Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck · dbnl

Pierre Albert Priem

bron

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck. C. de Moor, Brugge 1826.

Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/prie014lied01_01/colofon.php

Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd

zijn.

Liederyk De Buck

1

forestier van Vlaanderen.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Vijf Bewijs-Stukken, betrekkelijk den bedoelden redestrijd.

N

. 1. Onder den schuyl der meyerye.

Het letterkundig genootschap der G

H

binnen I

, met kenspreuk:

Wysheyd Volmaekt Konst. Aen alle Dicht-lievers en besitters der Nederduytsche Tael.

EERE-STRYD en PRYS-FEEST van ten minsten ses goude en silvere Prael-stukken voor Apollos gunstelingen.

H

nu, Calliope, gy syt niet meer te vinden

Noch op Parnassen-berg noch op het sop van Pinden?

Loopt gy de stappen nae van den verwoeden Mars Het wélig Grieken-land en vette weyden wars?

Doet u een niewen lust den Narew-vloed aenhangen?

Met killig Haff-vocht d'Aganippe-bron vervangen?

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Gy naedert aen het hol waer Ys-en-sneew-god huyst, En schrikt de soomen niet, waer de Vistule bruyscht?

Wat wilt gy van een werk, welk nog niet is voltrokken?

Verlaet die norsche strék, vlucht voor d'ontembre schokken Van nooyt gehoord geweld, van bàden van heet bloed:

Wat laeter uwen lust aen Rus-en Franschman boet:

Kóm, kunste-voedster, kóm nae 't NEDERLAND geségen, Besproey den Vlaemschen

bóm met een gewyden régen

Geput uyt Castalis, maek, dat ons lauwergroen

Geen uytheemsch voedsel noch vremde aerde heb van doen.

Gy déd weleer Homér de veldtrompette stéken

Den Griek ter eer, gy deed soo hoog in konst uytspréken Den onverwelkten lof van Trooy-italiaen

Door den onsterfbren sang der Mantuaensche swaen:

Wie toefde Camoëns, toen hy met hooge toonen En uytgeleerden trant den lof van Lusus Soonen

Te saemen synen naem de weireld door verbreyd Uyt váderlandschen sucht gewydde aen d'eewigheyd?

Wie ging in 't kerker slot Voltaire geesten langen Ter eer van Vorst en land in nooyt

volprése sangen?

Wie? wie dan gy? wel sték ons ook nu in de hand Der Helden Lofbasuyn tot roem van 't váderland.

'T sal zyn: ik sie de Maegd door myn versoek bewógen Soo snel als een gepeys hier kómen aengevlógen;

Sy knikt my minlyk toe. Kloek broeders! valt 'er aen!

Wint een onsterfbren naem, plukt eewge Lauwer-blaen.

O

Genootschap, de voordplantinge der landspraek en vlaemsche Dicterye behertende, stelt-voor eenen gesméden gouden Eer-penning, weird een-en-sestig guldens loopende Brabandsch geld, wégenden sestien engels in goud van twintig karaeten, welken tot borsthuldsel en eerloon sal vergund worden aen alsulken dicht konstenaer, die het beste en

(*) Voor bódem.

(**) Voor volprésene.

(***) Voor bladen van blad.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

schoonste helde-dicht in goede suyvere nederduytsche tael en verssen, verdeelt in acht, tien ofte twalf Sangen van ses-hondert tot duysend réken helde-maet iederen Sang, sal gemaekt hebben onder de navolgende bespréken.

I. D'opstellinge van verssen moet op den rand van tien tot tien geteekend staen.

II. De stoffe, het voorwerp, den grond ende den held des dichts, moeten genómen worden uyt de geschiedenissen van het besonder Landdeel Vlaenderen

III. Iederen schryver sal syn werk naemloos onderteekenen met eene aen hem ongewóne Kenspreuk en gebróken geschrift: hy sal in syn schrift insluyten een geségeld briefke waer binnen synen naem en wonste klaer sullen uytgedrukt syn, ende waer op van buyten de selve kenspreuk sal staen, met welke syn werk

onderteekend is. Welke briefkens sullen met elks pitschacht (cachet) geségeld blyven tot den prys sal aengewésen syn aen dése of gindsche kenspreuk.

IV. De werken moeten, om réden, klaer en lésbaer geschréven worden, het geschrift mag schoon syn ofte niet.

V. De schriften moeten voor den vyftienden Sómer-maend (Junius) 1808 vrechtvry beweegd worden ten huyse van J. D

B

ouderling van het geseyde

genootschap wónende in de Ryssel straete, N.

192.

VI. Allen dinger nae het Eer-metael sal gehouden wésen op den eersten woensdag nae den eersten sondag van Gaermaend (Augustus) 1808 tégenwoordig te wésen op onse vergàdering-zael, geseyd RHETORICA, in Rue Josephine (voordésen

Bellewaert-straetje,) alhier n.

1, om de belauwering-feest, welke beginnen sal 's naemiddags ten drye ueren, by te wónen, ende een door ons aen te wysen deeltje van syn werk voor te lésen, dit eer men wét, wie den gelauwerden dichter syn sal.

VII. Daer sullen twee nae-prysen syn voor de twee naebeste helde-schriften.

VIII. Daer zullen twee silvere eer-blyken gejond worden, den eenen aen alsulke Gilde (ofte genootschap) welke ten geseyden dáge in Gaer-maend 1808 met de meeste pracht

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

haeren intréde binnen dése stad sal gedaen hebben; den anderen voor die Gilde, welke van de vergelégenste plaets met haere Gilde-teekens ons sal benaederen; de

Genootschappen, welke onse Feest Gildewys willen vereeren, worden gebéden d'uere van hunne aenkomst, die voor den noen moet syn, tydelyk te laeten wéten, op dat wy ook met slaegende trommels en vliegende vendels hun mógen ontmoeten tot buiten stads poorten, ende door onse vreugd hun van ons eerbewys overtuygen.

IX. Daer sal ook een schoonen Eer-penning aengebóden worden aen die best in 24 verssen helde-maet, ofte 36 kluchte-maet sal voldoen aen de dag-vraeg, welke sal uythangen van ten een uere tot den vyf ueren 's nae - noens wanneer d'oplossinge moet ingeléverd worden in handen ende ten daege der prys-feest voorseyd.

X. Elken konst-yveraer sal sich sonder tégenseg ofte eysch in rechtbank moeten bevrédigen met d'uytspraek der meerdertalligheyd van stemmen, dat is van drye stemmen van vier, ofte van vier van séven, op den voet der hier nae volgende derde waerschauwinge.

Waerschauwingen.

1

. Indien 'er genoegsame inschryvers syn, om den noodigen onkost af te draegen, men sal de treffelykste geschriften door den druk laeten aen 't licht kómen aen eenen stuyver het blad, 16 bladsyden in-8

; die believen in te schryven moeten het doen ten huyse van P.A. ANNOY, Boek-drukker op de groote markt t'Ieper n

. 37.

2

. In gelyke goedheyd en schoonheyd van werk men sal voor faelen rékenen en den schryver achterstellen, welken de flauwe e eynde van een woord van eene volgende h sal laeten opslokken, ende van eene daer opvolgende klink - letter niet sal doen opslokken. Men sal ook in anderssins gelyke verdiensten voor faelen aensien, waer y met ey (ofte volgens andere spelling ei) als tyd met vryheyd: waer twee van dése dry ee, é, ei (volgens andere eê) B.V. leerden met

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

vernérden (vernéderden) ofte met aenveirden (anders aenveêrden) ook waer oo met ó, als verdooven met bóven te saemen sullen rymen. Ook waer au ofte auw met ou rymt, of schoon ouw voor ou gesteld waer, als: hauwden van hauwen met houden,

Die kloekst op den vyand hauwen Sullen altoos 't veld behouden.

'T welk niet suyver is, en onsen land-aerd tégen gaet. (Behouwen stellen baet niet.) Niemand kan kwaelyk vinden dat wy d'ooren van onse goede oude getrauwe Westvlaenderlingen voor onrymende rymen wenschen te beschermen.

3

. Indien 'er verscheyde goede schriften soo sterk syn dat het niet klaer bleek aen wien men den Lauwer-krans moet toe eigenen uyt oorsaek dat 'er van de vier oordeelers déser stad twee tegen twee souden staen, men sal van de drye Meyers van Brugge, Oostende en Kortryk versoeken, dat elk een der schranderste onder hunne ervarene Dichters soud believen te noemen, aen welke den eenen nae den anderen, men de twee twyfelbaerende stukken sal toesenden, op dat sy be-yverd voor d'eer der konst en van 't váderland met hun vonnis ons souden willen vereeren, verlichten ende verplichten.

4

. Den oogenblik, dat men den tot hiertoe onbekenden, nu Lauwerweirdigen Apollos soon sal gaen uytroepen, hem het verdiend eer teeken aenhechten, ende synen ruchtbaeren naem met gelukwensch door onse sael en stad doen dreunen, sal syn naem - briefke voor d'oogen van heel de vergádering geópend worden.

5

. Ons genootschap óvertuygd, dat 'er ménige vers-maekers ver af syn van de suyverheyd van tael en verssen, ende hoogelyks bekommerd met het toestappen tot de noodige verbétering, en luyster van den nederduytschen Sangberg, sal aen elken helde réde-stryder vereeren een afdruksel van het niew en leeringvol werksje in twee banden genaemd TYDVERDRYF, niet soo seer voor hun, die het niet meer noodig hebben; maer voor hunne kennissen aenkweekelingen in de konst.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

6

. Elks geest mag vliegen waer t' hem lust en sonder slecht vermoeden sich aen 't werk stellen; want hier sal geen schets, geen geraemte, geen ontwerp, geen beschik gemaekt of gepeysd worden; best sal best syn, onaengesien welke stoffe of welken held den schryver, niet afwykende van 't eerste besprek hier vooren, sal gekósen en behandeld hebben.

Ons vruchtb're Landstrék staeg berucht in dappre Helden, Mag sien Germaen en Frank, en Griek en Afrikaen.

Kloek dichters valt aen 't werk, wilt s'landaerds grootheyd melden.

Wint een onsterfb'ren naem en praelb're Lauwer-blaen.

Wysheyd Volmaekt Konst.

Voor 't Genootschap, LE ROY, Hoofdman.

N

. 2. Belangende bericht

Aen alle liefhebbers der vlaemsche dicht-kunde.

D

Léden van het Tael en-dicht kundig-genootschap geseyd Getrauwige Herten, schuylende onder de bescherming van den Heyligen Engel-bewaerder, met ken - sin W

, onderhouden binnen I

, niet soo seer ter herten hebbende als de vlaemsche Dicht kunst meer en meer te sien herbloeyen en gesuyverd van grove misslágen gebasterde en ingedrongene woorden etc. als het hoofd te konnen bieden aen alle trotse toch lofweirdige nae-bueren (met welk-daenige ons geségend Vàderland, ten allen tyde berucht soo in voornaeme Helden als overvliegende geesten, soo menigmael heeft uytgemunt) hadden beslóten en by send-brieven van den eersten Gaer-maend laetst alle Liefhebbers en alle Tael en-dicht-kundige-Genootschappen te beroepen, om te kómen deel némen in eenen beruchten réde-

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

stryd die moeste plaets hebben den 10 Gaer-maend in désen loopenden jaere, in de herberge Rhetorika bewónd by Omaer Sperwer binnen Ieper; welke beroeping voornaementlyk voor oogwit had bóven het herbloeyen der kunst, den naem, den roem, den lof van onse al-oude en uytmuntende vlaemsche Helden door elken schryvers besonder Heldewerk voor de oogen van alle Vlaenderlingen, op niews te doen herléven ende vereewigen, ten welken eynde sy de Lauwerkranssen reeds gevlochten en het blinkende Eer-metael om soo weirde Konstelingen te vergelden met vreugd bereyd hadden;

Maer vermids de ingekómene werken te onvoldoende syn, om het gemelde oogmerk te bereyken en désen eer-trap te beklimmen, mógelyks den tyd te kort gewést hebbende tot sulk een uytgestrekt werk, hebben naer rype overwéging en met onderhandeling van besondere geleerde beslóten désen Réde-stryd voor een jaer uyt te stellen, op dat de schryvers hunne op-gesondene werken souden kunnen verbéteren, suyveren en herschikken (de welke indien sy het begeiren, sy van ons gekantteekend sullen wéderom konnen bekómen door alsulken die door genoegsame kennis en verslag van het behelsde sal geloof verdienen) en op dat insgelyks alle andere kunst- en Vaderland-minnende Dichters hier in souden konnen deel némen.

Ter welkers aenmoeding wy de F

, die sal voor séker plaets hebben den sévensten Augusti 1800 négen eersten Maendag van Gaer-maend ten twee ueren naer middag in de reeds gemelde versàmel - plaets, sullen trachten aldaerluysterrykst te maeken; aenkondigende ter opwekking van een meerder getal médestrévers, dat de Sangen ten minsten acgt bestaende in 400 Helde versen iederen ook sullen aenveird worden ende den E

-

konnen behaelen.

Toe dies vergrootende het gonde Borst-sieraet met eenen gouden kéten, het tweede met eenen silveren om aen den hals te hangen van sulke schrandere Apollos soonen die aen de vereyschte voorwaerden sullen voldaen hebben.

De géne sullen schryven worden versocht hunne werken vrecht-vry te senden aen J. De Bouvery, in de Ryssel-straete

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

N

192 binnen dése stad voor den eersten Weyde - maend 1809 ten langsten, naer welken tyd geene meer sullen aenveird worden.

Alle de andere voorwaerden in onsen bóvengemelden send-brief begrépen, de eerloonen voor de Kamer-vraeg, grootsten prael en verst-kómenden liefhebber blyven de selve en sullen ten voornoemden dàge van den Réde stryd in 1809 alleen plaetse hebben ende toegereykt worden.

Met vlammige begeirte ende verlangen om beroemde Dichters en vernufte werken te sien, wy blyven met achting en genégentheyd.

Geëerde en Dicht-minnende liefhebbers VL toegenégene Dienaeren,

Den Hoofdman, Prius, aensienelyke en voordere médeléden der Getrauwe Herten binnen Ieper,

Voor 't Genootschap, LE ROY, Hoofdman.

Hernémt op niews den moed roemwaerde Apollos soonen Toont dat gy syt getéld uyt schrander Belgisch bloed, Dat ge aen den Batavier noch Franken wyken moet, Op dat me u mag met nooyt verwel'kbre Lauw'ren kroonen.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

N

. 3. Het tael en Dicht-kundig Genoodschap der Getrauwige-Herten, schuylende onder de bescherming van den Heyligen Engel bewaerder, met Kenspreuk Wysheyd volmaekt Konst, onderhouden binnen Ieper,

Aen alle Rédenryke Genoodschappen en Minnaers der Dichtkunde.

Ons Oogwit is bereykt, men zal de Lauwer-blaeren, Gaen kranssen om de kruyn dier schrandre Rédenaeren, En 't prachtig Eer-metael sins twee jaer aengezeyd, Word hun met volle Prael en Luyster toebereyd.

Men wacht geen oordeel van uytheemsche kunstelingen, Geliefde, die op niews naer Lauwer-blaen wilt dingen, Komt tot dés Réden-Feest verband de schimp en hoon, Een niewen Eer-krans word daer uw verdienden loon.

+

In 80 à 120 Heldenversen En wyl gy Vlaemsche Bloed voeldt borelen in uwe àders,

Singt hier den Roem, den Lof van uw' doorluchte Vaders;

Toond hoe de Vlaeming (schoon hun naem schynt te vergaen) Aen niemand wyken moest in konst en Helde-Daen?

Wysheyd volmaekt Konst.

O

onse beruchte Réden-Feest meer Luyster toe te brengen en den toevloed der Dichtren te vermeerderen, hebben wy beslóten een nieuw vergulde Borst-Sieraed te bereyden voor den genen die best ons niewe Voorstel sal beantwoorden, op de volgende

Voorwaerden.

1. Allen Dichter wordt tot désen Réden-Stryd toegelaeten, geen deel maekende van ons Genootschap.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

2. Die ons met hunne Schriften believen te vereeren, moeten de selve vracht - vry toesenden aen onsen Konst-Greffier M

. Omar-Sperwer, in de Ryssel - straete n

49, ten laetsten voor den 30

Hooy-maend, naer welken dag geene Schriften meer sullen aenveird worden.

3. De gonne met Eerteekens ons Tonneel begeiren te naederen om te dingen naer 't Eer-metael van den Praelryksten intréde, sullen believen hunne komste aen te kondigen als by onsen eerst voorgaenden versoek-brief.

4. Daer sal, gelyk'er by den selven brief geseyd is, eene Kamer-vraege uytgehangen worden.

5. Den Réden-stryd zal ten ketsten op maendag 7

Gaermaend naest, ten 3 ueren naer-middag beginnen, alwaer elken schryver méde-dinger sal moeten

tegenwordig syn.

6. Daer sal op alle de werken een onsydig oordeel geveld worden, waer méde een ider sig sal moeten vergenoegen, sullende de Prysen alleen aen de gonne best ons oogwit bereykt hebben toegeseyd worden, sonder door eenige andere vraegen te beslissen.

In afwachtinge uwer aengenaeme en lang gewenschte komst, blyven wy met achting.

M

G

,

Uwe seer toegenégene en beyverde Médebroeders, Voor 't Genootschap,

SPERWER, Greffier.

Uyt onse buyten gewoone vergaederinge van den 25

Sómer-maend 1809.

N

. 4. Bericht.

D

vlaemsche M

ontwaekt meer en meer uyt den diepen slaep, waer in zy ruym honderd jaeren is gedompeld gebléven, 't is 40 jaeren dat zy tot Bergen, St.

Winnox, t'Ieper,

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

te Corteryk, te Brugge en mogelyks in sommige andere plaetsen heéft begonnen d'oogen openen; in Hoogléde, Staeden en Wacken heéft men onlangs achtbaere poogingen ontdekt, om de vlaemsche Letter-kunde tot meerdere zuyverheyd en édelere uytdrukkingen voord te stuwen.

Nu wéderom heéft het Konst - genootschap der Getrouwige Herten binnen Ieper, 't welk metter daed konstgierig en taelkundig mag geheeten worden, een nieuwen en aenmerkens-weirdigen spoorslag aen de geesten gegéven, met lédent twee jaeren 's lands liefhebbers op te wekken door het loffelyk en luysterlyk lok-aes van Eer-metalen en Lauwer-kroonen, op dat zy hunnen aerbeyd en gàven zouden bestéden om een H

-

(Poëme-épique) op te stellen, welks Held uyt de Vlaemsche Vorsten, ofte andere uytstekende Personaesjen naer elks willekeur moest genómen worden, ten welken eynde het gezeyd Genootschap jonstelyk heéft laeten in gereedschap houden eenen Eer-penning en Draeg-kéten van fynen Goude weynig min weird als twee-hondert francs, die bóven alle glans-ryke en eerlyke zége teekens en lof-spreuken gejond en aen den hals en borst zal gehangen worden van den hoog-loffelyken Digter van het gekroond Helde-digt op den 7

Gaer-maend (August) 1809, wanneer het geslóten Naem-briefke eerst voor d'oogen der vergàderinge zal geópend, en den óverwinnaer zal gekend en uytgerópen worden onder ongemeene en algemeene vreugde-klanken en zége-wenschen.

Dit stuk het licht door geleerde en in de konst geoeffende kenners weirdig geoordeeld zynde, heéft... d'eer aen alle Land-en-konst-lievers voor te stellen het zelve by inschryvinge te drukken.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

N

. 5. Aenspraek

Tot de vergàdering der Vlaemsche Tael-belusters in het Gildhof der Getrauwige Herten binnen Ieper, op de 12 Slag-maend 1809, dag der uytreyking van den Gouden Eer-loon.

E

gelégendheyd, gelyk dése, geëerde Konst-minnaers, heb ik in mynen onsékereu, maer met sékerheyd korten lévens loop niet meer te verhópen: wanneer sal het my nog gelukken soo treffelyken en soo talryken saemenvloed van konstkenners en konst-betrachters by te wónen? des bid ik de Vergàderang eene korte aenspraek met geduld te aenhooren: myn doelwit raekt d'eere van 't vàderland in 't volmaeken en grondvesten der tael.

Is Vlaender het minste, het slechtste, het verworpenste order alle landdeelen? syn de Vlàmingen het uytschot der volkeren? en wy naementlyk westerlingen syn wy soo ver gebragt, soo seer vervallen, dat wy geen aensicht meer durven toonen, dat wy als voet-slépers, als slép-draegers achter den rug staen niet alleen van inwonders van groote en verlichte Ryken maer selfs van onse gebuermannen de Hollanders.

Den tyd is gewést, dat den naem der Vlàmingen in de alsdan bekende weireld met beruchtheyd gemeld wierd. Met schrik erinneren wy nog de talloose ooreloogen en vereewigde helde-daeden onser voor-vàderen: met weedom gedenken wy nog aen den ondergank van onse luysterlyke reederyen van stoffen làkens: met smert en spyt bestókt de landlievende gemoederen de vrye koopvaerd op Indiën soo haest gestremd als verworven: met verdriet kan men maer óverslaegen de hier en daer gesaeyde overblyfsels van geestvolle voordbrengsels van vernuft; vaste blyken van de kloeke verstanden, welke onsen hoek met luyster en roem zouden vervold

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

hebben, waeren hunne werken door onse vaddigheyd en schraep-siekte niet in het duyster gebléven. Hollanders schreeven, lieten hunne werken drukken, en sy wierden gekocht: Vlàmingen hebben geschréven, séker synde niet verkocht te worden, wagteden sich te laeten drukken, en dus versmoorden hunne schriften in de Léthe;

toch de keest is van diamant, sy kan nooyt verslyten. Noch tyd, noch kennissen genoeg hebbende, om den wel verdienden lof der Vlàmingen uyt den vergét-hoek te trekken, ende onse eygene achteloosheyd voor ons Vaderland af te keeren van de smette van altyd óveroude en verst afgelégene landen en volkeren te melden, ofte in ondersoeken ver bóven ons begryp en buyten ons bestek te sammelen, en de werkende verstanden tot de bespiegeling van den kostelyken bódem, waer sy eerst het licht sàgen, op te wekken, héft het my een bekwaemen middel geschénen dit Tael-en - digtkundig Genootschap daer toe te bewégen, dat sy een Konst-beroep door geheel Westvlaenderen souden uytsenden, betrekkelyk tot myn oogwit, de verheffinge van 't Vàderland.

Den eersten spoorslag heb ik in de herssenen gedrukt met selve op den 5 Grasm:

1807 een voorstel aen te bieden, om den lof der Ieperlingen behaeld by den Peuvelberg in 't óvermeesteren van het niew-gevonden Fransch steenwerpende moordgetuyg heldhaftig te beschryven. De geesten syn hier aen 't gisten geslaegen, ende een helde digt ten prys van Vlaenders Vorsten wierd het dryf-rad van eenen letter-stryd: een dier werken gaet het licht zien. Ach! had het door het sift van Mynheer De Foere grooten letterkundigen te Rousselaere gebuydeld gewést!

Hoe! een eenig den drukweirdig en nog te siften? ô Westvlaemsche geleerde, uwe slaepsucht was wel doodelyk, als twee jaeren gerucht u niet gewekkerd hebben? het kostelyk, eer-metael blonk dan voor uwe oogen niet? het rotelen der versche Lauwer-kroon kon het gehoor-vlies niet doordringen tot in den sétel van 't verstand?

den onbekenden vlaemschen Cynthius met u in Hoogléde, Wacken, Ieper en andere gevallen by d'oor te trekken héft u niet konnen den bol doen schudden en d'oogen ópenen? ach neen: évenwel de hópe is gegéven, het is te hópen, dat den stryd sal voordgaen, en dat de naekomelingen in treffelyke réde - voering en schatweirde Digt-stukken beyde faelvry en onberispelyk sich aen u hunne voorvàderen sal konnen spiegelen, ende ontstéken

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

worden om op uw spoor in alle helde-deugden van lichaem en van geest sich te oefenen en uyt te munten.

Op de woorden faelvry en onberispelyk ik sie ettelyke voorhoofden rimpelen trekken:

jae, gy raed myn gepeys, en ik raed ook uwe meyning: jae, ik verstae daer door de misslàgen tégen de sin-trekken, tégen den eygendom der woorden, tégen de welvoeging der woorden, tégen de suyverheyd der tael, ens. Jae, tégen eene met grond gerédenérde spelling; en waerom niet? eene spelling, die duysterheyd of verwarring invoert, sal vroeg of laet moeten wyken voor eene klaerdere; ook de géne uyt het hoofd van eenen waenwysen komt, sal vluchten voor de goede réden en waerheyd, gelyk de wàtervarve verbleekt voor 't sonne-schyn.

Hier sullen wéderom de aenhangers van dólingen, uyt berstende, misschien in schamper woorden schreewen van kibbeling en lettervitterye: het tégenseg is oud, gereed, kort en gemakkelyk: als 'er niets nae réden smaekende en wolmt noch en danst in hunne sénuwen, wat souden sy béter doen? de kinders kennen die geslépentheyd; liever ter verschooning een kaelen bybreng als geenen: maer dat verstandige lieden met bekwaemigheyd tot schoone saeken sich van die oude slechte en onvoldoende vodde van muggesifterye bedienen, moet allen rédelyken en oplettenden mensch stom stellen. Ik, ik die hier sprék, heb iet geschréven, iemand toont in myn schrift dat 'er sulken sin, woord, of boekstaef kan verbéterd worden, dat ik, in plaets van te seggen eene rék van eewen, met den sotsten van alle régelloose klaps een eeuwen reeks heb willen pronken by boeren en schoenlappers; eenen vriend segt my dat: ik moet hem dan niet aensien als eenen vriend, die den voordgank der letterye behert en d'eer van myne schriften bemint, maer myne dólingen voordplanten en syne nuttige waerschauwing uytmaeken voor lettervitterye? Apollo bewaere my voor soo hoofdige en schandelyke onbillykheyd.

Ik schyn hier van myn beschik gedwaeld te syn; maer neen, het leyd 'er recht nae toe. D'aenporring tot dése aenspraek is eene sterke, misschien buytenspoorige, liefde tot d'eer der Westvlaemingen ten opsichte der wétenschappen; eene vaste inbéldinge gevoed door overtuygende bewysen, dat Westvlaender geensins den minsten is onder de stammen van Néderland; ende dat Westvlaender noch in werksaemheyd, noch in gebruyken sich schaemen moet voor andere

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

land stréken; vervolgens dat het eene domheyd van désen tyd is syne oude gebruyken af te stappen, om sonder genoegsaemen grondslag tot vél slechtere wysen óver te gaen, enkelyk door sucht tot vrémdighéden, sonder van die verandering sluytende rédens te konnen géven; waerschynelyk om dat een uytheemsch werk het anders voorenhoud, ende om dat menschen van vrémde stréken anders te werk gaen. Daer syn 'er die sweiren by den woorde-boek van Winkelman; wat is Winkelman? eenen verminkten taelleeraer; eenen man gelyk tien duysend andere, die syne spelkunde héft laeten drukken sonder réden te géven, waerom sy verschélt van de géne van meest alle oude: en men stékt dien boek in de handen der jonkheyd: waerelyk alle die kindsch syn, meynen, dat sy dien Hollander moeten volgen. Andere géven den voorkeus aen den niewen Des Roches: wat vind ik daer? eene bespottelyke niewigheyd op het tytel-blad; twee boekstaeven syn niet genoeg, sédert gisteren of eergisteren om de lange o uyt te drukken, men stelt een schrabbeken bóven eene der twee; soo dan dry teekens om een enkelen klinkletter voor d'oogen te wenden oó: onnoodige schryf-wyse in heel de oudheyd der Néderlandsche werken niet te vinden, en strydende tegen de kortheyd en eenvoudigheyd.

Gaen wy nu tot de Poëten: Holland héft schoone schryvers; maer geenen van alle is volmaekt: den eenen maekt faelen door sich-selven; den anderen lapt staet-spraek by goede réden; een derden om 't gemak van Digt-maet of rym kraekt een woord of seg-wyse, en peyst dat het of ongemerkt sal doorvloeyen, of steunende op synen naem, dat men het sal moeten goedkeuren, niet tegensteende dat goede rédens en gegrondveste taelwetten het verwerpen: en somtyds het lukt hem: en hoe soud het niet lukken, als men mannen met geest gebooren, en door lessen versterkt soo bot hooveirdig, soo ydel, soo met het hoofd vol wind siet, dat-se hunne goede schriften bevlekken met vodderyen en walgelyke missen.

Wat sal ik nu van d'uytspraek seggen? de verniewers syn sy daer in wel gegrond:

ach goede! sy syn heel afgewéken van het bétere tot het slechtere, sy syn van den os op den ésel gevallen: d'uytsprak van Hollanders en Branbanders is vél meer

onvolmaekthéden en verwerringen onderhéven als de onse; maer dat hier te toonen is te lank en buyten myn bestek; een dingen is séker, dat d'oude Westvlaemsche uyt-

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

spraek aen de deur des tempels der volmaekte tael klopt, is sy daer niet binnen.

Dit soo synde, hoe konnen menschen met gesond verstand sich daer af verwyderen?

ik beb myne jonkheyd doorgebragt sonder énig oogmerk te maeken op het

Néderduytsch, maer wel op Latyn, Grieksch en Fransch. Den tyd kwam dat ik myn vàderland en moedertael verlaetende négen jaeren met Bràbanders en Hollanders dàgelyks wónde en verkeerde, welkers strék-spraek my haest als aengebooren was:

in 't vàderland wédergekeerd ik hernam myn Iepersch, belacchelyk oordeelende om eene korte afwésigheyd een vreemd geluyd te géven by alle de géne onder welke ik opgegroeyd was. Ik had geene sucbt om uyt te stéken by myne gebueren, noch ik wilde niet gelyken aen Toone Korwyn, die dry maenden te Ryssel gewond hebbende wéderkeerende vraegde nae de straet waer hy vyf-en-twintig jaeren verbléven had, en waer syne moeder nog gehuysvest was: dien gast vraegde eenen schoemaeker:

Monseu parle vous francé? voor den donder jae, Toone, seyde den schoemaeker; - comment! gy kent moi encor? 'k sal-je seggen: quand queuqu'un a comça, voyez vous, été en france, tout est comme autre chose. Ik hoor het, Hernam den schoemaeker;

eer gy vertrok gy waert maer half sot, en nu syt gy het gansch. Sans badiner, lapte den reyser daer op, est-ce par cette coté que mon mère est encore au logis? Je veux voir, voyez vous si ce femme encor me connaitre. In dien tyd de Vlàmingen schompten nog met Vlàmingen die geen vlaemsch spràken. Dus ik voegde my naer den landaerdt en 't gemeyn gevoelen: ook het konde my selfs nae négen jaeren afwésigheyd niet invallen, dat énig ander néderduytsch my soud te pas kómen: en nogtans siet, die nooyt Braband noch Holland gesien hebben, loopen my vooren; eene bedorvene uytspraek blinkt my geduerig in d'ooren, en, soo vél ik bemerken kan, héft het breyn der rym-maekers meest alle beslégen: soud men wel met eenvoudiglyk syne land-tael te spréken maer een onkundigen en verworpen rymelaer syn? nu, welkdaenige is die versch opgeraepte uytspraek? is het Hollandsch? neen: is het Brabantsch? neen:

West-vlaemsch? neen: het is eenen àterling, eenen onechteling, die hier en elders alle suyvere ooren moet kwetsen.

En welke syn de gàven van die niewigheyd? ik peyse dat sy in ydele bollen en windbuylen eene uytnemende

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

vreugd, en heet gevoelen van welbehaegen en grootheyd ontstékt: vreugd!

welbehaegen! grootheyd! is dat niets? het is seer vél: wie wenscht niet nae vreugd!

wie kittelt sich niet door eyge liefde? welken mensch tracht niet, om bóven andere uyt te stéken, was het maer gemakkelyk. Nu is het gemakkelyk; men word nu groot - man met by syne schoone, suyvere, klaerdere, en met vastere wetten pronkende moedertael swaerdere syllàben, verwarrende woorden en gefaelde sinnen onder eene misdraeyde uytspraek te mengelen, met het echt kind te laeten krom slaegen van bastaerden dat is immers niet moeyelyk: en word men daer door groot? en is men daer méde letter-held? geluk, ô markt-sangers! ulieden liedjes spélen in 't

hoogdraevende. Wat groot leet voor my, dat ik te oud ben, om die konst op te raepen!

hoe souden mynen gebuer Klaes, mynen hovenier Piet, mynen hout-splyter Jan, mynen knecht Ivo met opgepalkten monde staen hooren, als ik aen den eenen soud seggen: Now-meester! hoe vaer-je? sowje teyd kunnen beschaere, om mey een paer laersen te verwaerdige? aen den anderen: hedde in de kow de kouwe kow kunne kouwe? stowt stowt, en howt howt: aen den derden: ey! they, tey aen 't ey bey 't ey, reys met reys om reys ten brey te bereyen, aen den vierden: man, kost gey te meynen kost dat tweyn in dreyen dreyen, ten tey ik met meynen tey drey wey en doe weyen en weyen, soo uwen soon en meynen meynen? die goede borgerlien souden peysen dat ik sot wierd. Maer laet nu die uytgekipte sinnekes daer; is 'er iet édeler verstandiger of aengenaemer in te seggen: als Herman fleuyten wilt, dan roert hey seyne peyp, als wel in te seggen: als Herman fluyten wilt, dan roert hy syne pyp? fluyten is sachter als fleuyten, pyp is eer geseyd als peyp? is 't sachter te seggen: Bowverey veylt sowpe teylen; als wel Bouvery verkoopt soupe-teelen? is 't beter: den teuynier Vandenbrowke sneyt de weyn - dreuyven, als wel: den hóvenier Vandenbroucke snyt de wyn-druyven?

Wel! moet ieder een niet verstomd staen óver die slaefsche naer-aepinge van eene bedorvene uytspraek onder ons sédert weynige jaeren van wétwels soo belachelyk ingevoerd en tweemael belachelyk als sy in hunne dólingen verdólen seggende: hy is wey: sey is ryk: het scheynt aen synen vàder soo; en het schynt aen seyne moeder anders. Schaemt u alle die plichtig syt, dat gy het swaerdere kiest voor het logtere, het langere voor het kortere, het verwerrelde voor

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

het onderscheydene, eene vrémde en bedorvene spraek voor de géne van onse voorouders, die de kloekmoedigheyd hadden van de gekke Hollandsche kermende galmen en hoog opgedrongene spreuken tégen te staen en te verwerpen. Sy wisten wel, dat men Hollanders vond; sy stelden sich bóven hun, en de vlaemsche spraek bóven de hunne: een tael, die Holland sprékt, en Vlaender moet versaeken was hun woord. Waer syt gy, kwaelyk onderwésene taelbedervers, met alle uwe niewe woorden en uytdrukkingen, waer af een goed deel oneygen en een deel onverdraegelyk syn?

waer syt gy aerme raetelaers, met uwe krépele luyster-spraek? komt, lést in eene talryke vergaedering een stuk op uwen toon, en ik sal het daernae lésen gelyk uwen vàder en grootvàder het souden gelésen hebben; en dan sullen wy d'oplettende aenhoorders ondervragen, welke lés-wys hun gemakkelykst voorkómt en best bevalt.

Maer het is nu genoeg berispt; verheft u, verheft u waere taelliever, rechtschàpene Westerlingen! omhelst malkanderen, laet de schaepshoofden en weytens loopen en sich opblaesen in hunne bottigheyd, gylieden onderwyst d'eene d'andere sonder nyd, suyvert eerst uwe schriften, en stapt dan óver tot hoogere werken, soo sult gy uw vàderland vereerelyken ende een onstervelyken naem verwerven. Vaert wel.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Liederijk de Buck.

Eerste boek.

Inhoud.

Prins L

verschijnt door Neptuins watervloed Tot d'haaf des vaderlands, het woud van ongenade, Waer hij den Kluiz'naar vindt die hem had opgevoed:

Vertelt zijn lotgeval, gaat hem op d'eed te rade.

Meldt voorts wat gunst hij lang in Albion genoot;

Hoe hem de rijks-prinses haar liefde toe kwam bieden;

Hoe kind'ren liefde-pligt hem had weêrom bekoord, Dat hij het valsch gestreel behendig wist te ontvlieden, Die hem, zoo langen tijd, door Paphos zoet geweld Vol van verwoede drift, de reis had uitgesteld.

Ik zing één' vlaamschen held vol kindermin gedreven, Die 's moeders boei verbrak door 's vaders beul te sneven;

'T eerst Vlaandren woud-heerschap door deze daad genoot, En 't kwijnend vaderland van roovers heeft ontbloot.

Thans is de jonge held, door Bretons pekel-stroomen, De haaf des vaderlands, gelukkig ingekomen,

Het woud van ongenâ, zijn droevig bakermat, Dat van zijn kindsche jeugd de teekens nog bezat,

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Zal ik, (sprak deze Prins) na treurig ommezwerven, O goede Hemel, thans uw' bijstand niet verwerven;

Gij die den sterveling zijn onderneming sterkt En, door een groote ziel, uw opperwil bewerkt!

Laat toch een' straal uws lichts op uwen dienaar dalen, Op dat hij kennen mag de vast gestelde palen

Die gij staag volgen doet in al wat hij verrigt.

Ik voel reeds mijne ziel door uwen glans verlicht, En in verholen vuur mijn innig hart ontgloeijen.

'K aanzie den aardschen roem als harde slaafsche boeijen, Waar in het menschdom zich door eigenschulden drukt, Dewijl het de verdienst van zijne werken plukt.

Dit aanbelangende oord kan mijne ziel doen blaken, Meer dan het klatergoud van troon en marbre daken.

Hier is mijn vaderland in dit geheiligd woud;

Hier heeft de eenvoudigheid een schuilplaats opgebouwd.

Wat invloed wekt mij geest tot innerlijk verlangen, Om in deze eenzaam streek een lutteltroost te ontvangen!

Dat mijn gesmeed ontwerp raak tot zijn uitwerking.

Hier is de plaats waar ik het levens licht ontving, Bij eenen Kluizenaar, toen, van hem afgescheiden, Ik mij, met zijn verlof, naar Eng'land zag geleiden:

Hij had tot 't zevenste jaar mijn kindsheid bijgestaan:

Deês teeder afscheids groet houdt mijne ziel belaân.

'K herinner nog dat hij mij drukte in beider armen;

Zeer dikwerf mij het bloed deed door zijn borstverwarmen;

Voor mij den hemel bad, dat hij mij sterken zou;

Maar laas! 'k bevind mij nu in een gepersten rouw!

Zal mij het noodelot geen blijden troost hergeven, Dat ik het zoet verblijf tot het eenvoudig leven Van dezen Kluizenaar eens wedervinden mag!

'T is hier, 't is hier, voorwaar, dat ik hem een-mal zag.

'K verken' den heuvel nog waer ik zoo vaak voor dezen Met zulken boezem vriend gedankt heb 't Opperwezen,

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Waar hij de zedeleêr mij mild heeft ingeprint,

Al droeg mijne inbeelding 't begrip slechts van een kind.

Eerlang deze eiken met mijn kindscheid opgedreven, Behouden nog het merk dat ik hun heb gegeven;

Ja alles reeds voorspelt aan mijn geheugenis Wat een verlaten oord mijn vaderland nu is.

Zal ik doch in deês plaats, mijn hart- en ziels beminden, Dien waarden Kluizenaar, mijn tweeden vader vinden!

Ach! waar verschuilt hij zich, dat ik hem vinden kan!

'K hecht alles aan de les van dien' eerwaarden man, En aan zijn onderrigt en hemels voorgevoelen,

Die mij 't gewenschte ontwerp zal door zijn zorg bedoelen;

Maar moog'lijk heeft die man in 't een of 't ander oord Zijn hut verplaatst, uit vrees van een' beduchten moord, Om in een vrijer streek zijn dagen te beleven,

Ach! wie zal mij hier op goede onderrigting geven!

Misschien heeft hem Atroop het levens licht gebluscht:

Deze overdenking maakt mijn ziel gansch ongerust.

Waarom verbleef ik niet in 't hof van Bretons koning, Waar ik een hofsche pracht vervong voor myne woning?

Moest ik hier dolen in een eenzaam wildernis

Waar mij geen troost noch hulp door 't lot beschoren is?

Geen herberg, geen verblijf, om mijne matte leden Te rusten; na ik heb zoo veel gevaar geleden;

Aan 't wild gediert ten proije, en, schoon ik dit ontwijk, Wie weet of 's moorders hand mij niet maak tot een lijk!

Zelfs geen barmhartigheid is in dit woud te ontdekken, Waar slechts een weinig gras tot rustplaats moet verstrekken.

Geen eenig sterveling zich hier tot gids bereidt, Om hulpe toe te biên aan de noodlijdendheid.

Maar hoe! zal ik dit woud, deês vrije schuilplaats duchten, En, met een laffen moed, een dierbre woon ontvlugten?

Daar ik verlaten heb het lagchende vermaak Om mij te geven aan een algeregte wraak.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Alwie door ongeduld zijn hart en moed laat vallen, Om op een zwanen dons met eerloosheid te mallen, Verdient de gunsten niet die d'hemel 't menschdom geeft, Want het tot ledigheid niet op het aardrijk leeft.

Een kloeker voorgevoel doet al dit schoon verdrijven:

Ik zal, ik moet gewis, in mijn eesrst oogmerk blijven, Mijn pligt verschuldigt dat; 't herdenken geeft mij moed, Om met deês kloeken arm te wreken 't schuldloos bloed Op 't hart eens dwingelands; den moorder van mijn' vader.

Hier in 't geheiligd woud; hier heeft een lands-verrader Het levens - licht ontrukt van dien 't mij eertijds gaf.

De hemel spaart hem wis tot zijn geregte straf.

Ik voel natuur en pligt mijn lijdend hart ontsteken, Om mij op 't wangedrogt met arm en schild te wreken.

Wie 't heilig regt verweert beledigt d'hemel niet:

Door zijnen wil alleen men loon naar werk geniet.

De roep van de natuur klinkt ijlings mij de ooren;

Zij heeft mij tot de wraak van een, tijran beschoren.

Is 't moog'lijk dat ik laf aan zijn geroep weêrsta?

Neen!... 'k zweer dat ik hier nooit het woud van ongena Verlaten zal, voor ik mijn vaders moorder treffe, En op zijn smeulend puin mijn vaders asch verheffe.

O hemel sterk mijn moed in deês verbonden wraak.

Gij zijt getuigenis van een geregte zaak, Die ik volvoeren moet volgens uw welbehagen,

Dat ik verdienst'lijk mag den naam van L

dragen, Den zoon van Saluwaart, wiens prinselijk geslacht Werd, in het lelij-rijk, met zoo veel roem geacht!

Zoo mij de hemel wilt een gunstig lot voorspellen, Zal ik den moordenaar mijns vaders nedervellen.

Dewijl thans L

, steeds met zijn hoop verzeld, Aan 's bladerlijk geboomt zijn helden opzet meldt, Ziet hij een ouderling van 't afgelegen lommer, In zijn bespiegeling staâg zonder angst of kommer

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Langs eene bloemwarand met trage paden treên, Waar hij gemeenelijk de godheid heeft gebeên:

Een oude levenstijd van tweemaal veertig jaren, Vertoonde op zijne kruin de reêds verzilverd haren;

De lange grijze baart tot op de borst verspreid;

Zijn rijzige gestalte en man'lijke achtbaarheid;

De breede rimpelen die op zijn voorhoofd praalden, De aanminnigheên die zijn doordringend oog bestraalden, De wakkre lenden en het gloeijende gelaat,

Verbeeldden reine deugd in een gerusten staat.

Terwijl thans L

, door al die levens trekken, Verhoopt in dezen man den Kluizenaar te ontdekken;

Dien hij had vruchteloos door g'heel het woud gezocht, Snelt hij hem te gemoet met een verhaasten togt, En spreekt: ô ouderling! wie dat gij ook mogt wezen!

Wil mijne bange ziel door uwen raad genezen:

Ik heb reeds langen tijd gedwaald door gansch dit oord, Geen sterveling gezien die mijne klagten hoort, En toen ik dacht 't gevaar van deze plaats te ontkomen, Heb ik u, waarde man! ter blijder uur vernomen!

Wijs mij een schuilplaats aan, waar ik mij voeden mag, Dat ik mijn' weg vervul voor 't einde van den dag.

Waar op de Kluizenaar met vriendelijke treken, Na zijne groetenis, begint aldus te spreken:

O vreemdling! van staat of stam gij ook mogt zijn, Ik heb regt deerenis met uwe boezem pijn.

Geen vrienden pligt kan mij ooit meer voldoening geven Dan mijnen even mensch te troosten in het leven:

Zoo ik in mijne kluis uw eetlust kan verzaân,

Kom, wil van uwen knecht de dienstbaarheid ontvaan Die hij u geven kan: ik schenk geen schat noch goedren, Maar een geringe spijs verdeel ik met mijn broedren.

Zij treên dan in de woon, door de natuur gebouwd, In eene holle grot van dit geheiligd woud.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Het dak was overdekt met lommerrijke blaren, Om voor de eenvoudigheid een rust plaats te bewaren, Het binnenst was alom versierd met groen gewas, En 't vlakke grond tappijt bestond in jeugdig gras;

De ronde tafel was uit harden steen gedreven, Waar aan natuur alleen de vormen had gegeven;

De stukken van een' boom verstrekten tot een zaat.

De waarde Kluizenaar in deês geringen staat, Om d'hongerige maag behoorlijk te verkloeken,

Ging, langs het ruime woud, de versche vruchten zoeken, Die hij aan L

beleefdlijk voorenstelt,

Men eet, terwijl d'Hermijt den vreemdeling vertelt Van dit verlaten oord al de gelegenheden:

Wat hier de onnoozelheid heeft menigmaal geleden, En altijd bleef ten prooi van eenen dwingeland Wiens hart geduriglijk in heeten moordlust brandt.

Ja, vreemdeling, zegt hij, ik zag hier t'allen tijden Wat dat de vrome deugd moest door dien roover lijden.

Ach! zoekt gij hier verblijf! zijt zeker dat gij zult Wel haast uw'levens-loop zien door een' moord vervuld.

Hoe (sprak dus L

) uw deugd, bij elk verholen, Moet vogelvrij door 't ruim van deze bosschen dolen, Waar in een aardsch tijran heeft 't opperste gebied!

Ach! onderrigt mijn hart! kent gij dien wreedaard niet,

Noch ook den prins wiens bloed hy voormaals heeft doen stroomen, Verlicht, mijn hart, ô vriend! is 't waarheid, of zijn 't droomen, Die gij mij voren legt, geef mij toch onderrigt,

Op dat ik weten mag waar een verbondne pligt Door mij dient uitgewerkt. Na deês verzochte reden, Begon de Kluizenaar de gansche zaak te ontleden.

Die wreedaard, wiens kasteel gij daar van ver beschouwt, En die 't genaadloos woud in zijn vermogen houdt, Is Fijnaart. 'T lelij-rijk heeft hem deês plaats gegeven:

Den prins dien ik voor-heên door zijne kling zag sneven,

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Was Saluwaart. Die naam vervoerde L

Zoodaniglijk het hart, dat hij de ware blijk Van zijne teederheid tot dezen man deed merken.

O hemel (roept hij): wil mijn onderneming sterken!

Op dat ik uwen wil volbreng zoo het behoord, En mij als waren zoon wreek op een' vader moord;

Maar zeg mij wederom, ô gij eerwaarde grijze!

Maak dat gij mij de zaak klaarblijkelijk bewijze, Waar dat een ouderling zich ophoudt, die weleer Met veel dienstwilligheid, zoo hulpzaam en zoo teêr, De vrouw van dezen prins heeft bijgestaan in 't baren, Gelijk ik menigmaal heb hooren openbaren.

Geef aan mijn boezem lucht, ô zijt gij het misschien, Spreek! ach! dat ik mijn hoop in u vervuld mag zien!

Ja vreemdeling (sprak hij): ik ben die oude vader.

Die Sal'waarts kroost heeft lang beschuld van een' verrader, 'T is dertien jaren dat dit zoontje van mij ging,

Om, volgens zijnen rang, een staat en opvoeding In het Brittanjes rijk zeer mildelijk te ontvangen.

D'erkentenis, de moed, het uitterlijk verlangen;

De vreugde tranen die op L

wangen staan, Verkondigen dit uur de kracht der waarheid aan, Dat hij het dwaal-kroost is uit dezen echt gesproten, Terwijl hij, door het vocht der tranen overgoten, Den waarden ouderling in beider armen drukt, En, door dien zoeten troost tot in de ziel verrukt, Naar zijnen boezem had een weinig lucht gekregen, Sprak hij: ô waarde vriend! door wat een hemels zegen Vinde ik u eindlijk weêr, u, wien ik zoo vol vlijt Alom heb na gezocht! gij, die nog heden zijt En was en blijven zult mijn troost en welbehagen, Voor wien ik eeuwig zal de grootste erkentnis dragen!

Want 't is door u alleen dat ik de vrome deugd Mild ingeboezemd werd van mijne teedre jeugd.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Gij leerde mij den dienst van 't Opperwezen kennen, Waar naar ik altijd zal mijn levens wijs gewennen, Als tweeden vader ik uw altijd eeren zal!

Merk mij toch door wat vreemd en zeldzaam lotgeval Ik heb in 't vaderland u heden weêr verworven;

Ik dachte dat gij reeds waart langen tijd gestorven, Op dat geen eenig mensch mij klaarlijk melden zoud In wat een land of streek mijn moeder zich onthoudt.

Ik zal (sprak de Hermijt), u alles openbaren Wat uwe moeder is tot heden wedervaren.

Dit slot dat u van ver voor het gezigte streeft:

Is Fijnaarts woon, waar in uw waarde moeder leeft.

Zij is, reeds twintig jaar, door Fijnaart opgesloten, Noch heeft sinds dezen tijd, haar vrijheid nooit genoten, Terwijl zij dagelijks voor haar gezigte ziet

Den moorder van haar' man die over haar gebiedt.

Maar wat een vreemd geval doet u hier herwaarts wenden, En eenen moorders kuil van weedom en ellenden

Verkiezen voor het hof van den Brittanjes vorst, Waar dat de weelde en lust naar eer en glorie dorst?

Daar kondet gij wel ligt tot hoogen staat geraken.

Waarom verliet gij dan de lagchende vermaken?

Gij die geboren schijnt om volk'ren te gebien, Moet ik u aan 't gevaar alhier ten offer zien Verstrekken, tot uw' ramp in deze wreede kuilen, Waar niets dan ijslijkheên en moorderijen schuilen, Gints waar de rooverij wordt ongestraft gepleegd.

O lieve L

! tracht dat gij overweegt

Al 't onheil dat gij hier in 't eenzaam woud zult lijden, Waar-af ik, door mijn zorg, u niet zal kon' bevrijden.

Waar ik hier niet bekend voor een' noodlijdendheid, Had' struikroof mij reeds lang alhier ter néer geleid, Maar gij, zoo rijkelijk en prachtig in gewaden, Met kostelijk gesteente en andren schat geladen,

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Zult hier het moorders rot bekooren door den glans Dien gij in de oogen schiet; maar keer! ach! keer de kans Door dit gevaarlijk woud zeer spoediglijk te ontvlugten, Zoo u vermetelheid u niet te laat doet zuchten.

Maar zeg toch, waarde zoon! wat u hier herwaarts bragt.

'T geval (sprak L

) 'k heb altijd in 't gedacht De erkentenis bewaard die ik u blijf verschuldigd.

De hemel heeft dien pligt in mijne ziel gehuldigd.

Arfaldus prins, mijn neef, deed aan mij menigmaal, Met veel omstandigheid, wijdloopig het verhaal.

Hij zeide dat, toen ik slechts zeven jaren telde, Hij mij, met uw verlof, naar Engeland verzelde;

Dat ik uit Dejons-prins mijn eersten oorsprong nam, Uit Saluwaart, een prins van alberuchten stam, Toen eerst Chilpericus het lelij-rijk bestierde, En op zijn' eigen oom des oorlogs fakkel zwierde.

Gotran, Borgondjes vorst, wild' menig prins dien smaad Van eene vrede breuk niet lijden, noch den haat

En dees wraakzuchtigheid bij naaste bloed verwanten, Die onverdragelijk naar troon en schepter kantten:

Zoo is dan menig prins uit 't vaderland gevlugt, Om in een vreemde kust weêr te admen vrijer lucht.

Mijn vader was ook een van deze vlugtelingen Die 't vaderland verliet voor Mavors scherpeklingen, Met een bevruchte vrouw, zijn waarde gemalin, En eenen rijken schat, zijn heerlijk huisgezin;

En, zonder het gevaar op zijnen weg te schromen, Was hij in 't woud van Buck nog naauwelijks gekomen Of hij werd wreedelijk door Fijnaart aangerand.

Mijn vader ziende geen verweering met de hand,

Heeft hem met 't zwaard begroet; maar deês tijran verwoeder, Medoogloos voor de klagt van mijne waarde moeder, Die dan, ô hemel! van haar L

'

zwanger ging.

Doch de tijran die in 't bestuur van zwaard en kling

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

En ander moordgeweêr ter degen was ervaren, Ja door het land en woud bij al deês wreê barbaren Gekend was voor het hoofd van de struikrooverij, Waar van hij in het woud droeg de opperheerschappij.

Hij komt met zijne kling mijn vader toegedreven.

Hij kaatst de slagen af en tegenweêr gegeven, Tot dat hij eindelijk mijn vader sneuvlen doet, En zijn moordadig hand vervt met onnoozel bloed.

In wat een staat moest zich mijn droeve moeder vinden!

Als zij haar waarden man, haar hoop en welbeminden, Aldus zag levensloos voor hare voeten aan,

Dewijl haar teed're vrucht zelfs schijnt met weé belaân.

Zij wordt, vol angst en schrik, al dwalend voortgetogen:

De tong belet haar spraak, het zigt verlaat haar oogen, Dewijl zij, in dien staat, gevoeloos nederzijgt...

Als zij, een wijl daar na, haar kennis wederkrijgt, Begint zij eindelijk den harens tijd te voelen, En hare teedre vrucht in bangen boezem woelen, Door al den naren schrik die gansch haar lijf ontroert En zich tot in het hart van 't aâmloos wicht vervoert.

Haar knecht en dienstvrouw 't zaam waar van z'haar vond verzellen Ziet men zich door den schrik tot in de ziel omstellen;

Maar de alvoorzienigheid droeg goede zorg voor haar.

Zij vindt, bij al geluk, een' waarden Kluizenaar;

Zij wordt, in dezen angst tot zijne kluis gedragen, En, door de alwerkend hand van 's hemels welbehagen, Verlost haar de natuur in deês gepersten nood.

'T was gij, roomwaarde man die haar uw' bijstand bood, Welk weldaad ik altijd zal in de ziel bewaren.

Gij werd mijn hulp en troost in mijne kinder jaren;

Gij leerde mij hoe men de godheid hulde doet, En gij volwerkte in mij zulk eenen helden moed Dat, ik sinds dezen tijd, heb Fijnaarts dood gezworen.

De godheid heeft mij wis tot deze wraak beschoren.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Toen ik nog was een kind en weinig invloed had, En dat ik aan uw knien om goëls gunsten bad, Dat hij mijn wrekend hand zoud mildelijk versterken, Om op deês moorders bloed mijn wraakzucht uit te werken.

Die lang' gevormde pligt groeid met mijn jaren aan, En 't is hier door dat ik deês reis heb aangegaan.

'K leerde in Brittanjes hof veel wetenschap en kunsten En 'k werd ook rijkelijk met veelderhande gunsten Door Bretons vorst versierd: ook leerde ik boven al, 'T geen mij, in later tijd, tot voordeel strekken zal.

Want door dit kamp gevecht en ander worstelingen Leerde ik, van mijne jeugd, de kloeke vuisten wringen, Met kracht en wetenschap, en in het twee gevecht, Werd mij ook 't allen tijd, door overwinnings regt, De kamp prijs toe gestaan; geen held in deze landen Wiste ooit het blanke zwaard te rukken uit mijn handen.

'K had wapen handeling en krijskunde ook geleerd, En met beroemste liên van gansch het hof verkeerd, Die in deze edle kunst wel waren onderwezen.

Dus werd ik van het volk en van den vorst geprezen, Die moglijks zijnen troon had voor mij afgestaan, Zoo ik die waardigheên wilde uit zijn hand ontvaan, Tot een' verdienden loon van al mijn helden daden;

Maar deze milde gunst kon nooit mijn hart verzaden, Als ik op 's vaders dood en 's moeders rampen dacht.

Ik vleide dat mijn staat niet eer zou zijn volbragt Voor ik hem, die zoo wreêd deed mijnen vader sneven Door mijne wrekend hand eens zou den dood steek geven:

Schoon ik dit vast ontwerp had in mijn ziel gesmeed Ach! 'k moet bekenn' de schuld van een verwarrend leed Die mij weêrhouden heeft dit opzet na te volgen.

O hemel! wees toch niet door de uitstelling verbolgen!

Het was de rijks prinses, des konings telg, die mij Dit opzet staken deed. Zij won haar heerschappij

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Op mijn getroffen hart, door lonkjes van haar oogen;

Door tintlend liefde vuur werd ik zoo zeer bewogen, Dat ik met haar vergat den plicht der eerbaarheid.

Wat zwakheên pleegt de mensch als hem de liefde vleidt!

En met haar honig taal hem sleept in loose strikken:

Hij denkt helaas! zoo laf op streelende oogenblikken Waar in hij welvaard zoekt die hij niet vinden kan;

Maar deês verwijfden lust verstoot een vromen man.

Ach! 'k bande uit mijne ziel een heilig pligt en orden, En mijne liefde vlam was openbaar geworden;

Ja drong door gansch het hof tot voor des konings troon.

De vleijerij, die ligt het valsch heeft aangeboôn, En weet behendiglijk der vorsten oor te streelen, Wanneer er aanbelangt om gunsten uit te deelen, Waarvan ik door den vorst mij mild beschonken zag, Gebruiktte ook al den list tot krenking van gezag Dat ik in 't rijk bezat; maar 's konings hovelingen Bevroedden logentaal met waarheid te vermengen.

Ik was, o waarde vriend! door menig helde daad Gezien door g'heel het rijk als borst weêr van den staat, En 'k deed, in elk geval, aan Englands koningrijken, Dat deugd en helden moed vormen de koning rijken.

Hoe menigmaal heb ik 's lands vijand neêr geveld, En in 't Brittanjes rijk de zoete rust hersteld, Toen ik de vrede olijf en versche lauwer blâren, Voor mijne zegepraal, deed vesten op mijn haren.

'K was vreedzaam in den raad, maar moedig op het veld, En vormde in mijn hart de deugden van een held.

'K roem niet in mij die daân, maar godes eigendommen, Door wien ik langzaam heb den eertrap opgeklommen, 'T is zijne gunst alleen die ik hier in erken,

Voor wiens weldadigheid ik eeuwig dankbaar ben;

Maar deze glorie stand zag ik door veel verzaken:

Men trachte bij den vorst mij eerst verdacht te maken:

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Dat ik oneerlijk met zijn dochter ommeging;

Dat ik nog onverdiend bleef zijnen gunsteling,

En vreemder opzet vormdde om 't vorstrijk te ondermijnen Ja, immer al wat list voor waarheid kon doen schijnen Werd voor den dag gebragt en in het werk geleid:

T'wijl ik te duchten had voor eigen veiligheid.

Mijn vreister, die het eerst dien handel had vernomen, Heeft mij die zaamzwering door vlugten doen voorkomen;

Zij zeid mij alles wat men op mijn faam bedreef, In wat gevaar ik was, zoo ik in 't hof verbleef.

Laat ons in 't heimelijk, (sprak zij), van hier vertrekken, Ik zal u tot geleidde op deze vlugt verstrekken,

Wen ik niet derven kan dien mijne ziel gebiedt:

Men wijkt het onheil niet ten zij men het ontvlied;

Men zal in korten tijd uw onschuld openbaren, Daar gij zult zien gestraft die op uw' welstand staren;

Maar het is zorgelijk te stoppen eenen stroom, Twijl hij ligt hooger wast en bruscht uit zijnen zoom.

Het is gevarelijk een ongeweêr te stillen.

'T bestaat hier niet op aard in enkelijk te willen;

Het moest best moglijk zijn. Want na den storme val, Is 't dat de vrede zon u weêr beschijnen zal.

Ik liet mij ligtelijk door dezen raad verwinnen, Dewijl ik mijnen eed herinnerdde in de zinnen:

En 'k was ook regt verblijd, van door dien raren stand, Te keeren wederom in 't lieve vaderland.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Liederijk de Buck.

Tweede boek.

Inhoud.

De Kluizenaar herhaalt met veel omstandigheên De gruwelijke moord op 's prinsens waarden vader;

Wat zijne moeder had in slavernij geleên, Die nog gekerkerd bleef bij eenen hals verrader.

Maar laâs! de kindermin, door de medoogendheid Der oud'ren ongeluk zoodanig aangedreven, Had onzen jongen held, vervoerd tot dwaal beleid, Met onverwinbre kracht, te vroeg gerukt uit 't leven, Indien Jchova niet, door milden onderstand,

Hem had gespaard voor 't heil van 't lieve vaderland.

De Kluizenaar, verrukt van al de zeldzaamheden Door dezen prins verhaald met nadruk kracht en reden, Borst, tot zijn voedster kind, in deze woorden uit:

O L

! de wil van t'opper raads besluit Schijnt in uw helden hart zijn vonken uit te werken.

De hemel, hoop ik, zal uw onderneming sterken.

'K heb staâg voorspeld, toen ik uw kindscheid gade sloeg, En uwe zwakke leên in beider armen droeg,

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Dat gij geboren waart om in de later tijden

'T verdrukte vaderland van dwinglands te bevrijden.

Gij was nog maar een kind van zeven jaren oud, Als ik u dagelijks de pligten heb ontvouwd Hoe eene sterveling, om zedelijk te leven,

Voor al moet eerbewijs aan zijnen Schepper geven;

Ik toonde u voorts den weg tot uwe zaligheid, Dien God voor reine deugd alleen heeft toebereid, Om u, van jongs af aan, allengs bekwaam te maken, Door nuttig onderwijs, tot mannelijke zaken:

Wat dat'er diend gevolgd, wat dat'er diend gemijd;

Hoe dat de vrome deugd door boosheid wordt benijd, En wat een eindloos-tal van druk en tegenspoeden De godheid vaak gebruijkt voor strenge geesel roeden:

Gelijk het ijzer wordt door 't bernend vuur beproefd, Zoo leerde ik wat den mensch in zijnen staat behoefd, Om allen ijd'len lust van brooze schoonigheden,

Staâg, met een' kloeken moed, in d'aanvang te vertreden;

En uw gesteltenis vertoonde mij nog jong, Dat gij leerzuchtiglijk met goeder hart ontvong, De nutte zede-les die ik u had gegeven,

Om volgens godsdienst pligt uw dagen te beleven.

Nooit vond ik grooter vreugd dan gij elks uitlegging Met zoo veel teederheid uit mijnen mond ontving.

Ik had uw opvoeding den Heiland aan bevolen:

'K hield u, voor 's dwinglands dolk, in mijne kluis verholen, En redde u t'elkens van het nijpende gevaar

In welk verdrukte deugd, door een geweldenaar,

Gesleept wordt, zonder hulp van zich hier aan te onttrekken;

Ik zuiverde uwe ziel van al de kwade vlekken Waar in bedorven drift altoos den meester speeld, En 'k vond uw opkweeking met troostlijk hoop gestreeld, Van u, door mijne zorg, tot ed'len roem te stijgen, Om door uw' goeden aard een eer naam te verkrijgen

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Die uit 't vermogen rijst van eene vrome deugd,

Want zonder haar, geen roem, geen eer, geen heil, geen vreugd.

Zij doet den levens boom met kloeke wortlen schieten, T'wijl men uit haren stam de vruchten kan genieten Die 't ligchaam niet alleen, maar ook de ziele voên,

Waar door de mensch hier kan zijn schuld aan God voldoen.

Ik sterkte in u den moed van uwe jonge dagen;

Maar, als ik door mijn vlijt u niet kon onderschragen In al de wetenschap die uw geslacht verzocht, Riep ik d'algoedheid aan. Toen gij u op den togt Met uwen waarden neef naar Eng'land zag geleiden:

Hoe droevig dat 't mij was van u te moeten scheiden, Voelde ik een grooter vreugd wanneer ik overdacht, Dat gij herbouwen moest het prinselijk geslacht Waar uit gij 't licht genoot; dat 't woud van ongenade Uw erfdeel worden zou, voor u en uwe zade.

'K verbeeld mij dat gij zijt in de eerste plaats gesteld, Begunstigd door het lot, gelijk een' kloeken held Die zijn vervolgers heeft op Mavors puin verslagen;

Dat ik die heil zon zie uit uwen roemkring dagen, En uwe waarde kruin met lauwer-loof gehuld.

Ach! wierd mijn blijde hoop op dezen tijd vervuld!

Neen, ik bedrieg mij niet; het lot is ons beschoren:

Want als de sterveling tot grootheid wordt geboren, Verwerft hij zijnen wensch, zoo hij in al den druk, Zich weet bestendiglijk te dienen van 't geluk, En met geen eigen schuld de gaven wilt verstooten, Door de algenoegzaamheid in 's levens lamp gegoten.

Als hij in tegenspoed geen taai geduld verliest;

Maar in de deugdzaamheid een levens-lot verkiest.

Gij moet, ô L

! die geile liefde togten, Waar mede gij in 't hart geweldig werd bevochten, Als stronk'len uwen jeugd, verdrijven uit het spoor En niet ligtvaardiglijk verleenen een gehoor

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Dat u zoo schandelijk wierdt. Die drift sluipt in de zinnen, En als men in het eerst die niet zoekt te overwinnen, Neemt zij geweldig aan; eer men zoo ver bedenkt Voelt men zich vaak te laat in zijne faam gekrenkt.

Men kan die liefde niet dan door de vlugt ontwijken.

Hoe broos is laas de mensch die in zijn ongelijken Zich stout geleiden laat in haar zoo slibrig pad, Waar in de wijsheid werd beroofd van al haar' schat!

De wijze Salomon werd zelf door haar gevangen, En bleef zoo eereloos in hare strikken hangen!

Besmeurende al het schoon zijns wijsheid zonder gâ, Vond hij zich eindelijk in 's hemels ongenâ,

En zwaeid het wierook vat aan valsche tempel goden:

Wat Abs'lon heeft gedaan, en David aangeboden, Verstrekken tot een les, om onbehoorlijk vuur Dat ons heeft ingestord de streelende natuur, Van in zijn aanbegin te dempen door de reden:

Want laat gij 't onbedacht tot in het harte treden, Gij zijt verwonnen, door uw eigen zinlijkheid, Die lagchende verraad, en streelende verleid.

Had ik u vergezeld toen Gratiana's liefde,

Met zulk een groote kracht uw innig hart doorgriefde;

Had u mijn raad versterkt in de onbedachte jeugd, En in uw ziel gedoemd die hatelijke vreugd!..

Maar uw bekentenis doet mij de hoop herleven, Dat uwe levens-wijs mij heden blijk zal geven, Gelijk 't verloren schaap dat naar zijn meester wacht, Als 't zich in 't doolhof ziet door eigen schuld gebragt.

'K hoop u in dezen stand van dreigende gevaren, En 't weedom die zoo hard u t' allen kant bezwaren Te ontslaan! het naberouw dat gij mij vooren hield, Heeft d'ingeboren aard van kwaaden drift vernield.

Geduld en helden-moed zijn in uw ziel ontsteken, Met uwen eigen lust door vlugten af te breken.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Die zich verwint, verrigt een grooter heldendaad Dan hij die, door zijn arm, ontelbaar legers slaat.

Die zich in 't ongeval niet kloek weet te gedragen.

Om de eereloze drift uit zijne ziel te jagen,

Verdient nooit dat men hem den naam van held vereert.

Wat helden-deugd werd niet in tegenspoed geleerd!

Wat bitt'ren tegenspoed heeft David niet geleden, Die in de zegenpraal zijn' vijand heeft bestreden!

Voorzigtigheid, maar niet de schrik in het gevaar, Is de oefening die past aan eenen heldenaar.

O L

'

! 'k heb die deugd in u reeds hooren melden!

Hoe zegenrijk gij waart in Mavors woeste velden!

Uw roem en dapperheid vloog door het wereld rond.

Ik wenschte menigmaal de woorden uit uw mond Te hooren, en door u een breed berigt te ontvangen, 'T geen 't algemeen gerucht mij voortijds deede erlangen.

Tracht dat gij d'helden-deugd in uwe ziele voed:

Des heerens juk is ligt en zijnen last is zoet.

Dat is: 't geduld kan staâg den last gemaklijk maken:

Alwie, door blanke deugd, zich voelt in godsmin blaken, Geniet dien zoeten troost dien God den stervling geeft, Als dees met goeder hart naar zijne wetten leeft.

Die nutte zedeles had L

'

opgetogen, En met zoo groote kracht zijn innig hart bewoijen, Dat hij, nog naauwelijks in die ontroerenis, Gelooft, dat deze stem degeen eens engels is, Op zijn verhaasten togt tot zijn geleid gezonden.

O (roept hij stamlend uit) ik heb u weêrgevonden Die mijne ziel bestierd! 'k gevoel geen middelmaat In de verrukte vreugd die in mijn ziel ontstaat:

Het is de hemel die mij bij u weêr doet komen.

Ik heb niet vruchteloos de reize voorgenomen, Die ik, sinds dertien jaar, toen ik van u vertrok, Bij u gevormd had; ik min 't streng levens jok

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck

Dat gij, in wederwil van uw verzilverd haren, Wist, in een zuiver hart, zorgvuldig te bewaren.

'K verkoos geen tulband, noch geen goud noch zilver kroon, Voor het genoeglijk zoet, voor het begeerlijk schoon, Waar mede reine deugd de zielen kan versieren.

'K heb geen begeerings lust naar krakend eerlauwrieren;

Mijn smart, mijn een'ge smart die ik in 't harte voed, En die mij nacht en dag beteugeld het gemoed, Sinds ik van u vertrok, komt nog mijn ziel bekwellen.

Ik moet, ik wil, ik zal, den dwingland nedervellen Die mijnen vader heeft het levens licht ontroofd, Al moest ik deze daad betalen met mijn hoofd.

Regtvaardigheid heeft mij tot dezen last gedreven, Ik vrees den dood niet om den moorder te doen sneven.

Maar zeg mij, dierbre vriend, waar zich mijn moeder houdt;

Draalt zij hier hoopeloos in dit angtvallig woud?

Of heeft haar een barbaar ook wreedlijk overrompeld, En in het ingewand der vrattig aard gedompeld, Op dat ik middelen tot regte wraak verschaf?

Want nooit sta ik het wit van mijn eerst oogmerk af.

De Kluizenaar betracht, met lange tusschen reden, Den moederlijken stand aan L

te ontleden, Terwijl hij ginds, dan hier, zijn droeve zinnen weidt, En dus allengs 't gemoed van dezen prins bereidt, Dat door dit treur tonneel omstandig te verhalen, Niet voortkom' eene drift, die, zonder eind of palen, Door d'invloed des natuur in een verwerring raak, Eer hij het eindelijk ten vollen kenbaar maak.

Uw moeder (zegt hij) heeft veel tegenspoed geleden;

Maar gij voorkom haar druk met wenschen en gebeden.

'T vermorwen eener ziel is meer dan helden werk.

Ach! dat des hemels gunst u in deês zaak versterk!

Gij hoeft maar eenen man tot zachtheid te bewegen;

Uw kinderlijke pligt is aan dit werk gelegen.

Pierre Albert Priem, Liederijk de Buck