Toekomst Beuningen

Toekomst Beuningen

Notitie Toekomst Beuningen 2

Inhoud

Toekomst van Beuningen ... 4

1 Beuningen verandert... 6

1.1 Onze Beuningse identiteit, wie zijn we ... 6

2 Welke ontwikkelingen komen op ons af? ... 8

2.1 Demografische ontwikkelingen ... 8

2.2 Economische ontwikkelingen ... 8

2.3 Duurzame-ecologische ontwikkelingen ... 9

2.4 Sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen ... 10

2.4.1 Van autonome dorpen naar woondorpen ... 10

2.4.2 Flexibilisering ... 10

2.4.3 Netwerkmaatschappij ... 10

2.4.4 Van materieel naar immaterieel ... 11

2.4.5 Zorg in netwerken ... 11

2.4.6 Van curatief naar preventief ... 11

2.4.7 Individualisering en informalisering van de maatschappij ... 12

2.4.8 Globalisering en lokalisering ... 12

2.5 Technologische ontwikkelingen ... 12

2.5.1 Smart living ... 12

2.6 Politieke ontwikkelingen ... 13

3 De toekomst van Beuningen ... 15

3.1 Koers voor de toekomst... 15

3.2 We stellen de mens centraal ... 16

3.3 Dicht bij de mensen ... 16

3.4 We zijn onderling verbonden ... 16

3.5 Zorg voor elkaar ... 16

3.6 Eigentijdse voorzieningen (onderwijs, sport, cultuur) ... 17

3.7 Centrum als ontmoetingsplaats ... 18

3.8 We zijn zuinig op onze omgeving ... 18

3.9 We zijn in balans ... 18

3.10 We omarmen technische innovaties ... 18

3.11 We passen ons aan aan een veranderd klimaat ... 18

3.12 We bouwen voort op ons ruimtelijk DNA ... 19

3.13 Ruimtelijk DNA – ons blauw groene podium ... 19

3.14 Natuurlijk en gastvrij buitengebied ... 19

Notitie Toekomst Beuningen 3 3.15 We werken samen met inwoners, netwerkpartners en regionale samenwerkingsverbanden

20

3.16 Beuningen neemt initiatief ... 20

3.17 Initiatieven van inwoners ... 20

3.18 Regio: Beuningen gelegen tussen stad en (platte)land ... 20

3.19 Economische regio ... 21

3.20 Geleende schaal ... 21

3.21 Beuningen digitaal, technologisch, dataminded en financieel op orde ... 21

3.21.1 Financieel evenwicht met gezonde reservepositie ... 21

3.21.2 Gemiddelde lokale lastendruk ... 21

3.21.3 Van gegevensgericht naar informatie- en datagericht ... 22

4 Uitdagingen voor de toekomst, het kostenplaatje ... 23

4.1 We stellen de mens centraal ... 23

4.2 We zijn zuinig op onze omgeving ... 24

4.3 We bouwen voort op ons ruimtelijk DNA ... 24

4.4 In Beuningen werken we samen... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4.5 Beuningen digitaal, technologisch en dataminded en financieel op orde ... 24

Bijlage 1: Prognoses Nederland, Gelderland en Beuningen ... 25

Demografie ... 25

Economische ontwikkelingen... 26

Duurzame-ecologische ontwikkelingen ... 27

Sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen ... 28

Technologische ontwikkelingen ... 29

Notitie Toekomst Beuningen 4

Toekomst van Beuningen

De transitie in het sociale domein, de invoering van de nieuwe Omgevingswet in 2019: door de decentralisatie van de overheidstaken komt steeds meer op het bordje van de gemeenten te liggen.

Bovendien krijgen zij te maken met krimpende budgetten vanuit het Rijk. Ook de toekomstige ontwikkelingen als de vergrijzing en ontgroening, de digitalisering en de veranderende

arbeidsmarkt stelt lokale overheden voor uitdagingen. Dit vraagt om gemeenten die goed nadenken hoe zij ook in de toekomst invulling kunnen geven aan de opgaven waar zij voor gesteld worden en de ambities die zij hebben. Het eindrapport van de Adviescommissie Sterk bestuur in Gelderland uit 2015 bracht de discussie over de bestuurlijke toekomst van Gelderse gemeenten nadrukkelijk op de agenda.

In 2016 vroeg de Beuningse raad aan de rekenkamerdirecteur om een rapport te schrijven over de bestuurlijke toekomst voor Beuningen. In haar rapport onderscheidde zij drie verschillende

bestuurlijke scenario’s: zelfstandig blijven, ambtelijk fuseren en bestuurlijk fuseren. De meerderheid van de raad zou het liefste zien dat Beuningen zelfstandig blijft, mits dit organisatorisch en

financieel mogelijk is. Dit leidde tot een motie waarin het college wordt gevraagd om de bestuurlijke optie van Beuningen als zelfstandige gemeente verder wordt uitgewerkt. In de onderstaande notitie wordt aan deze wens invulling gegeven.

De rekenkamerdirecteur stelde dat bij de keuze van een gemeente om zelfstandig te blijven twee vragen essentieel zijn om te beantwoorden:

 Wat voor soort gemeente wil je zijn?

 Waarin onderscheid je je van de gemeenten in de regio? Met andere woorden: wat rechtvaar- digt jouw gemeentelijke autonomie?

De vraag naar het onderscheidende karakter van Beuningen is een mooi uitgangspunt. Maar naast het wat je wil bereiken, is het ook belangrijk om te kijken naar hoe je dit wil bereiken. Allereerst is het daarbij van belang om te formuleren hoe we invulling willen geven aan de veranderende rol van de (lokale) overheid in de participatiesamenleving en de trends en ontwikkelingen die op ons afkomen. Daarnaast is het belangrijk om bij het formuleren van je ambities als zelfstandige gemeente rekening te houden met krimpende Rijksbudgetten, nog meer overhevelingen van rijkstaken en de eigen financiële situatie.

Rekening houdend met onze huidige onderscheidende kenmerken en met de ontwikkelingen die op ons afkomen formuleren we de volgende vijf denkrichtingen voor onze toekomst:

We bouwen voort op ons ruimtelijk DNA (“in Beuningen is het prettig wonen”).

 We zijn zuinig op onze omgeving

 We stellen de mens centraal

 In Beuningen werken we samen

 Beuningen digitaal, technologisch en dataminded en financieel op orde

Notitie Toekomst Beuningen 5 Deze uitgangspunten zijn geen blauwdruk die precies beschrijven wat er moet worden gerealiseerd.

Want de wereld om ons heen verandert voortdurend. Voor veel van de nieuwe opgaven bestaat

geen pasklaar antwoord. Daarom moeten we steeds op zoek naar nieuwe oplossingen waarbij deze

vijf denkrichtingen ons kompas zijn om ons op koers te houden.

Notitie Toekomst Beuningen 6

1 Beuningen verandert

De wereld om ons heen verandert. Beuningen staat voor nieuwe opgaven en bezint zich daarom op de toekomst. Met wat voor gemeente we willen zijn zetten we een nieuwe denkrichting uit. Een richting die aangeeft dat we in 2025 nog steeds een zelfstandige gemeente zijn waar het fijn wonen en leven is. Dat jaar is dichtbij genoeg om er zinvol over te kunnen nadenken. Tegelijk biedt het voldoende ruimte om nieuwe dromen en ambities te ontwikkelen. Deze notitie helpt ons goed en snel te reageren, ook in onverwachte situaties. En om verstandige keuzes te maken bij

bezuinigingen of investeringen. Deze notitie geeft hoofdlijnen aan wat er voor nodig is zowel in de ambtelijke en de bestuurlijke organisatie als in de samenleving om deze zelfstandigheid te kunnen waarmaken.

1.1 Onze Beuningse identiteit, wie zijn we

Beuningen is een gemeente met ongeveer 25.000 inwoners en bestaat uit vier kernen: Beuningen, Winssen, Ewijk en Weurt. Beuningen heeft een dorpse sfeer en een bijzonder stedenbouwkundig ontwerp zoals bijvoorbeeld de Beuningse Plas. Beuningen is groen, waterrijk en ruimtelijk van opzet en heeft een groot buitengebied. De kernen in dat gebied hebben ieder een eigen identiteit. Vanuit Beuningen is eigenlijk alles dichtbij. Dit komt door onze ligging dichtbij de stad en nabij de A50 en A73. Stedelijke voorzieningen van Nijmegen zijn binnen handbereik met auto, fiets of openbaar vervoer en desondanks beschikt Beuningen zelf over een mooie bioscoop, een vestzaktheater en een zwembad. Ook hebben we een aangenaam afwisselend landschap, de waal, de uiterwaarden, de oeverwallen, stedelijk gebied en agrarisch landschap. Daarnaast hebben we water toegevoegd in de woonwijken en staan we aan de vooravond van de ontwikkeling van de Beuningse Plas de

waterplas en de waterplas H1 in Winssen. Bovenal hebben we duurzaamheid hoog in het vaandel staan.

Beuningen is in de afgelopen decennia relatief gegroeid. Begin jaren ’80 telde de gemeente Beuningen 15.000 inwoners. In 35 jaar tijd is het inwonerstal gegroeid naar ruim 25.000. Deze groeispurt heeft geleid tot een enigszins eenzijdige bevolkingsopbouw, traditionele gezinsstructuren en lange tijd relatief veel jongeren tot 19 jaar en een woningvoorraad bestaande uit 66%

koopwoningen.

Beuningen trok tijdens de groei veel gezinnen omdat een belangrijke troef van de gemeente Beuningen het zeer uiteenlopende aanbod van woningen met een tuin is. Conform de landelijke ontwikkelingen en ongeacht de woningbouw verlaten de komende jaren veel jongeren Beuningen.

Zij gaan ergens anders studeren en werken. De ouders blijven achter. Zij worden ouder en gaan een nieuwe levensfase in met eigen wensen en behoeften.

Inwoners vinden Beuningen een fijne plek om te wonen en te leven. Met 25.000 inwoners heeft

Beuningen een schaalniveau waarop mensen elkaar kennen en herkennen en hierdoor is de sociale

samenhang in Beuningen relatief hoog. Onze inwoners ervaren hun gezondheid als (zeer) goed,

sociale uitsluiting ligt gemiddeld lager dan in de regio en er is een hoge participatiegraad in het

lokale verenigingsleven. Het gemiddeld aantal jongeren tot 19 jaar dat lid is van een sportclub is

hoog. Qua opleidingsniveau, inkomen en welvarendheid wijken onze inwoners weinig af van het

landelijk gemiddelde.

Notitie Toekomst Beuningen 7 Juist door de schaalomvang van onze gemeente hebben we een vruchtbare voedingsbodem om voor elkaar te zorgen. Inwoners, huisartsen en (regionale) kennis- en zorginstellingen werken

(in)formeel samen gericht op gericht op betere menselijke zorg en beheersbare kosten. De kracht van Beuningen is dat we een samenleving zijn waarbij preventie en de sociale samenhang en

netwerken de pijlers zijn, we zitten dicht op de wijk, hebben het beter in beeld, hebben er gevoel bij waardoor we betere verbindingen kunnen leggen en optimaal gebruik kunnen maken van het aanwezige netwerk. Hoe lokaler de activiteit hoe meer mensen meedoen. Mensen worden actief als ze het gevoel hebben dat ze invloed kunnen uitoefenen op de dingen waar ze om geven. Door onze schaal is verschuiving van formele zorg naar informele zorg en van individuele voorzieningen naar collectieve voorzieningen gemakkelijker. Dit in tegenstelling tot grote gemeenten die vaste

structuren en instituties nodig hebben om overzicht te hebben en te bewaren. Beuningen is hierdoor flexibeler en informeler zijn om zorg op maat te kunnen leveren.

Door de vele ontwikkelingen staat Beuningen echter op een kantelpunt. Bestaande systemen en structuren maken plaats voor een nieuwe orde. Zo ontwikkelt de verzorgingsstaat zich naar een

‘participatiesamenleving’: Een samenleving waarin iedereen naar vermogen meedoet en burgers zoveel mogelijk zelf verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van de samenleving waar zij deel van uitmaken. De groeitaak van Beuningen zit er zo goed als op, grote uitbreidingen liggen niet meer in het verschiet en beperkt zicht tot het bouwen voor eigen behoefte en beperkte overloop vanuit de stad en afronding van de kernen.

Nieuwe vaak complexe problemen en uitdagingen staan voor de deur waarvoor niet altijd een

pasklaar antwoord bestaat. Daarvoor zijn andere manieren van denken en werken nodig. In het

volgende hoofdstuk lichten we de belangrijkste ontwikkelingen en trends toe die van invloed zijn op

onze toekomst als gemeente.

Notitie Toekomst Beuningen 8

2 Welke ontwikkelingen komen op ons af?

In 2025 zal de wereld er anders uitzien dan nu. Hoogstwaarschijnlijk communiceren we op een andere manier met de inwoners van onze gemeente. Is die dan al volledig ingericht op de

zogenaamde Einstein generatie? En welke onderdelen van de huidige overheidstaken zijn in 2025 geprivatiseerd? Allemaal vragen waar we nog geen antwoord op kunnen geven. De in dit hoofdstuk geschetste ontwikkelingen en trends zijn soms stellig verwoord maar of het werkelijk zo loopt is moeilijk te voorspellen. Beschouw de geschetste ontwikkelingen als een indicatie om de toekomst te verkennen. Welke trends en ontwikkelingen spelen nu al een rol en welke overleven de komende tien jaar? Daarmee kunnen we ruwweg aangeven hoe de gemeente Beuningen in 2025 acteert met alle bijkomende onzekerheden en dilemma’s.

2.1 Demografische ontwikkelingen

Mensen worden steeds ouder. Het aantal 65+-ers neemt de komende jaren flink toe, zowel in absolute als in relatieve zin (vergrijzing). De vergrijzende bevolking trekt een belangrijke wissel op de bestaande voorzieningen, zoals een toenemende vraag naar voorzieningen op het vlak van zorg en welzijn en verschraling van het draagvlak voor onderwijs, cultuur, sport. Ouderen sporten minder vaak in verenigingsverband maar bewegen regelmatig: wandelen en fietsen in de openbare ruimte. Tegelijkertijd neemt het aantal geboorten af. Het aantal jongeren (tot 20 jaar) daalt

(ontgroening).

Dit alles betekent een relatieve afname van het aantal mensen in de werkende leeftijd. Met andere woorden: de demografische druk neemt toe.

De culturele diversiteit van de Nederlandse bevolking neemt toe. De komende jaren is er een migratieoverschot. Hier komt bij dat er in migrantengezinnen gemiddeld meer kinderen geboren worden dan binnen autochtone gezinnen. Dit zorgt er tegelijkertijd voor dat de ontgroening wordt afgezwakt.

De komende jaren stijgt het aantal Nederlanders licht. Hierbij zullen er wel grote verschillen tussen regio’s zijn. In de stedelijke gebieden neemt de bevolking relatief snel toe. Daarnaast zijn er krimpregio’s (veelal plattelandsgemeenten) waar het aantal inwoners juist flink gaat dalen.

De gemiddelde grootte van een huishouden neemt al jaren af in Nederland. Deze trend zet door onder meer als gevolg van de vergrijzing.

2.2 Economische ontwikkelingen

Disruptieve innovaties creëren nieuwe industrieën en bedrijfsmodellen en vernietigen de oude. Een voorbeeld hiervan is de opmars van video- en muziekdiensten als Netflix en Spotify en het verdwij- nen van de dvd- en cd-industrie. De economie gaat in de komende jaren nog sneller veranderen door robotisering, digitalisering, 3D-printing, big data en the internet of things. De levenscyclus van producten wordt korter en steeds vaker zal een investering in innovatie van producten en diensten noodzakelijk zijn om de concurrentie het hoofd te bieden. Was vroeger afstand een belangrijke overweging bij de locatiekeuze voor winkelen, tegenwoordig spelen

de mogelijkheden tot vermaak en de ruimtelijke kwaliteit van het gebied een rol. Hierdoor winkelt

men eerder in grotere winkelgebieden met meer winkeloppervlak en grotere winkels. Met name de

digitalisering heeft ook gevolgen voor het koopgedrag van mensen.

Notitie Toekomst Beuningen 9 Steeds meer producten en diensten worden online besteld, denk hierbij aan bol.com en het ontstaan van “online supermarkten”.

Wat betekenen deze ontwikkelingen voor de totale hoeveelheid werk en de verdeling daarvan?

Daarover zijn bijna geen harde uitspraken te doen. De afgelopen jaren heeft een sterke ontwikkeling plaatsgevonden naar een flexibele arbeidsmarkt waarin mensen steeds minder vaak vast in dienst zijn bij een werkgever en het aantal zelfstandigen zonder personeel groeit. Deze trend zal zich de komende jaren voortzetten. Bovendien zien we dat er door de technologische ontwikkelingen en de digitalisering een verschuiving van werk plaatsvindt. Waar voorheen vooral fysiek werk werd geautomatiseerd gaan nu ook cognitieve taken geautomatiseerd worden,

De verwachting is dat veel administratief- en productiewerk verandert doordat taken worden overgenomen door geautomatiseerde systemen. De groep middelbaar- en laagopgeleiden wordt hierdoor het hardst getroffen, omdat hun werk relatief het vaakst kan worden overgenomen door machines of software. Echter ook vakspecialistische beroepen op HBO en WO niveau zoals taxateur, laborant, accountant ed lopen risico’s. Voortdurend komen er ook nieuwe beroepen bij als gevolg van technologische mogelijkheden en veranderingen in de voorkeuren van consumenten. De opkomst van app-ontwikkelaars, game-developers, bloggers, data-analytics, als nieuwe beroepen terwijl bestaande beroepen zoals postbezorging toenemen als gevolg van de groei van webwinkels.

2.3 Duurzame-ecologische ontwikkelingen

De aandacht voor milieu, klimaatverandering en de eindigheid van fossiele brandstoffen staat mondiaal, nationaal en lokaal op de agenda. Duurzame ontwikkeling kan worden gedefinieerd als het voorzien in de behoefte van de huidige generatie, zonder voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoefte te voorzien. Sinds begin van de jaren

’70 is de ecologische voetafdruk van de mens (verbruik van natuurlijke grondstoffen) hoger dan de beschikbaarheid. Dit is veroorzaakt door groei van de wereldbevolking en de stijging van de

consumptie per persoon. De beschikbare ruimte (ecologische voetafdruk) per inwoner is 1,8 hectare, we verbruiken wereldwijd gemiddeld 2,6 ha, Europa gemiddeld 4,4 ha en Nederland zit ook op dit gemiddelde. We verbruiken dus meer dan beschikbaar is.

Ecologische voetafdruk

Beschikbaar 1,8 hectare

Afrika 1,1 hectare

Azië 1,3 hectare

Zuid-en Midden-Amerika 2,0 hectare

Europa 4,4 hectare

Australië en Nieuw-Zeeland 6,5 hectare

Noord-Amerika 9,4 hectare

Gemiddeld (wereld)verbruik 2,6 hectare

Nederland 4,4 hectare

Notitie Toekomst Beuningen 10 Politiek, bedrijfsleven, instellingen en particulieren: om economische en ideële redenen wordt duurzaamheid steeds meer een doorslaggevende factor bij het maken van keuzes. Duurzaamheid behoudt een vaste plaats in wet- en regelgeving. Dit uit zich in de bouw van energie neutrale woningen (in 2020 verplicht), reductie in energiegebruik door technologische ontwikkelingen, het algemeen gebruikelijk worden van duurzame energiebronnen als zonne-energie, windenergie en biovergisting. Maar ook de steeds grotere aandacht voor duurzame voedselproductie en de

geleidelijke overgang naar elektrische voertuigen zijn voorbeelden hiervan. In de toekomst zal het dagelijks leven merkbare veranderingen ondergaan. Koeling en verwarming door gebruik van aardtemperatuur en een maximaal hergebruik van afvalstoffen worden gangbaar. Daarnaast zal de doelstelling om niet of nauwelijks nog afvalwater te produceren vergaande consequenties hebben voor huishoudens. Warmtewinning uit douchewater, hergebruik van regenwater voor wassen en toiletspoeling ed zijn hiervan concrete voorbeelden. De toepassing van andere technieken maakt op termijn de gemeentelijke riolering in haar huidige vorm mogelijk overbodig.

Het belang van lokale energieproductie gaat toenemen en kan mogelijk een economische impuls gaan vormen.

2.4 Sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen

2.4.1 Van autonome dorpen naar woondorpen

In de kleine gemeenten is meer dan in de stad sprake van ontgroening en vergrijzing, steden groeien en de plattelandsbevolking neemt af. De samenleving verandert. In het verleden waren sociale contacten (en daarmee ook sociale samenhang) vooral te vinden binnen de zuilen, familie en buurt en contacten waren van lange (vaak) levenslange) duur. Activiteiten en onderlinge contacten vond men steeds binnen (dezelfde) eigen groep. Tegenwoordig zoeken steeds meer mensen hun sociale omgeving uit op interesses of leefstijl en zijn ze door de toegenomen mobiliteit minder gebonden aan de directe omgeving en wordt er gemakkelijker gekozen voor een kwalitatief hoogwaardige voorziening in de regio. Kleine kernen worden in de eerste plaats een plek om te wonen.

2.4.2 Flexibilisering

Tijden van economische tegenspoed vragen om flexibiliteit en creativiteit. Mensen zijn losgekomen van gezaghebbende tradities en vaste waardepatronen en hebben in toenemende mate behoefte aan flexibiliteit zodat ze werk, gezin, sociaal leven en zorg waar nodig kunnen combineren.

Flexibilisering ten aanzien van de arbeidsmarkt, de inzet van personeel, het (multifunctioneel) gebruik van de openbare ruimte, gebouwen en functionaliteiten worden belangrijker. De grens tussen werk- en vrije tijd vervaagt. Ondanks de ongebondenheid aan fysieke locatie neemt de behoefte aan ontmoeting toe. Steden groeien in populariteit. Naar 2025 wordt een doorgaande urbanisering verwacht.

2.4.3 Netwerkmaatschappij

De netwerkmaatschappij wordt gedragen door een

combinatie van voortschrijdende digitalisering,

nieuwe (communicatie)technologieën en sociale

netwerken.

Notitie Toekomst Beuningen 11 Horizontale verhoudingen zijn leidend en macht en hiërarchie leiden niet automatisch meer tot gezag en instituties staan onder druk, worden hervormd of verdwijnen. Door de voortgaande digitalisering zijn partners steeds meer op de hoogte van elkaars bestaan en belangen. Ze

organiseren zich rondom vraagstukken in tijdelijke allianties. De netwerksamenleving is niet alleen dynamischer, zij is ook complexer. Ook burgers weten elkaar makkelijker te vinden in online platforms en nieuwe communities. Deze online communities lijken ook de of line contacten in buurten te versterken. Lees- en digitale vaardigheden worden steeds belangrijker, als je hierover niet beschikt kun je minder meedoen in de maatschappij. Deze groep zal in de toekomst extra kwetsbaar worden.

2.4.4 Van materieel naar immaterieel

De ontwikkelingsfase van de samenleving raakt in belangrijke mate de levensstijl van mensen en de prioriteiten die zij stellen. In Nederland kan het merendeel van de inwoners ruim in haar primaire levensbehoeften voorzien. Ook meer materiële zaken (bijvoorbeeld een tv, pc of mobiele telefoon) zijn veelal in het bezit. We zien hierdoor een verschuiving van het materiële naar het immateriële.

Consumenten gaan meer waarde hechten aan belevenissen dan aan bezit. Vrije tijd en het maken van reizen worden steeds belangrijk.

Ook binnen het concept van belevenissen ontstaat een verdere verdieping. Bij het maken van reizen gaat het bijvoorbeeld niet meer alleen om een leuke tijd hebben of ergens geweest zijn, maar in toenemende mate ook om het realiseren van persoonlijke ontwikkeling (enrichment). Als gevolg van deze verschuiving naar meer immateriële zaken ontstaat meer aandacht voor aspecten als authenticiteit, spiritualiteit en gezondheid. Sociaal-culturele activiteiten staan niet meer op zich, maar zullen vooral staan in het teken van participatie, samenbrengen van mensen en gericht op enrichment.

2.4.5 Zorg in netwerken

Vanwege de sterke vergrijzing en de mogelijkheden die de netwerkmaatschappij biedt zal de basis in de zorg de komende jaren sterk liggen op eigen kracht en kracht van het eigen netwerk. Steeds meer mensen met een beperking ontvangen in buurten en wijken wonen en zorg. Dat stelt eisen aan de woonomgeving en activiteiten die er plaatsvinden, om deze mensen de gelegenheid te bieden er niet alleen te wonen maar ook deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Door de toenemende levensverwachting, innovatie in de zorg en de vergrijzing verandert de zorgvraag en neemt de zorgvraag- en kosten toe toe. Door andere wensen t.a.v. levenskwaliteit en keuzevrijheid willen veel mensen hun leven ook op hogere leeftijd graag voortzetten, zoals zij gewend zijn.

Dit terwijl de ‘nieuwe’ vrijwilliger minder tijd heeft en nieuwe vormen van vrijwilligerswerk daarom flexibel, kortdurend en ook vaker in groepsverband zijn

2.4.6 Van curatief naar preventief

Zowel in jeugdzorg als in de langdurige zorg is er een toegenomen aandacht voor vroegtijdige signalering van risicovolle situaties, en tijdige interventie ter voorkoming van zwaardere

ondersteuning en zorg. De trend laat een beweging zien van een focus op bestrijding van ziekte en

Notitie Toekomst Beuningen 12 intensieve ondersteuning naar een focus op behoud van gezondheid en eigen kracht door

aanpassing van leefstijl en preventie op maat: ieder mens is uniek.

Er is een beweging zichtbaar van afhankelijkheid van een standaard aanbod van voorzieningen naar een persoonlijke invulling van wonen, welzijn, onderwijs en zorg. Deze persoonlijke invulling vraagt om flexibilisering van het aanbod en andere vormen van interactie met burgers.

2.4.7 Individualisering en informalisering van de maatschappij

Individualisering is de verminderde afhankelijkheid van individuen van een of meerdere personen in de omgeving. Vroegere traditionele verbanden als familie, kerk en buurt worden steeds minder belangrijk ten opzichte van het individu. Zo staat de mens steeds meer als eenling in de

samenleving en kan men in steeds grotere mate zelf beslissingen nemen over het eigen leven.

Daarentegen wordt (niet-religieuze) zingeving belangrijker voor mensen.

Waar eerder op gebied van school en partnerkeuze de mogelijkheden voor het individu zijn vergroot, is de opkomst van de zzp’er een voorbeeld van individualisering op de arbeidsmarkt. De behoeften van het individu staan steeds meer centraal. Men mag als individu zelf keuzes maken, maar men moet ook keuzes maken. Een groeiende groep, met name jongere, mensen geven aan last te hebben van “keuzestress”. De samenleving wordt informeler: de omgangsvormen worden losser.

Kleinschalige, losse en informele verbanden zijn steeds belangrijker. Deze vormen van vrijwillig associëren zijn vaak lokaal georganiseerd, meer informeel en daarmee maatschappelijk vaak wat onzichtbaar. Wel spelen ze een belangrijke rol bij zowel de politieke als de sociale betrokkenheid van mensen.

2.4.8 Globalisering en lokalisering

Door internet en de toegenomen mobiliteit neemt de invloed van andere samenlevingen op de eigen samenleving toe. Enerzijds neemt de invloed van buiten op de eigen samenleving toe en anderzijds nemen de verschillen tussen samenlevingen af. Wat ontstaat, is niet een gemiddelde van wat er verschillend was, maar een nieuw algemeen patroon met nationale, regionale en lokale varianten.

De massamedia en de reclame spelen een dominante rol in het tonen en voorspelen van de leefstijlen en de leefpatronen van de wereldburger. Een tegenbeweging op deze trend is

lokalisering. De onzekerheid van het grenzeloze maakt lokale identiteit en cultuur aantrekkelijk.

Het belang van de lokale gemeenschap neemt toe en producten uit de eigen streek worden

populairder. Het belang van de lokale gemeenschap neemt toe als het gaat om het ontplooien van maatschappelijke initiatieven en het leveren van zorg.

2.5 Technologische ontwikkelingen

2.5.1 Smart living

Door technologische ontwikkelingen worden apparaten en sensoren steeds kleiner en slimmer.

Dit biedt mogelijkheden om de kwaliteit van wonen en leven te verhogen. Bij de inzet van domotica kan gedacht worden aan de volgende terreinen:

Zorg: Domotica kunnen ingezet worden om

hulpbehoevende ouderen te ondersteunen en hen

in staat te stellen om langer zelfstandig thuis te

Notitie Toekomst Beuningen 13 blijven wonen. Zo kunnen zorg ondersteunende robots specifieke huishoudelijke taken overnemen.

Een ander voorbeeld is een televisie die een oudere met beginnende dementie waarschuwt om zijn medicijnen in te nemen.

Energiebesparing: apparaten in huis kunnen zo inge- steld worden dat dit leidt tot energiebesparing.

Te denken valt aan slimme meters en lampen die automatisch uitgeschakeld worden als er niemand meer in de kamer is.

Veiligheid: het koppelen van domotica aan

inbraakbeveiliging maakt het mogelijk woningen beter te beveiligen of te laten monitoren op afstand.

Comfort: domotica kunnen bijdragen aan vergroten van het wooncomfort, bijvoorbeeld door het gemak van het op afstand kunnen bedienen van huishoudelijke apparaten.

Met de vergrijzing en toenemende zorgtaken bieden deze technologische ontwikkelingen uiteraard mogelijkheden. De inzet van domotica leidt tot het ontstaan van smart cities waarin kleine zorg- communities ontstaan doordat men via technologie altijd verbonden is en in elkaars behoefte kan voorzien. Dit vraagt wel een investering in het aanpassen van woningen. Daarnaast kan op termijn kan de zelfsturende auto een grote betekenis hebben voor de verkeersparticipatie van groepen die nu van het autorijden zijn uitgesloten: kinderen, gehandicapten en ouderen.

2.6 Politieke ontwikkelingen

De verhouding tussen de burger en de (lokale) overheid verandert door de volgende invloeden:

 De verhouding tussen lokale, landelijke en Europese politiek veranderen. Gemeenten krijgen meer taken vanuit het Rijk die ze op lokaal niveau moeten uitvoeren en vormgeven. Daarnaast zien we een verschuiving van zeggenschap van nationaal naar Europees niveau.

 Zowel nationaal als lokaal neemt het aantal partijen waarop gestemd kan worden toe (versnippering).

 Minder overheid, meer burger: Burgers zijn beter geïnformeerd en mondiger en nemen steeds meer zelf initiatief met als gevolg dat gemeenten steeds meer een partij zijn die lokale initiatie- ven van haar burgers en bedrijven stimuleert en faciliteert. Daarnaast wordt ook vanuit de poli- tiek meer beroep gedaan op de eigen kracht van burgers om meer ondersteuning binnen het ei- gen netwerk te zoeken, noodzaak voor gemeenten tot (horizontaal) samenwerken met burgers, instellingen, bedrijven en andere overheden zowel lokaal als regionaal neemt toe.

 Big data in combinatie met business intelligence (BI) zorgen voor real-time informatie en voor voorspellende waarde. Door direct te reageren op de real-time informatie, verandert de inhoud van de politieke besluitvorming, de rol van bestuurders, het werk van beleidsmedewerkers én de beleidscyclus. De inzet van de gemeente wijzigt van top-down (intentie gestuurd) naar bottom- up en op feiten gestuurd. Een beleidsplan voor vier jaar met een tussenevaluatie na twee jaar en een evaluatie na vier jaar heeft op termijn geen zin meer.

 In de zorg, het onderwijs, de politie en bij het lokale bestuur lijkt schaalvergroting nog altijd de

dominante trend. Het aantal gemeenten door herindeling is bijvoorbeeld sterk afgenomen. Te-

gelijkertijd is er sprake van een tegengestelde beweging van schaalverkleining. Schaalverklei-

ning ontstaat vooral vanuit de samenleving zelf. Er is meer aandacht voor kleinschaligheid, het

Notitie Toekomst Beuningen 14

individu, specifieke doelgroepen, groepsverbanden, voor lokale verschillen en culturele diversi-

teit. In de zorg komt dit bijvoorbeeld tot uitdrukking in de Buurtzorg.

Notitie Toekomst Beuningen 15

3 De toekomst van Beuningen

Op de in het vorige hoofdstuk genoemde vaak complexe problemen en uitdagingen die voor de deur staan, bestaat niet altijd een pasklaar antwoord. We moeten dus op zoek naar nieuwe oplossingen.

Daarvoor zijn andere manieren van denken en werken nodig. Naast het toepassen van

technologische innovaties stimuleert vooral het uitwisselen van kennis en ervaring de noodzakelijke vernieuwing. Netwerken en samenwerkingsverbanden helpen daarbij. Samen ontdekken is niet nieuw voor Beuningen. Het heeft Beuningen gemaakt tot wat het nu is. Denk aan het unieke stedenbouwkundig concept gericht op mooi wonen. Dit heeft kunnen ontstaan doordat

verschillende disciplines elkaar aan de ontwerptafel troffen. Samen vonden ze oplossingen die ze onafhankelijk van elkaar niet hadden kunnen bedenken.

We zoeken elkaar niet zomaar op. Samenwerken is echt nodig, bijvoorbeeld in de zorg. Door de groeiende groep ouderen, zeker ook in onze gemeente, moeten we ervoor zorgen dat ze zolang mogelijk thuis kunnen blijven wonen met de juiste ondersteuning uit de directe omgeving. De uitdaging voor de gemeente is om de zorgkosten beheersbaar te houden, waarbij het gebruik van nieuwe technologieën zoals robotica en thuisdomotica meer ingezet moeten worden.

Ook wonen vraagt de komende jaren veel aandacht. Mensen moeten veilig langer thuis kunnen wonen zonder te vereenzamen. En het is nodig dat we duurzaam en flexibel bouwen voor toekomstige generaties.

Daarnaast leven er nog andere vragen waarvoor wij ons gesteld zien:

hoe houden we de openbare ruimte groen en aantrekkelijk? hoe organiseren we onze voorzieningen zo slim, dat deze in de kleine kernen en in de wijken levensvatbaar en betaalbaar zijn? hoe houden we onze gemeente aantrekkelijk leefbaar?

Dit alles vraagt om een aanpak waarbij baanbrekers nodig zijn, mensen (inwoners, bestuurders, medewerkers) die het voortouw willen nemen om vanuit hun expertise, overtuiging en passie zaken voor de Beuningse gemeenschap willen realiseren.

3.1 Koers voor de toekomst

Op basis van de kracht van de gemeente Beuningen zoals verwoord in hoofdstuk 1 en rekening houdend met de ontwikkelingen die op ons afkomen die opgenomen zijn in hoofdstuk 2, zien we de volgende vijf denkrichtingen die ons houvast geven en ons de weg naar de toekomst wijzen, met andere woorden een invulling geven aan de identiteit van onze gemeente.

 We stellen we mens centraal.

 We zijn zuinig op onze omgeving.

 We bouwen voort op ons ruimtelijk DNA.

 We werken samen (rol overheid-inwoners + regionale samenwerking en netwerkpartners).

 We zijn financieel in evenwicht met een gezonde reservepositie en een iets boven gemiddelde

lokale lastendruk.

Notitie Toekomst Beuningen 16

3.2 We stellen de mens centraal

Beuningen is in 2025 een samenleving waar we elkaar op veel manieren ontmoeten en naar elkaar omkijken. De buurman, de klasgenoot, de collega, de sportmaat, iedereen telt mee. Ieder met zijn eigen levensverhaal. We houden rekening met elkaar en helpen elkaar.

3.3 Dicht bij de mensen

Met 25.000 inwoners heeft Beuningen nog een schaalniveau waarop mensen elkaar kennen en herkennen. Hier hechten we waarde aan en daarom kiezen we, na eerdere groeitaken in de jaren

’80 en de jaren ’90, niet meer voor een nieuwe groeitaak.

Een belangrijk schaalniveau voor ontmoeting, onderlinge betrokkenheid en zorg is de buurt met de Hutgraaf als voorbeeld. Dit is het niveau waar de menselijke maat het meest aanwezig is. De

openbare ruimte wint aan terrein als ontmoetingsplek en zorgt dat mensen elkaar buiten opzoeken.

3.4 We zijn onderling verbonden

Inwoners zetten zich in om voor elkaar te zorgen. Veel ouderen wonen nog waar hun kinderen zijn opgegroeid. De groeiende zorgvraag die samen hangt met de demografische ontwikkelingen,

moeten we ombuigen door uit te gaan van de eigen kracht van de samenleving, de samenwerking te zoeken en waar nodig de helpende hand toe te steken. De samenleving wordt ook steeds vitaler.

Daarnaast zijn er meer mogelijkheden om technische aanpassingen in en rond het huis toe te passen.

Iedere kern beschikt daarnaast over voorzieningen om elkaar te ontmoeten. Vaak zijn het de inwoners zelf die er van alles organiseren. Zelfbeheer van dorpshuizen is daarbij een

vanzelfsprekendheid.

3.5 Zorg voor elkaar

Mede door de schaalomvang van onze gemeente hebben we een vruchtbare voedingsbodem om voor elkaar te zorgen. De samenwerking tussen gemeente (sociaal team), huisartsen en (regionale) kennis- en zorginstellingen gericht op een betere menselijke zorg, laagdrempeligheid en

beheersbare kosten werpt zijn vruchten af. Ook hierin ervaren wij de schaal van onze gemeente als een voordeel.

Sociale innovaties vinden al plaats door nieuwe samenwerkingsverbanden tussen zorgontvangers en professionele en niet-professionele zorgverleners, preventie en zelfmanagement.

De kracht van Beuningen is dat we een samenleving zijn waarbij preventie en de sociale samenhang

en netwerken de pijlers zijn. We zitten dicht op de wijk, we hebben er een ‘gevoel’ en beeld bij

waardoor we betere verbindingen kunnen leggen en optimaal gebruik kunnen maken van het

aanwezige netwerk. Ook zien wij dat hoe lokaler een activiteit is, hoe sneller mensen mee zullen

doen. Mensen worden actief als ze het gevoel hebben dat ze invloed kunnen uitoefenen op de

dingen waar ze om geven. Door onze schaal is verschuiving van formele zorg naar informele zorg

en van individuele voorzieningen naar collectieve voorzieningen gemakkelijker. Dit in tegenstelling

tot grote gemeenten die vaste structuren en instituties nodig hebben om overzicht te hebben en te

bewaren. Beuningen kan hierdoor flexibeler en informeler zijn om zorg op maat te kunnen leveren.

Notitie Toekomst Beuningen 17 Om de zorg betaalbaar te houden bij een bevolkingssamenstelling die ontgroent en vergrijst moeten we technologische innovaties als thuistechnologie, e-health en zorg op afstand gaan inzetten. Én de vergrijzing biedt ook een kans: actieve ouderen als horizontale vrijwilligers.

3.6 Eigentijdse voorzieningen (onderwijs, sport, cultuur)

Als gevolg van de ontgroening- en vergrijzing maar ook de veranderende vraag naar activiteiten en voorzieningen staan onderwijs/kinderopvang- sport en cultuurvoorzieningen onder druk.

Verenigingssporten worden naarmate de leeftijd oploopt steeds minder beoefend, ouderen richten zich voor hun beweging meer op de openbare ruimte met wandelen en fietsen. Door de toegenomen mobiliteit (2e auto, E-bike, goed openbaar vervoer, goede infrastructuur), schaalvergroting en ICT is bereikbaarheid van voorzieningen belangrijker geworden dan de lokale beschikbaarheid.

Daarnaast staan mensen steeds meer als individu in plaats van als groep in de samenleving. Men is meer gericht op de eigen zaken en kiest ook in toenemende mate voor individuele sportbeoefening (hardlopen) of cultuurparticipatie. Sociale verbanden worden losser. Een andere verandering is dat er in toenemende mate naar beleving gevraagd wordt in plaats van naar een enkel product: er vindt een vermenging plaats van sport, recreatie, educatie, talentontwikkeling, sociale en culturele

aspecten. Inwoners zijn minder trouw aan voorzieningen in hun eigen kern. Ouders brengen hun kinderen steeds vaker naar school buiten het dorp, we kiezen een sport die bij ons past ook al ligt de faciliteit in de volgende kern. Onze actieradius is veel groter geworden, ons kwaliteitsbesef meer bepalend. Voor de levensvatbaarheid van voorzieningen in Beuningen betekent dit:

 Op het gebied van onderwijs en aanverwante voorzieningen (o.a. peuter-, buitenschoolse- en kinderopvang) hebben wij zowel in de kleine kernen als in de kern Beuningen een kwalitatief dekkend aanbod. Door de verschillende fusies van de laatste jaren resteren er in de kern Beuningen uiteindelijk vier volwaardige wijkgerichte basisscholen en een bovenwijkse

basisschool. Door vroegtijdig in te spelen op de demografische ontwikkelingen in met name de kern Beuningen, is dit proces in samenwerking met het schoolbestuur tot een goed einde gebracht. Wij willen deze basisscholen uitbouwen tot Integrale Kind Centra, een ontwikkeling die al in gang is gezet. Ook deze ontwikkeling is op een Beuningen kenmerkende wijze van samenwerking en opbouw onderaf uitgevoerd. Voor de basisscholen in de kleine kernen blijft de instandhoudingsnorm aandachtspunt, zeker in Winssen.

 van decentrale (solitaire) publieksvoorzieningen naar centrale brede maatschappelijke voorzieningen: Het clusteren van voorzieningen is een antwoord op het feit dat veel

voorzieningen bij een veranderende samenstelling van de bevolking lagere bezettingsgraden kennen en hiermee inefficiënt worden gebruikt. Ze staan voor een deel van de tijd leeg of slechts een deel van het gebouw wordt gebruikt. de clustering van activiteiten leidt tot een grotere participatie, door de verhoging van de zichtbaarheid van individuele activiteiten. In onze gemeente zijn wij hier al in een vroegtijdig stadium me begonnen. Gevolg is dat in zowel Beuningen, Ewijk als Weurt al een dergelijke voorziening staat. In Winssen willen we hier in de nabije toekomst ook naar toe.

 van (buiten)sportaccommodaties om te sporten naar (integrale) beweegaccommodaties waar

ook activiteiten van andere verenigingen plaats vinden, dit in afstemming met de dorpshuizen.

Notitie Toekomst Beuningen 18

3.7 Centrum als ontmoetingsplaats

In het centrum van Beuningen kan men terecht voor een mix van dagelijkse boodschappen, per- soonlijke verzorging en andere persoonlijke diensten. Gezien de toename van internet aankopen komt de traditionele detailhandel onder druk te staan en komt er meer vraag naar verrassende ex- perimenten zoals pop-up stores die komen en gaan. Het winkelcentrum krijgt brede bestemmings- mogelijkheden. Tijdelijke winkel-, werk-, horeca- en cultuurconcepten vinden er hun plek. Vermen- ging van winkelfuncties met cultuur of horeca zijn worden gemeengoed waardoor het centrum haar waarde blijft behouden voor onze inwoners.

3.8 We zijn zuinig op onze omgeving

We realiseren ons dat alles wat we doen van invloed is op onze omgeving. We kunnen niet blijven consumeren zonder rekening te houden met de gevolgen. We weten dat alles wat we gebruiken - energie, water, grondstoffen - onderdeel is van een keten. Als we die ketens beschadigen, schaden we ook onze kwaliteit van leven. Daarom is Beuningen in 2040 energieneutraal en zetten we stevig in op duurzaamheid en de circulaire economie.

3.9 We zijn in balans

We zijn zuinig op onze omgeving. Onze manier van leven is goed voor ons leefklimaat, voor onze gezondheid, voor de ons omringende natuur en voor de generaties na ons. Het gaat om een manier van leven die de natuurlijke grondstoffen niet uitput. Alles wat we ooit als duurzaam bestempelden, vinden we vanzelfsprekend.

3.10 We omarmen technische innovaties

Naast de fiets gaan elektrische en misschien wel zichzelf besturende, voertuigen het beeld in Beu- ningen bepalen. Dat maakt Beuningen stiller, schoner en klimaatvriendelijker. Veel woningen wor- den de komende jaren door thuistechnologie zo slim dat ze eigenlijk geen energie meer verspillen.

Zonnepanelen zijn geïntegreerd in daken, gevels, ramen en zelfs straten. Samen met fluisterstille micro-windturbines maken zij de huizen, kantoren en andere gebouwen energieneutraal of zelfs - leverend. We gebruiken bij renovaties en nieuwbouw duurzame materialen en hergebruiken grond- stoffen. Dit geldt niet alleen voor huizen en gebouwen, maar ook voor wegen en pleinen.

 Uiterlijk 1 januari 2023 wordt alle energie die we als gemeente verbruiken (gebouwen, openbare verlichting, rioolwaterzuivering) duurzaam regionaal opgewekt

 Bij grootschalige renovatie van wijken (start met centrum-oost) gaan we in overleg met leveranciers én inwoners om afkoppeling van het aardgasnet te bevorderen, koppelen we hemelwaterafvoer af en onderzoeken we de financiële haalbaarheid om asfalt te vervangen in duurzamere materialen.

 We faciliteren de komst van zonnevelden, windturbines. De onlangs vastgestelde energievisie is ons ontwikkelingskompas voor de komende jaren.

3.11 We passen ons aan aan een veranderd klimaat

We blijven ons aanpassen aan het veranderende klimaat. Hoewel de regenbuien heftiger zijn, leidt

dit nauwelijks meer tot schade. Dit betekent een hogere opgave voor bepaalde gebieden in Beunin-

gen die we vertalen in het nieuwe GRP waarbij rekening wordt gehouden met klimaatveranderin-

gen, afkoppelen van hemelwaterafvoer, rententiebekkens waardoor inwoners worden beschermd

tegen overstromingen.

Notitie Toekomst Beuningen 19 De investeringen hiervoor zijn fors, voor een van de eerste projecten in Winssen, en daarna Cen- trum-Oost benutten we externe financiering in de vorm van subsidies..

3.12 We bouwen voort op ons ruimtelijk DNA

We zijn trots op onze woonwijken waarin het mogelijk is om ontspannen te wonen, in een prachtig open landschap en in nabijheid van de grote stad met bijbehorende culturele en stedelijke voorzie- ningen.

3.13 Ruimtelijk DNA – ons blauw groene podium

Het ruimtelijk DNA van Beuningen zoals dit is opgebouwd tussen de Waal en de snelwegen, is toe- komstbestendig. Goede ontsluitingswegen en een uitgebreid fietspadenstelsel verbinden de dorps- kernen met elkaar en de stad Nijmegen. Al deze elementen dragen bij aan een Beuningen waar het ontspannen wonen en leven is. We begrijpen hoe ons DNA in elkaar steekt en we ontwikkelen dit verder om aan te sluiten op veranderende behoeften. De gemeente vervult de rol van hoeder van deze ruimtelijke kwaliteit door te laten zien hoe bijzonder Beuningen in dit opzicht is waarbij we ontwikkelingen faciliteren en voorkomen dat inbreuk wordt gemaakt op onze ruimtelijke eigenheid.

Er is ruimte voor nieuwe woningen, ook in de kleine kernen, maar de bouwlocaties zijn kleinschalig en bedoeld voor een organische groei. In Beuningen vervaagt het onderscheid tussen wonen, wer- ken en recreëren. Bedrijven aan huis komen in verschillende verschijningsvormen voor. Wijkbewo- ners bepalen met elkaar wat nodig is en wat kan, de ene buurt kiest voor meer speelruimte, een andere buurt voor ruige natuur. We zijn de groene openbare ruimte intensiever gaan gebruiken; we planten, oogsten, , sporten er, we ontmoeten er elkaar en houden het groen op peil.

Ons ruimtelijk DNA is een van onze kernkwaliteiten en de veranderende samenstelling van onze bevolking vraagt om een openbare ruimte waarin geleefd kan worden. In dit kader is het van belang om zowel bij deze nieuwbouw als overige aanpassingen in de openbare ruimte aandacht te schen- ken aan

 Bij de (her)inrichting en regulier onderhoud van de openbare ruimte richten we ons op (sociale) doelstellingen als leefbaarheid, duurzaamheid, ecologie en onderhoudsvriendelijkheid.

 Bij het werken in de leefomgeving krijgt de beleving van de openbare ruimte een zwaar accent, naast het maken van economische en sociale verbindingen.

 De inzet van bewoners en ondernemers van bewonersinitiatieven tot zelfbeheer omarmen we.

 Alle nieuwe ontwikkelingen worden voorzien van een stedenbouwkundige visie waarbij

versteviging van het blauw groene karakter van onze gemeente centraal staat. In dit kader gaan we nadenken om extensieve woningbouw nabij ontzandingsplassen mogelijk te maken.

 we moeten ons voorbereiden op het vervangen van openbare ruimte, vaak ingericht in begin jaren ’80 tijdens onze groeitaak, die aan het einde van haar levensduur is gekomen. Voor de vervanging van kapitaalintensieve onderdelen van de openbare ruimte zoeken we een oplossing.

 door de grotere groep 65 plussers ontstaat een veranderende woonbehoefte, de vraag naar (grote) eengezinswoningen neemt af waardoor we gaan nadenken over mogelijkheden om de bestaande woningvoorraad te transformeren (woningsplitsing).

3.14 Natuurlijk en gastvrij buitengebied

In het buitengebied gaan innovatief agrarisch ondernemen en recreatie hand in hand. Landbouw en

fruitteelt bepaalden van oudsher de identiteit van het buitengebied en zijn nog steeds heel zicht-

baar. De agrarische ondernemers zijn met hun tijd meegegaan en hebben hun bedrijfsvoering ver-

duurzaamd. Sommigen hebben bewust de slag naar recreatie en toerisme gemaakt. Dat is terug te

zien in het toegenomen aantal landwinkels, theetuinen en lokale streekmarkten. Daarnaast zijn er

in het buitengebied (woon)zorgboerderijen bijgekomen. Toevoeging van wandelpaden in ons kom-

Notitie Toekomst Beuningen 20 men- en oeverwallengebied maakt dit gebied aantrekkelijker voor wandelende ouderen en recrea- tief overloopgebied voor de stad.

3.15 We werken samen met inwoners, netwerkpartners en regionale samenwerkingsverbanden

De gemeente moet inspelen op verschijnselen en veranderingen die zich voordoen in de samenle- ving. Tal van ontwikkelingen leiden tot een herbezinning op onze rol. De gemeente wordt steeds meer onderdeel van een netwerk van mensen en organisaties. Meer samenwerking, meer aandacht voor het proces. Meer dan ooit is samenwerking nodig tussen inwoners, bedrijven, instellingen, an- dere overheidsorganisaties en gemeente. Dit vraagt om een andere overheid, op alle niveaus; orga- nisatie, bestuur en politiek. Er vindt een verschuiving plaats van beleid maken en besluiten nemen naar het creëren van omstandigheden waarin mensen hun eigen initiatief tot een succes kunnen maken.

Beuningen ligt onder de rook van Nijmegen en tegelijkertijd in de rust en ruimte van het land van Maas en Waal. Dit alles maakt Beuningen aantrekkelijk voor de eigen inwoners.

We realiseren ons dat we onlosmakelijk onderdeel zijn van het stedelijk gebied Arnhem-Nijmegen en we combineren daarom de dynamiek en stedelijke voorzieningen van de gemeente Nijmegen en de ontspannen, groene woon- en recreëerkwaliteit in alle kernen van Beuningen, maar in het bij- zonder die van het buitengebied.

3.16 Beuningen neemt initiatief

We zoeken actief de verbindingen met buurgemeenten, inwoners, instellingen en bedrijven. Wat maakt ons samen sterker? Waar kunnen we elkaar aanvullen. Afhankelijk van de opgaven en kan- sen die zich voordoen worden allianties gesloten.

3.17 Initiatieven van inwoners

Inwoners nemen steeds vaker zelf het initiatief. Soms hebben zij daarbij steun van de overheid no- dig. Dat kan zijn: partijen met elkaar in contact brengen, initiatieven aan elkaar verbinden, kennis en informatie delen, processen begeleiden en (soms) locaties of geld bieden. Dit vraagt om een overheid die weinig barrières opwerpt. Dat laatste kan soms botsen of schuren. Want de gemeente bewaakt ook het algemeen belang. Zo voorkomen we dat mensen echt buiten de boot vallen of een buurt onder een bepaald basisniveau schiet.

De nieuwe verstandhouding tussen overheid en inwoners/bedrijven vraagt om durf, zowel vanuit de samenleving als vanuit de gemeente. Want de gemeente heeft minder invloed op het eindresul- taat van allerlei initiatieven. En de inwoner kan, als het mis gaat, niet altijd vanzelfsprekend terug- vallen op de overheid. Daarom moeten we met elkaar de dialoog aangaan en echt naar elkaar luis- teren.

Wat vinden we nodig en wat is mogelijk? Wat vraag je van elkaar en wat heb je elkaar te bieden?

3.18 Regio: Beuningen gelegen tussen stad en (platte)land

Beuningen heeft in de samenwerking met andere overheden drie oriëntaties, de regio Arnhem-

Nijmegen, regio Rijk van Nijmegen en het Land van Maas en Waal. Voor de regionale opgaven

rondom wonen en duurzaamheid is Beuningen zowel lokaal als regionaal een voortrekker, voor de

thema’s economie en mobiliteit oriënteren wij ons op en volgen we de trekkers Arnhem en Nijme-

gen. Voor vraagstukken over onze ruimtelijke oriëntatie en zorg willen we koplopers zijn in de regio

Rijk van Nijmegen waarbij we zoveel mogelijk lokaal uitvoeren en regionaal afstemmen/inkopen.

Notitie Toekomst Beuningen 21 Voor de overige opgaven als waterbeheer (GRP), natuurbeheer (LOP ed), cultuurhistorie e.d. rich- ten we ons op het land van Maas en Waal.

3.19 Economische regio

Beuningen maakt onderdeel uit van de (economische) regio Arnhem-Nijmegen waarin gezond- heids(technologie) en energie de belangrijkste pijlers zijn. De regio is de ‘draaischijf’ van de dienst- verlening voor de rest van de regio. Beuningen levert hier slechts een beperkte bijdrage aan als ge- volg van het feit dat we voornamelijk een woongemeente zijn met beperkte werkgelegenheid. We werken samen met de regio in het GO en de economic board.

3.20 Geleende schaal

In de toekomst gaan we van nabijheid naar bereikbaarheid. Dit betekent dat we de centrale ligging en goede bereikbaarheid van Beuningen in de regio stevig inzetten op de ‘geleende schaal’ van voorzieningen. De culturele voorzieningen en kennisinstellingen van Nijmegen en het vliegveld Weeze zijn voor ons dermate nabij dat we deze ook als onze voorzieningen rekenen. Andersom weet de regio het aantrekkelijk woonmilieu en buitengebied van Beuningen goed te waarderen. Ook binnengemeentelijk huldigen we dit principe. Niet alle voorzieningen zijn in iedere kern noodzake- lijk: we maken gebruik van de aanwezige voorzieningen in andere kernen.

3.21 Beuningen digitaal, technologisch, dataminded en financieel op orde

3.21.1 Financieel evenwicht met gezonde reservepositie

De gemeente Beuningen verwacht vanaf 2017 weer een positieve reservepositie en heeft een sluitende begroting voor alle toekomstige begrotingsjaren. Ondanks de in het verleden ontstane majeure knelpunten, is de schaal en de flexibiliteit van de gemeente toereikend gebleken om de financiële crisis binnen het grondbedrijf op te vangen. De wenselijke omvang van de reservepositie is echter nog niet bereikt. Mochten op korte termijn grote risico’s zich voordoen, dan zal de

gemeente zich opnieuw moeten bezinnen over de wijze waarop met deze financiële knelpunten wordt omgegaan. De sluitende begrotingsresultaten, gekoppeld aan het vigerende spaarprogramma, geeft een goede basis voor een financieel deugdelijke toekomst.

Om vast te stellen in welke mate de reservepositie toereikend is, biedt de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit een basis. Volgens de jaarrekening 2016 bedraagt de benodigde weerstandscapaciteit €5 miljoen. De gemeente moet nog €8 miljoen aanvullen in de reserves om deze benodigde weerstandscapaciteit te behalen. Het is de verwachting dat de gemeente dit moment bereikt eind 2020.

3.21.2 Gemiddelde lokale lastendruk

De gemeente Beuningen heeft een gemiddelde woonlastendruk van €826 per

meerpersoonshuishouden. Hiermee staat we op de 318e plaats. De goedkoopste gemeente heeft een

woonlastendruk van €487 (Littenseradiel), terwijl de duurste gemeente een woonlastendruk heeft

van €1.211 (Blaricum). Gemiddeld is de woonlastendruk in Nederland € 723. De reden van de

hogere lastendruk in Beuningen komt met name vanuit het hogere OZB tarief.

Notitie Toekomst Beuningen 22 Het OZB tarief voor woningen ligt op 0,1750% van de waarde. Dit tarief is 42% hoger dan het tarief in Wijchen (0,1233%) en 33% hoger dan in Druten (0,1311%). Het tarief van de gemeente

Nijmegen is 53% hoger dan in Beuningen (0,1525%), maar dit heeft mede te maken dat in Nijmegen geen kosten voor de afvalstoffenheffing in rekening brengt bij de inwoners. In de toekomst is het de verwachting dat het gemeentelijk belastinggebied zal uitbreiden. Van gegevensgericht naar informatie- en datagericht

Big data in combinatie met business intelligence (BI) gaat zorgen voor real-time informatie en voor voorspellende waarde. Voor het verwerken van de data zijn andere specialismen nodig dan

waar we nu op inzetten. Door direct te reageren op de real-time informatie, verandert

de inhoud van de politieke besluitvorming, de rol van bestuurders, het werk van beleidsmedewer- kers én de beleidscyclus. De inzet van de gemeente wijzigt van top-down (intentie gestuurd) naar bottom-up en op feiten gestuurd.

Een beleidsplan voor vier jaar met een tussenevaluatie na twee jaar en een evaluatie na vier jaar heeft geen zin meer. Toepassingen van big data op nieuwe terreinen zullen leiden tot een andere manier van werken. De gevolgen die het gebruiken van big data heeft voor de werkgelegenheid kunnen nog niet worden ingeschat. Belastingsamenwerking Munitax heeft dit najaar een Business Intelligence Tool operationeel waardoor alle aangesloten gemeenten realtime informatie krijgen. Dit najaar starten we met een onderzoek om van een administratief-gegevensgerichte gemeente een informatie-data gestuurde gemeente te worden en of en hoe we medewerkers hierin kunnen bege- leiden en eventueel nieuwe talenten aangetrokken moeten worden en of samenwerking met andere gemeenten op dit gebied succesvol kan zijn. De eerste ervaring bij Munitax leert ons dat de eenma- lige kosten van aanschaf van de benodigde software hoog zijn, de structurele kosten vallen mee en medewerkers zijn zelf in staat om nieuwe datasets te bouwen. We zetten daarom in op kleine pro- jecten of pilots om daarmee kennis en kunde op te bouwen en op termijn diverse datasets ook openvaar beschikbaar te stellen.

Informatiegericht, dataminded werken vraagt om een nieuwe vaardigheden van medewerkers. Niet een specialist die veel weet van data mining, statistiek of programmeren, maar iemand met

analytisch vermogen en begrijpt welke rollen op welk moment betrokken moeten worden. Dit betekent dat medewerkers ongeacht het domein waarop ze werkzaam zijn data bekwaam moeten zijn: de mogelijkheden en beperkingen van data kennen. Daarnaast is het geven van duiding een belangrijke factor: causaliteit ontdekken en resultaten van data analyse kunnen interpreteren. Door de groeiende transparantie zullen inwoners meer (participatie) invloed krijgen.

Big

Gemeente

Data

Gedreven

Notitie Toekomst Beuningen 23

4 Uitdagingen voor de toekomst, het kostenplaatje?

Deze notitie over de toekomst van Beuningen schetst een gemeente waar het goed leven is, een gemeente die ook in 2025 ‘staat’ als een huis en ‘klinkt’ als een klok, en verbindend is. Een gemeente die onderscheidend is van buurgemeenten en vergelijkbare gemeenten vanwege haar sterke focus op het centraal stellen van de mens, het zuinig zijn op haar omgeving en haar hoge ruimtelijke kwaliteit. Een gemeente waarbij in al haar taken de menselijke maat zichtbaar is. Deze onderscheidende kenmerken van Beuningen zijn niet gekoppeld aan het feit of we taken autonoom of in medebewind uitvoeren. Al onze activiteiten zijn immers gerelateerd aan deze onderscheidende kenmerken. Hierbij is cruciaal dat bestuurders en ambtenaren, ieder voor zich en in hun verbinding met anderen, met professionaliteit, verantwoordelijkheidsgevoel en bezieling hun werk voor en samen met inwoners verrichten. Dit Beuningse “DNA” hebben we samen gemaakt. Voor de

komende tien jaar ligt de uitdaging in het verder versterken en uitbouwen van deze kwaliteiten. In deze notitie staat dus de inhoudelijke visie op de toekomst van Beuningen centraal. Alvorens te berekenen welke kosten dit met zich meebrengt moet de vraag beantwoord worden binnen welke bestuurlijke constellatie (zelfstandig, samenwerkend, herindeling) deze inhoud het beste geborgd kan worden. Dit is bij uitstek een vraag die politiek beantwoord moet worden. Er bestaan geen rekenkundige formules dit tot dat antwoord leiden. Natuurlijk moeten we wijken die 40- tot 50 jaar oud zijn gaan vervangen, maar als we dit belangrijk vinden dan zijn deze waarden ook van

toepassing als we gaan samenwerken of herindelen. Met andere woorden het “prijskaartje” van wie we zijn en willen zijn neem je mee in de vergelijking met andere gemeenten. Ook bij samenwerking en herindeling willen wij immers ons DNA behouden.

Voor de uitdagingen die we hebben zijn er overigens ook kansen waar te nemen. Op termijn vervalt de bijdrage vanuit de algemene dienst aan het grondbedrijf waardoor circa 1 miljoen vrijkomt die we kunnen besteden aan onze opgaven. Daarnaast is in de kadernota in de laatste jaarschijf een bedrag van circa 1 miljoen opgenomen voor de openbare ruimte (eenmalige investering groen). In de komende jaren verwachten we een jaarlijkse groei van het gemeentefonds die zal leiden tot een hogere uitkering van het gemeentefonds. Voor zover hier tegenover geen verplichte uitgaven staan is het wenselijk deze hogere inkomsten tezamen met de vrijvallende bijdrage aan het grondbedrijf en het beschikbare bedrag voor de openbare ruimte zoals opgenomen in de laatste jaarschijf van de kadernota in te zetten voor de gewenste ontwikkelopgaven van onze gemeente waaronder een verlaging van het ozb-tarief.

4.1 We stellen de mens centraal

In de (technologische) ontwikkelingen in de zorg neemt de gemeente een faciliterende en

regisserende rol. Dit betekent dat consument gerichte e-Health een verantwoordelijkheid van onze inwoners is, dat we via de inkoop van zorg ons meer gaan richten op technologische innovaties door de zorgpartijen zelf en dat we met voorlichting en communicatie inwoners, huisartsen,

zorgverzekeraars en zorgverleners bij elkaar brengen om een breed draagvlak voor de toepassing van e-health te krijgen.

De ouderen van de toekomst zijn energieker en vitaler dan de vorige generatie. Daarnaast is de inkomenspositie van ouderen boven de 65 jaar tussen 1990 en 2010 met een kwart gestegen; steeds meer ouderen hebben ook een aanvullend pensioen opgebouwd. Vanuit onderzoek is gebleken dat meer ouderen zorg en ondersteuning zelf willen betalen en daarvoor ook over de financiële

middelen beschikken. Of met de technologische ontwikkeling de stijging van de zorgkosten in

Beuningen als gevolg van de vergrijzing opgevangen kan worden is onzeker. Een mogelijke stijging

van deze kosten staat los van de vraag van wel of niet zelfstandig kunnen blijven als gemeente.

Notitie Toekomst Beuningen 24 We streven naar een geleidelijke clustering van voorzieningen (waaronder sportaccommodaties) om in samenspraak met het verenigingsleven de gevolgen van demografische ontwikkelingen aan te passen aan benodigde voorzieningenniveau (samenvoeging van het gebruik van sportaccommoda- ties).

4.2 We zijn zuinig op onze omgeving

We kiezen voor een faciliterende en regisserende rol waarbij energie coöperaties, bedrijven en inwoners oftewel ‘de markt” haar eigen verantwoordelijkheid pakt. We stimuleren deze

ontwikkeling middels duurzaamheidsleningen en daar waar kan maken we ruimtelijke inpassing van duurzaamheidsinitiatieven mogelijk (zonnevelden).

4.3 We bouwen voort op ons ruimtelijk DNA

Een van de grootste uitdaging voor de toekomst is het behouden van een belangrijk onderscheiden- de kwaliteit van de gemeente Beuningen: het zijn van een prachtige woongemeente. Met name de kwalitatief hoogwaardige inrichting van de openbare ruimte is een specifiek kenmerk van de ge- meente Beuningen. Om dit te bewaren zal de komende jaren meer budget vrijgemaakt moeten wor- den voor de vervanging en in stand houden van deze openbare ruimte.

Het vormen van een financiële buffer binnen de begroting zal voor de toekomst de oplossing moeten bieden om dit in stand te houden. De vervangingskosten van wegen en groen zijn niet zonder meer in te schatten en afhankelijk van de intensiteit van gebruik én kwaliteit die we willen realiseren waarbij sommige plekken een hoog inrichtingsniveau rechtvaardigen en andere weer standaard ingericht kunnen worden met als uitgangspunt het gebruik van duurzame materialen. De gevolgen van de klimaatveranderingen voor de opvang van water worden meegenomen in het rioleringsplan met financiering middels de rioolheffing.

De kosten voor het stellen van stedebouwkundige randvoorwaarden voor nieuwbouw nemen we mee in de exploitatie-opzet van het grondbedrijf. Stedebouwkundige kwaliteiten voor de

vervanging- en herinrichting van de openbare ruimte moeten we opnieuw gaan borgen

Rondom wonen, duurzaamheid, ruimtelijke oriëntatie en zorg wil Beuningen (mede) koploper zijn in de regio. Dit vraagt op onderdelen versterking van het strategisch adviseurschap.

4.4 Beuningen digitaal, technologisch en dataminded en financieel op orde

Het verlagen van de OZB voor woningeigenaren naar iets boven het gemiddelde van Nederland, zal

een lagere OZB opbrengst voor de gemeente opleveren van structureel € 700.000 euro. Beuningen

is een mooie woongemeente met een kwalitatief hoogwaardige blauw-groene inrichting van de

openbare ruimte. Dit rechtvaardigt dat de gemiddelde woonlastendruk van Beuningen iets hoger

dan het landelijk gemiddelde ligt.

Notitie Toekomst Beuningen 25

Beuningen 2016 2041 2046

0-19 5.677 4.835 4.791

20-64 15.221 12.030 12.194

65-74 2.662 3.315 2.780

75-84 1313 2994 3018

> 85 403 1292 1578

25.276 24.466 24.361 Grijze druk Beuningen 28,8% 63,2% 60,5%

31,5% 57,0%

37,3% 40,2% 39,3%

39,6% 43,3%

Grijze druk Gelderland Groene druk Beuningen Groene druk Gelderland

Bijlage 1: Prognoses Nederland, Gelderland en Beuningen

In hoofdstuk 2 is een opsomming gegeven van ontwikkelingen die op ons af komen. In deze bijlage geven we door middel van prognoses inzicht in de situatie voor Gelderland en Beuningen voor zover deze cijfers bekend zijn.

Demografie

Het aantal inwoners in de gemeente Beuningen blijft in 2025 ongeveer gelijk ten opzichte van 2016 (Monitor Wonen en zorg, bevolkingsprognose 2015-2035). De gemeente Beuningen heeft in deze periode een negatief migratiesaldo (bevolkingsprognose 2015-2035). Tegelijkertijd is er in ieder geval tot 2025 nog een geboorte-overschot. Dit overschot neemt wel steeds verder af door het afnemende aantal geboorten (bevolkingsprognose 2015-2035).

Op dit moment ligt het percentage ouderen in Beuningen nog onder het landelijke gemiddelde (waarstaatjegemeente.nl). Dit gaat snel veranderen. Het percentage inwoners dat 65 jaar of ouder is, stijgt van 17,2 procent in 2015 naar 32,6 procent in 2035 (Kracht Rijk van Nijmegen). Ook na 2035 blijft het aantal ouderen stijgen. Ook neemt in de gemeente Beuningen het aantal jonge mensen elk jaar verder af. In 2016 was 22.6 procent van de Beuningenaren jonger dan 20 jaar. In 2046 is dit 19,6 procent.

*Grijze druk: de verhouding tussen het aantal 65+-ers en het aantal mensen in de leeftijd van 20 t/m 64 jaar.

**Groene druk: de verhouding tussen het aantal mensen die jonger zijn dan 20 jaar en het aantal mensen in

de leeftijd van 20 t/m 64 jaar.

Notitie Toekomst Beuningen 26 Huishoudensgrootte 2000 2015 2040

Gelderland 2,45 2,28 2,17

Landelijk 2,33 2,2 2,11

Hoewel het aantal inwoners in de gemeente Beuningen gelijk blijft, neemt het aantal benodigde woningen toe. Het aantal personen per huishouden neemt namelijk af: van 2,40 in 2015 naar 2,25 in 2025. Dit percentage ligt boven het landelijk gemiddelde en ongeveer gelijk aan het Gelders gemiddelde. Dit komt vooral door de groeiende groep ouderen in Beuningen. Deze groep blijft bovendien steeds zelfstandig thuis wonen.

Woningmarktverlaters 75+ Gelderland naar type woning 2015-2040

14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0

huur-eengezinswoning huur-meergezinswoning koop-eengezinswoning koop-meergezinswoning

Voor Gelderland betekent de combinatie van bevolkingsopbouw en huishoudensverdunning dat in 2015 ongeveer 2.000 koop-eengezinswoningen beschikbaar komen en dat dit oploopt naar bijna 6.000 per jaar rond 2040. Wanneer dergelijke aantallen woningen in veelal hetzelfde segment beschikbaar komen, is het voor te stellen dat dat invloed zal hebben op de woningmarkt. Zeker omdat op termijn het aantal jonge gezinnen afneemt, waardoor de vraag naar eengezinswoningen kan dalen. Dit beeld is in alle Gelderse regio’s zichtbaar.

Economische ontwikkelingen

De drie grootste werkgevers in Beuningen zijn de detail- en autohandel, gezondheidszorg en

zakelijke dienstverlening waar in de laatste categorie de gemeente Beuningen zelf de grootste

werkgever is.

Notitie Toekomst Beuningen 27 De problematiek in de detailhandel wordt

veroorzaakt door de schaalvergroting: steeds hogere bestedingen en meer klanten zijn nodig om winstgevend te blijven. Tegelijk is het zo dat consumenten hun actieradius vergroten en niet langer vanzelfsprekend in hun woonkern boodschappen doen (kopen via internet heft de ruimtelijke afstanden zelfs geheel op), ook het bestedingspatroon van inwoners als gevolg van de vergrijzing zal veranderen. Uit het onderzoek naar koopstromen blijkt dat sinds 2009 is de leegstand bijna verdubbeld van 8 naar 15 procent. Dit is een landelijke trend, veroorzaakt door het online shoppen.

Daar staat tegenover dat de dagelijkse bestedingen in Beuningen ruim 15 procent zijn toegenomen tot 74 miljoen euro per jaar, de kracht van het centrum zit in de 4 grote supermarkten.

De opmars van de zelfrijdende auto betreft een middellange termijnontwikkeling maar zal leiden tot minder ‘eigen’ autobezit en juist deelgebruik van auto’s stimuleren met als gevolg dat de huidige autohandel in belang afneemt. De gezondheidszorg is een stabiele arbeidsmarkt met

groeimogelijkheden als gevolg van onder meer de vergrijzing. De zakelijke dienstverlening krimpt.

Duurzame-ecologische ontwikkelingen

In Beuningen wordt 37,5 procent van de energie duurzaam opgewekt (Energiek Beuningen).

Hiermee scoort onze gemeente aanmerkelijk hoger dan het landelijke gemiddelde van 5,5 procent en zijn wij koploper in de provincie Gelderland. Deze duurzame energie wordt grotendeels

opgewekt door de afvalverbrandingsinstallatie van de ARN. Maar ook wat betreft het opwekken van zonne-energie scoren de Beuningenaren bovengemiddeld. Hier staat tegenover dat de uitstoot van CO2 per inwoner relatief hoog is.

Opwekking duurzame energie gemeente Beuningen, totaal 1.188 TJ in 2014