Van Leo XIII tot en met de oerknal

(1)

kerk & leven

21 december 2016

op de voorgrond 5

Van Leo XIII tot

en met de oerknal

Een priester bedacht de bigbangtheorie, maar waar is de priester-wetenschapper vandaag?

X

Grondlegger oerknal- theorie was Belgische priester Lemaître

X

Kardinaal Mercier baande weg voor moderne priester- wetenschapper

X

Nood aan gevormde priester-leraren bleek later ook motivatie

Christof Bouweraerts De voorbije maand november or- ganiseerde de Pauselijke Acade- mie voor de Wetenschappen in Rome een bijeenkomst van des- kundigen over de impact van wetenschap en techniek op mens en planeet. Paus Franciscus ont- moette er de beroemde Britse kosmoloog Stephen Hawking, die een lezing kwam geven over het ontstaan van het heelal.

Grondlegger van de meest ge- zaghebbende verklaring daar- van – de zogeheten oerknal- of bigbangtheorie – is de Belgische priester Georges Lemaître (1894- 1966). Hij overleed vijftig jaar ge- leden. Tijdens haar bijeenkomst stond de Pauselijke Academie voor de Wetenschappen stil bij de erfenis van haar gewezen voorzitter.

In een tijd waarin sommige we- tenschappers, onder wie Haw- king zelf, beweren dat geloof en wetenschap op gespannen voet leven, kan het verbazen dat Le- maître beide met brio combi- neerde. Bovendien worstelde de katholieke Kerk aanvankelijk zelf met het moderne denken, waarin de wetenschappen een almaar grotere rol speelden.

„Een dieptepunt was de publi- catie van de Syllabus errorum, lijst van dwalingen, in 1864”, zegt Dries Bosschaert, kerkhistoricus aan de KU Leuven. „Daarin wijst paus Pius IX talloze opkomende politieke en filosofische bewe- gingen stellig af. De Kerk voelde zich bedreigd door al die ‘nieuw- lichterij’ en sloot de rangen.”

Toen Leo XIII in 1878 plaats- nam op de stoel van Petrus, keer- de het tij langzaam. „De nieuwe paus was een supporter van het neothomisme,” legt Bosschaert uit, „een filosofische stroming die teruggreep naar het denken van Thomas van Aquino. Die grote theoloog en filosoof ont- wikkelde in de dertiende eeuw een alomvattend denkkader dat toeliet de hele werkelijkheid te verklaren vanuit het geloof.

Daar had de Kerk volgens Leo XIII opnieuw nood aan. Met zijn encycliek Aeterni patris uit 1879 verhief hij het neothomisme tot norm voor het katholieke denken.”

In 1889 richtte Désiré Mercier, toen docent aan het seminarie in Mechelen, op aandringen van Leo XIII het Hoger Insti- tuut voor Thomistische Wijsbe- geerte op binnen de Katholieke Universiteit in Leuven. „Mercier bekleedde ook zelf de leerstoel filosofie en liet de meest briljante Belgische seminaristen naar Leu- ven komen om bij hem filosofie op academisch niveau te stude- ren. Zo legde hij de basis voor het seminarie Leo XIII in Leuven”, zegt Bosschaert.

Die context werd de bakermat voor een generatie priesters-aca- demici. „Mercier stond een open vorm van neothomisme voor”, verduidelijkt Bosschaert. „Hij stelde zich actief open voor het moderne denken. Zo stuurde hij een van zijn seminaristen naar Duitsland in de leer bij Wilhelm Wundt, pionier van de moderne psychologie, en liet hem vervolgens in Leuven een laboratorium voor experimentele psychologie uitbouwen. Ook sociale en artis- tieke bewogenheid maakten on- verminderd deel uit van Merciers totaalproject.”

Later was allereerst de nood aan degelijk opgeleide priester-leraren voor het katholieke onderwijs een reden om seminaristen wetenschappelijke richtingen te laten volgen. „In de tweede helft van de jaren 1950 studeerden de seminaristen van Leo XIII in alle mogelijke richtingen aan de universiteit”, herinnert Joël Delobel zich, oud-decaan van de faculteit theologie in Leuven. „We hadden toen behoorlijk wat vrijheid om zelf een studierichting te kiezen, al behaalden velen toen nog wel enkel hun kandidaatsdiploma en keerden ze vervolgens terug naar hun eigen diocesane seminarie.

Aan het Heilige Geestcollege in Leuven verbleven echter ook ge- wijde priesters die studeerden aan de universiteit. Enkelen behaalden hogere academische graden.”

Naarmate het aantal priesters daalde, verdween met de priester-leraar ook de priester-wetenschapper almaar verder op de achtergrond. Het debat over de verhouding tussen geloof en wetenschap boet echter allerminst aan betekenis in.

Paus Franciscus ontmoet de beroemde kosmoloog en wiskundige Stephen Hawking. © KNA-Bild

”

Wist u dat de Bijbel vol staat met verhalen over vluchtelingen? Abraham vluchtte naar Egypte om te ontsnappen aan hongersnood. Zijn zoon Isaak vluchtte naar de Filistijnen. Diens zoon Jacob moest de toorn van zijn broer ontvluchten. Nog een generatie verder kwam Jozef in Egypte terecht, waaruit zijn volk genera- ties later opnieuw wegvluchtte onder leiding van Mozes.

Mensen op de vlucht zijn van alle tijden. Volgens de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, zijn wereldwijd meer dan 65 miljoen mensen gedwongen op de vlucht. Slechts zes procent van hen verblijft in Europa. De meesten vinden een onder- komen in het Midden-Oosten en in Afrika. Libanon vangt 1,2 miljoen vluchtelingen op, Pakistan 1,5 miljoen, Turkije 1,8 miljoen.

En het houdt niet op. Elke dag opnieuw worden 34.000 mensen gedwongen hun woonplaats te ontvluchten. Dat is per dag dubbel zoveel als alle vluchtelingen die in 2016, in een heel jaar tijd dus, in ons land aankwamen. En dan durven wij te spreken over ‘vluchte- lingenstroom’ of ‘vluchte-

lingencrisis’. Wie de dingen plaatst in een wereldper- spectief, wordt vanzelf meer sereen en bescheiden.

Dat alles zijn louter de sta- tistieken. Hoe zit het met de mensen achter die cijfers?

Dagelijks bereiken ons de meest gruwelijke oorlogsbe- richten uit de Syrische stad Aleppo, om maar één voor-

beeld te noemen. We zijn stilaan immuun voor die onheilstijdingen, we staren er dwars doorheen. Nochtans gaat het om de reële pijn van vele duizenden kinderen, van vaders en moeders, van grootouders, van mensen van vlees en bloed. We hadden het zelf kunnen zijn.

Hun lot beroert ook paus Franciscus, zoals hij eerder deze maand in zijn zondagshomilie vertolkte: „We mogen niet vergeten dat Aleppo een stad is waarin mensen leven: families, kinderen, ouderen, zieken.

Helaas zijn we de oorlog en de vernietiging intussen gewend. Ik doe een beroep op het engagement van iedereen, omdat we oog in oog staan met een beschavingskeuze: nee aan de vernietiging, ja aan de mensen van Aleppo en Syrië.”

„Iedereen”, zegt de paus. Dus niet enkel de politici, de diplomaten, de internationale instellingen. Natuurlijk is het aan hen om een oplos- sing te vinden voor dat vreselijke conflict, maar zo lang dat niet lukt, zijn we samen verantwoordelijk voor de slachtoffers.

Hoe doen we dat dan? Vooreerst door de blik niet af te wenden. Door niet te doen alsof ons ongemak bij het opvangen van vluchtelingen groter is dan de ellende van het vluchten zelf. Het begint dus met een mentaliteit, met het omdraaien van een knop in ons hoofd. Met het door-en-door christelijke besef dat die verschoppelingen meer dan wie ook onze naasten zijn. Het christelijke geloof is geen theorie, het is een manier van leven, van denken en handelen, van zijn.

Op vraag van de Belgische bisschoppen besteedt kerk & leven in dit kerstnummer extra aandacht aan de vluchtelingen. Ons Dossier is aan hen gewijd (bladzijden 10 en 11) en leert ons dat er steeds minder vluchtelingen arriveren, maar dat er nog grote inspanningen nodig zijn voor hen die hier al zijn. Op de diocesane pagina’s (bladzijden 16 en 17) leest u getuigenissen van mensen die vanuit hun christelijk engagement vluchtelingen opvangen en begeleiden. Ze helpen mensen aan een huis, maken hen wegwijs in onze wetten en gewoonten, waken erover dat de kinderen onderwijs krijgen. Het zijn prachtige, hedendaagse kerstverhalen, over mensen die hun herberg wijd open- zetten voor wie onderdak zoekt.

Niemand verlangt van ons dat we alle vluchtelingen ter wereld opvangen, maar het beperkte aantal vluchtelingen dat tot hier geraakt op een menselijke manier onthalen en faire kansen geven, dat moet toch lukken?

”

Het gaat om de reële pijn van vele duizenden. We hadden het zelf kunnen zijn

Cijfers en mensen

Luk Vanmaercke

standpunt

Reageren op dit artikel? Dat kan op lezersbrieven@kerknet.be