V E R T R O U W E N E N A C C O U N T A N T door D rs Jac. P. Slot, lid V .A .G .A .
In het N ovem bernum m er van dit m aandblad is opgenom en de repliek van D r Belle op mijn artikel in het O ctobernum m er getiteld: „ H e t begrip vertrouw en in Lim perg’s leer over de grondslagen van de accountants controle een ethisch begrip?" In deze aflevering kom t bovendien een reactie voor van D rs de W e g e r op mijn bovenverm eld artikel.
G aarn e m aak ik van de gelegenheid, mij door de redactie van het M .A .B . geboden, gebruik om op bovenstaande artikelen te antw oorden.
H e t doel van mijn vorig opstel w as p rotest aan te tekenen tegen de wijze, w aarop collega Belle de „vertrouw enstheorie” van P rof. Limperg in zijn artikel in het V .A .G .A .-Jubileum boek heeft gekarakteriseerd. M ijn bedoeling w as dus niet om de vertrouw enstheorie zelf aan de orde te stellen. H ierover is reeds veelvuldig van gedachten gew isseld, zodat n aar mijn mening een hernieuw de discussie weinig zin heeft.
In mijn dupliek zal ik mij daarom zoveel mogelijk beperken.
D r Belle ontkent in zijn antw oord, d at hij in zijn Jubileum artikel de theorie van Limperg onjuist interpreteert: het w as zijn bedoeling gew eest zijn eigen visie op de rol van het vertrouw enselem ent te geven, doch niet om Lim perg’s leer nauw keurig te omschrijven.
C ollega Belle gelieve mij deze onjuist in terpretatie van zijn opstel wel te vergeven. D o o rd a t Belle zijn visie op het vertrouw enselem ent onm id dellijk geeft na het noemen van Lim perg’s vertrouw enstheorie, is het begrijpelijk, d a t de lezer veronderstelt, d at Belle’s ontboezem ing over de citroenen-koopm an betrekking heeft op Lim perg’s vertrouw enstheorie. H et doet mij genoegen te vernem en d a t dit niet het geval is. O verigens blijkt uit Belle’s repliek in h et N ovem bernum m er van dit blad, d at zijn niet aan v aard en van Lim perg’s leer inderd aad gebaseerd is op een bepaalde interpretatie van die leer. D it blijkt o.a. duidelijk uit de volgende zinsnede: ... O o k na deze toelichting (van P rof. Limperg, SI.) kan ik er geen „andere dan een ethische inhoud aan verbinden;" ...” . (M .A .B . N ov. ’52 pag. 4 2 9 ). Belle stelt dus, d at Limperg ten onrechte bew eert, dat zijn vertrouw ensbegrip geen ethisch begrip is.
H e t bezw aar van Belle tegen de vertrouw ens-theorie is zuiver gebaseerd op de veronderstelling, d a t Limperg een ethisch vertrouw ensbegrip bezigt. W a re dit juist, zo ga ik met Belle mede, indien hij zegt, d a t men daarop niet een leer kan baseren, die de om vang van de accountants-w erkzaam - heden aangeeft. E en ethisch vertrouw ensbegrip kan inderd aad slechts zijdelings invloed hebben: gij, accountant, zult het vertrouw en d a t in U gesteld w o rd t niet bescham en. D eze ethische regel geldt inderdaad niet alleen voor de accountant, doch evenzeer voor bijvoorbeeld de ci troenenkoopm an.
Doch Limperg stelt, en heeft in zijn bekende M .A .B .-artikelen ook aangetoond, d at hij dit ■— ethische — vertrouw ensbegrip in zijn theorie niet nodig heeft. Hij ontkent vanzelfsprekend niet, d at bovenverm elde ethische regel ook voor d e accountant, en voor hem zelfs in sterke mate, geldt!
Ik m oge de lezer wel n a a r de betreffen d e artikelen, die ik op dit punt geheel onderschrijf, verwijzen. Hij kan dan zelf beoordelen in hoeverre het bewijs geleverd is!
w o rd t bepaald door het doel. D it is ook n aar mijn mening volkomen juist. H e t vertrouw en ■— in ethische zin — laat hij een zijdelingse invloed uitoefenen; een rechtstreekse invloed van het vertrouw en .— in ethische zin •— w ordt door hem terecht ontkend. D och laat hij nu eens trach ten met het begrip verw achting, verw achting n.1. betreffende de te verkrijgen zekerheid, te w erken. N iet met verw achting in de betekenis van: „M en verw acht, d a t de accountant zijn w erk goed zal d o en ” (natuurlijk ver w acht men d at w el!), doch verw achting in de zin van „m en verw acht, d a t de accountant een bepaalde zekerheid geeft t.a.v. de juistheid van door hem gecontroleerde gegevens” . H ier komt het kw antitatieve elem ent van de verw achting, van het vertrouw en, n aa r voren. M en vertrouw t, verw acht, bijvoorbeeld niet, d at de accountant de kw aliteit van de op een door hem gecertificeerde balans voorkom ende voorraden als expert heeft beoordeeld, doch wel, d a t hij zekerheid verschaft over de physieke aa n w ezigheid van deze voorraden. D it vertrouw en, deze kw antitatief bepaal de verw achting, ten aanzien van de door de accountant te verschaffen zekerheid, heeft voor de om vang van de door de accountant te verrichten w erkzaam heden toch een bepaalde betekenis! A ls de verw achting zich zou wijzigen, als men (ik laat met opzet in het m idden wie die „m en” is) zou gaan vertrouw en, dat bijvoorbeeld de accountant als expert instaat voor de kw aliteit van de goederenvoorraad, zou dit op de om vang van de accountantsw erkzaam heden van grote invloed zijn (in het hier gegeven voorbeeld zelfs zo, d at betwijfeld moet w orden of de accountant voor de alsdan noodzakelijk te verrichten w erkzaam heden zich wel de nodige bekw aam heid kan eigen m aken).
C ollega Belle zal het hier ongetw ijfeld m ede eens zijn. N u is het n aa r mijn mening dit begrip „vertrouw en”, d at Limperg gebruikt bij zijn fun dering van de contróleleer, en alle mogelijke andere begrippen, die met het w oord „vertrouw en” w orden aangeduid, of zij nu ethisch genoemd m oeten w orden of niet, hebben met de betreffende leer van Limperg niets uit te staan. W e l natuurlijk met de accountants-pracfy'A:: het is evident, d at de accountant, als ieder ander, in zijn handelingen gebonden is aan ethische regels.
H e t doel van accountantscontrole is op zich zelf te onbepaald om te dienen als grondslag voor de bepaling van de om vang van de te verrich ten w erkzaam heden. Z o u uit het doel .—• het certificeren van een ja a r rekening — niet evengoed kunnen voortvloeien, d at de certificerende deskundige nauw keurig voor de kw aliteit van de voorraden instaat, als- d a t dit niet het geval is? D e behoefte van het economische leven leert ons hier niets naders. W e l echter het vertrouw en, de verw achting, die „m en” op dit punt heeft.
Collega de W e g e r v ra ag t zich af of ik het wel zeer zou betreuren, indien Lim perg's leer het levenslicht nooit zou hebben aanschouw d. Hij twijfelt daarbij kennelijk aan het practische nut van deze leer. Ik zie de leer van het gew ekte vertrouw en als een kom pas bij de uitoefening van het accountantsberoep. V ra a g t men of het wel zo ernstig zou zijn als het kom pas zou ontbreken, dan moet het antw oord luiden: „D at h an g t ervan a f w aar U vaart en met w elk w eer U v a a rt” . V a a rt U in volle zee dan moet U bij het ontbreken van een kom pas andere — m inder goede —■ hulpm iddelen te b aa t nemen. E n is het w eer dan slecht, dan kunnen die gebrekkige hulpm iddelen falen, w a a r het kom pas U nog redding had kunnen brengen.” O verigens heb ik de indruk d at het kom pas van de leer van het gew ekte vertrouw en ook practisch gebruikt w orden door hen.
die deze leer theoretisch zeggen te verw erpen. Als collega de W e g e r meent, d at het accountantskom pas niet steeds nauw keurig de weg wijst, dan ben ik het met hem eens; en de oorzaak ligt dan in het feit d a t de m agnetische pool in de accountantsw ereld m inder bepaald is dan h aar geografische zuster. Doch is daarom het m agnetische accountantskom pas onjuist? (E en niet m agnetisch kom pas heeft men voor de accountants w ereld helaas nog niet uitgevonden!)
Ik ga dus met C ollega de W e g e r mede, als hij zegt, d a t de leer van het gew ekte vertrouw en niet steeds een voldoende richtsnoer is, bij de bepaling van de om vang van de te verrichten accountantsw erkzaam heden. H e t principiële belang van het vertrouw en zal hij echter toch niet kunnen ontkennen. Ik geloof ook niet, d at hij dit zal doen. Z ijn gedachtengang is n aa r mijn mening als volgt: „H et vertrouw en is vaak te weinig concreet om als basis te dienen voor een theorie van de accountantscontrole: een op d a t vertrouw en gebaseerde theorie is dus onbevredigend, zodat n aar een andere basis gezocht moet w orden. Ik geloof echter niet d at een and ere basis gevonden kan w orden. Prof. Limperg heeft het m.i. juist gezien, als hij in zijn bekende theorie het vertrouw en als uitgangspunt neemt. D e enige mogelijkheid voor het vinden van een nauw keuriger bepaalde basis ligt niet in het zoeken van een andere basis, doch in het meer bepaald w orden van die basis. G etracht zal dus m oeten w orden de verw achtingen, die „m en” heeft inzake de door accountantcontröle te verkrijgen zekerheid nauw keuriger te bepalen. „ M e n ” , dit wil, al naar de om standigheden, zeggen de opdrachtgevers, het beleggende publiek, de beursinstanties, de fiscus de vakverenigingen, de banken enz., moet zich een meer concrete voorstelling m aken van de m ate van zekerheid, die zij van accountantscontrole verw achten. O verleg tussen de accountants- verenigingen die de practische m ogelijkheden kunnen beoordelen, en o r ganisaties, die representatief geacht kunnen w orden voor het „publiek” en de om vang van de behoefte aan zekerheid kennen, zal verm oedelijk tot een gunstig resu ltaat kunnen leiden.
W e e t iemand een andere en betere basis te vinden voor een leer om tren t de omvang van een accountantscontrole dan zal hij het beroep een grote dienst bewijzen. D e mogelijkheid d aa rto e betwijfel ik echter ten zeerste.
N o o t van de Redactie: M e t de opneming van de artikelen van de heren D rs de W e g e r en D rs Slot sluiten wij de discussie.
