1
Memo Basistaken GGD
Inleiding
Op 11 maart 2015 besluit het Algemeen Bestuur van de GGD over de notitie “De basis van de GGD Brabant-Zuidoost”. In deze notitie beschrijft de GGD welke taken worden uitgevoerd, in hoeverre hiermee wordt voldaan aan de wettelijke verplichtingen en welke ontwikkelingen van invloed zijn. Deze notitie dient als vertrekpunt voor de kadernota van de GGD, waarin het GGD-bestuur haar meerjaren beleidsvoornemens bekend zal maken inclusief een financiële
vertaling. Wettelijk is voorgeschreven dat de kadernota vóór 15 april 2015 aan de gemeenteraden wordt aangeboden. De gemeenteraden kunnen vervolgens hun zienswijze indienen.
De notitie kan als startpunt worden gezien van een periode waarin de GGD haar taken en producten ‘oude stijl’ zal aanpassen aan
1. de herijking van het fundament van de publieke gezondheid zoals het Rijk dat in gang heeft gezet; en
2. de veranderde taken en bevoegdheden van gemeenten in het sociale domein.
In de notitie maakt de GGD de eerste stap om het huidige takenpakket te
plaatsen in de door het Rijk voorgestelde vier pijlers, zoals beschreven in de brief van minister Schippers aan de Tweede Kamer van 28 augustus 2014. De vier pijlers maken inzichtelijk welke taken op grond van welke wettelijke grondslagen de basis vormen van de GGD. Ook wordt ook duidelijk welke taken die niet
wettelijk bij de GGD zijn belegd, momenteel ook door de GGD worden uitgevoerd.
De notitie vormt daarmee een goede basis voor de kerntakendiscussie van de GGD, die bij het opstellen van de kadernota zal plaatsvinden.
De taken die onder vier pijlers vallen, worden in de notitie beschreven als
'basistaak'. Opgemerkt dient te worden dat de term ‘basistaak’ tot verwarring kan leiden. De notitie gaat uit van een andere invulling van de term 'basistaak' dan voorheen gehanteerd werd. Vanuit de gemeenschappelijke regeling is een basistaak een taak die door de regio is belegd bij de GGD en die uit de inwonersbijdrage wordt betaald. Deze basistaak wordt onderscheiden van de contracttaak: een taak die bij de GGD is belegd door één of meerdere
gemeenten, door de regio of door andere partijen en buiten de inwonersbijdrage om wordt gefinancierd. In de huidige notitie wordt de term basistaak gebruikt voor de taken die onder de vier pijlers van de GGD horen te vallen, onafhankelijk van de manier van financiering of van het opdrachtgeverschap.
Veranderingen vanuit het Rijk
De hervormingen in Nederland op het gebied van de preventieve zorg, curatieve zorg, langdurige zorg, jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning hebben ook gevolgen voor de manier waarop de publieke gezondheidszorg wordt geborgd en georganiseerd. De rol van de mensen zelf, de zorgverleners, de verzekeraars en de overheid verandert. De Tweede Kamer heeft aan minister Schippers gevraagd om de verantwoordelijkheidsverdeling tussen het Rijk en de gemeenten beter te duiden en een visie te geven op de rol, plaats en taak van de GGD.
Minister Schippers heeft de hernieuwde visie op de publieke gezondheid namens het Ministerie van VWS eind augustus 2014 bij brief bekendgemaakt aan de Tweede Kamer. De VNG is bij het opstellen van de visie geconsulteerd. De belangrijkste punten uit de visie zijn de basisprincipes van de borging en organisatie van de publieke gezondheid en de uitwerking van de vier pijlers.
2
Basisprincipes van de borging en organisatie van de publieke gezondheid
- Gezondheid wordt bezien vanuit een veranderd maatschappelijk perspectief:
gezondheid is iets van de mensen zelf.
- De overheid heeft vooral een rol als mensen zelf of hun omgeving geen of weinig invloed kunnen hebben op gezondheidsrisico’s.
- De overheid is verantwoordelijk voor een adequaat stelsel van publieke
gezondheid om, indien mogelijk, gezondheidsrisico’s te voorkomen, risico’s en bedreigingen tijdig te signaleren, partijen en burgers te informeren, toezicht te houden en, indien nodig, in te grijpen als de volksgezondheid in gevaar komt.
- In de Wet publieke gezondheid (Wpg) liggen de gezamenlijke verantwoordelijkheden van het Rijk en gemeenten vast.
- In de publieke gezondheid zijn twee soorten taken te onderscheiden: medisch georiënteerde en maatschappelijk georiënteerde taken. Bij de medisch
georiënteerde taken wordt in hoge mate volgens professionele protocollen gewerkt en is uniforme uitvoering van cruciaal belang voor de kwaliteit en effectiviteit van de maatregelen, zoals bij infectieziektebestrijding. De meer maatschappelijk georiënteerde taken richten zich op het gedrag en de
leefomgeving van mensen. Daarbij is juist maatwerk van belang, omdat focus en aanpak specifiek afhangt van de lokale situatie of doelgroep.
- Het Rijk en de gemeenten hebben hun eigen publieke
gezondheidsorganisaties voor beleidsadvisering, de regie op de uitvoering of de uitvoering van publieke gezondheidstaken. Voor het Rijk is dat het RIVM, voor gemeenten de GGD. Het is belangrijk dat de verantwoordelijkheden van deze vier partijen goed op elkaar zijn afgestemd.
- De Wpg geeft gemeenten de opdracht om via een gemeenschappelijke regeling een GGD in stand te houden. De gemeenten zijn daarmee eigenaar en opdrachtgever van de GGD. In die rol dienen gemeenten te borgen dat bepaalde deskundigheden bij de GGD beschikbaar zijn. Ook bestaan er voor veel taken in de Wpg geen wettelijke verplichting om de GGD als
uitvoeringsorganisatie te kiezen.
Een stevige basis voor de GGD: de vier pijlers
Voor een goede borging van de publieke gezondheid is het belangrijk dat duidelijker wordt wat het Rijk en de gemeenten minimaal van de GGD mogen verwachten. Rijk en gemeenten willen meer zicht hebben op de taken en het functioneren van de GGD.
Vier taken zijn voor het fundament van de publieke gezondheid van dusdanig essentieel belang dat zij op uniforme wijze moeten worden geborgd. Ze vragen een gespecialiseerde deskundigheid met een hoge mate van continuïteit en duidelijke aanspreekpunten. Deze taken dienen daarom bij de GGD belegd te worden en vormen de vier pijlers van iedere GGD. Rijk en gemeenten moeten, vanuit ieders verantwoordelijkheid, de kwaliteit van deze pijlers gezamenlijk verankeren.
Pijler 1: Monitoren, signaleren en adviseren
Pijler 2: Uitvoerende taken gezondheidsbescherming
Pijler 3: Publieke gezondheid bij incidenten, rampen en crises Pijler 4: Toezicht houden
Het benoemen van deze vier pijlers betekent ook dat er bij de uitvoering van overige taken (taken die dus niet in de pijlers zijn opgenomen) meer
gemeentelijke variatie zal zijn in de keuze van de uitvoerders. Het gaat dan bijvoorbeeld over taken als de uitvoering JGZ, aanpak van sociaal economische gezondheidsverschillen, uitvoering van lokale gezondheidsbevorderingstaken en vangnettaken. Uiteraard kunnen gemeenten ook kiezen om extra taken bij de GGD onder te brengen.
3
Om de pijlers inhoudelijk uit te bouwen en te versterken start het Rijk een stimuleringsprogramma waarmee duidelijkheid moet komen over de inzet en effectiviteit van de publieke gezondheid en de inhoud van de taken en de benodigde deskundigheden. Deze normontwikkeling moet zowel door de
professionals als door de bestuurders worden gedragen. Dat betekent dat VWS, VNG, RIVM en GGD GHOR Nederland dit traject gezamenlijk gaan doorlopen.
Veranderingen vanuit de gemeenten
In aanloop naar de transities is ook binnen gemeenten veel veranderd. Er wordt meer beroep gedaan op eigen verantwoordelijkheid en eigen netwerk van mensen. De gemeente stuurt op ontkokering en samenwerking. Welke rol de GGD speelt of kan spelen bij al deze ontwikkelingen is nog niet bepaald. Er liggen veel kansen voor de GGD in het sociale domein. De GGD heeft veel informatie die van belang is voor gemeentelijk beleid in het sociale domein. Niet alleen uit epidemiologische onderzoeken maar ook uit de kennis en ervaringen vanuit de uitvoerende taken als bijvoorbeeld jeugdgezondheidszorg en infectieziekte- bestrijding. Door het verbinden van preventieve en gezondheidsbevorderende taken aan het lokaal sociaal netwerk en eerstelijnsgezondheidszorg kan nog veel winst worden behaald.
Met de notitie informeert de GGD de gemeenten over de veranderingen in de publieke gezondheid. Ook doet de GGD een voorzet om alvast naar een nieuwe situatie te bewegen, vooruitlopend op de uitkomsten van het
stimuleringsprogramma van het Rijk.
Het document is opgesteld in opdracht van het Dagelijks Bestuur in september 2014 en is wat beslispunten betreft achterhaald. Vanaf pagina 27 van de notitie zijn er 9 beslispunten beschreven. Het enige beslispunt waar het AB in de vergadering van 11 maart over zal beslissen, is beslispunt 1. De beslispunten 5 tot en met 9 zijn door het AB in oktober 2014 reeds goedgekeurd. Beslispunten 2 tot en met 4 komen pas bij de behandeling van de kadernota aan de orde.
Het advies dat voorgelegd wordt aan het AB luidt:
Stel de volgende basistaken van de GGD vast:
1. Monitoren, signaleren en adviseren op het terrein van de publieke gezondheid en op aanpalende terreinen voor zover deze van invloed zijn op de
volksgezondheid;
2. Het uitvoeren van de wettelijke gezondheidbeschermende taken
infectieziektebestrijding, medische milieukunde en technische hygiënezorg en de gezondheidbeschermende contracttaken die in het verlengde liggen van deze wettelijke taken (reizigerszorg, SOA-curatie en seksualiteits-
hulpverlening, uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma voor 4 – 19 jarigen);
3. Het voorbereiden op en uitvoeren van publieke gezondheidstaken bij incidenten, rampen en crises: opgeschaalde taken bij uitbraken van infectieziekten, milieurampen, psychosociale hulpverlening en gezondheidsonderzoek na rampen;
4. Het signalerend, beïnvloedend en controlerend toezicht houden op situaties of locaties die een risico kunnen vormen voor de volksgezondheid. In elk geval behoren hiertoe: controlerend toezicht op kinderopvang en peuterspeelzalen conform de Wet Kinderopvang, controlerend toezicht op ondernemers die tattoos en piercings of permanente make-up aanbrengen, en
signalerend/beïnvloedend toezicht op organisaties die een risico (kunnen) vormen op de volksgezondheid (infectieziekten of vanuit milieu-
gezondheidskundig opzicht);
4
En (her)bevestig de eerder gemaakte bestuurlijke afspraak dat de GGD de ruimte heeft om betaalde opdrachten of gesubsidieerde projecten uit te voeren die passen binnen de missie, de algemene doelstelling en de basistaken van de GGD Brabant-Zuidoost.
Het proces in de gehele regio wordt als volgt vormgegeven:
1. Gemeenten krijgen inzicht in het huidige takenpakket van de GGD middels de Notitie ‘De basis van de GGD Brabant Zuidoost’ en een presentatie door de GGD in de commissie Burgers (jan-maart 2015);
2. Gemeenten krijgen inzicht in de landelijke en regionale ontwikkelingen die van invloed zijn op de publieke gezondheidszorg middels deze oplegnotitie en de Notitie ‘De basis van de GGD Brabant Zuidoost’ (jan-maart 2015);
3. Het AB van de GGD besluit op haar vergadering van 11 maart 2015 over advies 1 op pagina 28 van de Notitie ‘De basis van de GGD Brabant Zuidoost’;
4. Gemeenten benoemen desgewenst taakvelden, die in 2015-2016 gezien de ontwikkelingen tegen het daglicht gehouden moeten worden;
5. De GGD stelt een kadernota op voor 15 april 2015;
6. Gemeenten brengen zienswijze op kadernota uit (mei/juni/juli 2015);
7. Het AB van de GGD stelt op basis van de uitgebrachte zienswijzen de kadernota vast;
8. Gemeenten kunnen middels afzonderlijke dossiers besluiten over die taken die niet op basis van een wettelijke grondslag al dan niet door de GGD uitgevoerd gaan worden (2015-2016);
