De niet door de BP bezette zetel wordt daar thans, op initiatief van de gehele gemeenteraad, ingenomen door

(1)

• • •

fl e1

ocra 1e •

NUMMER 886

Boerenleiders ontluisterd

DE kwestie Adains heeft de Boerenpartij niet alleen weer op een compromitterende wijze in het nieuws gebracht. Zij heeft ook binnen deze partij een schokeffect teweeggebracht, dat op den duur niet kon uitblijven. Boerenleider Koekoelt werd door de electorale successen bij de twee dit jaar gehouden verkiezingen een soort tovenaarsleerling, die de door hem opgeroepen krachten niet meer wist te beheersen.

In allerijl moest een kader bijeen worden geraapt. Daarop had hij niet de minste controle en bovendien bleek het te dun om alle posten in de vertegenwoordigende lichamen te bezetten. Zoals in het Gooise Laren. De niet door de BP bezette zetel wordt daar thans, op initiatief van de gehele gemeenteraad, ingenomen door •.• een boerenpet. Men wil die gedurende de gehele zittingsperiode als bewijs van boeren- o,nmacht laten liggen. Ongetwijft>ld in parlementaire zin een wat ongebruikelijk grapje. Maar het is kenmerkend voor de politieke dwaasheid, waartoe de Boel'en- partij van lieverlede is uitgegroeid.

Geheel afgezien van het feit of ir.

Adams al dan niet voor het Kamerlid- maatschap bedankt en ook afgezien van het feit of het hoofdbestuur van de BP de heer Adams onder de druk van de publieke opinie ten slotte zal laten val- len, is voor ons een der belangrijkste aspecten de ridicule reactie die de heer Koekoet en zijn geestverwant Harmsen op het incident in de Eerste Kamer hebben gegeven.

Zo verklaarde Koekoek onder meer aan de pers dat Adams wist van onder- duikers die uit de trein sprongen tussen Meppel en Hoogeveen toen ze naar Duitsland werden gedeporteerd. Volgens

Den Haag verwacht:

WATERIG ZONNETJE

Politieke waarnemers menen dat er voor het kabinet·Cals voor•

lopig een waterig zonnetje zal schijnen. Hoewel degenen- die de regering liefst zo spoedig mogelijk zien verdwijnen in getal en sterk·

te toenemen, ziet het er niet naar Uit dat hun wens in de zeer nabije toekomst vervuld zal worden. Men zal Wel voortdurend wolkjes aan het firmament kunnen waarnemen, maar het zonnetje zal zich niet direct laten verdrijven. Statistie- ken wijzen uit, dat de kans op een verandering in dit politieke weer- type het grootst is in november·

december.

de boerenleider had ir. Adams deze mensen kunnen aangeven, hetgeen hij evenwel niet heeft gedaan.

Dit is wel een heel vreemde opvat- ting van "rehrubillitatie"! De2e redene·

ring komt er op neer dat iedere staats- burger extra mO'et worden geprezen omdat hij niet steelt, verraadt, of erger ding·en doet !

"IN(';EZONDEN STUK"

Nog bonter maakt de boerenleider het als hij reageert op het wanstaltige ge- schrijf van ir. Adams in het destijds beruchte schotschrift De Misthoorn. Daar in staat onder meer letterlijk: "Wij moeten elkaar terugvinden en dit is niet eenvoudig, verpest als de begrippen van g.rote groepen en ook van individuele - en zelfs somtijds nog zeer belangrijke - lieden zijn door het jodegif, dat sedert jaar en dag ons werd ingegeven met een raffinement aan geen ander ras zo typisch eigen".

Leider Koekoek reageert daarop met te verklaren dat het hier slechts een

"ingezonden stuk" geldt van 22 jaar geleden over de Oxford~beweglllg. Hij voegt er aan toe : "Een ingezonden stuk heeft geen waarde voor mij."

Dergelijke uitlatingen kunnen moeilijk meer worden beschouwd als beho- rende tot de bekende "grapjes" van de heer Koekoek, waarmee hij zich tot dusverre in de politieke arena trachtte staande te houden. Zij leggen veeleer getuigenis af van een mentaliteit die in een ware democratische samenleving niet thuis hoort.

Nog erger maakt het Kamerlid van de Boerenpartij Harmsen het als hij (volgens Het Vrije Volk), op de reeds eerder genoemde passage over het , ,jo-

degif" reageert met de woor:.len: "Ik vind dit niet voldoende, de zinnen spreken mij niet aan. Wie zegt dat dit anti- semitisch is bedoeld?"

Het Nederlandse volk en met name de kiezers die hun stem gaven aan de Boerenpartij weten nu wel heel duidelijk waar zij aan toe zijn. Het gaat thans niet meer op te beweren dat Koe- koek en zijn volgelingen alleen maar stromingen van ontevredenheid over onze politiek met de beste bedoelingen hebben willen kanaliseren. Met de boven- genoemde uitlatingen alleen reeds hebben de boerenleiders zich zelf ontluisterd.

BEWIJZEN ONNODIG

Ook de bij herhaling gedane uitlating van de heer Koekoek, dat men ten aan- zien van het oorlogsverleden van ir.

Adams eerst maar eens met bewijzen moet komen raakt kant noch wal. Het wa13 en is voldoende bekend dat ir.

Ir. H. Adams, als kmtppe·l in het hoen- derhok gewm·pen .••

Adams tot 1957 uit alle kiesrechten was ontzet en dat hij als politiek delinquent :in Westerbork werd opgesloten. Wie na het vaststaan van deze feiten nog om meer bewijzen vraagt is op zijn zachtst gezegd een politieke naïeveling, die op volsla;gen irriële gronden tracht te redden wat er nog te redden valt. Koekoek en Harnîsen blijken daarin weinig te . zijn geslaagd, gezien de toenemende on-

tevredenheid en protesten die in de boe- zem van de Boerenpartij een steeds grotere vorm aam1emen.

Het schokeffect is eerder gekGmen dan velen hadden .verwacht. Moge het heil- zaam werken op degenen die KoEl'koek en de zijnen bij de verkiezingen hun vertrouwen gaven. Wij twijfelen daar overigens niet aan, omdat de Nederlander ten slotte nuchter genoeg is om boeren- bedrog en welgemeende politieke doelstellingen van elkaar te onderscheiden.

G. STEMPHER

VRIJDAG 30 SEPTEMBER 1968

PRIKKELS

e De heer H. de Groodt, voorzit·

ter van de Katholieke Bond van Werknemers in industriële beddj- ven St. Willibrordus : "Een kabinet, dat met zoveel ambities en zulke grootse plannen startte, heeft het gepresteerd in Iwrte tijd onze economische groei, de wel- vaartstoeneming, verregaand aan te tasten."

e Parlementsredacteur van "Het Vrije Volk" over het volksgezond- heidsdebat: "Alleen dr. Lamberts, de arts die namens de PvdA spra•k, en mej. mr. Ten Broecke Hoekstra van de VVD, hebben een deel van hun bijdragen aan de eigenlijke volksgezondheid ge- wijd."

e De liberale partij in Zuid-Afri- ka heeft besloten zich te zullen ontbinden, als het parlement het W!,)tsvoorstel aanvaardt, waarbij de apartheidspolitielc ook van toe·

passing wordt verklaard op de politieke partijen.

e Mr. E. H. Toxopeus op JOVD- congres over de klap van Baas:

Zo'n klap moet geen gewoonte worden, maar zij toont Wel aan dat politici geen uitgedroogde lieden zijn.

e Algemeen Handelsblad over een der vele onzinuige verklaringen van Koekoek: Die verklal'ing is lariekoek.

e Dé lèider der Engelse libera,..

len, Jo Grimoud over Wilson: "Hij is een goochelaar, die de ene con- -- servatieve troefkaart na de andere heeft uitgespeeld".

• RAl-functionaris: "Er wordt bij ons altijd hartelijk gela()hen als de minister . weer eens een tij·

delijke verhoging van de accijns op benzine aankondigt".

e Premier Cals : "De verhoging geldt slechts voor één jaar en zij zal in 1968 onder de vevhoogde omzetbelasting verdwijnen.

e Conclusie van De Volkskrant:

"Op deze door de premier ver·

schafte zekerheid 1-ust slechts de schaduw van onzekerheid over de regel'ings-constellatie begin-1968.

KLARE TAAL

§§ DE VVD zal na de verkiezingen van 1967 geen zitting nemen in een kabinet, waarin ook de PvdA vertegenwoordigd is. Qe liberalen zullen evenmin bereid zijn in de te vormen regering samen te werken met de Boerenpartij. Met de confessionele partijen is, wat de VVD betreft, wel een coalitie mogelijk, zij het slechts onder bepaalde voorwaárden.

Deze aan duidelijkheid niets te wensen overlatende verklaringen heeft mr. E.

H. Toxopeus zondag afgelegd tijdens de in Utrecht gehouden kaderdag van de Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie. De heer Toxopeus, die straks overal in den lande de aanvoe1·der zal zijn van de VVD-lijst, heeft met die verklaringen klare taal gesproken.

EEN der voorwaarden waaronder de VVD bereid zal zijn met de confessionele partijen in zee te gaan is dat deze partijen het dan niet weer zullen doen voorkomen alsof eigenlijk, zij het met enige nuance-verschillen, hetzelfde regerings- beleid wordt voortgezet. Met name de KVP en de ARP, die thans deel uitmaken van het kabinet, zullen het met die zeer juist gestelde voorwaarde wel een beetje moeilijk hebben. Het inwilligen ervan immers betekent een voor ieder waarneem- bare koerswijziging. De erkenning namelijk dat regeren samen met de VVD een geheel andere zaak is dan regeren samen met de socialisten.

Tot nu toe hebben de confessionelen het steeds zo weten te draaien, dat de indruK werd gewekt alsof regeren met socialisten of met liberalen nauwelijks een verschil uitmaakt. De meest fundamentele verschillen in politieke opvattingen echter treft me11 juist tussen socialisten en liberalen aan. Zoals al zo vaak terecht is betoogd, lopen de scheidslijnen met betrekking tot tal van politieke vraagstukken dwars door de confessionele partijen heen. Aan de constatering van dit feit kan men ten slotte slechts één conclusie verbinden, namelijk dat de confessionele partijen als politieke groeperingen in de verhoudingen zoals die sinds hun ontstaan zijn gegroeid geen bestaansreden meer hebben.

MEN kan, terwille van de politieke duidelijkheid, met ons hopen op hun ont- binding. Zolang zij er echter in hun tegenwoordige omvang zijn, zullen zij bijna altijd tot regeringsverantwoordelijkheid ~eroepen w?rden. De ironie. wil dat hun politieke koers, ondanks de macht die ZIJ vormen, m gro~e ~.ate met d?or henzelf bepaald wordt. Die wordt bepaald door de partner met w1e ZIJ een regermg vormen: de PvdA of de VVD. Het kiezen van die partner is een politiek principiële keus. Een opportunistisch heen en weer geschuif kan het niet blijven.

Intussen blijft de situatie helaas zo, dat een kiezer die zijn stem uitbrengt op een der confessionele partijen, niet weet waar hij aan toe is. Politiek bezien doet hij eigenlijk geen keuze. De confessionelen immers hoeden zich steeds voor een duidelijke uitspraak over de vraag of zij na de verkiezingen met de PvdA of met de VVD in zee zullen gaan. Een werkelijke keus doet de kiezer dan ook slechts, als hij stemt op socialisten of op liberalen. Een keus die hem door de verklaringen van de heer Toxopeus zeer duidelijk wordt voorgelegd.

(2)

2 - vrijdag 30 september 1966 VRIJHEID EN DEMOCRATIE

liberaal congres ¹ⁿ Kopenhagen

Resolutie over

internationale situatie Radio-uitzending dinsdag, 4 oktober, van 18.20-18.30 uur, over de zender Hilversum I (402 m).

·spr<eker:

De Liberale Internationale heeft zich in haar bijeenkomsten te Kopenhagen uitvoerig bezig gehouden met de inter- nationale politieke situatie. De vergade- ringen van de commissie, waarin dit vraa,gstuk aan de orde kwam, waren zeer druk bezocht en de discussies wa-

?·en uiterst levendig, af en toe zelfs be- wogen. De ple1iaire vergadering nam op aanbeveling van de commissie in- zake de internationale situatie aan het einde der congresdagen een lange reso- lutie aan, waaruit wij hieronder enkele markante punten laten volgen:

• De Liberale Internationale wijst er opnieuw op dat de enige weg tot vrede die van een verdergaande vrijheid en een uitbreiding van de democratie in alle delen van de wereld is.

• De Verenigde Naties moeten als vredesinstrument worden versterkt. De Liberale Internationale meent dat het handhaven van de onafhankelijke posi- tie van de Secretaris-Generaal onmis- baar is voor een succesvolle ontwikke- ling van de Verenigde Naties. Het door de Skandinavische en Canadese rege- ringen genomen initiatief om permanente militaire troepen, die ter beschikking van de Verenigde Naties staan, in het leven te roepen, zou moeten worden over.

genomen door andere staten met het oog op het tot stand doen komen 'van een permanente troepenmacht onder het commando van de Verenigde Naties, met als taak het handhaven van de vrede.

• Volledig bewust van het gevaar voor de vrede en van het menselijk lijden, dat de oorlog in Vietnam met zich mee brengt, handhaaft de Liberalf Interna- tionale haar standpunt, dat onderhan- delingen tussen· alle -betrokken partijen tqt een wapenstilstand en vrije verkiezingen in geheel Vietnam onder to.ezicht van een internationale controlecommis- sie moeten leiden, voorda,t een definitief .terugtrekken yan Amerikaanse troepen in Vietnam kan plaats hebben.

8 Het verslechteren van de internationale samenwer·king, dat veroorzaakt wordt door het toenemen van nationa~

listische tendenzen, houdt een groeiend gevaar voor de wereldvrede in. Regio- nale samenwerking· en integratie zijn van essentieel belang voor een betere internatiorrale verstandhouding. Tot de erkenning gekomen dat op het huidige tijdstip de EEG het meest doeltreffende middel vormt om tot een verenigd Euro- I>a te komen, legt de Liberale Interna- tionale er de nadruk op dat het van het grootste belang is om een politiek te bevorderen die zal leiden tot een uit- breiden van de Europese Gemeenschap- pen, gebaseerd op -de verdr.agen van Rome en Parijs met ander.e. de;mocra- tische_ landen in Europa, en wel in het bijzonder. de lidstaten van de Europese Vrijhandelsassociatie. Het politieke eind- doel moet een Verenigd Europa blijven.

• · De politiek . om andere Europese of buiten Europa gelegen landen als ge-

.,...-Vrijheid enFV'V' ^~ Democratie L..eA

Weekblad van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie.

Adres van de administratie (zowel voor abonnementen als voor advertenties): Witte de Withstraat 7 ~ te Rotterdam (postbus 824 te Rotterdam).

l'el. 010-1110 00, abonnementen toestel 219, advertenties toestel 224. PostgirÓ: 245103 t.n.v. Administratie Vrijheid en Democratie te Rotterdam.

Hoofdreelacteur:

Ph. C. la Chapelle jr.

Adres van de redactie:

Nieuwe Herengracht 89 B te Amsterdam-C.

associeerde lidstaten in de EEG op te nemen en hef sluiten van handelsakkoor- den om de nadelige gevolgen van g€- ineenschappelijke "buitentar.i;<>::;en" te voorkomen, zullen intensiever moeten worden.

J. C. Corver, lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal.

Onderwerp: Minister Veldkamp en de Ziekenfondsen.

• Op grond van de culturele, histori- sche en economische banden tussen Is- raël . en Europa en uit de noodzaak om tot een oplossing van de economische problemen van dit land te komen, be- pleit de Liberale Internationale het sluiten van een associatie-verdrag tussen Israël en Europa.

• De resolutie wijdt voorts aandacht aan samenwerking in Latijns-Amerika en toont zich overtuigd van de noodzake- lijkheid van het instandhouden van de Nato.

• Ten slotte spreekt de resolutie haar verontrusting uit over verschijnse- len van discriminerende rassenpolitiek.

Tot zover, ·hetgeen er op het gebied van de internationale politiek werd behandeld. Een volgende en laatste keer zal ik het een en ander med-edelen over hetgeen er verder nog behandeld werd.

D. W. DETTMEIJER

MASSIEF KARTONNEN

DOZEN

*

voor export en binnenlands gebruik

*

N.V. -Stroocartonfabriek v/h

E. FREE & CO.

H.W. STRAAT 20 • 22, OUDE PEKELA.

Afd. Kartonnage

Tel. !Ir. 0 59 78 -22 33

Tx nr. 53251.

UIT DE PARTIJ

/

8 Den Haag

Op 6 oktober za] in Pulchri Studio te Den Haag des avonds een bijeenkomst worden gehouden om· kennis te maken met nieuwe leden.

Op 4 november houdt de Kamer-cen- trale een ledenvergadering in Pulchri Studio.

Men wordt verzocht deze data (hans reeds in zijn agenda te noteren.

Kopij voor deze rubriek te zenden aan mej.

Joh. Springer, Alexanderstraat 16, Haarlem

Conferentie

Z ^A'J'ERDAG ⁸ en zondag 9 oktober wordt op de Pietersberg in Ooster- beek de jaarlijkse weekend-conferentie gehouden;. Deze is al meermalen aan- gekondigd. Wij herinneren er thans voor de laatste keer aan. Bij aanmelding na 1 oktober bedragen de kosten f 17,50 voor het hele verblijf. Aanmelding ten spoedigste bij ondergetekende. Spreken zullen de heren mr. J. G. Rietkerk over Sooiale • voorzieningen voor iedereen;

prof. dr. H. J. Witteveen over Kapitaal- vorming en welvaart en mevr. drs. J. F.

· .Schouwenaar-Franssen over · Modern ministerschap. Als steeds is er weer ruim . gelegenheid, voor het stellen van vragen

van allerlei aard. ,.

landdag 1967

DE landdag 1967 is nog wel ver in het verschiet maar de zaal moest al besproken worden. De datum staat dus al vast: vrijdag 21 april en wel

•in het Singer Museum in Laren (N-H.).

·Dat ligt tamelijk centraal, dus voor iedereen gemakkelijk te bereiken. Het programma is nog niet· klaar, maar be- looft iets bijzonders te zullen worden.

Vragenlijsten

ER zullen dit seizoen weer twee vragenlijsten uitgaan. Zij zijn nog niet gereed, maar wij vermelden ze al, op- dat de ·plaatselijke besturen er bij het opstellen van het winterprogramma re- kening mee kunnen houden. Wij vesti- gen er nog eens de aandacht op, dat alle vragenlijstÈm niet bedoeld zijn voor persoonlijke beantwoording, maar voor

SPREEKBEURTEN

pernode 30 september tot en met 28 oktober 1966.

3 oktober 5 oktober 10 oktober 14 okto.ber 14 o.kto.ber 21 oktober 21 oktober 22 oktober 27 oktober 28 oktober

Enschede (Lib. Sociëteit) Leiden (LSV)

Zo.etermeer

Leeuwarden (debat VVD + KVP) Apeldoorn

St. C. Meppel (Lib. Kring) Zeist

Julianadorp (Landóouw studiedag JOVD) Brussel (Lib. Kring)

Zeist e.o. (JOVD)

R. Zegering Hadders H. J. L. Vonhoff S. J. v. d. Bergh H. J. L. Vonhoff Drs. Th. H. Jo.ekes Mr. H. van Riel Mr. W. J. Geertsema Mr. H. van Riel Ir. D. S. Tuynman Mr. ·dr. C. Berkhouwer Drs. Th. H. Jo.ekes N.B. In deze opgave zijn niet verwerkt die spreekbeurten, ~elke door onze Kamer- leden en andere sprekers buite,n het verband van onze partij gebouden worden.

behandeling in vrouwenbijeenkomsten.

Daarvoor zijn ze een soort handleiding.

De ene vragenlijst zal, hoe kan het anders, betrekking hebben op de komen- de verkiezingen. De samenstelling wacht nog op enige gegevens van de zijde van de partij.

De andere vràgenlijst is heel -wat anders. Deze betreft nl. "de proeve van een nieuwe grondwet" (verkrijgbaar in de boekhandel voor f 4,-).

De bedoeling van die proeve is o.m.

dat de Nederlanders er over zullen na- denken en hun mening vormen. Dus ook de Nederlandse vrouwen, dus ook de VVD-vrouwen.

Maar om het deze laatsten wat te ver- gemakkelijken zal er weer een kleine handleiding in de vorm van een vragenlijst opgesteld worden. Die is nu nog in bewerking, maar wij hopen deze vragenlijst evenals die voor de verkiezingen in november te kunnen uitzenden.

In:rniddels behoeven de vrouwengroe- pen niet stil te zitten. Wij herinneren aan vragenlijst XV (Rondom de verkiezingen), die ook nu actueel is en nog lang niet overal bestudeerd. En uit vragenlijst XVI (Gemeentelijke zaken) kan men ook heel wat actuele stof putten.

Soest-Soesterberg

op. ^vrijdag³⁰september om 14.15 uur . houdt de vrouwengroep Soest-Soes- terberg haar eerste bijeenkomst van dit seizoen in het_ .. OranjehoteL Mevrouw J. A. van Hoftèn-Ruys z9J spreken over de vrouwenadviescommissie voor de woningbouw.

Tijdige aankondiging

BOVENSTAANDE aankondiging is wel erg op het nippertj~. Mogen wij nog eens ·herinneren aan vooral vroegtij<1i- ge inzending van dergelijke berichten, , d.w.z. zodra zoiets vaststaat?

Ned. Huishoud Raad

TENSLOTTE op verzoek een bericht van de NHR over een Zuiveldag op donderdag 20 oktober a.s. in het RAl- gebouw in Amsterdam, van 11 tot 16 uur. Geen kosten. Inlichtingen bij onder-

·getekende.

J. H. s.

Vergadering kamercentrales

Op uitnodiging van de secretarissen van het dagelijks bestuur van de VVD, mevrouw mr. E. Veder-Smit, mr. F.

Korthals Altes en de heer H. J. L. Von- hoff, waren de bestuursleden van de

kamercentrales Dordrecht, Haarlem, Den Helder en Leiden op vrijdag 23 september in __ café-restaurant "Boschlust" te 's-Gravenhage in vergadering bijeen.

Mede aanwezig waren de voorzitter van onze Tweede-Kamerfractie, mr. E.

H. Toxqpeus, en de organisator/propa- gandist der partij, de heer L. van Vlaar- dingen.

Door mr. Toxopeus werd een uitvoerig overzicht van de politieke situatie van het ogenblik gegeven, waarna een leven- dige discussie volgde. Vervolgens besprak de seceretaris voor de voorlichting, de heer H. J. L. Vonhoff, aan de hand van een destijds via de regionale hoofdbe- stuursleden bij de partij-afdelingen gehouden enquête, de activiteiten in de verschillende afdelingen.

De vergadering stond onder leiding van de secretaris voor de organisatie, mr. F. Korthals Altes.

Partijraad vergaderde

Zaterdag 24 september vergaderde te Utrecht de partijraad van de VVD ter 'bespreking van de politieke toestand.

(3)

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Overheid~ kiezers en gekozenen (11)

Voor zover het de reacties van de pers met betrekking tot het Appèl van het

"Initiatief-comité 1966" betreft; menen wij de resultaten daarvan in drie punten te lm,nnen weergeven.

1. Vrijwel alg·emeen wordt uiting gegeven aan een zekere waardering voor de bijdrage, welke het initiatief-comité - gelijktijdig met de wetenschappelijke instituten der vijf grote en middelgrote partijen - heeft willen leveren in de discussies over een betere werking van ons democratisch staatsbestel.

2. Weinig of geen geloof in de helende kracll.t en de juistheid van de twee suggesties, waar haar hele actie op dit punt om draait: (weder)invoering van het districtenstelsel en rechtstreekse verkiezing van de minister-preside,tt.

3. Verwerping van de gedachte van de mogelijke vorming van een nieuw partijtje te midden van de reeds bestaande politielre partijen.

vrijdag 30 sepf·ember 1966 - 3

De· pers van de Appèl- edachten

De hoofdredactie van het "Algemeen Handelsblad" verklaarde waardering te lmnnen opbrengen voor de "eerlijke en gedurfde, zij het ook niet geheel door- dachte" poging om met verbreking van bestaande barrières op volstrekt democratische wij:re de weg te banen naar

"een politiek beter leefbaar klimaat dan waarin ons land zich momenteel be- vindt''.

De voorstellen van het initiatief-comité worden door hen met een uitroepteken gepresenteerd onder de naam: Appèl.

Het liberale hoofdstedelijke orgaan acht echter voorshands een vraagteken meer op zijn plaats. Dat · vra[lJgteken plaatst het bij beide door ons gereleveerde suggesties.

Het districtenstelsel, zo schrijft het Handelsblad, wordt door hen aanbevo- len omdat het op den duur zal leiden tot grotere politieke eenheden. De kleinere politieke partijen leggen het bij dat stelsel af. Nu kan mim, gezien medè het versnipperde partijwezen in ons land, voorstander zijn van grote poli-

tieke eenheden, zonder nochtans appre- ciatie te kunnen opbrengen voor "de toch niet zo erg democratische wijze", waarop deze Democraten 1966 de kleinere partijen de . nek willen omdraaien.

Als men al bestaande politieke verhoudingen in ons land doorbroken wil zien, dan toch niet op een dergelijke dwang- matige en onbillijke manier.

Het droeve lot van de Engelse liberalen levert een sprekend voorbeeld op van wat een kleinere partij krachtens het districtem.stelsel ltan ove:rllwmen. In 1966 verkregen zij 8,5 pct. van alle uit- gebrachte stemmen, hetgeen hun bij een stelsel van E.V. recht op 54 zetels in het . Lagerhuis zou hebben gegeven. Zij kre-

g~n echter slechts in 12 districten een meerderheid. Dat wil zeggen 12 van de 650 zetels in het Lagerhuis; dat is nog geen 2 pct. Overigens: het feit, dat wij in Nederland gedurende tal van jaren het districtenstelsel hebben gekend en dat het welbewust werd afgeschaft, zegt toch ook wel iets, zo meent het blad.

Nog ernstiger is de twijfel van de hoofdredactie aan de praktische uitvoer- baarheid van het andere beginsel, de rechtstreekse verkiezing van de minister-president. Ontleend aan het Ameri- kaanse en Engelse voorbeeld, ontbeert het voorstel haars inziens in Nederland de grond, die voor het gedijen onmis- baar is: een tweepartijenstelsel. Het blad berekent, dat zelfs de meest kansrijke kandidaten bij de eerste stem- ming het niet verder zullen weten te brengen dan 30 pct. van het totaal aantal stemmen.

Na de herstemming formeert de win- naar dan zijn kabinet óf uitsluitend uit de eigen partij (desgewenst met enige Partijloze "zaiken-ministers") óf met !l!an- 'VUUing uit een of meer andere par-

tijen. In het eerste geval stuit elk re- geringsvoorstel op een in de meerderheid zijnde en uiteraard niet zo bijster welwillende oppositie, in het tweede geval zit de regering "in vrijwel dezelf- de compromissituatie als de Democra-

t~ '66 zozeer verfoeien en waarvan zij af willen." Het blad kan niet goed inzien hoe een Nederlands kabinet het vier jaar lang zou kunnen uithouden wan- neer het keer op keer een echec zou lijden in de volksvertegenwoordiging.

Ernstige onbestuurbaarheid zou het land bedreigen.

"Lekkere hapjes"

De "Nieuwe· Rotterdamse Courant"

constateerde in een hoofdartili:el, dat bij alle discussies het gevaar bestaat, dat de andere mogelijke oorzaak van het

"ziekbed" in het vergeetboek raakt, namelijk de structuur en de geest van de bestaande politieke partijen. Toch zou het goed zijn, daar heel wat aandàcht aan te schenken, zo meent het blad.

Een conclusie, waartoe ook wij aan het einde van ons vorige artikel kwamen, Het Rotterdamse libet'ale blad merkt vervolgens over de leus: "Geef ·de kiezers meer invloed" nuchter op: Het is dan altijd nog de vraag of de burgers, als men hun de mogelijkheid van meer invloed geeft, daarvan gebruik zullen malten. Zal de ongeïnteresseerde burger erdoor tot een politiek meelevende burger worden ge bracht? (Dit is een onderwerp, dat wij in ons derde en laatste artikel in deze reeks zelf ook hopen te behandelen. - A.).

Het blad besteedt daarna uitvoerige aandacht aan de beide hoofdpunten van het Appèl en komt daarbij tot gelijke conclusies als het Handelsblad. Het blad noemt daarbij het districtenstelsel - zoals we dat in Engeland zien - een - "vervalsing van datgene, wat onder het

volk leeft."

Wat het tweede punt betreft, wijst het hoofdartiltel in de NRC erop, dat bij het

· systeem van de door de kiezers geko- zen minister-president het "hele stelsel van de ministeriële verantwoordelijk- heid in de Hofvijver zou worden gewor- pen." Er zijn landen, waar dit stelsel functioneert, zoals de Verenigde Staten en in zekere mate ook Frankrijk, waar de functies van staatshoofd en minister- president gecombineerd zijn. Maar dat wil niet zeggen dat het overal en onder alle omstandigheden zou passen. In ieder geval acht de NRC het breken met het stelsel van het evenwicht tussen twee soevereine machten in ons. staatsbestel - regering enerzijds en volksvertegenwoordiging anderzijds - niet zonder grote gevaren,

Het Rotterdamse blad constateert dan verder, dat het programma van D'66 nogal onbekommerd met allerlei van dergelijlte nieuwigheden werkt, Het staat

vol met "allerlei lekkere hapjes, die ontevreden kiezers misschien graag zullen slikken, niet wetende hoezeer zij er hUn maag mee kunnen bederven". Een van zulke lekkere hapjes. is ook het referen- dum. Als discussiepunt is dit stellig een lekker hapje. Maar als staatsinstelling is het, naar de mening van de hoofd-

redactie, althans voor Nederland een on- ding.

Versplintering

Iets meer genoegen dan aan deze twee hoofdartikelen zullen de initiatiefnemers waarschijnlij-k beleven aan dat van "Het Vaderland", dat naar onze smaak wel wat te globaal alle partijen op één hoop gooit en wat te veel onder invloed staat van vrees dat het "onbe- hagen der kiezers" ook verder nog "politieke avonturiers à la Koekoek" ten goede zal komen.

Het Vaderland wijst er op dat de eventuele nieuwe partij "niet als een liberale splinterpartij of als een rechts- socialistische club" te boek wil komen staan, maar uit een artikel van een der t•edacte.uren van "De Driemaster", het blad van de JOVb, meent het Haagse blad te moeten opmaken, dat de jonge liberalen meer sympathie hebben voor de "links-liberale partij van Gruijters e.s. dan voor de VVD". Het blad verwacht overigens niet, dat bij deze

"intellectuele aanpak" voldoende ad- hesiebetuigingen zullem. binnenkomen om als partij in zee te gaan. In ieder geval schrijft het te betreuren, "dat de nieuwe groep waarschijnlijk een deel van de VVD-aanhang naar zich toetrekt.

Versplintering van het liberalisme moet elk liberaal aan het hart gaan". Op de doeleinden en de genoemde hoofd- suggesties van de initiatiefnemers gaat het blad in zijn hoofdartikel overigens niet in.

Wat minder somber (uit oogpunt van de VVD gezien) toont zich het "Alge- meen Dagblad", dat van oordeel is, dat de nieuwe groep vlees noch vis biedt.

Het meent, dat het streven van de

"vooral jonge initiatiefnemers tussen PvdA en VVD" zal leiden tot nog meer verwarring en nog meer versplintering.

Het is ook van oordeel, dat zij over zoveel principiële en formele zaken spreken, dat zij voorbijgaan aan datgene wat de gemiddelde kiezer het meest in- teresseert: lonen en prijzen, behoud van welvaart of werkloosheid, oorlogskans en vredespolitiek. Namelijk al datgene wat "dicht bij huis" is voor hen, die niet één-twee-drie willen geloven dat "de democratie bij ons in gevaar zou zijn, gelijk in de jaren dertig wèl het geval was". Haastige spoed is zelden goed en het feit, dat D'66 zoveel haast heeft gemaakt met haar appèl vlak voordat de wetenschappelijke instituten bijeen kwamen, wekt naar het oordeel van

het Algemeen Dagblad al evenzeer weinig vertrouwen.

"De Telegraaf", welks hoofdredactie met name altijd grote verwachtingen blijkt te koesteren van terugkeer tot het oude districtenstelsel (wij hebben daar in ons vorige artikel nog eens het onze over gezegd - A.), toont zich nogal ingenomen met het initiatief. Het meent, dat "op uiterst heldere wijze" is uit- eengezet wat er mis is in het huidige politieke bestel. En al vindt het blad nog niet duidelijk vermeld, welke koers men vooral sociaal-economisch wenst te varen, het ziet er toch wel "een po- sitieve bijdrage" in tot de "inderdaad dringend noodzakelijke vernieuwing van on:re democratie''.

"De Volkskrant", die haar oordeel nog wil opscthorten tot de bedoelingen wat duidelijker zijn geworden, schrijft over de mogelijke nieuwe partijvorming : "Zij willen tot de oprichting van een nieuwe partij overgaan als verwacht mag worden dat zij minstens zes à negen :retels kunnen krijgen. Ook dan is echter alleen nog maar bereikt dat er weer een partij ·bij komt. En met meer partijen wordt een kabinetsformatie niet gemak- kelijker, wel moeilij·ker dan ze nu al is,.,

Ondoorzichtigheid groter

Ondanks de sympathie, welke "Het Vrije Volk" wel voor de activiteiten van de initiatiefnemers voelt, kan het blad in zijn hoofdartikel hierover het comité D'66 niet volgen, omdat het meent dat het zijn denkbeelden alleen kan verwe- zenlijken door het stichten van een· nieuwe politieke partij. Aan zo'n partij is naar de mening van het socialistische dagblad geen behoefte. Het vreest, dat D'66, als zij tot een nieuwe politieke partij uitgroeit, de zoveelste splinterpartij · wordt, die haar democratische doelstellingen niet bereikt en de ondoorzichtigheid . in de politiek alleen maar . groter maakt.

"De Haagsche Courant" ten slotte (wij moeten ons tot eèn het gemiddelde oordeel type:.rende keuze beperken) besluit een hoofdartikel, ondertekend door drs.

J. van Putten, aldus: "Voor een ge- zondmaking van ons partijwezen en

daarmee van onze democratie, is het van groter belang dat, constructief en met erkenning van ieders waarde, de scheidslijnen tussen confessioneel en niet confessioneel worden overbrugd, dan dat door ontevreden liberalen alleen maar een nieuwe centrumpartij wordt opge- richt''.

Afgezien van de aante·kening, dat het initiatiefcomité blijkens zijn eigen mededeling op een persconferentie voor het grootste deel uit politiek daklozen en enige oud-PvdA-ers bestaat en slechts een beperkt aantal oud-VVDers telt, kunnen wij ons met deze conclusie van collega Van Putten wel verenigen.

A. W. A.