Relax! : inherent feedback during product interaction to reduce stress

stress

Citation for published version (APA):

Bruns, M. (2010). Relax! : inherent feedback during product interaction to reduce stress. Technische Universiteit

Delft.

Document status and date:

Published: 01/01/2010

Document Version:

Accepted manuscript including changes made at the peer-review stage

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be

important differences between the submitted version and the official published version of record. People

interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the

DOI to the publisher's website.

• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.

• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page

numbers.

Link to publication

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:

www.tue.nl/taverne

Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us at: openaccess@tue.nl

providing details and we will investigate your claim.

RELAX

!

inherent

feedback during product interacti

on to redu

ce stress

Miguel Bruns Alonso

RELAX

!

inherent feedback

during product interaction

! "! #! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! $%&'()!*+',-!.)/,-/! 0%&'()1+',-23/405%)67/0! ! 8+%,4(9!1:;!<%)9(=+%,4!>+'??(+%@(,!A!B,-73(9(! ! CD*E!FGHAFIAHJKLIKAJAH! ! M/=:+%&34!N!$%&'()!*+',-!.)/,-/!#IJI6! .))!+%&34-!+(-(+O(96!E/!=5+4!/P!43%-!1//?!05:!1(!+(=+/9'7(9!/+!4+5,-0%44(9!%,!5,:! P/+0! /+! 1:! 5,:! 0(5,-Q! ()(74+/,%7! /+! 0(735,%75)Q! %,7)'9%,&! =3/4/7/=:%,&Q! +(7/+9%,&Q! /+! 1:! 5,:! %,P/+054%/,! -4/+5&(! 5,9! +(4+%(O5)! -:-4(0Q! R%43/'4! =(+0%--%/,!P+/0!43(!5'43/+6!

S! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !"#$%&'(")%*+ ! 4(+!O(+?+%@&%,&!O5,!9(!&+559!O5,!9/74/+! 55,!9(!T(73,%-73(!U,%O(+-%4(%4!>()P4Q! /=!&(V5&!O5,!9(!W(74/+!$5&,%P%7'-!=+/P6!%+6!X6M6.6$6!Y':1(,Q! O//+V%44(+!O5,!3(4!M/))(&(!O//+!8+/0/4%(-Q! %,!3(4!/=(,155+!4(!O(+9(9%&(,!/=!9/,9(+95&!#S!9(7(01(+!#IJI!/0!JL;II!''+! ! 9//+! ! ,)-.$/+01234+567347+ ! C,&(,%('+!C,9'-4+%(()!Z,4R(+=(,Q! &(1/+(,!4(!Y5!M/+'[5Q!D=5,@(6!

! "! \! 8)*+9"#$%&'(")%*+)&+-#$:-$;$.":+:##"+:$+9"#<#*#"$=>+ 8+/P6!>+6!8686$6](??(+4! 8+/P6!>+6!>6^6!X(:-/,!$D7! ! 4?<$=&*$//)=-+9"#<#*)$'#<<)&&)$>+ W(74/+!$5&,%P%7'-Q!!! ! O//+V%44(+! 8+/P6!>+6!8686$6!](??(+4Q!! ! T(73,%-73(!U,%O(+-%4(%4!>()P4Q!=+/0/4/+! 8+/P6!>+6!>6^6!X(:-/,!$D7Q!! ! T(73,%-73(!U,%O(+-%4(%4!>()P4Q!=+/0/4/+! 8+/P6!>+6!86!^%,?Q!! ! ! T(73,%-73(!U,%O(+-%4(%4!>()P4! 8+/P6!>+6!$6_6$6!^/))(,1+/(?A]'44(,Q!! U,%O(+-%4(%4!TR(,4(! 8+/P6!Y6!]5)),`-!83>Q!! ! U,%O(+-%4:!/P!*/+a-Q!bR(9(,! 8+/P6!W6!c(44573Q!! ! ! d5733/73-73')(!8/4-950Q!>'%4-)5,9! >+6!C+6!M6M6$6!]'00()-Q! ! T(73,%-73(!U,%O(+-%4(%4!B%,93/O(,! 8+/P6!C+6!>6_6!O5,!B%@?Q! ! T(73,%-73(!U,%O(+-%4(%4!>()P4Q!+(-(+O()%9! ! >+6! C+6! M6M6$6! ]'00()-! 3((P4! 5)-! 1(&()(%9(+! %,! 1()5,&+%@?(! 054(! 55,! 9(! 4/4-45,9?/0%,&!O5,!9%4!=+/(P-73+%P4!1%@&(9+5&(,6! !

>%4! /,9(+V/(?! %-! 0/&()%@?! &(055?4! 9//+! -4(',! O5,! 3(4! $%,%-4(+%(! O5,! B7/,/0%-73(! b5?(,! 9//+! 0%99()! O5,! 3(4! *(-)'%4! D'1-%9%(-! C,O(-4(+%,&(,! X(,,%-%,P+5-4+'74''+!=+/@(74!D05+4!D'++/',9%,&-Q!7/,4+574!,/6!ISIKI6! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! CD*E!FGHAFIAHJKLIKAJAH!

L! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! eC4f-!5)+%&34Q!9/,f4!1(!'=4%&34g! !"#$%&'()*+,*#'(%&-(.%/,"&'(0111(

! "! K!

G!

Table of contents

!

Introduction ... 11

!

J6J

!

>(O()/=0(,4-!P/+!9(-%&,666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666JJ

!

J6#

!

.PP(74%O(!45,&%1)(!%,4(+574%/, 666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666JK

!

J6S

!

W(-(5+73!h'(-4%/, 6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666JF

!

J6\

!

W(-(5+73!5==+/573666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666#I

!

J6L

!

ZO(+O%(R!43(-%- 666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666#J

!

!

Stress ... 23

!

#6J

!

M/,7(=4!/P!-4+(-- 6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666#S

!

#6#

!

D4+(--!+(-=/,-( 6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666#\

!

#6S

!

M/=%,&!R%43!-4+(-- 6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666#H

!

#6\

!

M/,7)'-%/,66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666SI

!

!

Framework ... 31

!

S6J

!

C,4+/9'74%/, 6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666SJ

!

S6#

!

8+/=/-(9!=+/7(--666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666SS

!

S6S

!

M/,7)'-%/,66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666SL

!

!

Pen use ... 37

!

\6J

!

C,4+/9'74%/, 6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666SG

!

\6#

!

$(43/9666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666SF

!

\6S

!

W(-')4-6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666\K

!

\6\

!

>%-7'--%/, 66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666\F

!

\6L

!

M/,7)'-%/,66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666LI

!

!

Interactions ...51

!

L6J

!

C,4+/9'74%/, 6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666L#

!

! "! H! L6#

!

Bi=(+%0(,46666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666LS

!

L6S

!

$(43/9 666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666L\

!

L6\

!

W(-')4-6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666LK

!

L6L

!

>%-7'--%/,666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666LH

!

L6K

!

M/,7)'-%/, 66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666LF

!

!

Tactile feedback ... 61

!

K6J

!

C,4+/9'74%/,66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666KJ

!

K6#

!

8%)/4!(i=(+%0(,4 66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666K#

!

K6S

!

T(0=(+54'+(!-4'9:666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666KL

!

K6\

!

D%V(!5,9!R(%&3466666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666GI

!

K6L

!

8%)/4!15)5,7(!5,9!9:,50%7!=+/=(+4%(-66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666G#

!

K6K

!

>:,50%7!=+/=(+4%(-!5,9!()5-4%7%4: 666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666G\

!

K6G

!

>%-7'--%/,666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666GL

!

K6H

!

M/,7)'-%/, 66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666GK

!

!

Design cycles... 77

!

G6J

!

C,4+/9'74%/,66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666GG

!

G6#

!

d%+-4!%4(+54%/,;!%9(5!(i=)/+54%/,66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666GH

!

G6S

!

D(7/,9!%4(+54%/,;!4574%)(!P((9157?!(i=)/+54%/,666666666666666666666666666666666666666666666666H#

!

G6\

!

d%,5)!%4(+54%/,;!43(!5PP(74%O(!=(,6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666HK

!

G6L

!

>%-7'--%/,666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666FI

!

!

Closing the loop ... 91

!

H6J

!

C,4+/9'74%/,66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666FJ

!

H6#

!

$(43/9 666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666FS

!

H6S

!

W(-')4-6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666FG

!

H6\

!

>%-7'--%/,666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666JI#

!

!

General discussion ...105

!

F6J

!

C,4+/9'74%/,66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666JIL

!

F6#

!

M/,-(h'(,7(-!P/+!9(-%&,6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666JIK

!

F6S

!

C0=)%754%/,-!P/+!+()54(9!+(-(5+7366666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666JJS

!

F6\

!

d'4'+(!R/+? 66666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666JJL

!

!

References... 117

!

!

Summary ... 129

!

!

Samenvatting ... 135

!

!

Acknowledgements ... 141

!

!

Curriculum Vitae ... 143

!

Y%-4!/P!='1)%754%/,- 6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666J\S

!

!

! "! JI!

JJ!

Introduction

1.1 Developments for design

1.1.1 Background

.-!R(!0/O(9!P+/0!5,!%,9'-4+%5)!-/7%(4:!4/!5!-(+O%7(!-/7%(4:Q!43(!05%,!0573%,(-! 4354! R/+?(+-! ,/R595:-! /=(+54(! 5+(! 7/0='4(+-6! c3(+(5-! R(! %,%4%5)):! 1()%(O(9! 4354! 43(-(! 0573%,(-! R/')9! 05?(! /'+! R/+?! 0/+(! 7/0P/+451)(! 5-! %4! +()%(O(9! '-! P+/0! =3:-%75)! )51/+Q! 43(-(! 4(73,/)/&%(-! 35O(! +(9'7(9! /'+! =3:-%75)! 574%O%4:Q! 5,9! %,7+(5-(9! 0(,45)! /O(+)/59! 5,9! -4+(--6! d/+! (i50=)(Q! =+(O%/'-):! 5))! %0=/+45,4! 9/7'0(,4-!R(+(!-4/+(9!%,!5!P%)%,&!751%,(4!/+!-5P(Q!1'4!R(!,/R!-4/+(!%4!9%&%45)):Q! 5,9!43(!735,7(!/P!)/-%,&!9/7'0(,4-!9'(!4/!7/0='4(+!7+5-3(-!5+(!5,!%0=/+45,4! 75'-(! /P! -4+(--6! d'+43(+0/+(Q! 43(! 9(05,9-! /P! (A05%)! 5,9! O/%7(05%)! 35O(! 5)-/! 7/,4+%1'4(9!4/!5,!/O(+5))!%,7+(5-(!%,!-4+(--!5-!R(!75,!35+9):!9%-7/,,(74!P+/0!/'+! R/+?Q! 5,9! %,! 599%4%/,! R(! 9/! ,/4! ,((9! 4/! 0/O(! P+/0! /'+! -(54-! 4/! 45)?! 4/! /43(+! =(/=)(! +(-')4%,&! %,! )(--! 574%O%4:6! T3(! P5-4(+! =57(! /P! -/7%(4:! 5,9! 43(! %,7+(5-(! /P! 4(73,/)/&:! 35O(! )(9! 4/! 0(,45)! /O(+)/59Q! +(-')4%,&! %,! -4+(--Q! %,-/0,%5Q! 0(,45)! =+/1)(0-Q! -4+/?(Q! (476! 5,9! %,! 5! 9(7+(5-(! %,! =3:-%75)! 574%O%4:Q! 75'-%,&! 157?! =+/1)(0-Q!%,-/0,%5Q!75+9%57!9%-(5-(-!5,9!/-4(/=/+/-%-!j]@()0Q!#II\k6! T3(+(! %-! 5,! (,4%+(! -73//)! /P! R/+?=)57(! (+&/,/0%7-! 4354! P/7'-(-! /,! 7/0P/+4! 5,9!-5P(4:!%,!43(!R/+?=)57(!-'73!5-!+(=(4%4%O(!-4+5%,!%,@'+:!jWDCk!=+(O(,4%/,Q!1'4! 9(-=%4(! 43%-Q! 43(+(! %-! 5! )57?! /P! =+/9'74A-:-4(0-! 4354! /PP(+! (5+):! =+(O(,4%/,! /P! -4+(--6!>(-%&,!P/+!R())1(%,&!%-!&5%,%,&!%0=/+45,7(!%,!43(!9(-%&,!7/00',%4:!5-!5! &+(54! 735))(,&(! P/+! 9(-%&,(+-! %-! 4/! 9(O()/=! 4(73,/)/&%75)! 5+4%P574-! 4354! 7/')9! /145%,!5!0(5,%,&P')Q!=5+4!%,!/'+!)%O(-!-/!5-!4/!/145%,!(0/4%/,5)!-%&,%P%75,7(!5,9! 0/4%O54(!'-!4/!%,4(+574!R%43!43(0!j]@()0Q!#IISl!W(9-4+m0Q!#IIJk6!

! "! J#!

Fig. 1.1 Heartmath Emwave, Stresseraser, Tensor Pen.

! !

D/0(!=+/9'74-!35O(!5)+(59:!1((,!9(O()/=(9!4354!4+:!4/!%,7+(5-(!R())1(%,&!1:! -'==/+4%,&! -4+(--! +(9'74%/,! /+! WDC! =+(O(,4%/,! j-((! P%&'+(! J6Jk6! T3(! ](5+40543! (0c5O(! 8(+-/,5)! D4+(--! W()%(O(+! %-! 5! =/+451)(! 35,93()9! -4+(--! +()%(O(+6! C4! 9(4(74-! 5! 1)//9! =')-(! R3(,! 43(! '-(+! =)57(-! 5! 43'01! /,! 5! -(,-/+! /+! 544573(-! 5! -(,-/+! 4/! 43(! (5+6! M/,-(h'(,4):! %4! -:,73+/,%V(-! 43(! 3(5+4! +3:430-! 43+/'&3! 5! 1+(543%,&! =57(+! 1:! 5! 7/)/+(9! YB>! 9%-=)5:! 5,9! 5'9%/! P((9157?! 4/! +(9'7(! -4+(--! 5,9! %,7+(5-(! P(()%,&-! /P! R())1(%,&! jRRR63(5+4054367/0k6! T3(! D4+(--B+5-(+! %-! 5,/43(+!=/+451)(!1%/P((9157?!9(O%7(!4354!%-!-5%9!4/!-'==/+4!574%O54%,&!43(!1/9:n-! ,54'+5)!+()5i54%/,!+(-=/,-(6!.,!%,P+5+(9!P%,&(+4%=!-(,-/+!%-!'-(9!4/!7/,O(+4!43(! =')-(! R3%73! %-! 9%-=)5:(9! 5-! 5,! ]W^! R5O(Q! %,9%754%,&! 43(! 4%0(! 1(4R((,! 3(5+41(54-Q!/,!43(!D4+(--B+5-(+!-7+((,6!D%0%)5+):!4/!43(!B0c5O(!43(!R5O(!&'%9(-! 43(! '-(+! 4/! -:,73+/,%V(! 1+(543%,&! R%43! 3(5+4! +54(! jRRR6-4+(--(+5-(+67/0k6! d%,5)):Q!43(!T(,-/+!=(,!%-!5!43(+5=('4%7!=(,!4354!%-!-5%9!4/!/PP(+!+(=(4%4%O(!-4+5%,! %,@'+:! =+(O(,4%/,! 5,9! -'==/+4! %,! 3(5)%,&! -(O(+(! 5,9! =(+-%-4(,4! ,(7?Q! -3/')9(+! 5,9!5+0!7/0=)5%,4-6!.!-(,-/+!%,!43(!=(,!+(&%-4(+-!43(!&+%=!-4+(,&43!5,9!=+(--'+(! /P! 43(! P%,&(+-6! CP! 43(! R+%4(+! 3/)9-! 43(! =(,! 4//! 4%&34):Q! 5! YB>! %-! )%4! %,! 43(! =(,! 4/! 5)5+0! 43(! '-(+! 4354! 43(+(! %-! +%-?! /P! WDC! 1(75'-(! /P! 4//! 0'73! 0'-7)(! 4(,-%/,! jRRR64(,-/+=(,67/0k6!

T3(!P%+-4!4R/!%))'-4+54(9!=+/9'74-!5+(!(i7)'-%O():!9(9%754(9!4/!-'==/+4!-4+(--! +()%(PQ!%,!43(!43%+9!75-(!=+/9'74Q!=+(O(,4%/,!/P!+(=(4%4%O(!-4+5%,!%,@'+:Q!5!9%-/+9(+! /P4(,! 75'-(9! 1:! -4+(--Q! %-! (01(99(9! %,! 5! =(,6! ]/R(O(+Q! 43(-(! =+/9'74-! /PP(+! 5! 3%&3):! 7/&,%4%O(! 5,9! 7/,P+/,4%,&! R5:! 4/! -'==/+4! '-(+-! %,! 9(5)%,&! R%43! 43(%+! -4+(--6! ]5)),`-! 5,9! W(9-4+m0! j#IIJk! =+/=/-(9! 43(! 9(-%&,! 7/,7(=4! /P! -)/R! 4(73,/)/&:! %,! R3%73! 4(73,/)/&:! %-! 5%0(9! 54! +(P)(74%/,! 5,9! 0/0(,4-! /P! 0(,45)! +(-4! +543(+! 435,! (PP%7%(,7:! %,! =(+P/+05,7(6! T/! %,7+(5-(! R())1(%,&Q! -'==/+4! /,! +(P)(74%/,! 7/')9! 1(! (01(99(9! %,! 43(! =(+%=3(+:! /P! /'+! 544(,4%/,Q! 7/,4%,'/'-):! =+/O%9%,&! '-! R%43! 7/,4(i4'5)! %,P/+054%/,! R%43/'4! 9(05,9%,&! /'+! 7/,-7%/'-! (PP/+4Q!P/+!(i50=)(!)%&34!5,9!-/',9!-:-4(0-!7/')9!595=4!4/!/'+!574%O%4%(-!/+!3/R! R(!P(()6! .-!/1-(+O(9!%,!43(!T(,-/+!=(,!(i50=)(Q!43(!%,7+(5-%,&!0%,%54'+%V54%/,!5,9! 5PP/+951%)%4:!/P!4(73,/)/&:!5))/R-!(01(99%,&!-(,-/+-Q!574'54/+-Q!5,9!%,4())%&(,7(! %,!(O(+:95:!=+/9'74-6!.)43/'&3!,/4!(,4%+():!+()54(9!4/!-4+(--Q!43(!0/1%)(!=3/,(-! cLFL!1:!D/,:B+%7--/,!j-((!P%&'+(!J6#k!R5-!/,(!/P!43(!P%+-4!7/00(+7%5)!=+/9'74-! 4354!+()54(-!%,4(+574%/,!4/!(0/4%/,6!C4!%,7/+=/+54(-!5!4%)4!-(,-/+!4354!+(7/&,%V(-! -35?%,&Q! 15-(9! /,! R3%73! %4! 735,&(-! 43(! -/,&! 4354! %4! %-! =)5:%,&6! C4! +()54(-! 43(! (i=+(--%/,!/P!43(!0/O(0(,4!4/!5!7(+45%,!(0/4%/,5)!-454'-Q!5,9!-()(74-!43(!0'-%7! 577/+9%,&):!P+/0!5!=+(9(P%,(9!=)5:)%-46!]/R(O(+Q!/,(!7/')9!5)-/!%05&%,(!4354!43(!

JS! 0/1%)(!=3/,(!9(4(74-!-4+(--!1:!3/R!43(!'-(+!%,4(+574-!R%43!%4!5,9!-()(74-!0'-%7! 577/+9%,&):6! Fig. 1.2 SonyEricsson W595. ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !

<%O(,! 43(! =+(O%/'-! (i50=)(-Q! %4! -((0-! 4354! 43(! 9(O()/=0(,4-! %,! -(,-/+! 4(73,/)/&:! =+(-(,4! 9(-%&,(+-! R%43! ,(R! /==/+4',%4%(-! 4/R5+9-! 9(O()/=%,&! %,4())%&(,4! =+/9'74-! 5,9! -05+4! -(+O%7(! 7/01%,54%/,-! 4354! 7/')9! %0=+/O(! '-(+-f! R())1(%,&6!d'+43(+0/+(Q!%,!43(!75-(!/P!43(!0/1%)(!=3/,(Q!%,4(+574%/,!%-!1(7/0%,&! 0/+(! (i=+(--%O(! 5,9! 43(%+! 9(-%&,! 7/')9! -'==/+4! %,! (0=35-%V%,&! 43(! 1/9%):! %,4(+574%/,!R%43!/1@(74-!j>@5@59%,%,&+54Q!ZO(+1((?(Q!o!c(,-O((,Q!#II#k6!D4+(--!%-! /P4(,! (i=+(--(9! 43+/'&3! 1/9%):! 1(35O%/+Q! 5-! /1-(+O(9! %,! 43(! T(,-/+! =(,! /+! %,! ,(+O/'-! =+(-(,4(+-! P%9&(4%,&! R%43! 5! =+(-(,4(+! +(0/4(6! T3(+(P/+(! (i=)/+%,&! (i=+(--%O(! %,4(+574%/,! R%43! %,4(+574%O(! =+/9'74-! 7/')9! /PP(+! 5! +()(O5,4! 7/,4(i4! P/+!(i=)/+%,&!,(R!-/)'4%/,-!P/+!-4+(--!+()%(P6!! 1.1.2 Affective computing .-! %))'-4+54(9! %,! 43(! =+(O%/'-! (i50=)(Q! 43(! =)5:)%-4! %,! 43(! 0/1%)(! =3/,(! 595=4-! 9(=(,9%,&! /,! 3/R! 43(! '-(+! -35?(-! %46! T3(! =3/,(! %,4(+=+(4-! 43(! '-(+-! 5PP(74%O(! -454(!1:!0(5,-!/P!43(!(01(99(9!4%)4!-(,-/+!5,9!+(-=/,9-!4/!%4!1:!735,&%,&!43(! 0'-%7Q! 7+(54%,&! 5! 0/+(! 5==+/=+%54(! P%4! R%43! 43(! (i=(745,7%(-! /P! 43(! '-(+! 5,9! 4+:%,&!4/!735,&(!/+!-4%0')54(!5,!5PP(74%O(!-454(6!T3(-(!-4(=-!5==(5+!4/!+()54(!4/! 43(! P%()9! /P! 5PP(74%O(! 7/0='4%,&Q! R3%73! (i=)/+(-! 3/R! 7/0='4(+-! 75,! +(7/&,%V(Q! 7/00',%754(!5,9!9()%1(+54():!%,P)'(,7(!(0/4%/,-!j8%75+9Q!JFFGk6!T3%-!+(-(5+73! P%()9! %,! 7/0='4(+! -7%(,7(! %-! /P! +()(O5,7(! R3(,! 9(-%&,%,&! P/+! R())1(%,&Q! 5-! /,(! 4+%(-!4/!+(7/&,%V(!,(&54%O(!P(()%,&-!5,9!+(%,P/+7(!=/-%4%O(!/,(-6!

W(-(5+73! %,! 5PP(74%O(! 7/0='4%,&! 1'%)9-! '=/,! ?,/R)(9&(! %,! =3:-%/)/&:! 5,9! P57%5)! (i=+(--%/,! 5-! 5! 0(5,-! 4/! 0(5-'+(! (0/4%/,-Q! 05?%,&! %4! P5-4(+! 5,9! 0/+(! 7/-4A(PP%7%(,4!1:!'-%,&!7/0='4(+-!%,-4(59!/P!3'05,!/1-(+O54%/,!P/+!9545!5,5):-%-6! ](5)(:! 5,9! 8%75+9! j#IILkQ! P/+! (i50=)(! (i50%,(9! O5+%/'-! =3:-%/)/&%75)! -%&,5)-Q!

! "! J\! -'73!5-!-?%,!7/,9'745,7(Q!()(74+/!75+9%/&+50!5,9!()(74+/0:/&+5=3:!/P!-'1@(74-! R3%)(!9+%O%,&!5!75+6!M/01%,(9!R%43!P57%5)!(i=+(--%/,-!5,9!%,4(+=+(454%/,!/P!4+5PP%7! -%4'54%/,-Q! 43(:! R(+(! 51)(! 4/! P%,9! %,9%754%/,-! /P! 9+%O(+-f! -4+(--6! *'4Q! 9(-=%4(! /PP(+%,&!577'+54(!+(-')4-Q!=3:-%/)/&%75)!15-(9!-(,-%,&!4:=%75)):!+(h'%+(-!/,A1/9:! 15-(9! -(,-/+-Q! R3%73! 5+(! (%43(+! P%i(9! /+! 3()9! 1:! 43(! '-(+6! Z,! 43(! /43(+! 35,9Q! 750(+5! 4+57?%,&! /P! P57%5)! (i=+(--%/,-! 5)+(59:! /PP(+-! )(--! /14+'-%O(! 0(5,-! /P! 9(4(74%,&!(0/4%/,!1'4!%-!O(+:!0'73!9(=(,95,4!/,!7/,4(i4'5)!-%4'54%/,-!-'73!5-! )%&34%,&!7/,9%4%/,-!5,9!O%(R%,&!5,&)(6!

C,!599%4%/,!4/!43(-(!0(43/9-Q!43(!R5:!%,!R3%73!=(/=)(!R/+?!R%43!7/0='4(+-! 5)-/! /PP(+-! ',/14+'-%O(! 0(5,-! /P! 0(5-'+%,&! (0/4%/,-6! d/+! (i50=)(! 1(35O%/+5)! (i=+(--%/,-! 4/R5+9-! 7/0='4(+! =(+%=3(+5)-! 5+(! /P4(,! 5! +(P)(74%/,! /P! -/0(/,(f-! (0/4%/,5)! -454(Q! -'73! 5-! 3%44%,&! 43(! 7/0='4(+! 5-! 5! 7/,-(h'(,7(! /P! P+'-4+54%/,6! ^5+%/'-!-4'9%(-!35O(!1((,!7/,9'74(9!4354!=+(-(,4!43(!0/'-(!j-((!P%&'+(!J6Sk!5-!5! =/--%1)(! 9(O%7(! P/+! 0(5-'+%,&! (0/4%/,-! %,! 3'05,A7/0='4(+! %,4(+574%/,! j.+?Q! >+:(+Q!o!Y'Q!JFFFl!M+/-1:Q!.'(+,3(%0(+Q!.-73R5,9(,Q!o!C?(35+5Q!#IIJl!>(!]55,Q! ^5,!>(!^(,Q!o!^5,!<5)(,Q!#IIIl!$575')5:Q!#II\l!W(:,/)9-!o!8%75+9Q!#IIJk!

Fig. 1.3 Emotion Mouse (Ark, Dryer, & Lu, 1999), and Pressure Mouse (Reynolds & Picard, 2001).

! !

1.1.3 Ubiquitous computing and tangible interaction

T3(!+(-(5+73!/,!0(5-'+%,&!(0/4%/,-!1:!0(5,-!/P!7/0='4(+-!35-!P/7'-(9!05%,):! /,!9(-?4/=!7/0='4(+-6!]/R(O(+Q!7/0='4(+-!-3/')9!1(!7/,-%9(+(9!%,!5!1+/59(+! -(,-(!435,!/,):!O%9(/!9%-=)5:!',%4-!R%43!0%7(!5,9!?(:1/5+9-!5-!%,='4!9(O%7(-6!.-! 7/0='4%,&!4(73,/)/&:!1(7/0(-!-05))(+!5,9!73(5=(+!5,9!73%=-!5+(!%0=)(0(,4(9! %,! 0/+(! 5,9! 0/+(! =+/9'74-Q! 7/0='4%,&! R(5O(-! %,4/! 43(! (,O%+/,0(,4! 5,9! 1(7/0(-!501%(,4!j.5+4-!o!$5+V5,/Q!#IISk6!.-!-'73!=+/9'74-!7/00',%754(!R%43! (573!/43(+!43+/'&3!+5=%9):!9(O()/=%,&!R%+()(--!,(4R/+?-Q!5,:!=+/9'74!(h'%==(9! R%43!7/0='4%,&!4(73,/)/&:!75,!=/4(,4%5)):!-(+O(!5-!5,!%,4(+P57(Q!1(%,&!5!=5+4!/P! R354! c(%-(+! jJFFJk! 75))(9! 43(! ,(i4! -4(=! %,! 3'05,A7/0='4(+! %,4(+574%/,Q! '1%h'%4/'-!7/0='4%,&6!! c%43! 7/0='4(+-! 1(7/0%,&! '1%h'%4/'-Q! 5,:! =+/9'74! ,/R595:-! 75,! 1(! (h'%==(9!R%43!7/0='4%,&!=/R(+6!M5+-!5+(!5!=/=')5+!(i50=)(!/P!43(!50/',4!/P! 2+--*&!7/0='4(+-!%,!/'+!(,O%+/,0(,4Q!5,9!35O(!1((,!-'1@(74!4/!(i=(+%0(,4-!%,! 43(!P%()9!/P!5PP(74%O(!7/0='4%,&!j](5)(:!o!8%75+9Q!#IILkQ!R3(+(!9+%O(+!-4+(--!R5-! 0(5-'+(9! 1:! 0(5,-! /P! -(,-/+-! 5,9! 750(+5-! %,! 43(! 75+6! .99%4%/,5)):Q! 0/1%)(! =3/,(-!5)+(59:!35O(!O5+%/'-!-(,-/+-!%,7/+=/+54(9!5,9!7/')9!%,4(+=+(4!(0/4%/,-Q! 5-! %))'-4+54(9! (5+)%(+6! d'+43(+0/+(Q! 0/1%)(! =3/,(-! 5+(! 5)+(59:! 5! 0/+(! =/+451)(!

JL! (i50=)(! /P! 3/R! 7(+45%,! =+/9'74-! 35O(! 45?(,! /O(+! 9%PP(+(,4! 45-?-! 4354! R(+(! =+(O%/'-):!)%0%4(9!4/!9(-?4/=!7/0='4(+-Q!5-!/,(!75,!5)+(59:!(A05%)Q!1+/R-(!43(! %,4(+,(4Q!=)5:!0'-%7!/+!&50(-!/,!0/-4!-05+4!=3/,(-6!

$/1%)(! =3/,(-! 35O(! 5)+(59:! 1((,! (i=)/+(9! 5-! =/4(,4%5)! (i4(,-%/,-! %,! 43(! +(-(5+73!/P!5PP(74%O(!7/0='4%,&6!d/+!(i50=)(Q!43(!)57?!/P!(0/4%/,5)!(i=+(--%/,!%,! %,-45,4! 0(--5&%,&! P/+! 0/1%)(! 7/00',%754%/,Q! 35-! %,-=%+(9! +(-(5+73(+-! 4/! (i=)/+(! 3/R! /,(! 7/')9! 599! (0/4%/,5)! )/59%,&! 4/! 0')4%0(9%5! 0(--5&(-! jd5&(+1(+&Q!D4a3)Q!o!]mm?Q!#IISk6!D(,-/+-!(01(99(9!%,!43(!-4:)'-!/P!43(!0/1%)(! =3/,(! 0(5-'+(9! 43(! (i=+(--%/,! /P! 7(+45%,! 1(35O%/+-Q! 5,9! +()54(9! 43/-(! 1(35O%/+-!4/!5!-=(7%P%7!(0/4%/,5)!-454(6!

Fig. 1.4 eMoto (Fagerberg et al., 2003).

! ! ! !

.77/+9%,&! 4/! 43(! O%-%/,! /P! '1%h'%4/'-! 7/0='4%,&Q! 5))! -/+4-! /P! /1@(74-! 7/')9! 35O(! 7/0='454%/,5)! =/R(+! (01(99(9! %,! 43(0! j>/'+%-3Q! #IIJk6! T3(+(P/+(Q! %,4(+574%/,! R%43! 7/0='4(+-! 05:! 4/! -/0(! 9(&+((! 0/O(! 5R5:! P+/0! 43(! 9(-?4/=Q! %,4/! 43(! (,O%+/,0(,4! 5,9! 1(7/0(! 45,&%1)(! jC-3%%! o! U))0(+Q! JFFGk6! T3%-! ,(R! 5==+/573!4/!3'05,!7/0='4(+!%,4(+574%/,!%-!75))(9!45,&%1)(!%,4(+574%/,6!T5,&%1)(! %,4(+P57(-! (i=5,9! 43(! '1%h'%4/'-! 7/0='4%,&! O%-%/,! 1:! 7/,7(,4+54%,&! /,! 43(! =3:-%75)!(,O%+/,0(,4!5-!43(!=+%05+:!-%4(!/P!%,4(+574%/,!R%43!7/0='454%/,6!T3(-(! %,4(+P57(-! 599! 4/! 43(! 5'&0(,454%/,! /P! 43(! =3:-%75)! R/+)9! 1:! )%,?%,&! 9%&%45)! %,P/+054%/,!4/!(O(+:95:!=3:-%75)!/1@(74-!5,9!(,O%+/,0(,4-6!!

Figure 1.5 Shift from desktop computing to ubiquitous computing. ! ! ! ! .)43/'&3!43(!P%()9!/P!45,&%1)(!%,4(+574%/,!(0(+&(9!P+/0!7/0='4(+!-7%(,7(Q!5-! =3:-%75)! +(=+(-(,454%/,-! /P! 9%&%45)! %,P/+054%/,Q! %4! -//,! 544+574(9! 43(! %,4(+(-4! /P! %,9'-4+%5)!9(-%&,(+-!9'(!4/!43(!=3:-%75)!h'5)%4%(-!/P!45,&%1)(!%,4(+P57(-6!T5,&%1)(! %,4(+P57(-!5+(!=3:-%75)!/1@(74-Q!R3%73!35O(!-(,-/+:!+%73,(--!5,9!574%/,!=/4(,4%5)6! T3(:! 75,! /PP(+! 43(! '-(+! +%73! %,3(+(,4! P((9157?! 1(75'-(! 43(:! 5+(! 0/O51)(Q! +/45451)(Q! -h'((V51)(Q! 1(,951)(! (476! 43(+(1:! /PP(+%,&! 0/+(! /==/+4',%4%(-! P/+! 0(5,%,&P')! 5,9! 1(5'4%P')! 7/'=)%,&-! 1(4R((,! 574%/,Q! 5==(5+5,7(! 5,9! P',74%/,!

! "! JK!

j>@5@59%,%,&+54Q! c(,-O((,Q! d+(,-Q! o! ZO(+1((?(Q! #II\k6! d'+43(+0/+(Q! %,9'-4+%5)! 9(-%&,(+-! 35O(! 9(O()/=(9! %,4(+574%O(! =+/9'74-! R%43! 45,&%1)(! %,4(+574%/,! 5-! 5! 0(5,-!4/!+(9'7(!43(!&+/R%,&!7/0=)(i%4:!/P!9%&%45)!=+/9'74-!j^5,!>(,!]/O(,!(4! 5)6Q!#IIGk6!

1.2 Affective tangible interaction

1.2.1 Background

>(-=%4(! 1(%,&! 51)(! 4/! 9(O()/=! -:-4(0-! 4354! 75,! +(7/&,%V(! '-(+-f! (0/4%/,-Q! +(-(5+73(+-! %,! 5PP(74%O(! 7/0='4%,&! 35O(! 359! 9%PP%7')4%(-! %,! P%,9%,&! R5:-! 4/! 7/00',%754(! 43%-! %,P/+054%/,! 4/! '-(+-Q! %,! /+9(+! 4/! %,P)'(,7(! 43(%+! (0/4%/,5)! -454(6! .! 0/95)%4:! 4354! 35-! (i4(,-%O():! 1((,! (i=)/+(9! P/+! 43%-! ='+=/-(! %-! 4354! /P! 5O545+-! 5,9! O%+4'5)! 5&(,4-6! .,! 5O545+! %-! 5! O%+4'5)! +(=+(-(,454%/,! /P! -/0(1/9:! '-(9! P/+! (i50=)(! %,! 7/0='4(+! &50(-6! .! O%+4'5)! 5&(,4! %-! 5! +(=+(-(,454%/,! /P! 5! 7'-4/0(+!-(+O%7(!+(=+(-(,454%O(!P/+!5,!/+&5,%V54%/,!4354!%-!/P4(,!'-(9!%,!/,)%,(! -3/=-!/+!7/0=5,:!R(1!=5&(-6!]/R(O(+Q!,(R!735))(,&(-!%,!7/00',%754%,&!5PP(74! 5+(! (0(+&%,&! 4354! 7/')9! /PP(+! ,(R! /==/+4',%4%(-! P/+! 9(-%&,(+-6! .! 4+5,-%4%/,! %-! &/%,&! /,! 4/R5+9-! 7/0='4%,&! %,! 43(! =3:-%75)! R/+)9Q! 5,9! (i=)/+54%/,-! 5+(! 1(%,&! 7/,9'74(9! 4/! 7/,-%9(+! P/+! (i50=)(! 3/R! +/1/4-! 7/')9! (i=+(--! 5PP(74! j*+(5V(5)Q! #IISk6! .)-/! O5+%/'-! -4'9%(-! 35O(! 1((,! 7/,9'74(9! /,! 3/R! =(/=)(! 75,! 7/00',%754(! 5PP(74! /O(+! 5! 9%-45,7(! j*5%)(,-/,Q! p((Q! *+5O(Q! $(+&(4Q! o! X/-)/RQ! #IIGl! *+5O(! o! >53)(:Q! JFFGl! M35,&Q! Zn$/93+5%,Q! _57/1Q! <',43(+Q! o! C-3%%Q! #II#l! d/&&Q!M'4)(+Q!.+,/)9Q!o!B%-1573Q!JFFHk6!T5,&%1)(!%,4(+P57(-!5+(!5)-/!7/,-%9(+(9!5-! 5!0(5,-!4/!7/00',%754(!%,45,&%1)(!9%&%45)!%,P/+054%/,!5,9!(,35,7(!43(!,54'+5)! %,4(+574%/,! R%43! 43(! '-(+6! T3(+(P/+(! 43(-(! %,4(+P57(-! 5==(5+! 4/! 1(! 5! =+/0%-%,&! %,='4!5-!R())!5-!/'4='4!P/+!5,!5PP(74%O(!7/0='4%,&!-:-4(06!

Fig. 1.6 Alarm clock (Wensveen, Overbeeke, & Djajadiningrat, 2002). ! ! ! ! ! ! ! ! ! T3(+(! 5+(! 5! -05))! ,'01(+! /P! -4'9%(-! 4354! 1+%9&(! 43(! P%()9-! /P! 45,&%1)(! %,4(+574%/,! 5,9! 5PP(74%O(! 7/0='4%,&Q! -'73! 5-! 43(! =+(O%/'-):! 0(,4%/,(9! ($/4/! jd5&(+1(+&! (4! 5)6kQ! 43(! 5)5+0! 7)/7?! jc(,-O((,Q! ZO(+1((?(Q! o! >@5@59%,%,&+54Q!

JG! #II#kQ! D(,4/:! j85%O5! (4! 5)6Q! #II#kQ! ]'&&51)(! jD4%(3)! (4! 5)6Q! #IIKkQ! 5,9! ]5=4%754! jp/35,5,Q!M35,Q!]/=?%,-Q!D',Q!o!$57Y(5,Q!#IILk6!T3(!5)5+0!7)/7?!1:!c(,-O((,! (4!5)6!j#II#k!%,4(+=+(4-!3/R!'-(+-!P(()!P+/0!3/R!43(:!0/O(!4R()O(!-)%9(+-!R%43! R3%73!43(:!75,!-(4!43(%+!R5?(!'=!4%0(6!T3(!'-(+!35-!P+((9/0!/P!(i=+(--%/,!R3%)(! -(44%,&! 43(! 4%0(! /,! 43(! 5)5+0! 7)/7?! 5,9! O5+%/'-! 5-=(74-! /P! 43(! %,4(+574%/,! R%43! 43(!-)%9(+-Q!-'73!5-!-=((9Q!/+9(+Q!5,9!=544(+,-Q!5+(!+(7/+9(9!5,9!%,4(+=+(4(96!C,! ($/4/! jd5&(+1(+&! (4! 5)6Q! #IISk! '-(+-! 75,! 599! 5PP(74%O(! %,P/+054%/,! 4/! 43(%+! 0/1%)(!=3/,(!4(i4!0(--5&(-!1:!-35?%,&!5,9!-h'((V%,&!43(!-4:)'-!4354!%-!'-(9!4/! R+%4(!43(!0(--5&(-6!D(,4/:!%-!5!='==(4!1:!R3%73!'-(+-!75,!(i=+(--!43(!5PP(74%O(! -454(!43(%+!O%+4'5)!735+574(+!-3/')9!5445%,!j85%O5!(4!5)6Q!#II#k6!T3%-!%-!573%(O(9!1:! 0/O%,&! 43(! 5+0-! 5,9! )(&-! /P! 43(! ='==(4! %,4/! =+(O%/'-):! -=(7%P%(9! =/-%4%/,-6! ]'&&51)(!%-!5!4(99:!1(5+!4354!75,!-(,-(!4/'73!5,9!+(-=/,9-!1:!0(5,-!/P!35=4%7! P((9157?! jD4%(3)! (4! 5)6Q! #IIKk! 5,9! P%,5)):! 43(! ]5=4%754! jp/35,5,! (4! 5)6Q! #IILkQ! R/+?-!-%0%)5+!4/!43(!]'&&51)(Q!1'4!5)43/'&3!%4!0%0%7-!5!-05))!=(4!%4-!='+=/-(!%-! 4/!1(!50/+=3/'-6!

Fig. 1.7 Hapticat (Yohanan et al., 2005), Huggable (Stiehl et al., 2006), and Sentoy (Paiva et al., 2002).

! ! ! 1.2.2 Input M/,-%9(+%,&!43(!=+(O%/'-!(i50=)(-!9%PP(+(,4!0(5,-!/P!%,='4!5,9!/P!/'4='4!75,!1(! 9%-4%,&'%-3(96!C,!($/4/!43(!0/O(0(,4-!5+(!,/4!(--(,4%5)!P/+!P')P%))%,&!43(!45-?!/P! R+%4%,&! 5! 0(--5&(6! T3(! 0/O(0(,4-! 4354! 7/,O(:! 43(! (0/4%/,5)! )/59%,&-! 5+(! &(-4'+(-!4354!35O(!=+(O%/'-):!1((,!5&+((9!'=/,!5,9!43(!'-(+!35-!4/!7/,-7%/'-):! (,574! 43/-(! &(-4'+(-! 4/! 0/O(! 43+/'&3! 43(! (0/4%/,5)! -=57(Q! 43'-! 43(! '-(+! 9/(-! ,/4!,54'+5)):!(i=+(--!43(06!8(/=)(!%,4(+574!-%0%)5+):!R%43!D(,T/:Q!]'&&51)(!5,9! ]5=4%7546! U-(+-! 35O(! 4/! (i=)%7%4):! (i=+(--! 43(%+! (0/4%/,-! 4/! 43(! %,4(+P57(! 4/! /145%,! P((9157?6! Z,! 43(! /43(+! 35,9Q! %,! 43(! (i=+(--%O(! 5)5+0! 7)/7?! %,4(+P57(! (i50=)(!43(!R5:!/P!(i=+(--%/,!%-!(01(99(9!%,!43(!%,4(+574%/,!,((9(9!4/!7/,4+/)! 43(!5)5+0!7)/7?6!T3(!'-(+!75,!-(4!43(!5)5+0!7)/7?!%,!4(+0-!/P!R5?('=!(i=+(--%/,6! .P4(+!1(%,&!-(4Q!43(!5)5+0!7)/7?!7/00',%754(-!43(!(0/4%/,5)!-454(!/P!43(!'-(+!1:! 0(5,-! /P! %4-! 5==(5+5,7(6! T3(! 5)5+0! 7)/7?! 75,! %,4(+=+(4! 43(! (i=+(--%O(! 0/O(0(,4-! 059(! 1:! 43(! '-(+! (O(,! 43/'&3! 43(! '-(+! %-! ,/4! 5R5+(! /P! 43%-! %,4(+=+(454%/,! -%,7(! %4! %-! (01(99(9! %,! 43(! P',74%/,5)! '-(! /P! 43(! 5)5+0! 7)/7?Q! 05?%,&!43(!%,4(+574%/,!%0=)%7%46!!

! "! JH!

1.2.3 Output

C,! ($/4/! P((9157?! %-! =+(-(,4(9! O%-'5)):Q! 1:! 599%,&! 5,! 5,%054%/,! 4/! 43(! 4(i4! 0(--5&(6! .! -%0%)5+! P/+0! /P! P((9157?! R5-! /1-(+O(9! %,! 43(! =+(O%/'-):! 9(-7+%1(9! T(,-/+!=(,!R3(+(!5!)%&34!%,9%754(9!4354!43(!'-(+!R5-!='44%,&!4//!0'73!=+(--'+(! /,!43(!=(,6!]/R(O(+Q!43%-!?%,9!/P!7/'=)%,&!-((0-!4/!1(!5!1%4!5+1%4+5+:6!T3(+(!%-!,/! +()54%/,-3%=!1(4R((,!43(!5==(5+5,7(!/P!43(!7/,4+/)Q!43(!574%/,!5,9!43(!P((9157?! /PP(+(9! 7/')9! 35O(! 1((,! 75'-(9! 1:! 5,:! 7/,4+/)! 5,9! 1:! 5,:! 574%/,! 5,9! R%))! 1(! =+/7(--(9!-(=(+54():!jc(%!o!Xm+9%,&Q!#IIHk6! T3(!4:=(!/P!P((9157?!5-!%4!5==(5+-!%,!43(!]5=4%754!5,9!43(!]'&&51)(Q!R3(+(! 43(! -4+/?%,&! &(,(+54(-! 0(735,%75)! +(-=/,-(! 4354! %0%454(-! 5! )%O%,&! 1(%,&Q! %-! 5! P((9157?!0(5,-!4354!5==(5+-!4/!1(!0/+(!+()54(9!4/!43(!574%/,-!/P!43(!'-(+6!C,!43(! +(5)0!/P!45,&%1)(!%,4(+574%/,!>@5@59%,9%,&+54!(4!5)6!j#II#k!=+/=/-(!43(!7/,7(=4!/P! %,3(+(,4!P((9157?Q!R3%73!599+(--(-!43(!+()54%/,-3%=!1(4R((,!43(!P((9157?!5,9! 43(!574%/,!4/!/PP(+!5!0/+(!,54'+5)!R5:!/P!P((9157?6!T3(!35=4%7!P((9157?!7/%,7%9(-! %,! 0/95)%4:! 5,9! )/754%/,! R%43! 43(! %,='4! P+/0! 43(! '-(+6! d'+43(+0/+(Q! 4/'73! %-! 7/,-%9(+(9! 4/! /PP(+! 5! =(+-/,5)! R5:! /P! 7/00',%754%,&! (0/4%/,-! j](+4(,-4(%,Q! X()4,(+Q! .==Q! *'))(%4Q! o! _5-?/)?5Q! #IIKk! 5,9! 35=4%7! P((9157?! -:-4(0-! -'73! 5-! +/454%,&! -4%0')54/+-! 75,! 5)+(59:! 75++:! (0/4%/,5)! %,P/+054%/,! jD5)0%,(,! (4! 5)6Q! #IIHk6!

1.2.4 Inherent feedback for designers

C,3(+(,4! P((9157?! /+%&%,54(-! P+/0! 5! 7/,7(=4! %,! )(5+,%,&! =-:73/)/&:! 75))(9! %,4+%,-%7! P((9157?6! T3%-! 7/,7(=4! %-! 9(P%,(9! 5-;! eP((9157?! R3%73! %-! &%O(,! 5-! 5! ,54'+5)! 7/,-(h'(,7(! /P! 43(! 574%/,l! 43(! P((9157?! %-! %,4+%,-%7! 4/! 43(! 574%/,g! jY5'+%))5+9Q! #II#k6! ]/R(O(+Q! %,4+%,-%7! 5==)%(-! 4/! 1/43! 43%,&-! 5,9! =(/=)(6! T/! (0=35-%V(! 4354! 43%-! P((9157?! +()54(-! 4/! =+/9'74-Q! c(,-O((,! (4! 5)6! j#II\k! =+/=/-(! 43(! 7/,7(=4! /P! %,3(+(,4! P((9157?! P/+! %,4(+574%/,! 9(-%&,Q! 5-! %,3(+(,4! +(P(+-! 4/! 5! h'5)%4:! 4354! (i%-4-! %,! -/0(43%,&! 5-! 5! =(+05,(,4Q! (--(,4%5)Q! /+! 735+574(+%-4%7!544+%1'4(!jZiP/+9!9%74%/,5+:k6!

C,! +()54%/,! 4/! 3'05,A=+/9'74! %,4(+574%/,! 9(-%&,Q! c(,-O((,! (4! 5)6! j#II\k! 9(P%,(9!%,3(+(,4!P((9157?!5-!43(!%,P/+054%/,!4354!5!=+/9'74!+(4'+,-!4/!43(!'-(+! R3%)(!%,4(+574%,&!R%43!%4!5,9!%-!=+%05+%):!7/'=)(9!4/!0/4/+!574%/,-6!C,!%,3(+(,4! P((9157?! 43(+(! %-! 5! 4%&34! 7/'=)%,&! 1(4R((,! 574%/,! 5,9! P((9157?Q! 1(75'-(! 43(! P((9157?! /PP(+(9! 1:! 43(! =+/9'74! %-! 5! ,54'+5)! 7/,-(h'(,7(! /P! 43(! 574%/,6! T3(! 7/,7(=4!/P!%,3(+(,4!P((9157?!%-!%,-=%+(9!1:!3/R!0(735,%75)!=+/9'74-!+(-=/,9!4/! '-(+! %,4(+574%/,6! C,! 0/-4! 0(735,%75)! =+/9'74-! 43(! 5==(5+5,7(Q! 43(! 574%/,! =/--%1%)%4%(-Q! 43(! 574%/,! 5,9! 43(! P',74%/,! 5+(! ,54'+5)):! 7/'=)(9! 5))/R%,&! P/+! %,4'%4%O(! %,4(+574%/,6! T3(! 7/,7(=4! %-! %))'-4+54(9! 43+/'&3! 43(! %,4(+574%/,! R%43! 5! =5%+!/P!-7%--/+-6!T3(!-7%--/+-!=+/O%9(!O%-'5)Q!5'9%4/+:!5,9!4574%)(!P((9157?!9'+%,&! 7'44%,&!R3%73!%-!5!9%+(74!7/,-(h'(,7(!/P!43(!'-(+n-!574%/,Q!(6&6!R3(,!43(!'-(+!%-!%,! 5!3'++:Q!43(!7'4-!5+(!%0=+(7%-(!5,9!3'++%(96! c3%)(! %,! =+/9'74! 9(-%&,! 43%-! 4:=(! /P! P((9157?! %-! ,/+05)):! 4+(54(9! 5-! 5! 1:A =+/9'74!/P!43(!73/%7(!/P!7/,4+/)-Q!(6&6!(573!1'44/,!35-!%4-!-=(7%P%7!4/'73!5,9!P(()Q!

JF! %,! 43(! 75-(! /P! %,4(+574%O(! =+/9'74-Q! 9(-%&,(+-! ,((9! 4/! 7/,-%9(+! 3/R! %,4(+574%/,! 75,!+(05%,!,54'+5)6!>'(!4/!43(!0%,%54'+%V54%/,!/P!4(73,/)/&:!5,9!9%&%45)%V54%/,!/P! =+/9'74-Q! 43(! ,54'+5)! 5,9! 0(735,%75)! -/',9Q! 4/'73! 5,9! P(()! %,! 43(! %,4(+574%/,! R%43! 43(-(! =+/9'74-! %-! 9%-5==(5+%,&6! d/+! (i50=)(Q! 5! 1'44/,! /,! 5! 4/'73! -7+((,! 9/(-!,/4!+(h'%+(!5,:!=3:-%75)!9%-=)57(0(,4!/+!9/(-!,/4!7)%7?!R3(,!%4!%-!='-3(9! 9/R,6!T3%-!05?(-!%4!9%PP%7')4!4/!=(+7(%O(!R3(43(+!43(!1'44/,!35-!1((,!='-3(9!/+! ,/4!R3(,!43(!=+/9'74!9/(-!,/4!+(-=/,9!4/!5,!574%/,!9'(!4/!5!-/P4R5+(!P5%)'+(6!

T/! 4+5,-)54(! 43%-! 7/'=)%,&! 4/! %,4(+574%O(! =+/9'74-! c(,-O((,! (4! 5)6! j#II\k! =+/=/-(!43(!d+/&&(+!P+50(R/+?6!T3(!d+/&&(+!P+50(R/+?!-'&&(-4-!4354!P((9157?! %-! 7/'=)(9! ,54'+5)):! R3(,! '-(+! 574%/,! 5,9! =+/9'74! +(574%/,! 7/%,7%9(! %,! 4%0(Q! )/754%/,Q! 9%+(74%/,Q! 0/95)%4:Q! 9:,50%7-Q! 5,9! (i=+(--%/,6! ]/R(O(+Q! 43(! =/R(+! /P! %,3(+(,4!%,P/+054%/,!9/(-!,/4!35O(!4/!(,9!54!=+/O%9%,&!,54'+5)!P((9157?!9'+%,&! 43(! 574%/,6! c3(,! 5,! 574%/,! =/--%1%)%4:! /PP(+-! %,3(+(,4! P((9157?Q! (O(,! 5P4(+! 43(! 574%/,!35-!7(5-(9Q!%4!75,!1)(,9!%,4/!%,3(+(,4!P((9!P/+R5+9!4/!&'%9(!P'+43(+!574%/,-! 4/R5+9-!%,4(,9(9!P',74%/,5)%4:6!

1.3 Research question

Fig. 1.8 Overview of feedback modalities and input mechanisms. ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !

T3(! =+(O%/'-! (i50=)(-! %))'-4+54(9! 3/R! 5PP(74! 7/')9! 1(! 7/00',%754(9! 43+/'&3! 45,&%1)(! %,4(+574%/,6! ]/R(O(+Q! 43(+(! 5==(5+-! 4/! 1(! 5! &5=! %,! 5PP(74%O(! 45,&%1)(! %,4(+574%/,!+(-(5+73Q!R3(+(!%0=)%7%4!(i=+(--%/,!%-!7/'=)(9!4/!%,3(+(,4!P((9157?! j-((! P%&'+(! J6Hk6! C! =+/=/-(! 4/! (i=)/+(! 3/R! =(/=)(! (i=+(--! (0/4%/,-! %0=)%7%4):! R3%)(! %,4(+574%,&! R%43! =+/9'74-! 5,9! /,! 3/R! 43(-(! =+/9'74-! 7/')9! +(-=/,9! %,3(+(,4):! 4/! 43(-(! (i=+(--%/,-6! U-(+-! R%))! 35O(! 0/+(! P+((9/0! %,! (i=+(--%,&!

! "! #I! 43(%+! P(()%,&-Q! 5,9! 43(! 4:=(! /P! P((9157?! R%))! 1(! 0/+(! ,54'+5)! 5,9! (01(99(9! %,! 43(%+!%,4(+574%/,Q!43(+(1:!)/R(+%,&!43(!7/&,%4%O(!1'+9(,6! D%,7(!(0/4%/,-!5+(!5!O(+:!1+/59!P%()9!/P!+(-(5+73Q!5!P/7'-!%-!+(h'%+(9!P/+!43%-! 43(-%-6! .-! ,(&54%O(! -4+(--! %-! /,(! /P! 43(! 05%,! 5-=(74-! 4354! 5PP(74! R())1(%,&Q! 43(! -7/=(! /P! 43%-! 43(-%-! R%))! 1(! /,! 43%-! -'1-(4! /P! (0/4%/,-6! .,5):V%,&! -4+(--! P+/0! 5! 9(-%&,(+! =(+-=(74%O(! 7/')9! /PP(+! ,(R! R5:-! /P! 45+&(4%,&! %4-! ,(&54%O(! 7/,-(h'(,7(-6!C,!43%-!+(-(5+73!C!R%))!P/7'-!/,!3/R!5!=+/9'74!7/')9!9(4(74!-3/+4A 4(+0!-4+(--!P+/0!-4+(--A+()54(9!1(35O%/+!5,9!3/R!%4!7/')9!+(-=/,9!4/!+(9'7(!43%-! -4+(--Q! 43+/'&3! %,3(+(,4! P((9157?6! T3%-! )(59-! '-! 4/! 43(! P/))/R%,&! +(-(5+73! h'(-4%/,;! ! @?=+?=+$A$"B:?B+9"#:.'*+"$:.'$+=$-?*)A$+?&9$'*&+#%+&(#"*C*$"<+&*"$&&D+ *("#.-(+)=($"$=*+%$$:E?';+*#+)<9/)')*+$F9"$&&)#=&+#%+&*"$&&G+

1.4 Research approach

<%O(,! 43(! 7/0=)(i%4:! /P! 43%-! +(-(5+73! h'(-4%/,Q! 5,9! 43(! P574! 4354! ,/! =+/9'74-! (i%-4! :(4Q! 4354! =+/O%9(! %,3(+(,4! P((9157?! 4/! %0=)%7%4! 1(35O%/+Q! 5,-R(+%,&! 43%-! +(-(5+73! h'(-4%/,! +(h'%+(-! 5,! 5)4(+,54%O(! +(-(5+73! 5==+/5736! c3%)(! %,! &(,(+5)! -7%(,7(! %-! 7/,7(+,(9! R%43! ',9(+-45,9%,&! 43(! =+%,7%=)(-Q! )5R-Q! /+! +')(-! /P! 43(! R/+)9!5-!%4!%-!,/R6!>(-%&,!h'(-4%/,-!-'73!5-!43(!7'++(,4):!P/+0')54(9!+(-(5+73! h'(-4%/,! +(h'%+(! )//?%,&! 54! 43(! R/+)9! 5-! %4! 7/')9! 1(! j]'00()-! o! d+(,-Q! #IIHk! 5,9!43(+(P/+(!43(!9(-%&,(+!,((9-!4/!9%-7/O(+!/+!%,O(,4!5!=5+4%7')5+!-'1@(74!/'4!/P! 43(! =+/1)(0-! 5,9! %--'(-! /P! -=(7%P%7! 7%+7'0-45,7(-! j*'735,5,Q! JFF#k6! T3(-(! 9(-%&,! =+/1)(0-! 75,! 1(! +(P(++(9! 4/! 5-! R354! W%44()! 5,9! c(11(+! jJFGSk! ,50(9! R%7?(9!=+/1)(0-!5,9!5!0(43/9/)/&:!4354!%-!=+/=/-(9!4/!599+(--!43(-(!=+/1)(0-! %-!+(-(5+73!43+/'&3!9(-%&,!jb%00(+05,Q!d/+)%VV%Q!o!BO(,-/,Q!#IIGk6! d+5:)%,&!jJFFSk!R5-!43(!P%+-4!4/!7/%,!43(!4(+0!+(-(5+73!43+/'&3!9(-%&,Q!1'4!%4! R5-! .+73(+! jJFFLk! R3/! P%+-4! %9(,4%P%(9! 43%-! 0(43/9/)/&:! P/+! 9(-%&,(+-! 5,9! 9(-7+%1(9!%4!P+/0!43(!=(+-=(74%O(!/P!574%/,!+(-(5+736!.74%/,!+(-(5+73!%-!5!R%9():! 577(=4(9! +(-(5+73! 0(43/9! 4354! &(,(+54(-! ?,/R)(9&(! 43+/'&3! -:-4(054%7! %,O(-4%&54%/,! /P! =+574%75)! 574%/,! j*+:9/,A$%))(+Q! <+((,R//9! o! $5&'%+(Q! #IISkQ! %6(6! 1:! %4(+54%O():! 9(-%&,%,&! 5,9! 4(-4%,&! ,(R! %,P/+054%/,Q! %9(5-Q! P/+0-! /+! =+/7(9'+(-6!T3(+(P/+(Q!+(-(5+73!43+/'&3!9(-%&,!5))/R-!9(-%&,(+-!4/!9/!R354!43(:! 9/!,54'+5)):Q!4/!9(-%&,6!d'+43(+0/+(Q!+(-(5+73!43+/'&3!9(-%&,!%-!5!0(43/9/)/&:! 35-! /P4(,! 1((,! 5==)%(9! %,! +(-(5+73! /,! 45,&%1)(! %,4(+574%/,! jd+(,-Q! #IIGl! ](,&(O()9!(4!5)6Q!#IIHk6! C,! +(-(5+73! 43+/'&3! 9(-%&,! 43(! 3:=/43(-%-! 4/! 43(! +(-(5+73! h'(-4%/,! %-! &(,(+5)):!054(+%5)%V(9!%,!5!=+/9'74!4/!4(-4!%0=)%754%/,-!/P!43(/+:!%,!7/,4(i4!5,9! ',9(+-45,9! 3/R! =(/=)(! +(-=/,9! 4/! 43(! 9(-%&,(9! 5+4%P5746! ^5+%/'-! +(5-/,-! 35O(! 1((,!0(,4%/,(9!5-!4/!R3(,!+(-(5+73!43+/'&3!9(-%&,!75,!1(!5==)%(9!5-!5!0(43/96! 8(9&)(:!5,9!c/+05)9!j#IIGk!P/+!(i50=)(!0(,4%/,!43+((!05%,!+(5-/,-;!

> T/! ',7/O(+! 9(7%-%/,A05?%,&! =+/7(--(-! R3(,! %0=+/O(0(,4-! %,! 9(-%&,! 0(43/9-!,((9!4/!1(!9%-7/O(+(9!

#J!

> c3(,!7'++(,4!9(-%&,!=+574%7(-!,((9!4/!1(!(i=)/+(9!

> c3(,!9(-%&,(9!5+4%P574-!,((9!4/!1(!%0=+/O(9!

]/R(O(+Q! /43(+-! 5+&'(! 4354! %,! 0/-4! 75-(-! /P! +(-(5+73! 43+/'&3! 9(-%&,! =+/@(74-! 43(-(! 4:=(-! /P! ?,/R)(9&(! &(,(+54%/,! 5+(! %,4(+4R%,(9! j^5,! >(,! ]/O(,! (4! 5)6Q! #IIGk6! T3(!5==+/573!+(h'%+(-!9%PP(+(,4!-4(=-!4/!1(!',9(+45?(,!4354!W/--!5,9!T/0%7/! j#IIFk! 9(-7+%1(9! 5-;! %,7'154%/,Q! ,'+-(+:Q! 5,9! 59/=4%/,6! T3(! %,7'154%/,! %-! 5,! (5+):!9(O()/=0(,45)!=35-(!%,!R3%73!h'%7?!5,9!9%+4:!=+/4/4:=(-!5+(!1'%)4!%,!-3/+4! 9(-%&,!7:7)(-Q!R3%73!5+(!(O5)'54(9!1:!(i=(+4-6!C,!43(!,'+-(+:Q!43(!0/-4!=+/0%-%,&! 7/,7(=4-!/P!43(!%,7'154%/,!=35-(!5+(!45?(,!4/!5!)(O()!%,!R3%73!'-(+-!75,!574'5)):! (i=(+%(,7(!3/R!43(!7/,7(=4!%-!(,O%-%/,(9!5,9!(O5)'54(96!d%,5)):!%,!43(!59/=4%/,! =35-(Q!43(!=+/4/4:=(-!/+!P%,5)!=+/9'74-!5+(!574'5)):!='4!%,!43(!P%()9!5,9!(O5)'54(9! 5-!4/!3/R!43(:!735,&(!43(!)%P(!5,9!1(35O%/+!/P!43(%+!'-(+-6! .,!%0=/+45,4!7/,9%4%/,!P/+!@'9&%,&!43(!h'5)%4:!/P!5!+(-(5+73!43+/'&3!9(-%&,! =+/@(74!%-!5,!(i4(,-%O(!9(-7+%=4%/,!5,9!9/7'0(,454%/,!/P!43(!9(-%&,!=+/7(--!4354! (,51)(-! +(=)%754%,&! 43(! =+/7(--! jb%00(+05,! (4! 5)6Q! #IIGk6! C! R%))! 7/,-(h'(,4):! 9(-7+%1(!43(!5==+/573!/P!457?)%,&!43(!=+(-(,4(9!+(-(5+73!h'(-4%/,6!

1.5 Overview thesis

T3(!5==+/573!P/+!5,-R(+%,&!43%-!+(-(5+73!h'(-4%/,!R%))!1(!/'4)%,(9!%,!43%-!43(-%-! 5-! P/))/R-6! d%+-4Q! 43(! 4(+0! -4+(--! R%))! 1(! 9%-7'--(9! 4/! P+50(! 43(! +(-(5+73! %,! 735=4(+! 4R/6! Z,7(! 43(! 7/,4(i4Q! R%43%,! R3%73! 43%-! +(-(5+73! R%))! 1(! P+50(9Q! %-! =+(-(,4(9Q! 5! 3:=/43(-%-! /,! 3/R! -4+(--! 7/')9! 1(! +()%(O(9! 1:! 0(5,-! /P! =+/9'74! %,4(+574%/,! R%))! 1(! 9(-7+%1(9! 1:! 0(5,-! /P! 5! P+50(R/+?! %,! 735=4(+! 43+((6! T3(! =+/=/-(9!P+50(R/+?!R%))!/'4)%,(!5!-(4!/P!(i=(+%0(,4-!+()54(9!4/!%0=)%7%4!=+/9'74! %,4(+574%/,-! 5,9! %,3(+(,4! P((9157?Q! R3%73! 5+(! 9(-7+%1(9! %,! 735=4(+-! P/'+Q! P%O(! 5,9!-%i6!*5-(9!/,!43(!%,-%&34-!P+/0!43(!9%PP(+(,4!(i=(+%0(,4-!5!=+/9'74!R%))!1(! 9(-%&,(9!%,!R3%73!43(!3:=/43(-%-!R%))!1(!%0=)(0(,4(96!T3(!=+/7(--!/P!9(-%&,%,&! 43%-!=+/4/4:=(!%-!9(-7+%1(9!%,!735=4(+!-(O(,!5,9!%,!735=4(+!(%&34!5,!(i=(+%0(,4Q! 4354! 599+(--(-! 43(! +(-(5+73! h'(-4%/,Q! %-! =+(-(,4(96! d%,5)):! %,! 735=4(+! ,%,(! 43(! 05%,!7/,7)'-%/,-!5,9!+(P)(74%/,-!'=/,!43(!R3/)(!=+/7(--!R%))!1(!9%-7'--(96!!

! "! ##!

#S! !

Stress

32*(4"&5*65(7+52+&(72+42(+&2*#*&5(8**-9%4:(5"(+;<=+4+5(*6<#*,,+"&("8(*;"5+"&,(7+==( 9*(*6<="#*-(+,(52%5("8(,5#*,,>(?&(52+,(42%<5*#(%(9#+*8(,@;;%#/("8(52*(4"&4*<5("8(,5#*,,( 7+==( 9*( <#"A+-*->( B+88*#*&5( %,<*45,( "8( 52*( ,5#*,,( *6<*#+*&4*( 7+==( 9*( -+,4@,,*->( C=,"( ;*52"-,( 8"#( #*-@4+&$( "#( -*%=+&$( 7+52( ,5#*,,( %#*( <#*,*&5*->( 32*( ;%+&( 8+&-+&$,( <#*,*&5*-( +&( 52+,( 42%<5*#( 7+==( "88*#( "<<"#5@&+5+*,( 8"#( -*A*="<+&$( %&( *A*#/-%/( <#"-@45(52%5(#*4"$&+D*,(,5#*,,>(?&,+$25,(7+==(%=,"(9*(-*A*="<*-("&(2"7(52*(4"&4*<5( "8(,5#*,,(4%&(9*(+&A*,5+$%5*-(+&(#*=%5*-(*6<*#+;*&5,>(

2.1 Concept of stress

2.1.1 Background D4+(--! =+(-(,4-! 5! &+(54! =+/1)(0! %,! 4/95:f-! -/7%(4:6! T3(! )57?! %,! 4%0(! 5,9! %,7+(5-%,&!50/',4!/P!R/+?!7/,4+%1'4(-!4/!43(!9(O()/=0(,4!/P!-(+%/'-!%)),(--(-Q! -'73! 5-! 3(5+4! 9%-(5-(! 5,9! 1'+,/'46! W(-(5+73! 4/R5+9-! +(9'7%,&! -4+(--! 9'(! 4/! R/+?! =57(! %,! 43(! R/+?! (,O%+/,0(,4! %-! 43(+(P/+(! 574%O():! 1(%,&! ='+-'(9! %,! c(-4(+,!7/',4+%(-!j85/)%!o!$(+))%qQ!#IIJk6!.)43/'&3!,(R!4(73,/)/&%(-!35O(!1((,! %,4+/9'7(9! 4/! P57%)%454(! R())1(%,&! /P! /PP%7(! R/+?(+-Q! 43(-(! 4(73,/)/&%(-! 9/! ,/4! 5)R5:-!7/,4+%1'4(!4/!+(9'7%,&!-4+(--!jX(:-/,!o!>/PPAZ44(,-Q!#IIFk6!

.!)%0%454%/,!/P!7'++(,4!5==+/573(-!4/R5+9-!(,35,7%,&!R())1(%,&!%,!43(!/PP%7(! %-!4354!43(:!P/7'-!05%,):!/,):!/,!43(!=3:-%75)!5-=(74-!jD(5R5+9Q!#II#k!/P!-4+(--Q! -'73! 5-! +(=(4%4%O(! -4+5%,! %,@'+:! =+(O(,4%/,6! d/+! (i50=)(Q! =5'-(! -/P4R5+(! /P4(,! 75'-(-! P+'-4+54%/,-! 1(75'-(! %4! 9/(-! ,/4! 35O(! 7/,4(i4'5)! ?,/R)(9&(! /P! '-(+f-!

! "! #\! 0(,45)Q! -=%+%4'5)Q! -/7%5)Q! /+! (0/4%/,5)! -454(! /P! R())1(%,&! jT/05?5Q! *)5-7/O%73Q! X()-(:Q!o!Y(%44(,Q!JFFSk6!T3(+(P/+(Q!,(R!-/)'4%/,-!P/+!-4+(--!=+(O(,4%/,!7/')9!1(! (i=)/+(9! 4354! P/7'-! /,! 43(-(! 5-=(74-Q! 4/! %,7+(5-(! R())1(%,&! /P! /PP%7(! R/+?(+-Q! 43(+(1:!)%?():!%,7+(5-%,&!=+/9'74%O%4:Q!5,9!+(9'7%,&!-%7?,(--!51-(,7(6!T3(!P/7'-! /P!43(!7'++(,4!+(-(5+73!/,!-4+(--!=+(O(,4%/,!R%))!43(+(P/+(!1(!-(4!%,!43(!/PP%7(6! 2.1.2 Definition D4+(--!%-!5!-%4'54%/,!/P!%015)5,7(!4354!/77'+-!R3(,!-/0(1/9:!%-!',51)(!4/!9(5)! R%43!735,&(-!%,!43(%+!(,O%+/,0(,46!T3(-(!735,&(-!/+!-%4'54%/,-!5+(!+(P(++(9!4/!5-! 43(! -4+(--/+-6! *(75'-(! 43(! /+&5,%-0! 35-! ,/! 7/,4+/)! /O(+! 43(! /'47/0(! /P! 5! -%4'54%/,Q! 43(! 1/9:! =+(=5+(-! %4-()P! 4/! P%&34! j9(5)! R%43! 43(! -4+(--/+k! /+! P)%&34! j(-75=(! P+/0! 43(! -%4'54%/,k6! T3(+(P/+(Q! 43(! 1/9:! 574%O54(-! O5+%/'-! 0(735,%-0-! 4354!=+/9'7(!1(35O%/+5)!5,9!=3:-%/)/&%75)!735,&(-!4/!?((=!43(!/+&5,%-0!5)%O(!%,! 43(-(!-%4'54%/,-!/P!43+(54!jD():(!o!Z&%)O%(Q!JFLKk6!

*(-%9(-! 43(! =3:-%/)/&%75)! 735,&(-! 43(! -%4'54%/,! 5)-/! 4+%&&(+-! =/R(+P')! (0/4%/,5)! +(574%/,-6! C,! =-:73/)/&:! ,(&54%O(! -4+(--! %-! 9(-7+%1(9! 5-! 5! P(()%,&! /P! 5,i%(4:! 5,9! =3:-%75)! 4(,-%/,! /77'++%,&! R3(,! 9(05,9-! =)57(9! /,! -/0(/,(! (i7((9!43(%+!51%)%4%(-!4/!7/=(!j$/,54!o!Y5V5+'-Q!JFFJk6!T3(!(0/4%/,-!%,O/)O(9!%,! 43(-(!-%4'54%/,-!05:!%,7)'9(Q!5,i%(4:Q!P(5+!5,9!5,&(+6!Bi7(--%O(!-4+(--!7/,-%-4-!/P! (i4+(0():!-4+/,&!,(&54%O(!(i=(+%(,7(-!577/0=5,%(9!1:!(i4+(0():!3%&3!)(O()-!/P! 5+/'-5)6!Z,!43(!/43(+!35,9Q!73+/,%7!-4+(--!%-!+(&5+9(9!5-!5!-454(!/P!-4+(--!4354!%-! ,/4!,(7(--5+%):!(i7(--%O(Q!1'4!%-!(i=(+%(,7(9!=(+05,(,4):!/+!P+(h'(,4):!jD4+()5'Q! JFFLk6! 2.1.3 Types of stress TR/! 9%PP(+(,4! 4:=(-! /P! -4+(--! 5+(! 9%-4%,&'%-3(9Q! ('-4+(--! 5,9! 9%-4+(--6! D():(! jJFGKk!7/,-%9(+-!4354!43(!(i=(+%(,7(!/P!9%-4+(--!/+!('-4+(--!%-!9+%O(,!1:!3/R!/,(! %,4(+=+(4-! 5! -4%0')'-! 5,9! +(574-! 4/! %46! T3'-! 43(! %,9%O%9'5)! 9(4(+0%,(-! R3(43(+! 43(! -4+(--/+! %-! 4/! 1(! ('-4+(--! /+! 9%-4+(--6! ]5++%-! jJFGIk! (h'54(9! ('-4+(--! R%43! =)(5-'+(! 5,9! B9R5+9-! 5,9! M//=(+! jJFHHk! 9(P%,(9! ('-4+(--! 5-! 5! =/-%4%O(! 9%-7+(=5,7:! 1(4R((,! =(+7(=4%/,-! 5,9! 9(-%+(-! j7%4(9! %,! d(O+(Q! $543(,:Q! o! X/)4Q! #IISk6! B'-4+(--! %-! =+%05+%):! 7/,-%9(+(9! 43(! +(-')4! /P! =/-%4%O(! =(+7(=4%/,! /P! -4+(--/+-!5,9!9%-4+(--!%-!=+%05+%):!43(!+(-')4!/P!,(&54%O(!=(+7(=4%/,!/P!-4+(--/+-6! T3(! 7'++(,4! +(-(5+73! P/7'-(-! /,! %,P)'(,7%,&! 43(! ,(&54%O(! -4+(--! (i=(+%(,7(Q! %6(6! 9%-4+(--6!C,!43(!+(05%,9(+!/P!43%-!43(-%-!C!R%))!+(P(+!4/!9%-4+(--!5-!-4+(--6!

2.2 Stress response

c3(,!-4'9:%,&!-4+(--Q!/,(!,((9-!4/!1(!51)(!4/!0(5-'+(!/+!9(4(74!-4+(--6!D4+(--P')! -%4'54%/,-! 75,! 75'-(! -'1@(74%O(Q! =3:-%/)/&%75)! 5,9! 1(35O%/+5)! +(-=/,-(-! 9(=(,9%,&!/,!43(!7/&,%4%O(!5==+5%-5)!5,9!43(!4:=(!/P!-4+(--/+!jY5V5+'-Q!JFFSk6!.-! 9(-7+%1(9!%,!43(!%,4+/9'74%/,Q!1/9:!0/O(0(,4!%-!43(!5-=(74!1:!R3%73!43(!=+/9'74! R%))! 0(5-'+(! -4+(--6! ]/R(O(+Q! -'1@(74%O(! (i=(+%(,7(-! 5,9! =3:-%/)/&%75)! -%&,5)-! R%))!-(+O(!5-!5!7/,4+/)!0(5-'+(!9'+%,&!43(!(i=(+%0(,4-!1:!R3%73!=+/4/4:=(-!R%))!

#L! 1(! (O5)'54(96! T3(+(P/+(Q! C! R%))! 1+%(P):! 9%-7'--! 5))! 43+((! 7/,7(=4-! 5,9! 9%-7'--! R3%73! 5-=(74-!R%))!-(+O(!5-!5,!5==+/=+%54(!0(5,-!4/!P'+43(+!%,O(-4%&54(!%,! 43%-! 43(-%-6!

c3(,!5!-%4'54%/,!%-!7/,-%9(+(9!4/!1(!-4+(--P')Q!43(!1/9:!+(-=/,9-!1:!rP%&34!/+! P)%&34rQ! 75'-%,&! 43(! +()(5-(! /P! 59+(,5)%,Q! R3%73! %,%4%54(-! 43(! P%+-4! -45&(! /P! 43(! -4+(--! +(-=/,-(6! M/,-(h'(,4):! (O(+:1/9:! +(-=/,9-! 4/! -4+(--! 9%PP(+(,4):Q! -4+(--! 75,!75'-(!=3:-%75)Q!(0/4%/,5)!5,9!1(35O%/+5)!+(574%/,-6!T3(!=+%05+:!-:0=4/0-! 4354!/77'+!R3(,!=(/=)(!5+(!',9(+!-4+(--!%,7)'9(!%,7+(5-(9!3(5+4!+54(!5,9!1)//9! =+(--'+(Q! +5=%9! 1+(543%,&Q! -R(54%,&! 5,9! 9(7+(5-(9! 9%&(-4%/,! +54(6! C,! 5! -(7/,9! -45&(!-4+(--!75,!75'-(!(i35'-4%/,!1(75'-(!43(!1/9:!-45+4-!4/!7/,-'0(!5))!(,(+&:Q! '-%,&! '=! %4-! 1/9%):! +(-/'+7(-Q! R3%73! +(-')4-! %,! P(()%,&! @%44(+:Q! =+(--'+(9! 5,9! P54%&'(9! 5,9! 0%,/+! %)),(--(-! -'73! 5-! 3(59573(-! 5,9! P)'6! ]/R(O(+Q! R3(,! 43(! +(-/'+7(-! 5+(! 9+5%,(9! 1(75'-(! 43(! -4+(--P')! -%4'54%/,! %-! ,/4! +(-/)O(9! 5,9! %4! 1(7/0(-!73+/,%7Q!-(+%/'-!%)),(--(-!05:!/77'+!%,7)'9%,&!3(5+4!9%-(5-(Q!')7(+-!/+! 0(,45)!%)),(--(-6!T/!%,4(+=+(4!-4+(--!%,!43(!7'++(,4!+(-(5+73!R(!R%))!P/7'-!/,!43(! =+%05+:! %,9%754/+-! /P! -4+(--Q! 5-! 43(! -(7/,95+:! 5+(! 43(! /,(-! 4354! -3/')9! 1(! 5O/%9(96! 2.2.1 Psychological

Fig. 2.1 Adaptation from Russell’s circumplex model of affect. ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !

Z,! 5! -'1@(74%O(! (0/4%/,5)! )(O()! -4+(--! %-! &(,(+5)):! (i=(+%(,7(9! 5-! ,(&54%O(Q! =3:-%75)):! 5+/'-%,&Q! 5,9! 7/&,%4%O():! 9(05,9%,&! jW'--())Q! JFHIk6! W(574%/,-! 4354! 5+(! /P4(,! /1-(+O(9! 5+(! 5,&(+Q! P+'-4+54%/,Q! 5,9! 5,i%(4:6! C,! 4(+0-! /P! 5+/'-5)! 5,9! O5)(,7(Q! R3%73! 5+(! R%9():! 7/,-%9(+(9! 5-! 43(! 0/-4! %0=/+45,4! %,9(=(,9(,4! 9%0(,-%/,-!%,!(0/4%/,!jY5V5+'-Q!JFH#kQ!-4+(--!05:!1(!7/,-%9(+(9!5-!5!-'1-(4!/P!

! "! #K!

(0/4%/,-! j*+59)(:! o! Y5,&Q! JFF\k! %,O/)O%,&! 05%,):! 43(! (0/4%/,-! %,! 43(! 3%&3! 5+/'-5)Q! ,(&54%O(! O5)(,7(! h'59+5,4! /P! W'--())f-! 7%+7'0=)(i! 0/9()! /P! 5PP(74! j,/+43R(-4(+,! h'59+5,4! %,! P%&'+(! #6Jk6! .)43/'&3! -'1@(74%O(! 0(5-'+(0(,4-! =+/O%9(! 5,! 577'+54(! %,9(i! /P! -4+(--! 5-! (i=(+%(,7(9! 1:! 43(! -'1@(74Q! 43(-(! 0(5-'+(0(,4-!75,,/4!1(!45?(,!7/,4%,'/'-):!R3%73!)%0%4-!43(!51%)%4:!4/!0/,%4/+! -4+(--!+()%51):6! ^5+%/'-! h'(-4%/,,5%+(-! (i%-4! 4/! 0(5-'+(! 0/0(,4-! /P! (0/4%/,! /+! -4+(--6! ]/R(O(+Q! C! R%))! /,):! =+(-(,4! 43(! 4R/! 4354! C! R%))! '-(! %,! 43%-! 43(-%-6! T3(! -()PA 5--(--0(,4! 05,,(h'%,! jD.$k! 1:! *+59)(:! 5,9! Y5,&! jJFF\k! %-! 5! ,/,AO(+15)! =%74/+%5)! 5--(--0(,4! 4(73,%h'(! 4354! 5--(--(-! 5+/'-5)! 5,9! =)(5-'+(! /,! 5! ,%,(A =/%,4! -75)(! 5,9! %-! /P4(,! (0=)/:(9! %,! (0/4%/,! +(-(5+73! j-((! P%&'+(! #6#k6! T3(! D=%()1(+&(+! D454(AT+5%4! .,i%(4:! %,O(,4/+:! jDT.Ck! %-! 5! h'(-4%/,,5%+(! P/+! 0(5-'+%,&!5,i%(4:!%,!59')4-!4354!35-!/P4(,!1((,!(0=)/:(9!5-!0(5-'+(!P/+!-4+(--Q! 7/,-%-4%,&! /P! #I! %4(0-6! C4! 9%PP(+(,4%54(-! 1(4R((,! 43(! 4(0=/+5+:! 7/,9%4%/,! /P! e-454(!5,i%(4:g!5,9!43(!0/+(!&(,(+5)!5,9!)/,&A-45,9%,&!h'5)%4:!/P!e4+5%4!5,i%(4:g6! D3/+4(+! O(+-%/,-! /P! 43(! DT.C! 35O(! 1((,! 9(O()/=(9Q! (6&6! $5+4(5'! 5,9! *(??(+! jJFF#k!R3/!9(O()/=(9!5!KA%4(0!P/+0!7/,-%-4(9!/P!5!-()(74%/,!/P!%4(0-!/P!43(!P'))! DT.C6!

Fig. 2.2 Self-assessment mannequin (SAM) to assess arousal and pleasure (Bradley & Lang, 1994).

! ! ! ! 2.2.2 Physiological *(-%9(-!43(!-'1@(74%O(!(i=(+%(,7(Q!-4+(--!574%O54(-!5!-(4!/P!=3:-%75)!+(574%/,-!4354! =+/4(74! 43(! 1/9:! 5&5%,-4! 43(! ,(&54%O(! (PP(74-! /P! 5! -4+(--/+! j.)n.1-%! (4! 5)6Q! JFFGl! d()905,!(4!5)6Q!JFFFl!D4(=4/(Q!#IIIl!^+%@?/44(Q!O5,!>//+,(,Q!o!9(!<('-Q!#IIIk6!Z,! 5! =3:-%/)/&%75)! )(O()! -4+(--! %-! 5--/7%54(9! R%43! 5! 9(7+(5-(! %,! =5+5-:0=543(4%7! 7/,4+/)! 5,9! -:0=543(4%7! 574%O54%/,! j*(+,4-/,! o! M57%/==/Q! #II\kQ! R3%73! 75,! +(-')4! %,! O5+%/'-! 1/9%):! +(574%/,-! -'73! 5-! %,7+(5-(9! 3(5+4! +54(! jM57%/==/Q! *(+,4-/,Q!o!M+%4(-Q!JFFKkQ!5,9!%,7+(5-(9!574%O%4:!/P!43(!-R(54!&)5,9-!jM57%/==/!(4! 5)6Q! JFFKk6! T3(+(! 5+(! O5+%/'-! 1/9%):! +(574%/,-! 4354! 75,! 1(! 0(5-'+(9! -'73! 5-! 75+9%/O5-7')5+! 574%O%4:Q! -?%,! 7/,9'745,7(Q! ()(74+/A0:/&+5=3:Q! ()(74+/! (,7(=35)/&+5=3:Q!3/+0/,5)!+(574%/,-!(476!]/R(O(+Q!7/01%,54%/,-!/P!9(+%O54%/,-! /P!43(!-?%,!7/,9'745,7(!+(-=/,-(!5,9!3(5+4!+54(!O5+%51%)%4:!5==(5+!4/!1(!43(!1(-4! =+(9%74/+-! P/+! -4+(--! jM'431(+4Q! D73'==Q! *+59)(:Q! *%+15'0(+Q! o! Y5,&Q! #IIIk6! d'+43(+0/+(Q!43(-(!5+(!+()54%O():!(5-:!4/!0(5-'+(!R%43/'4!43(!,((9!/P!%,O5-%O(!

#G! -(,-/+-6! D4+(--! 75,! 43'-! 1(! 0(5-'+(9! 7/,4%,'/'-):! 1:! 599+(--%,&! 43(-(! =3:-%/)/&%75)!+(-=/,-(-6!

Skin conductance

D?%,! 7/,9'745,7(Q! /P4(,! 5)-/! 599+(--(9! 1:! &5)O5,%7! -?%,! +(-=/,-(! j<DWkQ! %-! 0(5-'+(9! 1:! =)57%,&! 4R/! ()(74+/9(-! /,! 43(! %,9(i! 5,9! 0%99)(! P%,&(+6! .! -05))! 7'++(,4! %-! 7/,9'74(9! 43+/'&3! 43(! ()(74+/9(-! 5,9! 43(! 7/,9'745,7(! %-! 0(5-'+(96! M/,9'745,7(! 4(,9-! 4/! %,7+(5-(! R3(,! 43(! -'1@(74! %-! 0/+(! 5+/'-(9! 9'(! 4/! 43(! &+(54(+! =(+-=%+54%/,6! d'+43(+0/+(Q! -?%,! 7/,9'745,7(! +(-=/,-(-! 4/! =)(5-5,4! =%74'+(-!5+(!)5+&(+!4354!43/-(!4/!',=)(5-5,4!%05&(-!jM'431(+4!(4!5)6Q!#IIIk6! Heart rate ](5+4! +54(! O5+%51%)%4:! %-! 0(5-'+(9! 1:! 9(4(+0%,%,&! 43(! 9%PP(+(,7(-! %,! ()(74+%75)! =/4(,4%5)!1:!0(5,-!/P!()(74+/9(-!=)57(9!/,!43(!-'1@(74f-!73(-4!5,9!%-!/P4(,!'-(9! 5-!5!0(5-'+(!P/+!-4+(--!jD)/5,!(4!5)6Q!JFF\k6!](5+4!+54(!75,!1(!9(4(+0%,(9!P+/0! 43(! 3(5+4! +54(! O5+%51%)%4:! 1:! 0(5-'+%,&! %,4(+! 1(54! %,4(+O5)! 4%0(-6! U,=)(5-5,4! -7(,(-!4(,9!4/!9(7+(5-(!3(5+4!+54(!0/+(!+5=%9):!435,!=)(5-5,4!-7(,(-Q!-'&&(-4%,&! 5! &+(54(+! +/)(! P/+! O5)(,7(! %,! 75+9%57! +(-=/,-(! jY5,&Q! <+((,R5)9Q! *+59)(:Q! o! ]500Q!JFFSk6!

2.2.3 Behavioral

c3%)(!-'1@(74%O(!+(=/+4(9!(i=(+%(,7(-!05:!1(!1%5-(9!5,9!=3:-%/)/&%75)!+(574%/,-! 9%PP%7')4!4/!5--(--!R%43/'4!43(!-'==/+4!/P!/,A1/9:!0(5-'+%,&!(h'%=0(,4Q!7(+45%,! (0/4%/,5)! (i=+(--%/,-! 7/')9! 1(! /1-(+O(9! P+/0! 9%PP(+(,4! ,/,O(+15)! 1(35O%/+-! -'73! 5-! P57%5)! (i=+(--%/,-! jX()4,(+! o! B?05,Q! #IIIk! 5,9! 1/9:! 0/O(0(,4! jc5))1/44Q! JFFHk6! C4! %-! 5! 7/00/,):! /1-(+O(9! =3(,/0(,/,! 4354! =(/=)(! 05,%=')54(! /1@(74-! 9'+%,&! -4+(--P')! (O(,4-Q! -'73! 5-! P%9&(4%,&! R%43! 5! =(,! /+! =/%,4(+! 9'+%,&! 5! =+(-(,454%/,6! T3(-(! 1(35O%/+-! 5==(5+! 4/! -(+O(! 5-! 5! 0(5,-! 4/! 7/=(!R%43!43(!&%O(,!-%4'54%/,!jB?05,!o!d+%(-(,Q!JFG#k6!

.,i%/'-! 1(35O%/+-! %,! 59')4-! 35O(! 1((,! -75+7():! (i=)/+(9Q! R3%73! 0%&34! 1(! 544+%1'4(9! 4/! 43(! P574! 4354! 59')4-! 9/! ,/4! /'4R5+9):! -3/R! ,(+O/'-! 1(35O%/+-! 5-! 7/0=5+(9! 4/! 73%)9+(,! jc+(,! o! *(,-/,Q! #II\k6! ]/R(O(+Q! 73%)9+(,! 5==(5+! 4/! (i3%1%4!5!7)(5+!1(35O%/+5)!7/0=/,(,4!%,!4(-4!5,i%(4:!j>'-(?Q!JFHIl!D%(1(+Q!JFHIk6! d)((&(Q! M35+)(-R/+43Q! *'+4-Q! 5,9! ]5+4! jJFF#k! /=(+54%/,5)):! 9(P%,(9! -(O(+5)! 5,i%/'-!1(35O%/+-;! > .'4/A05,%=')54%/,!j+/7?%,&Q!=)5:%,&!R%43!7)/43(-!/+!35%+k! > Z1@(74!05,%=')54%/,!j=)5:%,&!R%43!/+!1%4%,&!=(,7%)-k! > C,544(,4%O(!/+!9%-4+574(9!1(35O%/+-!j)//?%,&!5+/',9Q!,/4!1(%,&!P/7'-(9k! d/+! 43(! ='+=/-(! /P! 43%-! 43(-%-! /1@(74! 05,%=')54%/,-! 5==(5+! 4/! 1(! 43(! 0/-4! +()(O5,4! 4:=(! /P! 05,%=')54%/,6! .-! R5-! 9%-7'--(9! %,! 43(! %,4+/9'74%/,Q! 43(! (01(99%,&!/P!-(,-/+-!%,!=+/9'74-!7/')9!9(4(74!-'73!1(35O%/+-!4/!0(5-'+(!-4+(--Q! =+/O%9%,&! ?,/R)(9&(! /,! -4+(--! +()54(9! 1(35O%/+! %,! +()54%/,! 4/! /1@(74! 05,%=')54%/,-!%-!5O5%)51)(6!

! "! #H!

2.3 Coping with stress

T3(!P%+-4!-4(=!%,!7/=%,&!R%43!-4+(--!%-!4/!',9(+-45,9!43(!+(-=/,-(!5,9!%,!P%,9%,&! 5,!5==+/=+%54(!-4+54(&:!4/!+(-=/,96!8(/=)(!,((9!4/!+(7/&,%V(!4354!43(:!5+(!',9(+! -4+(--!%,!/+9(+!4/!1(!51)(!4/!?,/R!R354!4/!9/!4/!7/=(6!>%+(74!7/=%,&Q!5)-/!75))(9! =+/1)(0AP/7'-(9! 7/=%,&! j$/,54! o! Y5V5+'-Q! JFFJk! %-! &(,(+5)):! 43(! P%+-4! -4(=! %,! 5))(O%54%,&!43(!-4+(--!+(-=/,-(6!c3(,!/,(!4+%(-!4/!()%0%,54(!/+!735,&(!43(!-/'+7(! /P!-4+(--Q!/,(!%-!'-%,&!9%+(74!7/=%,&6!8+/1)(0!-/)O%,&!%-!43(!0/-4!7/00/,!P/+0!/P! 9%+(74! 7/=%,&6! M/,-(h'(,4):! /,(! 75,! 4+:! 4/! +()5i! 5,9! P(()! )(--! -4+(--(96! T3%-! %-! 7/,-%9(+(9! 5-! =5))%54%O(! 7/=%,&Q! 5)-/! 75))(9! (0/4%/,AP/7'-(9! 7/=%,&Q! 5,9! =+(-'==/-(-!9(5)%,&!R%43!/,(-!P(()%,&-!5,9!P%,9%,&!-/7%5)!-'==/+46!d%,5)):!43(+(! %-!9%-4+574%/,A/+%(,4(9!7/=%,&Q!/,(!05:!'-(!574%O%4%(-!/+!R/+?!4/!45?(!43(!0%,9!/PP! 43(! -%4'54%/,6! T3(+(! 05:! 1(! ,/! -%,&)(! 1(-4! R5:! /P! 7/=%,&! R%43! -4+(--! 5-! %4! O(+:! 0'73!9(=(,9-!/,!43(!&%O(,!-%4'54%/,Q!1'4!&(,(+5)):!9%PP(+(,4!R5:-!/P!7/=%,&!5+(! 7/01%,(96! .)-/! %4! 35-! 4/! 1(! 45?(,! %,4/! 7/,-%9(+54%/,! 4354! 43(! =+(P(++(9! 7/=%,&! -4:)(! %-! O(+:! 0'73! 9(=(,9(,4! /P! 43(! =(+-/,5)%4:! /P! 43(! %,9%O%9'5)! jX%9573%Q! X%?'73%Q!E%-3%V5R5Q!]%+'05Q!o!X5,(?/Q!#IIGk6!C!R%))!1+%(P):!9%-7'--!-/0(!/P!43(! 05%,!7/=%,&!4(73,%h'(-!5-!43(-(!0(43/9-!75,!-(+O(!5-!%,-=%+54%/,!P/+!43(!9(-%&,! /P!5!=+/9'74!4354!+(9'7(-!-4+(--6!! 2.3.1 Relaxation techniques T3(!05%,!='+=/-(!/P!+()5i54%/,!4(73,%h'(-!%-!4/!7/',4(+574!43(!-4+(--!+(-=/,-(Q! 5,9!-'==/+4!43(!'-(+!%,!+(4'+,%,&!4/!5!-454(!/P!3/0(/-45-%-Q!%6(6!=3:-%/)/&%75)!5,9! =-:73/)/&%75)!15)5,7(6!.!&+(54!O5+%(4:!/P!4(73,%h'(-!5,9!(i(+7%-(-!(i%-4!4354!75,! -'==/+4! +()5i54%/,6! D/0(! /P! 43(0! 5+(! -'==/+4(9! 1:! (0=%+%75)! (O%9(,7(! -'73! 5-! :/&5Q! 0(9%454%/,Q! /+! =+/&+(--%O(! 0'-7')5+! +()5i54%/,! jD0%43Q! #IIGk6! ]/R(O(+Q! 0/-4! /P! 43(-(! 4(73,%h'(-Q! -'73! 5-! 0'-%7! 43(+5=:Q! -=/+4-! 5,9! 05--5&%,&! 5+(! 7/,-%9(+(9! 5-! 7/0=)(0(,45+:! 0(9%7%,(! 5,9! )%44)(! (0=%+%75)! (O%9(,7(! 75,! 1(! P/',9!7/,7(+,%,&!43(!(PP(74!/P!-'73!%,4(+O(,4%/,-6! 2.3.2 Creating awareness $/-4!/P!(i(+7%-(-!5+(!0(5,4!4/!7+(54(!5R5+(,(--!/,!43(!-4+(--!+(-=/,-(6!M+(54%,&! 5R5+(,(--!35-!1((,!9%-7'--(9!5-!5!P%+-4!-4(=!%,!+(9'7%,&!-4+(--!jD():(Q!JFH#kQ!5,9! %,! =5+4%7')5+! -454(-! /P! 5R5+(,(--! 5==(5+! 4/! 35O(! 5! =/-%4%O(! (PP(74! /,! R())1(%,&! 5,9! -4+(--A+(9'74%/,! j*+/R,! o! W:5,Q! #IISk6! d/+! (i50=)(! 0%,9P'),(--A15-(9! -4+(--!+(9'74%/,!j$*DWk!35-!1((,!=+/=/-(9!5-!-'73!5,!5==+/573!jX5154Ab%,,!(4! 5)6Q! JFF#k6! T3%-! =+/7(9'+(! 35-! 1((,! (0=)/:(9! R%43! =54%(,4-! R%43! 5,i%(4:! 9%-/+9(+-Q!5-!R())!5-!R%43!3(5)43:!%,9%O%9'5)-!4/!%0=+/O(!43(%+!51%)%4%(-!4/!7/=(! R%43! -4+(--6! $%,9P'),(--! /+%&%,54(9! P+/0! *'993%-4! 0(9%454%/,! 4(73,%h'(-! 5,9! P/7'-(-!/,!7/,4%,'/'-Q!%00(9%54(!5R5+(,(--!/P!=3:-%75)!-(,-54%/,-Q!=(+7(=4%/,-Q! 5PP(74%O(!-454(-Q!43/'&34-Q!5,9!%05&(+:6!

#F!

Biofeedback

.,/43(+! /P4(,A9%-7'--(9! =3:-%75)! +()5i54%/,! 4(73,%h'(! 15-(9! /,! 5R5+(,(--! %-! 1%/P((9157?6! *%/P((9157?! 7/,-%-4-! /P! 7/,4+/))%,&! 9%PP(+(,4! 1/9%):! P',74%/,-! -'==/+4(9! 1:! ()(74+/,%7! 0(5-'+(0(,4! (h'%=0(,46! *%/P((9157?! %-! 5! +()5i54%/,! 4(73,%h'(! 4354! -'==/+4-! =(/=)(! %,! 1(7/0%,&! 5R5+(! /P! O5+%/'-! =3:-%/)/&%75)! P',74%/,-! '-%,&! (h'%=0(,4! =+/O%9%,&! %,P/+054%/,! /,! 43(! 574%O%4:! /P! 43(-(! =3:-%/)/&%75)! -%&,5)-! -/! 5-! =(/=)(! 5+(! 51)(! 4/! 05,%=')54(! 43(06! 8+/7(--(-! 4354! 75,! 1(! 7/,4+/))(9! %,7)'9(! 1+5%,R5O(-Q! 0'-7')5+! 4(,-%/,Q! -?%,! 7/,9'745,7(! /+! 3(5+4! +54(6! T3(! &/5)! /P! 1%/P((9157?! %-! 4/! %0=+/O(! 3(5)43! /+! =(+P/+05,7(Q! 5-! 1:! 1(%,&!51)(!4/!7/,4+/)!/,(-!1/9:!/,(!R%))!1(!51)(!4/!735,&(!43/'&34-Q!(0/4%/,-Q! 5,9! 1(35O%/+6! BO(,4'5)):Q! 43(-(! 735,&(-! 75,! 1(! 05%,45%,(9! R%43/'4! 43(! '-(! /P! (i4+5!(h'%=0(,46! .)43/'&3!%,!-/0(!75-(-!1%/P((9157?!+(h'%+(-!43(!-'==/+4!/P!5!=3:-%7%5,!/+!5,! (i=(+4Q! 43(+(! 5+(! (i50=)(-! /P! 3/R! =+/9'74-! 5,9! 7/0='4(+-! 75,! 1(! '-(9! 4/! -'==/+4!-/0(!/P!43/-(!43(+5=%(-6!C,!43(!%,4+/9'74%/,!43(!](5+40543!B0R5O(!5,9! 43(! D4+(--(+5-(+! R(+(! 5)+(59:! 9%-7'--(96! Z43(+! (i50=)(-! %,7)'9(! W()5i! 4/! c%,! jD35++:Q! $7>(+0/44Q! o! M/,9+/,Q! #IISkQ! R3%73! =+(-(,4-! 5! 1%/P((9157?! O%9(/! &50(!4354!3()=-!73%)9+(,!R3/!-'PP(+!P+/0!5,i%(4:!=+/1)(0-!/+!W()5i54%/,!C-)5,9! jd+((05,Q! Y(--%4(+Q! X(/&3Q! o! */,9Q! #II\l! c54(+R/+43! o! c54(+R/+43Q! #II\k! R3%73! 9(-7+%1(-! 5! O%+4'5)! (,O%+/,0(,4! 4354! %-! 9(-%&,(9! 4/! -'==/+4! +()5i54%/,! 4(73,%h'(-!-'73!5-!1%/P((9157?!5,9!+(-=%+54%/,!43(+5=:6! E(+O/'-! 1(35O%/+-! 5+(! 43(! P/7'-! /P! 43%-! 43(-%-Q! 1'4! 1%/P((9157?! 5-! -'73! 35-! ,/4!1((,!(i=)/+(9!%,!43(!7/,4(i4!/P!/1@(74!05,%=')54%/,-6!T%7-!5+(!5!7(+45%,!4:=(! /P! ,(+O/'-! 1(35O%/+-! 4354! +(-')4! R3(,! =(/=)(! 4+:! 4/! 7/=(! R%43! 5,! ',=)(5-5,4! (i=(+%(,7(6!T%7-!5+(!%,O/)',45+:!0/O(0(,4-!4354!/77'+!4/!+()%(O(!5,!',=)(5-5,4! -(,-54%/,Q! 1'4! &(,(+5)):! /PP(+! -3/+4A4(+0! +()%(P6! c3(,! 4%7-! 5+(! -'==+(--(9Q! 5,! %,,(+! 4(,-%/,! /P! 9%-7/0P/+4! 4(,9-! 4/! 1'%)9! '=Q! R3%73! %-! +()%(O(9! /,):! 1:! 5,! %,7+(5-(9! 1'+-4! /P! 4%7-! j]%0)(Q! c//9-Q! 8%57(,4%,%Q! o! c5)?'=Q! #IIKk6! W()5i54%/,! 4(73,%h'(-! 35O(! 1((,! (0=)/:(9! 4/! +(9'7(! 4%7-! -'73! 5-! T/'+(44(! -:,9+/0(! j*(+&%,Q!c5+5,73Q!*+/R,Q!M5+-/,Q!o!D%,&(+Q!JFFHk6!]/R(O(+Q!43(-(!4(73,%h'(-!9/! ,/4!5==(5+!4/!1(!-'77(--P')6!Z,!43(!/43(+!35,9Q!5,!%,4(+O(,4%/,!4354!9/(-!+(9'7(! 4%7-!5,9!-3/R-!)5+&(!-%0%)5+%4%(-!R%43!1%/P((9157?!%-!1(35O%/+!0/9%P%754%/,6! Behavior modification *(35O%/+!0/9%P%754%/,!%-!5,!%,4(+O(,4%/,!4354!-'==/+4-!%,!7/',4(+574%,&!,(+O/'-! 1(35O%/+-!5,9!35-!1((,!5==)%(9!R%43!-'77(--!/O(+!43(!=5-4!P/'+!9(759(-!4/!4+(54! +(=(4%4%O(! 1(35O%/+! =+/1)(0-! jc//9-! o! $%)4(,1(+&(+Q! #IIJk6! T3(! %,4(+O(,4%/,! 7/,-%-4-!/P!43+((!05%,!7/0=/,(,4-!j]%0)(Q!c//9-Q!8%57(,4%,%Q!o!c5)?'=Q!#IIKk! 1(%,&;!

> .R5+(,(--!T+5%,%,&!

> M/0=(4%,&!W(-=/,-(!T+5%,%,&!

! "! SI!

T3(!='+=/-(!/P!5R5+(,(--!4+5%,%,&!%-!4/!3()=!-/0(1/9:!4/!=+(9%74!5,9!9(4(74!4%7! R5+,%,&! -%&,-! 5,9s/+! 43(! 4%7! %4-()P6! .V+%,! 5,9! E',,! jJFGSk! 5,9! _50(-! jJFHJk! =+/=/-(! 4354! )%0%4(9! 5R5+(,(--! /P! ,(+O/'-! 351%4-! -'==/+4-! %,! +(9'7%,&! 43(-(! 1(35O%/+-6! M/,-(h'(,4):! 5! 7/0=(4%,&! +(-=/,-(! %-! 45'&34! 4354! +(=)57(-! 43(! 4%7! 43+/'&3!5,!%,7/0=54%1)(!5,9!)(--!,/4%7(51)(!0/O(0(,46!Z,(!/P!43(!05%,!5-=(74-! /P! -'73! 5! 7/0=(4%,&! +(-=/,-(! %-! 4354! %4! ,((9-! 4/! 1(! /==/-%4(! 4/! 43(! ,(+O/'-! 0/O(0(,4! j.V+%,! o! E',,Q! JFGSk6! ! 854%(,4-! 35O(! 4/! =+574%7(! -'73! 5! 7/0=(4%,&! +(-=/,-(! P/+! 5! 7/'=)(! 0%,'4(-! R3(,(O(+! 43(:! P(()! 4354! 43(! 4%7! -45+4-! 4/! /77'+6! d%,5)):! 43(! =54%(,4! R%))! 1(! +(%,P/+7(9! 5,9! -4%0')54(9! 4/! 7/,9'74! 43(! 7/0=(4%,&! +(-=/,-(Q! -/7%5)! -'==/+4! %,7+(5-(-! 43(! 5R5+(,(--! 4/R5+9-! 5==):%,&! 43(! 7/0=(4%,&!+(-=/,-(6!

.)43/'&3! 43(! 4+(540(,4! 35-! 1((,! P/',9! -'77(--P')! %,! 4+(54%,&! ,(+O/'-! 1(35O%/+-Q! %4! %-! ',7)(5+! P+/0! )%4(+54'+(! R3(43(+! %4! 5)-/! -'==/+4-! %,! +(9'7%,&! -4+(--6! ]/R(O(+Q! 43(! =+%,7%=)(-! /P! 1(35O%/+! 0/9%P%754%/,! j5R5+(,(--! 5,9! 4+5%,%,&k! 5+(! -%0%)5+! 4/! 43/-(! (0=)/:(9! %,! =3:-%/)/&%75)! 4+(540(,4-! /P! -4+(--Q! -'73! 5-! 1%/P((9157?6! T3(+(P/+(! C! 3:=/43(-%V(! 4354! 5==):%,&! 1(35O%/+! 0/9%P%754%/,!4/!7/',4(+574!,(+O/'-!1(35O%/+-Q!-'73!5-!=)5:%,&!R%43!=(,-!0%&34! +(9'7(!-4+(--6!

2.4 Conclusion

*(75'-(!+(9'7%,&!-4+(--!0/4%O54(-!43(!+(-(5+73!C!35O(!9%-7'--(9!43(!7/,7(=4!/P! -4+(--! 5,9! 9%PP(+(,4! 0(43/9-! P/+! 0(5-'+%,&! -4+(--! 5,9! +(9'7%,&! -4+(--! %,! 43%-! 735=4(+6! d'+43(+! +(-(5+73! ,((9-! 4/! 1(! 7/,9'74(9! /,! 43(! 1(35O%/+-! 4354! 5+(! %,9%754/+-!/P!-4+(--Q!5,9!5)43/'&3!43(!&/5)!/P!43%-!+(-(5+73!%-!4/!0(5-'+(!43+/'&3! 43(-(!%0=)%7%4!1(35O%/+-Q!43(!-'1@(74%O(!5,9!=3:-%/)/&%75)!0(5-'+(0(,4-!75,!1(! (0=)/:(9!5-!5!O5)%954(9!7/,4+/)!P/+!-4+(--!%,!43(!9%PP(+(,4!(i=(+%0(,4-6!d%,5)):!C! 35O(!9%-7'--(9!O5+%/'-!0(43/9-!P/+!+(9'7%,&!-4+(--6!C!3:=/43(-%V(9!4354!1(35O%/+! 0/9%P%754%/,!7/')9!1(!5!0(43/9!P/+!+(9'7%,&!-4+(--!43+/'&3!P((9157?!/,!%0=)%7%4! (i=+(--%/,-!/P!-4+(--!43+/'&3!/1@(74!05,%=')54%/,-6! .! =+/9'74! 7/')9! -4%0')54(! 5! '-(+! 4/! =(+P/+0! 5! 7/0=(4%,&! +(-=/,-(! R3(,! ,(+O/'-!1(35O%/+!%-!/1-(+O(9!O%5!05,%=')54%/,-!/P!43(!9(O%7(!%4-()P6!C,!599%4%/,Q! 43%-!4:=(!/P!P((9157?!5==(5+-!4/!1(!0/-4!7)/-():!+()54(9!4/!43(!%,3(+(,4!P((9157?! 4354!%-!599+(--(9!%,!43(!+(-(5+73!h'(-4%/,6!CP!5!'-(+!9(0/,-4+54(-!5!+(7/&,%V51)(! ,(+O/'-! +()54(9! 1(35O%/+! R3%)(! (,&5&%,&! 5! =+/9'74Q! 3(! /+! -3(! 7/')9! 1(! 059(! 5R5+(! /P! 43%-! O%5! 43(! 9(O%7(! %4-()P! 5,9! 1(! -'==/+4(9! %,! =(+P/+0%,&! 5! 9%PP(+(,4! 0/O(0(,4! 1(35O%/+6! ! C,! -'73! 5! 75-(! 43(! '-(+! 75,! ,/! )/,&(+! =+/)/,&! ,(+O/'-! 0/O(0(,4! +()54(9! 1(35O%/+Q! R3%73! 05:! ,/4! -4%0')54(! +()5i54%/,Q! 3/R(O(+! 1:! (,&5&%,&! %,! 5! 7/0=(4%,&! +(-=/,-(! 43(! '-(+! %-! 7/,P+/,4(9! 1:! ,(+O/'-! 1(35O%/+! 5,9! (O(,4'5)):! 9(5)! R%43! 3(+! -4+(--6! T3%-! 3:=/43(-%-! R%))! 7/,-(h'(,4):! 1(! 054(+%5)%V(9!%,!5!=3:-%75)!=+/4/4:=(Q!5-!9(P%,(9!%,!+(-(5+73!43+/'&3!9(-%&,6!

SJ!

Framework

?&( 52*( <#*A+"@,( 42%<5*#,( 52*( 5#*&-,( +&( 4";<@5+&$( %&-( +5,( #*=*A%&4*( 8"#( -*,+$&( %,( 7*==(%,(52*(4"&5*65("8(,5#*,,(+&(72+42(52+,(#*,*%#42(7+==(9*(,*5(7*#*(-+,4@,,*->(E%,*-( "&( 52*( "9,*#A%5+"&,( 8#";( =+5*#%5@#*( "&( ,5#*,,( #*-@45+"&( %( 2/<"52*,+,( 7%,( 8"#;@=%5*-( "&( 2"7( 5"( %&,7*#( 52*( #*,*%#42( F@*,5+"&>( E%,*-( "&( 52*( 42",*&( ;*52"-"="$/'( #*,*%#42( 52#"@$2( -*,+$&'( 52*( 2/<"52*,+,( 7+==( 9*( 5#%&,=%5*-( +&5"( %&( *6<*#+*&5+%=( <#"5"5/<*( 8"#( *6<*#+;*&5%=( *A%=@%5+"&>( ?&( 52*( 4@##*&5( 42%<5*#( ?( 7+==( -+,4@,,( 52*( -*A*="<;*&5( "8( %( 8#%;*7"#:( 52%5( <#"<",*,( %&( %<<#"%42( "&( 2"7( 5"( -*,+$&(8"#(%88*45+A*(5%&$+9=*(+&5*#%45+"&>(32*(8#%;*7"#:("@5=+&*,(%&(%<<#"%42("&( 2"7(5"(-*A*="<(%(<#"-@45(52%5(,@<<"#5,(,5#*,,(#*-@45+"&(52#"@$2(+&2*#*&5(8**-9%4:( 5"( +;<=+4+5( 4";;@&+4%5+"&( "8( ,5#*,,'( 9/( -*5*#;+&+&$( 72+42( *6<*#+;*&5,( %&-( *6<="#%5+"&,(&**-(5"(9*(4"&-@45*-(+&(52*(#*;%+&-*#("8(52+,(52*,+,>(

3.1 Introduction

T3(!=+(O%/'-!735=4(+!7/,7)'9(9!R%43!43(!3:=/43(-%-!4354!5!=+/9'74!7/')9!+(9'7(! -4+(--!1:!-4%0')54%,&!5!'-(+!4/!=(+P/+0!5!7/0=(4%,&!+(-=/,-(!R3(,!-3(!(,&5&(-! %,! ,(+O/'-! 1(35O%/+6! T3(! ,(+O/'-! 1(35O%/+! R%))! -(+O(! 5-! %,='4! 4/! 9(4(+0%,(! R3(43(+!43(!'-(+!%-!',9(+!-4+(--Q!5,9!43(!7/0=(4%,&!+(-=/,-(!R%))!1(!=+/O%9(9!5-! P((9157?! 4/! +(9'7(! -4+(--6! T3(! P((9157?! -3/')9! 1(! =+(-(,4(9! %,3(+(,4):! 5-! 9(P%,(9!%,!43(!+(-(5+73!h'(-4%/,6!T3%-!3:=/43(-%-!R%))!1(!P'+43(+!9(-7+%1(9!%,!43(! )%&34!/P!5PP(74%O(!45,&%1)(!%,4(+574%/,6!! c3%)(! %,4(+574%,&! R%43! 5! =+/9'74! 4354! -4%0')54(-! 5! 7/0=(4%,&! +(-=/,-(Q! 43(! '-(+! %-! (,&5&(9! %,! 5! 7/,4%,'/'-! =+/7(--Q! %,! R3%73! -3(! %-! &'%9(9! 4/R5+9-! 573%(O%,&!5!+()5i(9!-454(6!T3%-!=+/7(--!-3/R-!-%0%)5+%4%(-!R%43!5!7/,7(=4!4354!35-! 1((,! ,50(9! 43(! 5PP(74%O(! )//=6! T3(! 5PP(74%O(! )//=! %-! 9(P%,(9! 5-! 5! P((9157?! 0(735,%-0! 4354! 7/,4%,'/'-):! 595=4-! 4/! 43(! 1(35O%/+5)! (i=+(--%/,! /P! 43(! '-(+!!

! "! S#! j]mm?Q!#IIFk6!C,!43(!%,4+/9'74%/,!($/4/!jD',9-4+m0Q!D4a3)Q!o!]mm?Q!#IIGk!R5-! =+(-(,4(9! 5-! 5,! (i50=)(! /P! 3/R! 1/9%):! (i=+(--%/,-! /P! (0/4%/,! 75,! 1/43! 5PP(74! 5,9!1(!5PP(74(9!1:!%,4(+574%/,!R%43!5!=+/9'746!*(-%9(-!($/4/Q!43(!5PP(74%O(!)//=! (i=(+%(,7(!35-!5)-/!1((,!(i=)/+(9!%,!43(!7/,4(i4!/P!5!=(+-/,5)!)/&&%,&!-:-4(0!%,! R3%73!95:A4/A95:!(i=(+%(,7(-!R(+(!)/&&(9!%,!5!9%5+:!/,!R3%73!'-(+-!7/')9!+(P)(74! jD4a3)Q!]mm?Q!DO(,--/,Q!T5:)/+Q!o!M/01(44/Q!#IIHk6!

T3(! O%-%/,! 1(3%,9! 43(! 5PP(74%O(! )//=! %-! 4354! 43(! '-(+! P%+-4! (i=+(--(-! 3(+! (0/4%/,-!43+/'&3!=3:-%75)!%,4(+574%/,!%,O/)O%,&!43(!1/9:Q!P/+!(i50=)(Q!43+/'&3! &(-4'+(-!/+!05,%=')54%/,-!/P!5,!5+4%P574!5,9!43(!-:-4(0!j/+!5,/43(+!'-(+!43+/'&3! 43(!-:-4(0k!+(-=/,9-!1:!&(,(+54%,&!5,!5PP(74%O(!(i=+(--%/,Q!'-%,&!P/+!(i50=)(Q! 7/)/+-Q! 5,%054%/,-Q! /+! 35=4%7-Q! R3%73! %,! 4'+,! 5PP(74-! 43(! '-(+! j1/43! 0%,9! 5,9! 1/9:k! 05?%,&! 3(+! +(-=/,9! 5,9! -4(=A1:A-4(=! P(()! 0/+(! 5,9! 0/+(! %,O/)O(9! R%43! 43(! -:-4(0! jD',9-4+m0Q! #IILk C,! P%&'+(! S6J! 43(! 5PP(74%O(! )//=! 0(735,%-0! %-! 9(-7+%1(9!5-!5,!%,4(+574%O(!=+/9'74!4354!+(7/&,%V(-Q!5,9!7/00',%754(-!-4+(--6!

Figure 3.1 Affective loop.

! ! ! ! ! ! ! ! ! T3(!P%+-4!-4(=!%,!43(!5PP(74%O(!)//=!+(P)(74-!43(!(i=+(--%/,!/P!43(!'-(+!4/R5+9-! 43(! =+/9'746! T3(! -(7/,9! 9(-7+%1(-! 43(! P((9157?! 0(735,%-0Q! R3%73! 75,! 1(! 9(P%,(9! 5-! t43(! +(4'+,! /P! %,P/+054%/,! 51/'4! 43(! +(-')4! /P! 5! =+/7(--! /+! 574%O%4:f! j.0(+%75,! ](+%45&(! >%74%/,5+:k6! M/,-(h'(,4):! 43(! =+/9'74! %,O%4(-! 43(! '-(+! 4/! =(+P/+0!5!,(R!574%/,!4/!?((=!3(+!(,&5&(9!%,!43(!%,4(+574%/,6!T3%-!=+(-(,454%/,!/P! %,P/+054%/,!75,!1(!9(P%,(9!5-!5!0(5,-!/P!P((9!P/+R5+96!

C,! 43(! 5PP(74%O(! )//=! 43(! P((9157?! 5==(5+-! 4/! &+59'5)):! (O/)O(! %,4/! P((9! P/+R5+9!4/!573%(O(!43(!43%+9!-4(=!%,!R3%73!43(!'-(+!%-!(,&5&(9!%,!5!P((9157?!5,9! P((9! P/+R5+9! =+/7(--! /P! %,4(+574%/,! 4354! &+59'5)):! 735,&(-! 3(+! (i=+(--%/,! 5,9! 43'-! 43(! 9:,50%7-! /P! 3(+! 0/O(0(,46! Z,(! 7/')9! %))'-4+54(! 43%-! =+/7(--! 43+/'&3! 43(! R/+?%,&! =+%,7%=)(! /P! 5! 7(,4+5)! 3(54%,&A43(+0/-454! %,4(+574%/,6! c3(,! 43(! 4(0=(+54'+(!9+/=-!1()/R!5!=+(9(P%,(9!4(0=(+54'+(Q!43(!43(+0/-454!574%O54(-!43(! 3(54%,&! -:-4(0! 4/! %,7+(5-(! 43(! 4(0=(+54'+(6! Z,! 43(! /43(+! 35,9Q! %P! 43(! 4(0=(+54'+(! %,7+(5-(-Q! 43(! 43(+0/-454! %-! 4'+,(9! /PPQ! ',4%)! 43(! 4(0=(+54'+(! %-! +%&34!5&5%,6!T3(!=+/9'74!7/,4%,'/'-):!595=4-!4/!43(!%,='4!/P!43(!'-(+6! T3(!5PP(74%O(!)//=!=+/O%9(-!5!7)(5+!O%-%/,!/,!3/R!43(!=+/9'74!7/')9!+(-=/,9! 4/! (0/4%/,5)! %,4(+574%/,Q! -'73! 5-! %0=)%7%4! (i=+(--%/,-! /P! -4+(--6! .77/+9%,&! 4/!

SS! >@5@59%,%,&+54! (4! 5)6! j#II#k! 45,&%1)(! %,4(+574%/,! -3/')9! (i=)/%4! 43(! -(,-/+:! +%73,(--! 5,9! 574%/,! =/4(,4%5)! /P! =3:-%75)! /1@(74-! %,! +()54%/,-3%=! 4/! =(+7(=4'5)A 0/4/+! -?%))-6! T3(+(P/+(Q! %,! 9(-%&,%,&! P/+! 5PP(74%O(! 45,&%1)(! %,4(+574%/,Q! 43(! 5PP(74%O(!)//=!7/')9!5)-/!599+(--!43(!=(+7(=4'5)!0/4/+!-?%))-!/P!43(!'-(+6!*(75'-(! 43(!5PP(74%O(!)//=!35-!,/4!:(4!1((,!(i=)/+(9!%,!43(!7/,4(i4!/P!35=4%7Q!C!R%))!/PP(+! ,(R! %,-%&34-! %,4/! 43(! (i=)/+54%/,! /P! 43(! 5PP(74%O(! )//=6! C! R%))! 7/,-(h'(,4):! 9(-7+%1(!43(!=+/7(--!1:!R3%73!43(!5PP(74%O(!)//=!R%))!1(!1'%)4!'=!P/+!43(!7'++(,4! 75-(!%,!R3%73!%,3(+(,4!P((9157?!R%))!1(!=+/O%9(9!4/!%0=)%7%4!1(35O%/+6!

3.2 Proposed process

<%O(,! 43(! P574! 4354! -4+(--! %-! (i=+(--(9! 43+/'&3! 1(35O%/+5)! 574%/,-Q! -'73! 5-! P%9&(4%,&!5,9!43(!%,4(,4%/,!%-!4/!'-(!43(-(!/1@(74!05,%=')54%/,-!5-!5,!%,='4!P/+!5,! %,4())%&(,4! =+/9'746! C! R%))! P%+-4! ,((9! 4/! 9(P%,(! R354! %0=)%7%4! 7/00',%754%/,! /P! -4+(--! %-6! M/,-(h'(,4):Q! C! R%))! (i=)/+(! 3/R! 5! =+/9'74! 7/')9! +(7/&,%V(! -4+(--6! ]5O%,&!9(P%,(9!3/R!-4+(--!%-!(i=+(--(9Q!43(!=+/9'74!R%))!35O(!4/!+(-=/,9!4/!%4!1:! =+/O%9%,&! 5! 7/0=(4%,&! +(-=/,-(! %,! -'73! 5! R5:! 4354! 43(! -4+(--! 75,! 1(! +(9'7(96! C,-=%+(9!1:!43(!5PP(74%O(!)//=!C!(,O%-%/,!4354!43(!=+/9'74!%,!R3%73!43(!3:=/43(-%-!

R%))! 1(! %0=)(0(,4(9! 5-! O%-'5)%V(9! %,! P%&'+(! S6#! %))'-4+54(9! 54! 43(! +%&34J_{! 5,9!}

9(-7+%1(9!1()/R6!

T3(! 5PP(74%O(! 45,&%1)(! %,4(+574%/,! =+/7(--! %,%4%54(-! R3(,! 43(! '-(+! 35-! 5,! (0/4%/,5)! (i=(+%(,7(Q! 1(75'-(! 5! -4+(--/+! 5PP(74-! 3(+! jJk! 5,9! -3(! -'1-(h'(,4):! (i=+(--(-! 3(+! (0/4%/,! 43+/'&3! 3(+! 0/4/+! -:-4(0! j#k6! T3%-! 1(35O%/+Q! -(+O(-! 5-! %,='4!P/+!5,!%,4())%&(,4!=+/9'74!jSkQ!R3%73!%,4(+=+(4-!3(+!1(35O%/+!5,9!+(-=/,9-! 4/!%4!1:!735,&%,&!%4-!1(35O%/+!4/!=+/0/4(!5!7/0=(4%,&!+(-=/,-(!j\k6!T3%-!-3%P4!%,! =+/9'74! 1(35O%/+! 5PP(74-! 3/R! 43(! '-(+! (i=(+%(,7(-! 43(! =+/9'74! jLk! 5,9! R%))! &(,(+54(!5!-3%P4!%,!43(!'-(+-!=(+7(=4%/,!/P!43(!=+/9'74!jKk6!C,%4%5)):!43(!=+/9'74! R%))!4+%&&(+!5!1(35O%/+5)!+(-=/,-(!/P!43(!'-(+Q!735,&%,&!3(+!574%/,Q!1'4!%4!7/')9! P%,5)):! +(-')4! %,! 5! +(P)(74%O(! +(-=/,-(! 4354! 05?(-! 43(! '-(+! 5R5+(! /P! 3(+! -4+(--! )(O()!5,9!-'==/+4-!%,!%4-!+(9'74%/,!jGk6! C!R%))!-'1-(h'(,4):!9(-7+%1(!43(!9%PP(+(,4!-4(=-!=+/=/-(9!%,!43%-!5PP(74%O(!)//=! 1:!)//?%,&!54!1/43!43(!'-(+!5,9!43(!=+/9'746!B573!-4(=!%,!43(!=+/7(--!R%))!)(59!4/! 5!-'1A+(-(5+73!h'(-4%/,!4354!,((9-!4/!1(!599+(--(9!1(P/+(!1(%,&!51)(!4/!599+(--! 43(!05%,!+(-(5+73!h'(-4%/,6!d%,5)):Q!43(!(i=(+%0(,4-!4354!,((9!4/!1(!7/,9'74(9! 4/!(O5)'54(!43(!9%PP(+(,4!h'(-4%/,-!R%))!1(!9%-7'--(96! 3.2.1 Perception of stress

C,! 5,! 5PP(74%O(! )//=! (i=(+%(,7(Q! 43(! '-(+! (i=(+%(,7(-! 5,! (0/4%/,5)! -%4'54%/,Q! R3%73! %,! 43(! 7'++(,4! (i50=)(! 0(5,-! 4354! -3(! %-! (i=/-(9! 4/! 5! -4+(--/+! jP%&'+(! S6#6Jk6! .-! 9(-7+%1(9! %,! 43(! =+(O%/'-! 735=4(+! -4+(--/+-! R%))! 1(! (i=)/+(9! 4354!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

J!T3(!)(44(+-!%,!43(!P%&'+(!9(=%74;!-4+(--/+!jDkQ!(i=(+%(,7(!jBkQ!574%/,!j.kQ!%,='4!jCkQ!%,4())%&(,4!=+/9'74! jC8kQ!/'4='4!jZk!5,9!=(+7(=4%/,!j8k6!