Raadsvoorstel
Onderwerp Actualisatie beheervisie openbare ruimte 2016-2021
Zaaknummer -2016-000193
Documentnummer DOC-2016-003879 Versie
Auteur A.H. Muller
a.h.muller@zoetermeer.nl 079-3468311
Gemeentesecretaris Koek, H.M.M.
Directeur Tomassen, J.F.A.
Portefeuillehouder Rosier, M.J.
Medeverantwoordelijke(n)
Paalvast, R.C.
Uiterste behandeldatum (+ reden)
Programma(s) Openbaar gebied Indien geheim Reden:
Termijn:
Eerdere besluitvorming - Startnotitie actualisatie Beheervisie Openbare Ruimte - Motie 1406-08A Ander groenbeheer
- Motie 1406-42A onderhoud openbare ruimte - sneller reageren op klachten
- Motie 1307-05a Bos beheert zich zelf
Samenvatting In 2008 zijn de uitgangspunten voor het beheer van de openbare ruimte in Zoetermeer vastgelegd in de Visie Openbare Ruimte (VOR) en Beheervisie Openbare Ruimte (BOR).
Actualisatie van beheerbeleid is om meerdere redenen noodzakelijk:
- De gemeente wil meer variatie en differentiatie in het beheer en zo veel mogelijk ruimte geven aan bewonersinitiatieven (onder andere samenspraak);
- De gemeente onderhoudt tot nu toe het gehele areaal op gemiddeld niveau C, met uitzondering van het Stadshart, de wijkwinkelcentra en bedrijventerreinen (gemiddeld B-kwaliteit).
Steeksproefsgewijs blijkt Zoetermeer dat niveau steeds te halen.
Belangrijkste reden daarvoor is dat het dagelijks en klein onderhoud ervoor zorgt dat de stad er netjes bij ligt. In het groot onderhoud worden echter in de nabije toekomst grote pieken in de uitgaven verwacht die budgettair zwaar gaan wegen en leiden tot een tekort op de begroting als we de huidige werkwijze handhaven;
- Maatschappelijk belangrijke thema’s zoals vergrijzing, klimaatadaptatie en biodiversiteit worden ingebed in het beheerbeleid.
Differentiatie en variatie van beheerkwaliteit en zoveel mogelijk inspelen op de wensen van burgers noemen we omgevingsbewust beheer. Omgevingsbewust beheer leidt onherroepelijk tot verschil in beheerkwaliteit, daar waar tot nu toe steeds een gemiddeld uniform niveau voor de gehele stad is nagestreefd. Omgevingsbewust beheer lijkt ook op gespannen voet te staan met de voorziene financiële
tekorten in de nabije toekomst, alhoewel de financiële effecten van omgevingsbewust beheer nu niet exact zijn aan te geven. Zoetermeer zal daar de komende jaren moeten leren, experimenteren én
evalueren.
De nieuwe koers of strategie in de Beheervisie Samen werken aan de Stad 2016-2010 (Beheervisie) is om zoveel mogelijk financiële ruimte te creëren voor omgevingsbewust beheer, waarbij niveau C de ondergrens blijft. Zoetermeer staat voor een veilige openbare ruimte.
Zoetermeer gaat echter vaker de ondergrens opzoeken, zonder onverantwoord risico en de veiligheid uit het oog te verliezen. Deze koers wordt in de Beheervisie risico gestuurd beheer genoemd.
De uitdaging in het beheer van de komende jaren is technisch verantwoord te werken én dat in samenspraak en omgevingsbewust te doen. De verwachting is dat de combinatie van risico gestuurd en omgevingsbewust beheer aan deze uitdaging het hoofd kan bieden.
Boodschap in de Beheervisie is dat we nóg selectiever, slimmer en strategischer met het beschikbare budget moeten omgaan. De veronderstelling is dat op deze wijze de gelijktijdige realisatie van differentiatie en variatie in beheerkwaliteit én
bezuinigingstaakstellingen mogelijk is.
Zoetermeer heeft echter nog geen ervaring met risico gestuurd beheer opgedaan. In 2017 wordt het nieuwe beheerbeleid op effect geëvalueerd.
Bij het opstellen van de Beheervisie zijn de opdrachten die het college heeft gekregen via motie 1406-08a,1406-42a en 1307-05a verwerkt.
Bijlagen + locatie Samen werken aan de stad, Beheervisie Openbare Ruimte 2016- 2020
datum print: vrijdag 12 augustus 2016 3
Raadsbesluit nr. DOC-2016-003879
De raad van de gemeente Zoetermeer;
Gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van besluit
1. De Beheervisie (BOR) 2009-2020 in te trekken;
2. Instemmen met:
a. de in de Beheervisie omschreven en gedefinieerde kwaliteitsniveaus;
b. de bestaande afspraak dat het beheer, de inrichting en het gebruik van de openbare ruimte onlosmakelijk aan elkaar zijn verbonden;
c. de toepassing van risico gestuurd beheer;
d. het toestaan van differentiatie, variatie en verschil in beheerkwaliteit;
e. de toepassing van omgevingsbewust beheer;
f. het faciliteren van innovaties in materialen, toepassingen, contracten en netwerken.
3. De Beheervisie “Samen werken aan de stad” 2016-2020 vast te stellen.
Dit besluit treedt in werking twee weken na de bekendmaking daarvan. Tenzij over dit besluit een inleidend verzoek tot het houden van een referendum wordt gedaan.
Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de raad op 12 september 2016
de griffier, de voorzitter,
drs. R. Blokland Ch.B. Aptroot
Toelichting
Probleemstelling en kader
De gemeente Zoetermeer is verantwoordelijk voor de kwaliteit en de veiligheid van de openbare ruimte die past bij het gebruik en de identiteit van de stad of wijk. Het beheer van de stad
Zoetermeer moet bijdragen aan een vitale, aantrekkelijke stad met oog voor bewonerswensen.
In 2008 zijn de uitgangspunten voor het beheer van de openbare ruimte in Zoetermeer vastgelegd in de Visie Openbare Ruimte (VOR) en Beheervisie Openbare Ruimte (BOR). De VOR en BOR zijn om meerdere redenen aan actualisatie toe.
In de eerste plaats vanwege maatschappelijke trends die de komende jaren een veranderd gebruik van de openbare ruimte tot gevolg hebben, zoals vergrijzing, klimaatverandering, biodiversiteit, duurzaamheid en sociale doelstellingen (extra inzet van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt). De consequentie van deze ontwikkelingen is dat traditioneel groot onderhoud en/of vervanging, waarbij ‘1 op 1 vervangen aan het eind van de technische levensduur’ regel is, niet meer voldoet. Complicatie is dat nu nog niet exact te berekenen is hoeveel extra geld daarvoor nodig is. Een andere belangrijke trend is de burger steeds mondiger wordt en meer informatie en overleg met de gemeente verwacht. De gemeente ondersteunt, faciliteert en adviseert de gebruikers: uitleggen wat mogelijk is en initiatieven met elkaar verbinden. Positief verwacht effect van bewonersinitiatieven is meer differentiatie en variatie in de stad waar verschillen in gebruik, inrichting en beheer en verschillen in kwaliteit te zien zijn. Dit draagt bij aan de eigen identiteit van de stad, de wijken en buurten. Nog onzeker is hoeveel (financiële) speelruimte er is voor differentiatie.
Een tweede reden voor actualisatie is de voorziene financiële krapte (zie financiën) in de nabije toekomst door onder andere noodzakelijke vervangingen, die te maken hebben met de leeftijd van de stad. Zoetermeer is namelijk in een korte tijdsperiode gebouwd. De woningen en de inrichting van de openbare ruimte van de oudste wijken zijn nu zo’n 55 jaar oud. De gemeente krijgt over enkele jaren een aanzienlijke vervangingsopgave om deze openbare ruimte
duurzaam in stand te houden.
Een derde aanleiding voor actualisatie is de wens om meer ruimte te creëren voor
bewonersinitiatieven en differentiatie in kwaliteit. De raad heeft daarvoor aandacht gevraagd in de startnotitie Actualisatie Beheervisie Openbare Ruimte (2014).
In de startnotitie worden de volgende dilemma’s benoemd:
- Hoe bewoners, bedrijven en andere actoren in de openbare ruimte te activeren;
- Hoe kun je continuïteit in het beheer waarborgen als de gebruikers van de openbare ruimte initiatieven nemen of steeds meer zelf gaan doen;
- Er kunnen verschillen in buurten ontstaan, omdat er sprake is van verschil in inwonerbetrokkenheid of investeringsbereidheid;
datum print: vrijdag 12 augustus 2016 5 Dilemma’s in beheer
1
Een vitale, aantrekkelijke stad vraagt een hoge kwaliteit van
de openbare ruimte
<-> Een steeds krapper budget voor onderhoud
2
Uniforme onderhoudskwaliteit van de openbare ruimte,
meetbaar op beeld
<->
Differentiatie in kwaliteitsniveaus op nog niet altijd meetbaar
effect
3
Uitvoering van
bewonerswensen en inspelen op veranderend gebruik in
samenspraak
<-> Door de raad vastgesteld kwaliteitsniveau en budget
Ongewijzigde beheeruitgangspunten zijn:
Inrichting, gebruik en beheer zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden.
Belangrijk in het beheer is het behoudt van de samenhang tussen gebruik, beheer en inrichten van de openbare ruimte. In de praktijk betekent dit dat ontwerp en (her)ontwikkeling en
(her)inrichting van de openbare ruimte vooraf worden getoetst aan wensen van gebruikers en financiële en technische beheerbaarheid. Duurdere inrichting is meestal ook duurder in beheer.
Om te voorkomen dat er structurele tekorten in beheer ontstaan, is het noodzakelijk bij toekomstige (her)ontwikkelingen in Zoetermeer de gevolgen voor beheer(kosten)
“beheerparagraaf” reeds bij de besluitvorming over de planontwikkeling mee te nemen.
Zorgplicht
De gemeente heeft een algemene zorgplicht voor het handhaven en bevorderen van de veiligheid in de openbare ruimte. Zoetermeer heeft dit ondervangen door de technische duurzame instandhouding als ondergrens te hanteren. De stad wordt op kwaliteitsniveau C (CROW) onderhouden, met uitzondering van het Stadshart en de wijkwinkelcentra (B-kwaliteit).
In de perspectiefnota wordt voorgesteld om voor 3 jaar de beheerkwaliteit van het
bedrijventerrein tijdelijk te verhogen naar B-kwaliteit. Vooruitlopend aan dit besluit is dit al opgenomen in de Beheervisie. Indien anders wordt besloten, wordt de Beheervisie hier nog op aangepast.
Kapitaalgoed, financieel gezond
Alle objecten in de openbare ruimte bij elkaar vertegenwoordigen een waarde van circa € 1,7 miljard. Zoetermeer streeft er naar dat deze investeringen zo lang mogelijk renderen en voorkomt dat objecten vroegtijdig moeten worden vervangen (kapitaalvernietiging).
Voor het adequaat beheer van haar kapitaalgoederen moet de gemeente (op basis van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) meerjarenprogramma’s en beheerplannen
opstellen. Hierdoor is de gemeente in staat om bewust te sturen en financieel gezond te blijven.
Innovatie en voortdurend verbeteren
Zoetermeer is nooit huiverig om nieuwe materialen en nieuwe werkwijzen uit te proberen.
Diverse vernieuwingen worden reeds toegepast (integrale gevel tot gevelbestekken) dan wel onderzocht (effectbestekken). In deze Beheervisie wordt de stap gezet naar omgevingsbewust beheer als logisch vervolg in de ontwikkeling van technisch en kwaliteit gestuurd beheer naar meer invloed op het beheer vanuit de samenleving. Innovatie en voortdurend verbeteren is een belangrijk aandachtspunt in de Beheervisie.
Voorstel/keuzemogelijkheden/risico’s
De voorgestelde nieuwe koers in het beheer van Zoetermeer is een combinatie van omgevingsbewust en risico gestuurd beheer.
Uitdaging in het beheer voor de komende jaren is een manier te vinden om zoveel mogelijk ruimte te bieden aan bewonersinitiatieven en gewenste differentiatie én het afgesproken kwaliteitsniveau te handhaven in tijden van financiële krapte.
Het ruimte geven aan bewonersinitiatieven en differentiatie wordt in de Beheervisie benoemd als omgevingsbewust beheer.
De pijlers van omgevingsbewust beheer zijn:
1. Een gelijkwaardige rol van gebruikers bij het vormgeven en beheren van de openbare ruimte;
2. Het afgesproken kwaliteitsniveau is niet altijd leidend ten opzichte van de beleving en waardering door gebruikers;
3. Kritisch blijven op het areaal: realistisch blijven kijken naar nut en noodzaak;
4. Vernieuwen en innoveren.
Het antwoord op de vraag hoe we – simpel gezegd - meer variatie kunnen aanbrengen met minder geld wordt in de Beheervisie gedefinieerd als risico gestuurd beheer: slimmer en selectiever werken en niet overal alles doen (zie bovenstaande pijlers) waarbij niveau C de ondergrens blijft. Zoetermeer staat voor een veilige openbare ruimte. Zoetermeer gaat echter vaker de ondergrens opzoeken, zonder risico op terechte schadeclaims te lopen.
De aanname is dat risico gestuurd beheer kostenverlagend werkt, maar de vraag is (risico) of dit opweegt tegen de toename van de mogelijke extra beheer- en vervangingskosten die in de nabije jaren zijn voorzien. Slim meten en monitoren zijn voor de evaluatie cruciaal om hier een goed beeld van te krijgen.
De combinatie van risico gestuurd en omgevingsbewust beheer is de kern van de beheerstrategie voor de komende jaren, schematisch als volgt voor te stellen:
Beheerstrategie
1 Borgen van een veilige ondergrens en streven naar differentiatie 2 Differentiatie in kwaliteitsniveaus gaan boven uniformiteit
3 Samenspraak & bewonerswensen binnen de financiële kaders van de raad
Het voorstel is in te stemmen met:
datum print: vrijdag 12 augustus 2016 7 de groeiende behoefte aan een kwaliteitsimpuls en samenspraak schieten de huidige
beheermethodieken tekort om sterke stijging van de budgetbehoefte het hoofd te bieden. Om deze kostenstijging te beheersen moet Zoetermeer overschakelen op risico gestuurd en omgevingsbewust beheer.
Vanaf 2017 is er voor het groot onderhoud van de totale openbare ruimte een te kort van
€ 420.000. Vanaf 2020 zal dit te kort oplopen naar € 1 milj. en nog verder in de toekomst (2025) loopt dit op naar € 1,5 milj. Op dit moment wordt er in de financiële doorkijk van de
meerjarenbegroting rekening mee gehouden, dat de stijging van de taakstelling wegens areaalreductie vanaf 2025 met € 0,5 mln. niet realistisch is. Door over te stappen op risico gestuurd beheer (op onderdelen) kan in 2016 € 367.500,- bezuinigd worden. De helft van het bezuinigde bedrag in 2016 wordt ingebracht in de egalisatiereserve.
Voor de jaren na 2017 moet sterker worden ingezet op risico gestuurd beheer. Het huidige budgettaire kader biedt nauwelijks mogelijkheden tot omgevingsbewust beheer, waar dat wel de gewenste trend is. De uitdaging van de komende tijd is dat de combinatie van risico gestuurd en omgevingsbewust beheer een bijdrage kan gaan leveren aan de (op termijn nog oplopende) budgettaire taakstelling. Vooral door nóg selectiever, slimmer en strategischer met het beschikbare budget om te gaan.
Samenspraak en Communicatie
Bij het opstellen van de Beheervisie is gebruik gemaakt van informatie die de gemeente heeft vergaard uit de meldingen, omnibusenquête, wijkontwikkelingsplan(WOP)-avonden en
samenspraakbijeenkomsten.
De belangrijkste wensen waren:
- Meer aandacht besteden aan groenonderhoud en meer communicatie over groenonderhoud.
- Samen aan de slag. Op de twee samenspraakavonden kwam de wens naar voren om samen het onderhoud van de openbare ruimte te doen. Welzijnsorganisaties,
woningcorporaties en gemeente zouden afspraken kunnen maken wie wat gaat doen.
- Differentiatie en bewonersinitiatieven. Bewoners of organisaties die initiatief nemen om een deel van het onderhoud van de openbare ruimte op zich te nemen zouden graag ondersteund willen worden door de gemeente. Doordat bewoners initiatief nemen zal er differentiatie in inrichting en onderhoud ontstaan.
Deze wensen zijn in de beheervisie beschreven en vertaald naar omgevingsbewust beheer en daarnaast wordt het meegenomen bij de inrichting en het beheer van de openbare ruimte om andere partijen hierbij te betrekken, waarbij rekening wordt gehouden met het gebruik door en beleving van inwoners, belangengroepen, maatschappelijke organisaties en ondernemers.
Toegankelijkheid en bruikbaarheid voor gehandicapten
De openbare ruimte dient altijd goed toegankelijk en bruikbaar te zijn voor gehandicapten, dat uitgangspunt is met de nieuwe Beheervisie niet gewijzigd. Waar mogelijk worden ook hiervoor innovatieve oplossingen bedacht, zoals recent stalen rijstroken voor rolstoelgebruikers over wildroosters.
Rapportage en evaluatie
Na vaststelling van deze Beheervisie en de resultaten van het onderzoek van de gevolgen van risico gestuurd en omgevingsbewust beheer vindt er een vertaling plaats in de diverse
beheerplannen en de meerjarenprogramma’s. Eind 2017 wordt de Beheervisie geëvalueerd.
Dan zal wederom een doorrekening gemaakt worden van het groot onderhoud van de openbare ruimte. Waarbij de resultaten van de onderzoek van de gevolgen van risico gestuurd en
omgevingsbewust beheer wordt meegenomen.
De afdoening van moties vindt drie keer per jaar plaats. In dat kader zal het college de raad voorstellen de motie 1406-08a 1406-42a en 1307-05a als afgedaan te beschouwen.
De resultaten van de motie 1307-05a wordt in 2018 geëvalueerd.
Begrotingswijziging
Eind 2017 na evaluatie van de Beheervisie wordt er gekeken of er een begrotingswijziging door gevoerd moet gaan worden.
