Onderzoeksrapportage
JGZ 3.0
Anouk Sikma en Margit Cnossen Studenten HBO Verpleegkunde
NHL Stenden Hogeschool te Leeuwarden
In opdracht van de GGD Fryslân namens
Samenvatting
Doel: Het doel van dit onderzoek is om antwoord te zoeken op de vraag hoe een toekomstbestendige jeugdgezondheidszorg (JGZ) eruit zou moeten zien in 2025 voor de
leeftijdscategorie 0-4 jaar. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag opgesteld, namelijk: Hoe ziet het prototype van de jeugdgezondheidszorg eruit vanuit het perspectief en de behoefte van de gebruiker van de jeugdgezondheidszorg, gericht op de leeftijdscategorie 0-4 jaar op basis van de pijlers
digitalisering, netwerken, taakherziening en werkomgeving? De aanleiding van dit onderzoek hangt samen met de veranderende behoefte van toekomstige ouders en ouders van nu. Vanwege deze verandering is dit onderzoek opgebouwd aan de hand van vijf pijlers, namelijk behoeftegericht werken, digitalisering, netwerken, taakherziening en werkomgeving.
Methode: Om antwoord te geven op de hoofdvraag is gewerkt met de onderzoeksmethode Design Thinking. Hiervoor is een online enquête opgesteld en vervolgens verspreid. . Daarnaast is er een persona opgesteld om een beeld te schetsen van de ouder van de toekomst. Vervolgens is er een bezoek gepleegd aan zowel een consultatiebureau in de provincie Friesland, als het
‘Consultatiebureau van de Toekomst’ van het Centrum van Jeugd en Gezin (CJG) in Rijnmond.
Resultaten: Vanuit de responsies uit de enquête bleek dat er behoefte is aan meer digitalisering en gerichtere zorg richting het kind als individu. Dit heeft tevens te maken met een veranderende generatie, welke meer actief is op het internet en in veel gevallen een druk leven leiden. De ouder van de toekomst heeft behoefte aan: flexibiliteit ten aanzien van de openingstijden, laagdrempelig digitaal contact, een digitaal platform, een veilige open ruimte met huiselijke en warme sfeer en eigen regie ten aanzien van het monitoren van de ontwikkeling. Dit werd bevestigd tijdens het bezoek aan het CJG in Rijnmond.
Conclusie: Concluderend kan gezegd worden dat er behoefte is aan een digitaal platform voor alle betrokkenen/netwerkpartners rondom het kind, meer eigen regie van de ouder, een toegankelijk consultatiebureau met een huiselijke en warme sfeer. De studenten hebben hier een beeld van geschetst met behulp van een animatiefilmpje.
Aanbevelingen: De aanbeveling voor de JGZ is om een digitaal platform te ontwikkelen, flexibeler te zijn, meer zichtbaar te worden en makkelijker toegankelijk te worden. De aanbeveling voor een volgend studentenatelier is om onderzoek te doen naar de JGZ in de basisschoolperiode (leeftijdscategorie 4-12) en de middelbare schoolperiode (12-18).
Inhoudsopgave
Inleiding ... 4
Methode ... 6
Empathize ... 6
Define ... 6
Ideate ... 7
Prototype ... 7
Test ... 7
Resultaten ... 8
Empathize ... 8
Define ... 9
Ideate ... 9
Prototype ... 10
Test ... 10
Discussie ... 11
Conclusie ... 12
Aanbevelingen ... 13
Aanbevelingen opdrachtgever ... 13
Aanbevelingen vervolgonderzoek ... 13
Bibliografie ... 14
Bijlagen ... 15
Bijlage 1 – Vragenlijst enquête ... 15
Bijlage 2 – Uitkomsten enquête ... 18
Bijlage 3 – Persona ... 25
Inleiding
De zorgsector staat aan het begin van allerlei veranderingen, doordat de zorgbehoefte veranderd en digitalisering hierin steeds meer naar voren komt. De arbeidsmarkt is een belangrijke factor hierin, maar ook het steeds verder doordringende inzicht dat er anders naar de zorg wordt gekeken. Dit komt mede tot uiting in het concept positieve gezondheid van Machteld Huber (Lambregtse, 2017).
Volgens dit concept is gezondheid veel meer dan het ontbreken van ziekte. Naar aanleiding van deze veranderingen binnen de zorgsector hebben zeven studenten van NHL Stenden Hogeschool van de opleidingen verpleegkunde en social work de opdracht gekregen om in een periode van 20 weken een beeld te schetsen van een toekomstbestendige jeugdgezondheidszorg, die bijdraagt aan het veilig en gezond opgroeien in Friesland met als toekomstperspectief 2025.
De JGZ bestaat al meer dan honderd jaar (NCJ, 2019). In de afgelopen jaren zijn er weinig tot geen veranderingen doorgevoerd binnen de JGZ. Zo zijn er nog weinig innovaties op het gebied van digitalisering uitgevoerd in de praktijk en wordt er binnen het hele land nog weinig aansluiting gezocht naar wat de behoeften van ouders op dit moment is. De traditionele opstelling van de arts die tegenover de ouders zit, vind nog op veel consultatiebureaus plaats.
Het Landelijk Professioneel Kader (LPK) is een onderdeel uit het Basispakket JGZ en geeft per
ontwikkelingsfase van een kind aan wanneer JGZ-organisaties onderdelen hieruit aan moeten bieden (NCJ, 2019). In het Basispakket JGZ staat welke activiteiten de jeugdgezondheidszorg aan elk kind in Nederland moet aanbieden. Monitoren, signaleren en screenen vormen de kern van het Basispakket JGZ.
Een aantal wetten, waaronder de wet Publieke Gezondheid en de Jeugdwet, vormen het kader waarbinnen een JGZ-organisatie de uitvoering vormgeeft (NCJ, 2019). Gemeenten in Nederland zijn verantwoordelijk voor het organiseren van de jeugdgezondheidszorg. Het is aan hen om te bepalen wie de uitvoer doet. JGZ-afdelingen die rechtstreeks onder een gemeente vallen of deel uitmaken van een GGD of een thuiszorgorganisatie. Daarnaast zijn er ook enkele zelfstandige stichtingen die de JGZ uitvoeren.
Het onderzoek is gericht op het maken van een toekomstbestendige jeugdgezondheidszorg, die met moderne middelen een hoge kwaliteit en bereikbaarheid wil realiseren (JGZ 3.0, 2019). Dit project heeft de naam JGZ3.0 gekregen en valt onder GGD Fryslân. Op deze manier wil de GGD Fryslân een lerende organisatie zijn, welke zich blijft ontwikkelen en innoveren. De aanleiding van dit onderzoek hangt samen met de veranderende behoefte van toekomstige ouders en ouders van nu. Vanwege deze verandering is dit onderzoek opgebouwd aan de hand van vijf pijlers, namelijk behoeftegericht werken, digitalisering, netwerken, taakherziening en werkomgeving. Door te werken aan de eerder benoemde pijlers en te transformeren van een aanbodgerichte organisatie naar een op duurzame preventie gerichte organisatie, wordt er gewerkt aan een toekomstbestendigere
jeugdgezondheidszorg op basis van de behoeften van ouder en kind en met behulp van moderne middelen en media.
Het ontwerpdoel waar tijdens het onderzoek aan is gewerkt, luidt als volgt: Het ontwikkelen van een prototype vanuit het perspectief en de behoefte van de gebruiker van de jeugdgezondheidszorg, gericht op de leeftijdscategorie 0-4 jaar op basis van de pijlers digitalisering, netwerken,
taakherziening en werkomgeving. Tijdens het werken aan het ontwerpdoel is stilgestaan bij onderstaande deelvragen:
• Op welke wijze kan digitalisering binnen de JGZ 3.0 bijdragen aan de behoefte van ouders van kinderen van 0-4 jaar tot laagdrempelig contact en eigen regie?
• Op welke wijze kunnen de verschillende netwerkpartners binnen de JGZ 3.0 samenwerken zodat er een sluitend aanbod voor kinderen van 0-4 jaar is?
• Op welke wijze kan er meer regie en verantwoordelijkheid voor het volgen van de ontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar bij ouders worden gelegd?
• Op welke wijze kan de werkomgeving zo worden ingericht dat zowel de gebruiker als de medewerker zich veilig en ‘thuis’ voelt?
Dit onderzoek is opgebouwd aan de hand van de zogenaamde onderzoeksmethode ‘Design Thinking’. Met behulp van deze methode wordt er een iteratief proces doorlopen, om tot een
uiteindelijk prototype te komen. Dit onderzoeksrapport is opgebouwd aan de hand van een inleiding, methode, resultaten, discussie en conclusie en aanbevelingen. In het hoofdstuk ‘Methode’ wordt beschreven wat de bevindingen zijn tijdens elke fase van de Design thinking methode. Hierin komen de volgende fases naar voren, namelijk: Empathize, Define, Ideate, Prototype en Test. In het
hoofdstuk 'Resultaten' wordt een beschrijving gegeven van de uitkomsten uit de Design Thinking methode. Vraagstukken die tijdens het onderzoeksproces zijn ontstaan, komen aan bod in het hoofdstuk ‘Discussie en conclusie’. In het hoofdstuk ‘Aanbevelingen’ komen concrete oplossingen naar voren die ten aanzien van het onderzoek kunnen worden verantwoord.
Methode
Er is vormgegeven aan het onderzoek, door middel van de ‘Design Thinking’ methode (Design
Thinking Workshop, 2019). Design Thinking is een methode die geschikt is voor het oplossen van zeer complexe problemen. Hierin staat de mens centraal, door problemen steeds vanuit de menselijke behoeften te definiëren. Tijdens het gebruik van deze methodiek, worden verschillende fases doorlopen waar oplossingsrichtingen worden bepaald om tot een prototype te komen. Dit kan uiteindelijk getest worden in de praktijk.
De eerste fase van de Design Thinking methode is de Empathize-fase. Het doel van deze fase is om zoveel mogelijk informatie te verzamelen en de basis te leggen voor een oplossing die de mens centraal stelt. Tijdens de Define-fase wordt de beschikbare informatie geanalyseerd, met als doel het kernprobleem te definiëren. Waar het in de Define-fase gaat om het vinden van het kernprobleem, worden er in de Ideate-fase zoveel mogelijk oplossingen voor het probleem gegenereerd. Het doel van de Prototype-fase is om op een experimentele wijze de best mogelijke oplossingen te ontdekken.
Deze oplossingen worden vervolgens in de praktijk getest, tijdens de Test-fase.
Empathize
Om in kaart te brengen wat de behoefte van gebruikers van de JGZ is, hebben de studenten een enquête opgesteld (zie bijlage 1). De vragen uit de enquête zijn gebaseerd op de vijf pijlers die vanuit de GGD Fryslân zijn opgesteld. Dit heeft vervolgens geleid tot 11 vragen, waarvan 10 gesloten vragen en 1 open vraag. De eerste vier vragen gingen in op de relatie van de gebruiker met de JGZ. De gebruikers die aangaven ouder en/of verzorgers te zijn, kregen vervolgens een extra gesloten vraag gebaseerd op het ouderschap. Dit was een vraag die inging op de ervaring van veranderingen in de afgelopen jaren, wanneer zij in contact waren met de JGZ. De gesloten vragen bestonden uit onderwerpen als effectiviteit, laagdrempeligheid en digitalisering. Hoe de ideale JGZ er volgens de gebruikers uit zou moeten zien, kon worden toegelicht in de open vraag. Deze enquête is vervolgens verspreid via Facebook, wat heeft geleid tot 116 respondenten.
Door het opstellen van een persona is een beeld geschetst van hoe de ouder van de toekomst in 2025 er uit zal zien. Het persona is gebaseerd op uitkomsten uit de enquête, onderzoek in het werkveld en eigen input. Hierbij hebben de studenten gekeken naar wat voor deze ouder onmisbaar is en waar zij behoefte aan hebben. Hierin zijn de responsies uit de enquête meegenomen en hebben de studenten onderscheid gemaakt in relevantie. De open vraag over hoe de ideale JGZ er uit zou moeten zien was hierin leidend. Daarnaast is onderzoek gedaan naar generatieverschillen. Dit omdat in 2025 een nieuwe generatie ouders zal ontstaan met andere behoeften en kenmerken, namelijk generatie Z en generatie Alpha.
Om inzicht te krijgen in hoe de huidige situatie in het werkveld eruitziet, hebben de studenten verschillende Field Trips gedaan. Zo is er een bezoek aan het consultatiebureau gepleegd en aan het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) in Rijnmond. Het bezoek aan het consultatiebureau was vooral gericht om de werkwijze waar nu naar wordt gehandeld binnen de JGZ als buitenstaander te ervaren.
Het CJG in Rijnmond was daarentegen een organisatie die gezien wordt als voorloper op het gebied van behoeftegericht werken in de JGZ.
Define
In de Define-fase is de gegenereerde informatie uit de Empathize-fase omgezet tot een ontwerpdoel.
Om naar dit ontwerpdoel toe te werken, zijn vier deelvragen opgesteld. Tijdens het opstellen van het ontwerpdoel is opnieuw gekeken naar de pijlers van het onderzoek. De studenten zijn hier tot de conclusie gekomen om de pijler ‘Behoefte gericht werken’ als overkoepelend te gebruiken voor de andere vier pijlers.
Ideate
Tijdens de Ideate-fase is er aandacht besteed aan het beantwoorden van de deelvragen die in de Define-fase zijn opgesteld. Hierbij zijn er zoveel mogelijk opties gegenereerd om tot de beste resultaten te komen. De studenten hebben een brainstormsessie georganiseerd tijdens een
denktankbijeenkomst met professionals uit het werkveld van de JGZ, om meer input te krijgen vanuit een andere invalshoek. Dit is gedaan door vragen te stellen die stimuleren om ‘outside the box’ te denken.
Prototype
In de prototype-fase is er aandacht besteed aan hoe het prototype kan worden gepresenteerd. De prestentatie zal plaats vinden op de medewerkersbijeenkomst van de JGZ, op 31 maart 2020. De studenten hebben zich voorgenomen om dit op een leuke en interactieve manier te presenteren.
Test
Tijdens de laatste denktank bijeenkomst is het prototype gepresenteerd aan de opdrachtgevers en is er ruimte gemaakt voor feedback. Tijdens deze bijeenkomst wilden de studenten de eerste reactie zijn. Na afloop is het animatiefilmpje per mail naar de opdrachtgevers gestuurd, zodat dit in alle rust nog eens kon worden bekeken. Dit om vervolgens per mail uitgebreid feedback te verkrijgen.
Resultaten Empathize
De enquête heeft geleid tot 116 respondenten, waaruit de volgende resultaten naar voren kwamen (bijlage 2). Van de 116 respondenten waren 39 ouders, 53 studenten/werkenden en 24 overige (arts, schoolmaatschappelijk werker, juf, meester, onderzoeker). Iedere ondervraagde gaf aan Nederlands te zijn. Van alle respondenten kwamen 63 uit een stad en de overige 53 uit een dorp.
Hiervan ervaarden 10 ouders een betere toegankelijkheid van en meer laagdrempeligheid binnen de JGZ de afgelopen jaren. 17 ouders gaven aan geen veranderingen te hebben ervaren tijdens hun contact met de JGZ. Daarnaast gaven 9 ouders aan gemerkt te hebben dat meer gebruik wordt gemaakt van digitale ondersteuning binnen de JGZ. 64 van alle ondervraagden gaven aan de JGZ als effectief te hebben ervaren. Op de vraag hoe de ideale JGZ er uit zou moeten zien gaven 29
respondenten antwoord. Hierin kwam naar voren dat meer behoefte is aan digitalisering, zoals contact via chat/Skype, werken met een digitaal dossier en een duidelijke en betrouwbare website.
Daarnaast is er behoefte aan een JGZ die actief is op scholen, actief aan vroeg signalering doet en een meedenkende expertise heeft naast de ouder. Ook gaven de respondenten aan behoefte hebben aan laagdrempelig, sneller en efficiënter contact en dat er op meerdere leeftijden controle plaatsvindt.
Bij het maken van het persona is er een profiel geschetst van de ouder van de toekomst in 2025 (bijlage 3). Dit zijn ouders die geboren zijn tussen 1995 en 2010, wat valt onder de zogenaamde generatie Z. Wat opvallend is aan deze generatie is dat zij zich geen leven meer zonder digitale middelen kunnen voorstellen. Wat onmisbaar is voor deze ouder is het internet/apps, Social Media, vrienden, eigen ouders, partner en familie. In het profiel van de ouders van de toekomst komt naar voren dat dit in veel gevallen tweeverdieners zijn, zij een druk leven leiden en veel gebruik maken van digitale middelen. Daarnaast hebben de studenten in kaart gebracht wat de behoefte van de ouder van de toekomst is, op basis van vier pijlers. De ouder van de toekomst heeft behoefte aan: flexibiliteit ten aanzien van de openingstijden, laagdrempelig digitaal contact, een digitaal platform, een veilige open ruimte met huiselijke en warme sfeer en eigen regie ten aanzien van het monitoren van de ontwikkeling.
Tijdens de Field Trip aan het CJG in Rijnmond kwam naar voren hoe het consultatiebureau van de toekomst er volgens hen uit zou moeten zien. De studenten hebben een gesprek gehad met de projectleider van het zogenaamde CJG-next, wat vergelijkbaar is met JGZ3.0. Daarna hebben de studenten een bezoek gebracht aan het consultatiebureau van de toekomst, om visueel te kunnen zien hoe deze vorderingen vorm hebben gekregen. In het consultatiebureau van de toekomst hebben ze flexibele werktijden die aansluiten bij de behoefte van de werkende ouder. Digitalisering draagt hierin bij aan het stimuleren van de eigen regie van de ouder. Zo kunnen ouders hun eigen kind meten en wegen en door in te loggen met de DigiD worden de gegevens automatisch
opgeslagen in het digitale kinddossier. Het CJG heeft daarnaast aandacht besteed aan een ruimte met een huiselijke en warme sfeer, waarin zowel ouder als kind zich op zijn gemak voelt. Dit heeft te maken met het toegankelijker en laagdrempeliger maken van de JGZ. Daarnaast volgen
verpleegkundigen een ‘pluis-niet pluis’ training om taken van de arts over te kunnen nemen. Deze keuze is mede gemaakt op basis van het tekort aan artsen.
Door het bezoeken van een consultatiebureau in Friesland hebben de studenten een beeld kunnen schetsen van hoe het er op dit moment aan toe gaat en wat het verschil hierin is met het CJG. Hierin kwam naar voren dat er nog weinig tot geen aandacht is besteed aan digitalisering en de regie voornamelijk bij de verpleegkundige en de kinderarts ligt. Daarnaast vond de traditionele opstelling van de ouder met het kind tegenover de arts nog plaats en was er geen sprake van een
woonkamerachtige ruimte. Ook werd er weinig aansluiting gezocht bij waar daadwerkelijk de behoefte van de ouder op dit moment ligt, met tegenstelling tot het CJG.
Zo werd er geen rekening gehouden met tweeverdieners en waren de openingstijden beperkt. Voor ouders is er nog geen digitaal platform om de ontwikkeling van hun kind te volgen. Dit was enkel beschikbaar voor de verpleegkundige en de kinderarts.
Define
Het ontwerpdoel waar tijdens het onderzoek aan is gewerkt, luidt als volgt: Het ontwikkelen van een prototype vanuit het perspectief en de behoefte van de gebruiker van de jeugdgezondheidszorg, gericht op de leeftijdscategorie 0-4 jaar op basis van de pijlers digitalisering, netwerken,
taakherziening en werkomgeving. Bij het opstellen van het ontwerpdoel is opnieuw stilgestaan bij de pijlers. De studenten hebben vervolgens de keuze gemaakt om de pijler ‘behoeftegericht werken’ als overkoepelende pijler te beschouwen ten aanzien van de overige vier pijlers. De deelvragen zijn vervolgens opgesteld vanuit de behoefte en het perspectief van de ouder in 2025.
Om vorm te geven aan het ontwerpdoel hebben de studenten gewerkt aan de volgende deelvragen:
Op welke wijze kan digitalisering binnen de JGZ 3.0 bijdragen aan de behoefte van ouders van kinderen van 0-4 jaar tot laagdrempelig contact en eigen regie? Op welke wijze kunnen de
verschillende netwerkpartners binnen de JGZ 3.0 samenwerken zodat er een sluitend aanbod voor kinderen van 0-4 jaar is? Op welke wijze kan er meer regie en verantwoordelijkheid voor het volgen van de ontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar bij ouders worden gelegd? Op welke wijze kan de werkomgeving zo worden ingericht dat zowel de gebruiker als de medewerker zich veilig en ‘thuis’
voelt?
Ideate
Om invulling te geven aan de Ideate-fase zijn de studenten bezig geweest met het genereren van zoveel mogelijk ideeën. Op de vraag ‘Op welke wijze kan digitalisering binnen de JGZ 3.0 bijdragen aan de behoefte van ouders van kinderen van 0-4 jaar tot laagdrempelig contact en eigen regie?’, is het volgende antwoord gekomen. Het ontwerpen van een digitaal platform waarin ouders kunnen chatten met de verpleegkundige, e-consulten plaats kunnen vinden, ouders de ontwikkeling van hun kind kunnen volgen en de ouders digitaal zelf een afspraak in kunnen plannen. Daarnaast kan doormiddel van digitale ondersteuning de regie van de ouder vergroot worden. Zo kan de ouder thuis in opdracht van de verpleegkundige een filmpje van het kind opnemen, welke vervolgens wordt doorgestuurd naar het consultatiebureau. Hierop aansluitend kan een Skype-gesprek tussen de ouder en de verpleegkundige plaatsvinden ter evaluatie. Dit antwoord sluit tevens aan op de volgende deelvraag, namelijk: 'Op welke wijze kan er meer regie en verantwoordelijkheid voor het volgen van de ontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar bij ouders worden gelegd?' Door ouders zelf te laten meten en wegen wordt de regie van de ouder vergroot in plaats van de verpleegkundige of de kinderarts. Door in te loggen met de DigiD worden de gegevens automatisch opgeslagen in het digitale kinddossier en kunnen alle belanghebbende partijen op de hoogte worden gesteld. Aan het begrip ‘vroegsignalering’ wordt invulling gegeven door na afloop een digitaal evaluatie moment in te plannen.
Het antwoord op de vraag ‘Op welke wijze kunnen de verschillende netwerkpartners binnen de JGZ 3.0 samenwerken zodat er een sluitend aanbod voor kinderen van 0-4 jaar is?’ luidt als volgt. Het netwerk van een kind in de leeftijdscategorie 0-4 jaar is niet groot. Daarentegen is het erg handig als in het digitale platform ruimte is voor bevindingen van bijvoorbeeld een peuterleidster of gastouder.
Dit om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van het kind, vanuit meerdere perspectieven.
Bij de inrichting van het consultatiebureau is stilgestaan bij de behoefte van de ouders die naar voren kwam in de enquête. Hieruit bleek behoefte te zijn aan een huiselijke en warme sfeer, waar de ouder laagdrempelig naar binnen kan stappen. Daarnaast is er plaats gemaakt voor een speelhoek. Dit geeft antwoord op de vraag ‘Op welke wijze kan de werkomgeving zo worden ingericht dat zowel de gebruiker als de medewerker zich veilig en ‘thuis’ voelt?’.
Prototype
Omdat de studenten de presentatie van het prototype tijdens de medewerkersbijeenkomst leuk en interactief wilden maken, is er besloten om dit te doen door middel van een animatiefilmpje. In dit animatiefilmpje komt naar voren wat het antwoord is op het ontwerpdoel. Hierbij willen de studenten aandacht geven aan zowel de ouder die behoefte heeft aan face-to-face contact op het consultatiebureau en de ouder die behoefte heeft aan meer eigen regie. Deze twee verschillende ouders zullen naar voren komen in het filmpje en gevolgd worden in hun route binnen de
jeugdgezondheidszorg. Zo zie je de ouder welke behoefte heeft aan face-to-face contact
binnenkomen in het consultatiebureau. Vervolgens weegt en meet de ouder het kind en wordt dit automatisch opgeslagen in het digitale kinddossier. Dit wordt na afloop besproken met de
verpleegkundige in de vernieuwde werkomgeving. Wanneer dit is afgerond wordt er overschakelt naar de andere ouder. Hierin zie je een ouder in de thuissituatie een filmpje maken van het kind die blokken aan het opstapelen is, in verband met het van Wiechen ontwikkelingsonderzoek. Daarnaast wordt er gekeken naar hoe het kindje hiermee speelt en wat voor spraak hierbij voorkomt. Dit filmpje wordt vervolgens geüpload in het digitale kinddossier. De verpleegkundige beoordeelt het filmpje, wat op een later moment wordt geëvalueerd via een Skype-gesprek. Daarnaast wordt tijdens dit gesprek besproken wanneer de afspraak voor het vaccineren plaats moet vinden, wat op het consultatiebureau zal zijn. De ouder plant vervolgens zelf digitaal een afspraak in.
Test
Tijdens de Test-fase is het prototype gepresenteerd doormiddel van een animatiefilmpje. De reactie van de opdrachtgevers was positief. De opdrachtgevers waren enthousiast over de eerste opzet.
Daarnaast waren er enkele verbeterpunten, zoals de kwaliteit van de geluidsopnames en de tijdsduur van bepaalde opnames. Dit zal dan ook nog aangepast worden en op een later tijdstip opnieuw gepresenteerd worden.
Discussie
Tijdens dit onderzoek is een enquête opgesteld om de ervaringen en behoeften van gebruikers van de JGZ in kaart te brengen en te kijken welk beeld van de JGZ heerst. De enquête heeft geleid tot 116 respondenten. Daarnaast is een persona opgesteld van de ouder van de toekomst en is een bezoek gepleegd aan het consultatiebureau van de toekomst bij het CJG in Rijnmond. Uit de enquête is gebleken dat alle respondenten een Nederlandse nationaliteit draagt. Echter zou bij herhaling van dit onderzoek verschillende nationaliteiten in acht genomen moeten worden. Dit kwam tevens naar voren in het kwalitatief explorerend onderzoek ‘Behoeftegericht samenwerken met ouders, kinderen en jongeren’ (Dijkstra, Hospes, Slageren van, Werf van der, & Witte de, 2019) kwam naar voren dat de Nederlandse jeugdgezondheidszorg gericht is op de Nederlandse cultuur en hierdoor niet aansluit bij burgers met een andere cultuur. Hierbij zou geïnterpreteerd kunnen worden dat bij herhaling van dit onderzoek de enquête ook nog af zou kunnen worden genomen bij ouders met een ander
nationaliteit en sociaaleconomische status.
Uit de responsies van de enquête bleek dat ouders meer behoefte hebben aan digitalisering. Zo gaven ouders aan meer behoefte te hebben aan inzicht in een digitaal dossier. Daarnaast gaven ouders aan graag te zien dat de JGZ naar het kind als individu kijkt in plaats van naar het gemiddelde.
Dit werd bevestigdin het kwalitatief explorerend onderzoek ‘Ouders en jeugd aan het woord’ (Alves, et al., 2019) wat in januari 2019 is geschreven. Daarnaast wordt in een rapportage van het Nader onderzoek Jeugdgezondheidszorg en jeugdhulp (Hospes & Zijden van der, 2018) beschreven dat er op diverse plekken in het land gewerkt wordt aan een verschuiving van taken. Dit omdat de kinderen dan wel in beeld blijven en er meer tijd vrijkomt voor andere taken. Ook tijdens het werkveldbezoek aan het CJG in Rijnmond werd dit bevestigd, omdat verpleegkundigen hier een training volgen om meer taken van de arts over te nemen.
Wat het onderzoek betrouwbaar maakt is dat de studenten aan zowel het consultatiebureau in Friesland als het ‘Consultatiebureau van de Toekomst’ in de randstad een bezoek hebben gebracht.
Hierdoor is een duidelijk beeld geschetst van wat de verschillen onderling zijn en hoe dit verbeterd zou kunnen worden. Doordat de studenten het onderzoek hebben opgebouwd vanuit het
perspectief van de gebruiker, zullen de uitkomsten voor hen dan ook erg gunstig zijn. Hier is hun behoefte vooropgesteld.
Het onderzoeksproces had verbeterd kunnen worden door meer gebruikers te interviewen van verschillende culturen. Dit zou namelijk een breder beeld van de relaties met de JGZ schetsen.
Daarnaast was in de enquête ruimte over gelaten om een e-mailadres achter te laten, waar later contact mee opgenomen zou kunnen worden. Hier hebben de studenten achteraf weinig
meegedaan. Het onderzoeksproces had enigszins verbeterd kunnen worden door deze gebruikers bij het onderzoek te betrekken. Ook hadden professionals uit het werkveld, zoals
jeugdverpleegkundigen en kinderartsen, ondervraagd kunnen worden over hun mening wat betreft de werkwijze van de JGZ. Hierdoor hadden de studenten de visie van medewerkers die midden in het werkveld staan in het onderzoek kunnen verwerken.
Conclusie
In dit onderzoek is gezocht naar een antwoord op de vraag: 'Hoe ziet het prototype van de jeugdgezondheidszorg eruit vanuit het perspectief en de behoefte van de gebruiker van de
jeugdgezondheidszorg, gericht op de leeftijdscategorie 0-4 jaar op basis van de pijlers digitalisering, netwerken, taakherziening en werkomgeving?'
De eerste deelvraag ging in op de digitalisering binnen de JGZ. De conclusie die hieruit kan worden getrokken is dat het prototype een digitaal platform bevat, waarin verschillende betrokkenen van het kind kunnen rapporteren. Daarnaast maakt dit platform het makkelijker voor ouders om de
ontwikkeling van hun kind te volgen. Om antwoord te geven op de tweede deelvraag, welke ingaat op meer regie en verantwoordelijkheid van de ouders, kan de volgende conclusie worden
getrokken. Door ouders het kind zelf te laten meten en wegen, wordt de regie van de ouders
vergroot. Daarnaast kunnen de ouders filmpjes van het kind opnemen en vervolgens uploaden in het digitale kinddossier. Hierdoor wordt de regie bij de ouders gelegd, maar is de verpleegkundige verantwoordelijk voor de vroegsignalering. Deze conclusie sluit tevens mooi aan op de behoefte aan digitalisering. Zoals eerder benoemd wordt het voor verschillende disciplines makkelijker om te rapporteren in een digitaal platform, om een zo compleet mogelijkheid beeld te schetsen van het kind. Dit is tevens het antwoord op de derde deelvraag, welke betrekking heeft tot de verschillende netwerkpartners. De vierde en laatste deelvraag ging in op de werkomgeving, waaruit bleek dat er behoefte was aan een huiselijke en warme sfeer, waar de ouder laagdrempelig naar binnen kan stappen.
Concluderend kan gezegd worden dat er behoefte is aan een digitaal platform voor alle
betrokkenen/netwerkpartners rondom het kind, meer eigen regie van de ouder, een toegankelijk consultatiebureau met een huiselijke en warme sfeer. In het prototype wordt ingespeeld op de ouder die meer behoefte heeft aan face-to-face contact en de ouder welke meer behoefte heeft aan eigen verantwoordelijkheid.
Aanbevelingen
Aanbevelingen opdrachtgever
Voor de opdrachtgever van het onderzoek, Klaus Boonstra en Anneke Zijlstra zijn de volgende aanbevelingen vanuit het onderzoek opgesteld.
Een advies voor de JGZ is om een digitaal platform te ontwikkelen.
Uit het onderzoek is gebleken dat het voor verschillende betrokkenen van een kind niet makkelijk is om optimaal met elkaar samen te werken. Door het ontwikkelen van een digitaal platform wordt niet alleen voldaan aan de behoefte van de ouder aan meer digitalisering, maar ook aan de behoefte van de verschillende netwerkpartners. Hierin wordt ook de eigen regie en verantwoordelijkheid van de ouders vergroot.
Een advies voor de JGZ is om flexibeler te zijn.
Uit het onderzoek is gebleken dat ouders behoefte hebben aan meer flexibele tijden, voortkomend uit dat ouders tegenwoordig vaak tweeverdieners zijn. Door meer flexibiliteit te tonen ten aanzien van de openingstijden, niet alleen overdag maar ook in de avonduren, wordt de JGZ toegankelijker gemaakt voor de werkende ouder. Dit kan gerealiseerd worden door ouders digitaal een afspraak in te laten plannen en ruimere openingstijden te hanteren.
Een advies voor de JGZ is om meer zichtbaar te worden.
Responsies uit de enquête lieten zien dat de JGZ relatief onzichtbaar is. Velen gaven aan niet te weten welke rol de JGZ heeft en op welke momenten zij dit tijdens hun eigen jeugd tegen zijn gekomen. Een advies aan de JGZ is dus om meer zichtbaar te worden.
Een advies voor de JGZ is om meer toegankelijk te worden.
Er is gebleken uit het onderzoek dat de JGZ toegankelijker en laagdrempelig zou mogen zijn. Dit kan gerealiseerd worden door een consultatiebureau in te richten met een huiselijke en warme sfeer, waarin zowel de ouder met kind als de professional zich prettig voelen. Hierdoor zullen ouder zich eerder op hun gemak voelen en bepaalde zaken bespreekbaar maken.
Aanbevelingen vervolgonderzoek
De aanbeveling voor een volgend studentenatelier is om onderzoek te doen naar de JGZ in de basisschoolperiode (leeftijdscategorie 4-12) en de middelbare schoolperiode (12-18). Dit wordt aanbevolen omdat ook in deze leeftijdscategorieën een vernieuwingsslag kan worden gemaakt. Het advies hierbij is om professionals uit het werkveld bij het onderzoek te betrekken en rekening te houden met verschillende culturen.
Bibliografie
Alves, L., Atsma, S., Booy, C., Hoekstra, J., Kuitert, S., & Poortman, H. (2019). Ouders en Jeugd
aan het woord; kwallitatief explorerend onderzoek. Leeuwarden: NHL StendenHogeschool.
Design Thinking Workshop. (2019). Design Thinking Workshop. Opgeroepen op December 2, 2019, van www.designthinkingworkshop.nl:
https://designthinkingworkshop.nl/design-thinking-methode/
Dijkstra, Y., Hospes, N., Slageren van, E., Werf van der, M., & Witte de, C. (2019).
Behoeftegericht samenwerken met ouders, kinderen en jongeren. Leeuwarden: NHL
Stenden hogeschool.
Hospes, S., & Zijden van der, Q. (2018). Nader onderzoek jeugdgezondheidszorg en
jeugdhulp. Hoogmade: Partners in jeugdbeleid.JGZ 3.0. (2019, Juni 5). Opdracht GGD Fryslân. (B. d. Jager, Samensteller) Leeuwarden, Friesland, Nederland.
Lambregtse, C. (2017, December). Kritisch Gesprek. LHV De Dokter, pp. 28-29.
NCJ. (2019). Nederland Centrum Jeugdgezondheid. Opgeroepen op December 2, 2019, van www.ncj.nl: https://www.ncj.nl/themadossiers/uitvoeringskader/wettelijk-kader- basispakket-jgz/
NCJ. (2019). Nederlands centrum Jeugdgezondheid. Opgeroepen op December 2, 2019, van www.ncj.nl: https://www.ncj.nl/themadossiers/uitvoeringskader/landelijk-
professioneel-kader/
Bijlagen
Bijlage 1 – Vragenlijst enquête
Jeugdgezondheidszorg
Wij zijn 8 studenten van NHL Stenden Hogeschool. Voor een onderzoeksopdracht zijn we geïnteresseerd naar uw mening over de Jeugdgezondheidszorg (JGZ). De JGZ is onderdeel van de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD). Om u duidelijkheid te geven leggen we even kort uit wat de JGZ inhoudt. De JGZ houdt zich met name bezig met de gezondheid en de
ontwikkeling van kinderen tot en met 18 jaar. U kunt hierbij denken aan het consultatiebureau, de schooldokter en de jeugdverpleegkundige.
1. Wat is uw geslacht?
Markeer slechts één ovaal.
Man Vrouw Anders
2. Woont u in een stad of in een dorp? Markeer slechts één ovaal.
Stad Dorp
3. Wat is uw nationaliteit?
4. Op welke manier heeft u op dit moment te maken met de JGZ?
Markeer slechts één ovaal.
Als juf of meester Ga naar vraag 7.
Als student / werkende Ga naar vraag 7.
Als ouder / verzorgende Ga naar vraag 5.
Anders: Ga naar vraag 7.
Vragen voor ouders/verzorgenden
5. Hoeveel kinderen heeft u? Markeer slechts één ovaal.
1 Na de laatste vraag in dit gedeelte ga je naar vraag 7.
2 of meer
6. Welke veranderingen in de manier van werken heeft de JGZ, volgens u, doorgevoerd in de afgelopen jaren?
Vink alle toepasselijke opties aan.
Verantwoordelijkheden (taken, aanbod)
Zichtbaarheid (zowel fysiek zoals gebouwen als digitaal op internet) Digitale ondersteuning (Chat, digitale vragenlijsten, etc.)
Toegankelijkheid (laagdrempelig, benaderbaar zijn voor vragen) Geen veranderingen
Anders:
Over de JGZ
7. Heeft u de JGZ als effectief ervaren? (Denk hierbij aan de volgende punten: vragenlijsten op het voortgezet onderwijs, vragenlijsten voor de schooldokter,
gesprekken met de schooldokter/jeugdverpleegkundige) Markeer slechts één ovaal.
Ja Nee
Kan ik mij niet herinneren
8. Heeft u de JGZ als laagdrempelig ervaren? (Denk hierbij aan de volgende punten: contact leggen, vragen kunnen stellen, makkelijk op af kunnen stappen) Markeer slechts één ovaal.
Ja Nee
Kan ik mij niet herinneren
9. Had u behoefte gehad aan meer digitalisering binnen de JGZ?
Markeer slechts één ovaal.
Ja Nee
10. Hoe zou voor u de ideale JGZ er uit zien?
11. Zou u uw ideeën met ons willen delen? Markeer slechts één ovaal.
Ja Ga naar vraag 12.
Nee Ga naar vraag 13.
E-mailadres
12. Zou u dan hier uw e-mailadres willen invullen?
Wij kunnen dan eventueel contact met u opnemen.
Einde
13. Heeft u nog op- of aanmerkingen?
