VE VERTROUWELIJK JKVERTROUWELIJK VERTROUWELIJK KVERTROUWELIJK VERTROUWELIJK RTROUWELIJK VERTROUWELI VERTROUWELIJVERTROUWELIJK

(1)

VE

VERTROUWELIJK

JK

VERTROUWELIJK

K

VERTROUWELIJK

RTROUWELIJK

VERTROUWELI

VERTROUWELIJ

VERTROUWELIJK

AAN Ministerie Economische Zaken, Energiekamer DATUM 8 oktober 2010

REFERENTIE OBR 10-186

VAN Bart Pluijms

ONDERWERP Position paper uitbreidingsinvesteringen TenneT

Dit position paper is opgesteld naar aanleiding van de nieuwe wetswijziging, waarin nut en noodzaak van een investering voornamelijk belegt zal worden bij de Minister van EZ. De Energiekamer zal na realisatie van de investering de doelmatigheid van de investering beoordelen. TenneT is door EZ en de Energiekamer gevraagd haar visie omtrent de concrete invulling van de nut en noodzaak toets, alsmede de doelmatigheidstoets te delen. Dit position paper bevat een visie omtrent de invulling van bovengenoemde toetsen.

1. Wetswijzigingsvoorstel

In de Tweede Kamer is het wetsvoorstel 'Wijziging van de Gaswet en de Elektriciteitswet 1998, tot

versterking van de werking van de gasmarkt, verbetering van de voorzieningszekerheid en houdende regels met betrekking tot de voorrang voor duurzame elektriciteit, alsmede enkele andere wijzigingen van deze wetten' aangenomen. Het wetsvoorstel is momenteel aanhangig bij de Eerste Kamer. Uitgangspunt van EZ

is nog steeds dat de wetswijziging op 1 januari 2011 in werking treedt. Verwacht wordt echter dat dit niet het geval zal zijn voor 1 juli 2011.

In dit wetsvoorstel wordt mede het onderwerp 'aanmerkelijke investeringen' behandeld. Het wetsvoorstel biedt nieuwe mogelijkheden om vooraf meer financiële zekerheid te krijgen voor uitbreidingsinvesteringen. In de huidige wet is opgenomen dat de Energiekamer, na realisatie van de investering, toetst op nut en

noodzaak én doelmatigheid van de investering. Hierdoor verkrijgt TenneT achteraf, na realisatie, pas zekerheid of de investering gerealiseerd mocht worden.

Artikel 20, lid 3 belegt het besluit over nut en noodzaak van uitbreidingsinvesteringen door de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet voortaan bij de Minister van EZ (met advies van Energiekamer) en afhankelijk van de investering bij de Tweede Kamer voorafgaand aan de investering. In het bovengenoemde wetsvoorstel is tevens in artikel 20 lid 1 opgenomen dat een netbeheerder een voornemen tot investeren in de aanleg of uitbreiding van het net zo spoedig mogelijk schriftelijk aan EZ meldt. Bij Ministeriele Regeling (MR) kunnen regels gesteld worden aan de melding van het voornemen tot investeren in de aanleg of uitbreiding van het net.

In het wetswijzigingsvoorstel worden drie soorten uitbreidingsinvesteringen onderscheiden voor de landelijk netbeheerder:

(2)

VERTROUWELIJK

V

VERTROUWELIJK

IJK

V

VERTROUWELIJK

ERTROUWELIJK

VERTROUWEL

ERTROUWELIJK

UITBREIDINGSINVESTERINGEN NUT EN NOODZAAKBEOORDELING DOOR:

Opgenomen in SEV EZ met advies van NMa

Opgenomen in RCR procedure Van rechtswege nuttig en noodzakelijk Overige uitbreidingsinvesteringen Tweede Kamer, EZ met advies van NMa

De Energiekamer zal de doelmatigheid van een uitbreidingsinvestering, na realisatie, beoordelen aan de hand van een nog op te stellen algemene beleidsregel.

2. Invulling Ministeriele Regeling

EZ heeft gevraagd om een visie van TenneT hoe om te gaan met de melding en beoordeling van de nut en noodzaak van de investeringen. In het wetswijzigingsvoorstel staat opgenomen dat alle

uitbreidingsinvesteringen (behalve de RCR-projecten) bij EZ gemeld moeten worden en vervolgens zullen worden beoordeeld op nut en noodzaak. Dit zal een zware administratieve last met zich meebrengen voor zowel de Tweede Kamer, EZ, de Energiekamer als TenneT.

Derhalve stelt TenneT voor om uitbreidingsinvesteringen in te delen in verschillende categorieën, welke ieder anders behandeld worden. Daarnaast bestaat er een grijs gebied tussen vervangingsinvestering en uitbreidingsinvestering. Derhalve heeft TenneT een uitbreidingsinvestering als volgt gedefinieerd:

"Uitbreidingsinvesteringen zijn investeringen die primair verricht worden met een ander doel dan vervanging van de reeds bestaande functionaliteit. UI's kunnen tevens investeringen zijn waarbij bestaande

functionaliteit wordt behouden, maar waarbij de uitvoeringsvorm aanzienlijk wijzigt. Een voorbeeld hiervan is de vervanging van bovengrondse in ondergrondse verbindingen en de bouw van nieuwe stations en

verbindingen."

TenneT pleit voor een te maken onderscheid van kleine en grote uitbreidingsinvesteringen:

• Kleine uitbreidingsinvesteringen zijn investeringen van financieel beperkte omvang

(drempelwaarde ca. 40 mln euro). Deze investeringen kennen geen grote diversiteit in alternatieven en dienen voornamelijk beoordeeld te worden op de noodzaak van de investering.

Voorbeelden van deze investeringen zijn het stichten van een nieuw station, het bijplaatsen van transformatoren of het uitbreiden van een bestaande verbinding.

• Grote uitbreidingsinvesteringen zijn investeringen met een grote financiële omvang. Deze investeringen kennen een diversiteit aan alternatieven waarbij vaak grote maatschappelijke

(3)

VERTROUWELIJK

VERTROU

VERTROUWELIJK

WELIJK

Voorbeelden van deze investeringen zijn het al dan niet in samenhang realiseren van nieuwe verbindingen en/of stations.

2.1 Melden van uitbreidingsinvesteringen

De melding van de uitbreidingsinvesteringen dient zoveel mogelijk aan te sluiten op de bestaande processen binnen TenneT. Op deze wijze wordt de administratieve belasting zo veel mogelijk beperkt.

Voorgesteld wordt om op de volgende momenten de uitbreidingsinvesteringen aan te melden en de beoordeling op nut en noodzaak plaats te laten vinden:

Type invest. Wijze van melden en moment van beoordeling nut&noodzaak

Timing

Kleine UI's Tweejaarlijkse audit op KCD. Jaarlijkse beoordeling van investeringen die buiten KCD vallen en waarvoor binnen 2 jaar de realisatiefase wordt gestart, Uitgangspunt hiervoor is 7-jaarsportfolio.

April/mei

Grote UI's Aanmelding en beoordeling vindt plaats op het moment dat het basisontwerp gereed is en de investeringsbeslissing genomen moet gaat worden. Dit is geen vast moment in het jaar.

Ad hoc

RCR-projecten Aanmelding en beoordeling is opgenomen in de RCR-procedure. - Incidenteel Incidenteel kan het voorkomen dat ook kleine UI's ad hoc aangemeld

worden en beoordeeld dienen te worden.

Ad hoc

Op basis van het 7-jaarsportfolio 2010 kan het onderscheid gemaakt worden in kleine en grote

uitbreidingsinvesteringen. In totaal staan ca. 100 kleine uitbreidingsinvesteringen opgenomen en circa 20 grote uitbreidingsinvesteringen. Projecten als Randstad380 Zuidring, Noordring, NW380 en ZW380 zijn ieder als één investering opgenomen.

2.2 Beoordeling van nut en noodzaak

TenneT is van mening dat de beoordeling van nut&noodzaak ook zoveel mogelijk aan dient te sluiten bij de bestaande rapportagevormen binnen TenneT. Afhankelijk van de categorie uitbreidingsinvestering zijn hier verschillende methoden voor beschikbaar.

Kleine uitbreidingsinvesteringen

In het Kwaliteits- en Capaciteitsdocument worden scenario's doorgerekend voor de toekomstige

(4)

V

VERTROUWELIJK

UWELIJK

V

VERTROUWELIJK

ELIJK

VERTROUWELIJK

ERTROUWELIJK

VERTRO

ERTROUWELIJK

VERTROUW

het elektriciteitsnet en de bijbehorende oplossingsrichting. Deze knelpunten kunnen betrekking hebben op beperkte transportcapaciteit, spanningsproblematiek of een overschrijding van het toegestane

kortsluitvermogen. Dit KCD moet om het jaar uiterlijk op 1 december bij de NMa/Energiekamer ingediend worden. De Energiekamer voert vervolgens een audit uit bij TenneT om de kwaliteit en onderbouwing van het KCD te toetsen.

TenneT is van mening dat dit KCD na beoordeling door de Energiekamer een goede basis vormt voor de beoordeling van nut&noodzaak voor een groot deel van de kleine uitbreidingsinvesteringen van TenneT.

Grote uitbreidingsinvesteringen

Voor de grote uitbreidingsinvesteringen wordt aan het eind van de fase waarin het basisontwerp wordt uitgewerkt, een investeringsvoorstel opgesteld. Hierin wordt het knelpunt uitvoerig beschreven en worden de beschikbare alternatieven opgenomen. Tevens worden deze alternatieven gewogen en wordt een

voorkeursalternatief vastgesteld. Nadat het detailontwerp is uitgewerkt, wordt ook een investeringsaanvraag opgesteld. Hierin wordt in detail beschreven hoe het voorkeursalternatief eruit ziet en welke oplossing gerealiseerd zal gaan worden.

TenneT is van mening dat de het investeringsvoorstel de basis kan vormen voor de aanmelding van de UI bij EZ. Op basis van het investeringsvoorstel en de investeringsaanvraag gezamenlijk zou de

beoordeling van nut&noodzaak plaats kunnen vinden. Niet in alle gevallen zal op het moment van aanmelden van de UI al een investeringsaanvraag beschikbaar zijn.

3. Invulling Beleidsregel doelmatigheidsbeoordeling

Na realisatie dient de Energiekamer de uitbreidingsinvestering te beoordelen op doelmatigheid. In het wetswijzigingsvoorstel staat opgenomen dat de NMa een beleidsregel vaststelt voor de beoordeling van doelmatigheid. De Energiekamer is in dialoog met TenneT om de inhoud van deze beleidsregel vast te stellen. Planning is om voor het einde van 2010 een beleidsregel gereed te hebben.

TenneT ziet de volgende mogelijkheden voor het beoordelen van uitbreidingsinvesteringen (zowel grote als kleine uitbreidingsinvesteringen):

Doelmatigheids beoordeling

Toelichting Voordelen Nadelen

1. Toepassing theta en/of frontier shift

Ex post vindt geen beoordeling van doelmatigheid per investering plaats, maar wordt op basis van de internationale benchmark c.q. een nationale benchmark een benchmarkparameter op de capex en/of opex toegepast. Daarnaast

Lage administratieve belasting

Inhoudelijke bezwaren uitvoering internationale benchmark

(5)

VERTROUWELIJK

VERTROUWEL

VERTROUWELIJK

IJK

vindt er een correctie voor productiviteitsverbetering plaats (de frontier shift)

Productiviteitsverbetering op capex is niet mogelijk, daar de investering reeds gerealiseerd is.

2.Bonusmalus Bij deze systematiek wordt een uitgangspunt (bijvoorbeeld een begroting) vastgesteld. Op basis van dit uitgangspunt wordt een bonus of een malus toegekend als de werkelijkheid afwijkt van het uitgangspunt.

Systematiek kan zich op verschillende elementen richten (kosten, tijdigheid, capaciteit).

In systematiek kan ingebouwd worden dat bij excessieve overschrijding van het uitgangspunt het risico gedeeld kan worden tussen netbeheerder en aangeslotenen

Bij deze systematiek is het erg van belang dat het

uitgangspunt op reëel niveau vastgesteld wordt en tevens geen onduidelijkheden bevat die kunnen leiden tot verschillende interpretaties.

3.Procedureregulering TenneT stelt procedures

beschikbaar aan de Energiekamer mbt investeringsprojecten. Energiekamer stelt vast of deze procedures daadwerkelijk in de organisatie aanwezig zijn en dat deze naar behoren werken. Zodoende heeft de Energiekamer voldoende comfort om te steunen op de organisatie inzake de totstandkoming van investeringen. Periodiek kan de Energiekamer toetsen of de procedures nog naar behoren werken door een controle op een specifiek project uit te voeren.

In de toekomst kan ook de certificering o.b.v. NTA8120 bijdragen aan een vorm van procedureregulering.

Op lange termijn lage administratieve lasten

Bij start uitvoering hoge administratieve lasten daar alle processen omtrent

investeringen geïnventariseerd en getoetst dienen te worden.

4a.Budgetregulering middels

TenneT stelt per

investeringsproject een begroting

Ieder project wordt separaat beoordeeld,

(6)

VERTROUWEL

VERTROUWELIJK

VERTROUWEL

VERTROUWELIJK

VERTROUWEL

VERTROUWELIJK

IJK

contrabegroting op conform huidige werkwijze. TenneT bespreekt met de Energiekamer de uitgangspunten van de begroting. De

Energiekamer stelt een contrabegroting op en bespreekt deze met TenneT. Op punten waar de Energiekamer en TenneT geen overeenstemming bereiken, wordt een gemiddeld bedrag of een andere verdeling toegepast.

waardoor rekening gehouden wordt met specifieke kenmerken van een project. Tevens kunnen specifieke kostenposten vooraf als niet-beïnvloedbaar worden aangemerkt en kan vastgelegd worden hoe hiermee omgegaan dient te worden.

4b.Budgetregulering middels

eenheidsprijzen

TenneT deelt metEnergiekamer een overzicht met de door TenneT te hanteren eenheidsgetallen; De Energiekamer toetst het overzicht met eenheidsgetallen aan de hand van door TenneT opgeleverde onderbouwing en op basis van eigen onderzoek; TenneT baseert haar begrotingen op basis van de door

Energiekamer goedgekeurde eenheidsgetallen. Indien zij hiervan afwijkt, informeert zij de Energiekamer hierover en onderbouwt haar beslissing. De Energiekamer kan beslissen hoe om te gaan met de beoordeling: dit kan

steekproefsgewijs (bijvoorbeeld 1 investering per jaar) of integraal. Indien TenneT of Energiekamer noodzaak ziet in het wijzigen van het overzicht met

eenheidsgetallen, dan zal in onderling overleg (met onderbouwing van de wijziging) het overzicht aangepast worden.

Relatief eenvoudige wijze van beoordelen

Werklast op lange termijn beperkt.

Op korte termijn hoge administratie last.

Database binnen TenneT is nog niet geoptimaliseerd, zodat nog niet alle eenheidsprijzen bekend zijn

(7)

VERTROUWELIJK

TenneT pleit voor procedureregulering. Dit kan zowel toegepast worden voor grote en kleine