk laten zien, dat in de grootste steden van ons land de invloed van de vertegenwoordigers der werkende bevolking van overwegende invloed zal zijn.

Er gaan ook nu weer stemmen op, om het besluur der grote· gemeenten te ver·

anderen. Onder ,.grote"' verstaat men dan die gemeenten, met een inwonersgetal van meer dan 150.000.

En waarom? Blijkbaar om de invloed van het genoemde ,.gepe.upel" tegen te gaan. Wie is dit ,.gepeupel"? Klaarblijkelijk de ,.arbeidersstand". Want .,naarmate de arbeidersstand aan de politiek ging deelnemen, wijzigden zich ook de opval·

tingen ten aanzien van hetgeen in een volksvertegenwoordigend lichaam wel en niet moest geschieden."

Deze opmerking komt voor in een kort geleden verschenen boekje, geschreven door Ir. A. Plate: ,.Het bestuur der grote stad", uitg. N. Samson N.V. -· Alphen aan den Rijn - 1945, waaraan ook de titel van dit opstel is ontleend. Welnu, na bovenstaande opmerking, die staat op blz. 11 van dit geschrift, gaat de schrijver verder: ,.Een massa-democratie deed van het begin der twintigste eeuw al haar invloed in ·de raadsvergadering gelden. Eerst langzaam, maar na de wereldoorlog met de g r o e i v a n c o m m u n i s t i s c h e d e n k b e e I d e n o.a. steeds meer." Let wel, dit is geschreven vóór de verkiezingen, die wij pas achter de r.ug hebben. Wat zal onze ingenieur zeggen nà het resultaat van deze verkiezingen?

Juist om deze gedachtengang zijn de uitlatingen, die hij te berde brengt, voor ons zo belangrijk.

Artikel 167 van de gemeentewet luidt: Aan de raad behoort, met betrekking tot de regeling en het b e st u u r van de huishouding der gemeente, alle bevoegd- heid ·die niet bij deze of enige andere wet aan den burgemeester, of aan B. en W. is opgedragen.

Dit nu wil Ir. Plate veranderen. ,.De gemeentelijke bestuurstaak zouden we de raad willen ontnemen en wel in volle omvang", zegt hij op blz. 18 van zijn besproken werkje. En waarom dit alles? Omdat volgens zijn mening in de raad de politiek vaak nodeloos op de spits wordt gedreven. Neen, onze ingenieur moet niets hebben van .,politieke steekspelen, welke met de gemeentelijke belangen vaak moeilijk in verband te brengen zijn ... " (blz; 19).

De bestuurstaak van de raad wil hij dan ook over brengen naar burgemeesters en wethouders, al dan niet versterkt met andere kleine colleges.

Op zichzelf zijn deze uitingen niet nieuw. Ruim 30 jaar geleden al kwam bijvoor- beeld Prol. van Poelje reeds voor dit denkbeeld op, om de raad van zijn bestuurs·

functies te ontheffen.

1) Mr. W. J. van Welderen baron Rengers: Schets ener parlem~ntaire geschiedenis van Nederland 1849 tot 1891, 3e druk, blz. 36.

250

w·

Ook de Staalscommissie tot voorbereiding van de herziening der gemeentewet, ingesteld bij K.B. van 6 December 1918, bracht dit denkbeeld naar voren: ,.De menigte der zaken en het veranderd karakter van de raad eisen, dat hij van de bestuursfuncties voor een zeer aanzienlijk deel wordt bevrijd en dat deze over·

gaan op B. en W."

Het zou in dit beknopt opstel te ver voeren om in bizonderheden na te gaan wat Ir. Plate als bestuurstaak aan de raad wil ontnemen.

lo is het wel kenmerkend, dat hij de behandeling van zaken, die de grond- eigendom betreffen, buiten de raad om wil doen. De artikelen 171, 172 en 173 van de Gemeentewet behelzen •de bepalingen, waarin de raad o.a. besluiten kan tot het kopen, rullen, vervreemden, verpanden, verhuren of verpachten der gemeente-eigendommen. Dit nu wil hij door B. en W. laten doen. Wij zullen nog zien welk een macht hij dit college wil geven, waardoor dus de bestuurstaak van de gemeente geheel wordt uitgeschakeld.

In hel besluit Tijdelijke Voorziening Gemeenteraden, wordt in art. 15, lid 2 bepaald, dat B. en W. de bevoegdheden uitoefenen, welke aan de raad zijn toegekend, o.a. in de bovengenoemde artikelen. Nu binnenkort de bepalingen van de gemeentewet weer van kracht worden, behoort dit recht weer aan de raad en moet dit ook in de toekomst aan de raad b I ij v e n, indien hij de werkelijke vertegenwoordiger van de burgerij wil zijn.

Bovendien kan volgens art. 212 van de gemeentewet, in·dien de raad daartoe besluit, B. en W. de in de reeds genoemde artikelen bedoelde macht van de raad uitoefenen. Let wel: indien dus de raad daartoe besluit en naar de door deze te stellen regelen. De macht blijft aan de raad. Daar onze schrijver vreest, dat de raad deze bevoegdheid niet zo gemakkelijk uit handen zal geven, wil hij deze dus geheel aan de raad ontnemen. Het zal niet gaan!

*

Een conclusie, die Ir. Plate ook uit de gang van zaken uit de v66r-oorlogse jaren wil trekken, is, dat in de wet een bepaling wordt opgenomen, waardoor een lid, dat het werk van de raad dreigt te verstoren, ,.die arbeid kennelijk saboteert, voor korter of langer tijd, maar zo nodig voor goed buiten de vergaderingen kan worden gehouden." (blz. 30).

Art. 72, lid 3, van de huidige gemeentewet geeft de burgemeester al het recht om de raad voor te stellen, om een lid, dat door zijn gedragingen de geregelde gang van zaken belemmert, de toegang tot de vergaderingen te ontzeggen, doch niet langer dan voor vijf vergaderingen. Dit nu gaat meneer niet ver genoeg. Dit artikel is z.i. te zwak. Politieke overwegingen kunnen, volgens hem zo'n besluit in de een of andere richting beïnvloeden. Hoewel hij moet toegeven, dat hem daarvan geen voorbeeld bekend is. ,.Maar - laat hij veelbetekenend volgen - partijverhoudingen in de toekomst kunnen zo iets wel degelijk in de hand \Werken".

Nietwaar, met die vele sabaterende communisten, dat ,.gepeupel" - neen, laten we het zekere voor het onzekere nemen! Indien de raad niet meer met bestuurs- bevoegdheid wordt bekleed, ,.zal ook het euvel van ernstige verstoring der .discussie aan betekenis wat verliezen", profeteert onze hervormer!

Bij de grondwetsherziening van 1938 heeft men de mogelijkheid willen opene~ om volksvertegenwoordigers van het lidmaatschap vervallen te verklaren, indien zij een streven tot uitdrukking brengen, gericht op verandering van de bestaande rechtsorde met toepassing of bevordering van onwettige middelen. ,.Het probleem is opgekomen naar aanleiding van het optreden der communisten" ²). Deze bepa- lingen behaalden niet de vereiste tweederden in de 2e kamer, zodat de grondwet op dit punt onveranderd bleef.

Volgens Ir. Plate lijdt het geen twijfel of ,.bij de politieke toestanden welke ons te wachten staan zullen al degenen, die de democratie willen herstellen, niet aarzelen een zodanige bepaling, welke door het niet tot stand komen van de grondwets- herziening in 1938 ... , in de nieuwe grondwet te willen opnemen." (blz. 32). Hij vind het natuurlijk dan consequent om dit ook op de I e d e n van de ge m e e n- t er ad e n toepasselijk te verklaren.

*

2) Mr. P. J. Oud: Honderd jaren. Hoofdzaken der Nederlandse Staatkundige geschiedenis. 1840-1940, blz. 290.