Harming others : universal subjectivism and the expanding moral circle
Berg, F. van den
Citation
Berg, F. van den. (2011, April 14). Harming others : universal subjectivism and the expanding moral circle. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/16719
Version: Corrected Publisher’s Version
License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the Institutional Repository of the University of Leiden
Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/16719
Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable).
245
Samenvatting
Universal Subjectivism and the Expanding Moral Circle
Anderen schaden. Universeel Subjectivisme en de uitdijende cirkel van de moraal Harming Others. Universal Subjectivism and the Expanding Moral Circle [‘Anderen schaden. Universeel subjectivisme en de uitdijende cirkel van de moraal’] is een politiek filosofische en ethische theorie om te komen tot een rechtvaardiger, duurzamer, diervriendelijker, betere wereld met minder leed en meer geluk voor zoveel mogelijk wezens. Twee filosofen dienen als uitgangspunt voor deze theorie:
de politiek filosoof John Rawls en de ethicus Peter Singer. Van Rawls komt het idee van het gedachte-experiment om een rechtvaardige samenleving te creëren en van Singer komt het idee van de uitdijende cirkel van de moraal en dat het vermogen tot lijden het onderscheidende criterium is voor morele status. De combinatie van Rawls en Singer levert de synergie op van universeel subjectivisme: een kosmopolitische politiek filosofische theorie waarin ook dieren en het milieu aan bod komen.
Centraal in de theorie van universeel subjectivisme is het gedachte-experiment dat je je moet verplaatsen in de positie van degenen die in een onbenijdenswaardige positie zitten, bijvoorbeeld een homoseksueel in Iran, een vrouw in Saudi-Arabië of een varken in de intensieve veehouderij. Het doel is om die onbenijdenswaardige (ofwel slechtst mogelijke) posities beter te maken en te optimaliseren. Zo is een samenleving of cultuur die homoseksuelen respecteert moreel beter dan een
samenleving of cultuur die homoseksualiteit criminaliseert. Universeel subjectivisme biedt een eenvoudige methode om culturen en samenlevingen moreel te vergelijken en te evalueren. Dit is een krachtig argument tegen cultuur- en moreel relativisme, dat wars is van het idee dat culturen moreel vergeleken zouden kunnen worden.
Universeel subjectivisme is een schijnbare tegenstelling: de theorie is universeel omdat de morele conclusies van de theorie een universele pretentie hebben, dat ze altijd en overal geldig zijn, en niet beperkt tot een bepaalde cultuur of tijd. De theorie is subjectief in de zin dat ieder individu het vertrekpunt is. Het individuele subject (via het gedachte-experiment) is de grondslag van de ethiek.
Universeel subjectivisme zoekt actief naar blinde vlekken in de moraal.
Universeel subjectivisme is een theorie die gaat over rechtvaardigheid op
wereldschaal, over dierenwelzijn (hieruit volgt onder andere een pleidooi tegen de intensieve veehouderij en voor de morele plicht tot vegetarisme) en toekomstige generaties. Met de focus op toekomstige generaties komt de milieuproblematiek prominent in beeld, als de ijsberg waar de Titanic op af koerst. Een levensstijl die anderen geen schade toebrengt blijkt verder weg te staan van de levensstijl van de meeste mensen dan we zouden wensen. Een analyse van de standaardlevensstijl van de westerse mens brengt aan het licht dat de politiek-economische orde en het daarbij behorende consumentisme immoreel is en dat zelfs het voortbestaan van de mens in acuut gevaar is door het overschrijden van de draagcapaciteit van de aarde.
Zodoende leidt de theorie van universeel subjectivisme tot een ongemakkelijke morele analyse van zowel ons eigen handelen, als de sociale, politieke en
economische ordening. Het nare van filosofie is dat je bij conclusies uit kunt komen die je eigen handelen in een ander daglicht stellen. Zo kan het zijn dat wij niet
246
langer de good guys zijn, maar de bad guys. Maar er is een keuzemogelijkheid, om tegen de stroom in, moreel te leven. De fundamentele keuze is: wil je deel zijn van het probleem (en anderen schade berokkenen) of deel uitmaken van de oplossing?
Het tragische is echter of individuele actie voldoende is om te voorkomen dat de overschrijding van de draagkracht van de aarde zal leiden tot instorting van ecosystemen en massale uitsterving van soorten.
