Rede van Stalin op het 19e Congres der C.P.S.U.

P.OLITIEK

EH

CULTUUR

Rede van Stalin op het 19e Congres der C.P.S.U.

P. C. Hooft

Wat is "Europese Federatie''?

7

e Jaargang No. 1 2

Lied over Stalin . • .

·Rede van J. W. StaJin CJP het 19e

· Congres van de C.P.S.U. '4. . . Europese federatie" van Ameri-

Qulslings, A. Jeroesalimsky

. C. Hooft, Theun de Vries •

537

538

543 551 555 556

December 1 9 5 2

"De Vieir Winden" • een roman over Brabantse werkverschaffings-

arbeiders, NL. . . 570 Naar aanlelding van het verschiJnen van "De lijdensweg'', G. d. Brabander 573 Politiek banditisme In Australii,

J. de Louw. • . • • • . • • • 576 Humor als wapen, S.P.. ~ . • .

"Lenln, keuze uit ziJn werken", deel 111, en "Stalln, keuze uit ziJn werken", deel 11, C.S. • • • . Over "De Interne partijstrijd"

door Lioe Sjao-sJI, B.G. . .

578

579 582

Zojuist verschenen:'

STALIN:

0 L . .,.,

.,., ver en1n

Wie zou beter over Lenin kunnen schrij- ven dan Stalin, de geniale voortzetter van zijn werk?

Stalin geeft hier in verschillende artikelen een beschrijving van Lenin als mens, politicus en organisator. Maar bovenal als leider met een onverwoestbaar geloof in de scheppende kracht van de arbeiders- klasse.

Prijs f 0.40

Boekhandel Pegasus

Leidsestraat 25 - Amsterdam-0. - Giro 178127

POLITIEK EN CULTUUR verschijnt maandelijks bij Uit- geverij Pegasus, Leidestraat 25, Amsterdam-C.:, (Tel. 30822,

girorekening 173127). De abonnementsprijs per jaar is f 3,50, per halfjaar f 1,75. Losse nummers: 30 cent.

Correspondentie over betalingen en de verkoop dient naar de administratie p.a. Pegasus gezonden te worden. Alle correspon- dentie over de inhoud naar het redactie-adres: Prinsengracht 473, Amsterdam-C., tel. 62565.

7e JAARGANG:(Nieuwe re,.ks} No. 12 DECEMBER l95Z

Politiela en Cultuur

Maandblad gewijd aan de theorie en practijk van het mar:tisme-lerrirrum•

Hoofdredacteur: ]. Schalker

LIED OVER STALIN

Daar rijst over bergen en groene landouwen op brede wieken een adelaarslied,

het lied over Stalin, die allen vertrouwen, in wie elk zijn liefde en toekomst ziet.

Het vliegt als een vogel boven de steden.

Hoe graag had de vijand zijn grenzen gedicht!

De volkeren horen de stem van de vrede, geen leger vernietigt wat reeds is gesticht.

't Vreest geen kerker, geen dood of bezwaren, het bouwt in de harten een bastion.

Dit lied zingen alle verdrukten op aarde, het is hoop en verwachting en levensbron.

Zij zingen dit lied en 't legt nieuwe .banden, zo schept de eenheid voor de scheppenden recht.

Uit vonken ontstonden gevaarlijke vlammen.

De volken marcheren naar 't laatste gevecht.

Daar rijst over bergen en groene landouwen,

waar de groet van piloten door 't wolkendek klinkt, het lied over Stalin, die 1allen vertrouwen,

.die iedere werker ter wereld bezingt.

(Naar een Russisch volkslied)

Rede van J. W. Stalin op het 19e Congres

der C.P .S. U.

KAMERADEN! Sta mij toe, namens ons Congr.es aUe zust.erpartij.en en groepen, wier vertegen- woordigers ons Congres met hun aanwezigheid heb- ben vereerd of die begroetingsboodschappen aan het Congres hebben g.ericht, te dank·en voor hun vriend- schappelijke begroeting.en, hun wens·en voor verdere successen, hun V·ertrouwen.

Voor ons is dit vertrouwen, dat de ber·eidheid bete- k.ent om onze partij te steunen in haar strijd voor een stralende toekomst van de volken, in haar strijd t.eg.en de oorlog, in haar strijd voor het behoud van de vr·eéle, van bijzonder grote waarde.

Het zou onjuist zijn, te denken, dat onz·e partij, di·e

·een machtige kracht is geworden, geen steun m·e·er nodig heeft. Dat is niet zo. Onz.e partij en ons land hadden steeds het V·ertrouwen, de sympathi·e en de steun van de broedervolken buit·en de gr.enz·en van ons land nodig ·en zuUen dez,e altijd nodig hebben.

H·et bijzonder'e van dez.e steun ligt daarin, dat elk·e ondersteuning van het vr·eedzame str·ev·en van onz·e partij voor i·eder·e zusterpartij t·eg.elijkertijd de onder- st.euning van haar eig·en volk in zijn strijd voor het behoud van de vrede bet.ekent. Toen de Engdse ar- beiders in de jar·en 1918-1919, tijdens de gewapende overval van d.e Britse bourg.eoisi·e op de Sowjet-Unie, onder de ,leuz·e "Handen af van Rusland!" de strijd tegen de oorlog organise·erden, was dat een onderst·eu- ning, in de eerste plaats een ondersteuning van de strijd van hun ·eig.en volk voor de vr•ede en voorts ook e·en ondersteuning van de Sowj.et-Unie. Wanne·er ka-

m.eraad Thorez of kam·eraad Togliatti v.erklar.en, dat

hun volken ge·et1 oorlog tegen de volken van de Sow- jd-Unie zullen

voeren~

is dat ·een ondersteuning, in de e.erst.e plaats e.en ondersteuning van de arbeiders en bo·er·en van Frankrijk en Italië, die voor de vrede strij- den, .en voorts ook een ondersteuning van het vreed- zam·e streven van de Sowjet-Unie. Deze bijzonder- heid van wederzijdse steun is een gevolg van het feit, dat de b-elang.en van onze partij niet alleen niet in te- g.enspraak zijn met de belangen van de vreedzam·e volk·en, maar integ·endeel met dez•e samenvallen.

Wat de SowJet-Unie betreft: haar belangen zijn in ge.en enkel opzicht te scheiden van de zaak van de vr·ede in de hele wereld.

Het is duidelijk, dat onze partij niet in de schuld mag blijven bij de zusterpartijen en dat zij van haar kant dez·e partijen en hun volken in hun strijd voor de bevrijding, in hun strijd voor het behoud van de vre- de moet ondersteunen. Zoals bekend, is dit ook pre- cies wat zij doet. Na het veroveren van de macht door onz.e partij in 1917 en nadat onze partij r·eële maatre- gden had g.etroffen om het juk van de kapitalisten .en grootgrondbezitters te liquideren, gaven de ver- teg.enwoordig·ers van de zusterpartijen, in hun be- wohdering voor de dapperheid en· de successen van onze partij, haar de naam "stootbrigade" van de we- r-eldomvattende r•evolutionnaire beweging en arbei- dersbeweging; Daarme·e drukten zij de hoop uit, dat de succ·essen van de "stootbrigade" de toestand zou v·erlichten van de volken, die smachtt·en onder het juk van het kapitalisme. Ik meen, dat onze partij de- ze hoop he·eft g·erechtvaardigd, vooral in de tijd van de twe·ede wer.eldoorlog, toen de Sowjet-Unie de Ouits·e ·en Japans·e tyrannie verpletterde en de vol- ken van Europa ·en Azië bev·rijdde van het gevaar van de fascistische slavernij.

Natuurlijk was het hed moeilijk, deze eervoLle taak t·e volbr.eng·en, zolang de "stootbrigade" op zich- zelf stond en zolang zij deze leidende rol praktisch·

alle·en moest vervullen. Maar dat is verleden tijd.

Vandaag ·is het· heel anders.

Thans, nu er van China en Korea tot Tsjechoslo-

wakije en HongarUe nieuwe "stoothrigaden" in de vorm van de volksdemocratische landen zijn ont- staan, thans is de strijd voor onze partij g,emakkelij- ker g.eworden, ja, ook het werk gaat vlotter.

Bijzonder·e aandacht V·erdienen die communisti- sche, democratische of arbeiders- en boer>enpartij,en, die nog niet aan de macht zijn ·en die ev.enals vroeger onder het juk van de draconische burg,erlijke wetten werken. Voor hen is het natuurlijk moeilijker om te werken.

Toch is het voor hen ni·et zo moeilijk om toe werken als het voor ons was, Russische communist•en, in de tijd van het tsarisme, toen de kleinst·e stap vooruit tot een zware misdaad werd verklaard. De Russische communisten hielden echt·er stand, zij schrokken voor geen moeilijkheden terug en behaalden de over- winning. Deze partij·en zullen

het~elfd·e

doen.

Waarom zal het voor deze partijen per slot van re-

kening minder moeilijk zijn om te werken als voor de Russische communisten in de tijd van het tsarisme?

Omdat zij, ten eerste, zulke voorbedden van strijd en success.en voor ogen hebben, als er zijn in de Sow- jet-Unié en in de Volksdemocratische landen. Bijge- volg kunnen zij uit d.e fouten en de success.en van de- ze landen ler·en en zo hun werk v.erg·emakkelijken.

Omdat, ten twe.ede, de bourgeoisi·e zdf -de voor- naamste vijand van de vrijheidsbeweging - anders is g.eworden, wezenlijk V•eranderd is, reactionnairder is g.eworden, de V·erbindingen md het volk heeft ver- loren en daardoor ·zichzelf he·eft verzwakt. Het is duidelijk, dat dez·e omstandigheid het werk van de revolutionnaire en democratische partijoen eveneens moet v·ergemakkelijken.

Vroeger veroorloofde de bourg.eoisi·e zich ·aan libe- ralism·e t·e doen; zij kwam op voor de burgerlijk-de- mocrátische vrijheden en verwierf daarm·ee popula- riteit onder het volk. Thans is er g.een spoor van li-

ber~ilisme

overgebleven. Er is geen zogenaamde "vrij- heid van de persoonlijkheid" meer, de r·echt·en van de persoonlijkheid gelden sleohts voor degenen, die kapitaal bezitten, terwijl alle ander·e burgers als ruw m·ens.enmat·eriaal worden beschouwd, dat slechts voor uitbuiting dient. Met voet·en g·etreden is het be- ginsel van de. gelijkgerechtigdheid van mensen ·en na- ties, het is v·ervangen door het beginsel van volledige recht·en voor de uitbuitende minderheid en r·echte- loosheid voor de uitgebuit·e m·eerderheid van de bur- gers. Het vaandel van de burg·erlijk-democratische vrijheden is overboord geworpen. Ik g·eloof, dat gij, Vlertegenwoordig·ers van de communistische en de- mocratische partijen, dit vaandel moet opheff.en en voorwaarts dragen, als gij de meerderheid van het volk om u wilt scharen. Er is anders niemand, die het zou kunnen opheffen.

Vroeger werd de bourgeoisie als het hoofd van de natie beschouwd, zij kwam op voor de

r~echt.en

en de onafhankelijkheid van de naHe, zij stelde dez.e "bo-

ven alles". Thans is .er geen spoor van het "nationale

beginsel" overgebl·even. Thans verkoopt de bourgeoi-

sie de rechten ·en de onafhankélijkheid van de naüe voor dollars. Het vaandel van de nationale onafhan- kelijkheid en de nationale souvereinit:eit is ov·erboord geworpen. Zonder twijfel zult gij,

v~ert.egenwoordi­

gers van de communistische en democratische par- tijen, dit vaandel moeten opheffen ·en vooraan drà,- g.en, als gij patriotten van uw land wilt zijn, als gij de leidende kracht van de natie wilt worden. Er is an- ders piemand, die het zou kunnen opheHen.

Zo staan de zaken tegenwoordig. Het is duidelijk, dat al dez·e omstandigheden het werk van de com- munistische en democratische partUen, <:He nog ni·et aan de macht zijn, moeten vergemakkelijken.

Bijgevolg is er aHe r.eden om te r·ekenen op de suc- C•ess·en en de overwinning van de zust·erpartijen in de landen van de heerschappij van het kapitaal.

Leve onze zusterpartijen!

Een lang leven en goede gezondheid voor de lei- ders van de zusterpartij·en I

Leve de vr·ede tuss·en de volkent

w.eg met de oorlogsbrandstichters I

(14 October 1952)

!I!IEUROPESE FEDERATIE!I!I van AIDerikaanse Quisling8

I

W

AT plaatsvond op de laatste September-zitting van de Con- sultatieve Assemblée van de Raad van Europa in Straats- burg zou een politieke khJ.cht kunnen schijnen, die zelfs onge- woon is in die atmosfeer van koud cynisme, onovertroffen hui- chelarij en gladde banaliteit die kenmerkend is voor de heden- daagse imperialistische diplomatie. De politieke leiders van de West-Europese landen, hetzij groot of klein, wedijverden met el- kaar in betuigingen van liefde voor "Europa" en toewijding aan het idee van Europese eenheid. Maar tegelijkertijd vonden zij, met behulp van misleidend woordgegoochel, duizenden excuses om niet deel te nemen aan de uitvoering van dit "idee" en schoven zij de gehele verantwoordelijkheid af op hun partners.

Dit keer bespraken zij plannen voor een "Europese Federatie", en hoew2l niemand openlijk zei dat de plannen hun oorsprong vonden bij de Amerikaanse regeerders, wist, begreep en erkende zwijgend elke aanwezige dat dit het geval was. Het merkwaar- dige was echter, dat dit zelfs niet de voorstanders van het cos- mopolitische idee van "Europese Federatie" of andere vormen van "verenigd Europa" enthousiast scheen te maken. De enige uitzonderingen vormden politieke leiders van het type Paul Reynaud, de oude doodgraver van Frankrijk, en Spaak, die ge- wikkeld was in alle politieke veilingen, die het Amerikaanse Departement van Buitenlandse Zaken in West-Europa op touw zet - kortom, de leiders die zich openlijk aan Washington on- dergeschikt maken.

Natuurlijk kan er niet de minste twijfel bestaan over de Amerikaanse oorsprong van de plannen, die thans worden uit- gebroed voor een "Verenigd Europa", voor een "Europese Fede- ratie" of een "Verenigde Staten van Europa". Vanaf het ogèn- blik dat het Marshall-plan in uitvoering werd gebracht, begon- nen namelijk de politieke afgezanten en agenten van Wallstreet in Europa het idee te propageren, dat "Europese eenheid" het enige middel was om de wonden te genezen, die de tweede wereldoorlog had geslagen. Het plan beoogde aanvankelijk eco- nomische eenheid, maar het werd spoedig gevolgd door plan- nen voor militaire' en politieke eenheid. En de "aanbevelingen", die uit New York en Washington kwamen, maakten al gauw plaats voor openlijke eisen, en later voor dreigementen tegen de West-i:uropese landen, die onder het juk van het Marshall- plan waren gekomen.

Paul Hoffman, de eerste administrateur van dit agressieve en knechtende plan, die optrad als consul van het Amerikaanse

dollar-rijk in de West-Europese provincie, eiste dwingend dat de landen onder zijn heerschappij afstand deden van hun sou- vereiniteit in zaken van econom~sche politiek en buitenlandse handel en hun grenzen wijd openzetten voor Amerikaanse mo- nopolie-expansie.

Dientengevolge werden, onder directe druk van de Verenig- de Staten, een reeks agentschappen en organisaties opgericht in dienst van de economische, politieke en militaire heerschappij van het Amerikaanse imperialisme in West-Europa: de Orga- nisatie voor Europese Economische Samenwerking, de Raad van Europa, de Europese Betalingsunie, de Europese Kolen- en Staalgemeenschap (het Schumanplan), de Europese Defensie Gemeenschap en het Europese Leger, waarvan de Hitler-Wehr- macht, die thans wordt hersteld in West-Duitsland (het Pleven- plan), deel moet uitmaken. Elk van deze "supra-nationale" or- ganisaties was bestemd om de nationale souvereiniteit van de historisch gevormde Europese staten zo veel mogelijk te beper- ken, om de heerschappij van de regerende kringen van de Ver- enigde Staten op elk gebied van het economische, politieke en culturele leven van de volken van West-Europa te vestigen, en om het mogelijk te maken, hun grondgebied als oorlogsbases en hun jeugd als kanonnenvlees te gebruiken in de oorlog, die be- raamd wordt tegen de Sowjet-Unie en de Volksdemocratieën.

In deze omstandigheden wordt de "eenwording van Europa", in de vorm van een "Europese Federatie" of een "Verenigde Staten van Europa", door de· transatlantische candidaten voor de wereldheerschappij gezien als de vervulling van hun cosmo- politische plan om het algehele, alzijdige en definitieve af- standdoen door de West-Europese landen te verzekeren van hun staatkundige souvereiniteit, van hun historisch gevormde na- tionale tradities, nationaal bewustzijn en cultuur, ten bate van de vèrreikende expansionistische doeleinden van het Ameri- kaanse imperialisme.

Amerikaanse journalisten in het imperialistische kamp trach- ten niet eens deze doeleinden te verbergen. Zo schreef de N ew York Times reeds in December 1951, .handenwrijvend van ple- zier over de vorderingen van de Schuman- en Pleven-plannen:

"Deze beide opvattingen moeten verbonden worden als een on- verbrekelijk bestanddeel van dezelfde brede aspiratie - een nau- were eenheid tot stand te brengen tussen de West-Europese naties, terwijl zij steeds meer afstand doen van hun nationale souvereini- teit.. .... Uiteindelijk betekent dit de vestiging van één gewapende strijdmacht met een gemeenschappelijk uniform voor alle contin- genten, één militair begrotingsstelsel, één doelmatige wijze van voortbrenging en bewerking van zulke ,grondstoffen als kolen en staal en een geleidelijke opheffing van politieke, fiscale en tarief- muren."

Het doel is dus om een militaire en politieke machine te scheppen, die door de Verenigde Staten wordt gecontroleerd, terwijl de gemarshalliseerde landen van West-Europa volledig afstand doen van hun staats- en nationale souvereiniteit, waar-

voor de volken in ruil het beddegelijke idee van "Europese een- heid" krijgen aangeboden, een idee dat uit het arsenaal van Hitier stamt.

Hoe misleidend dit idee is, ook in zijn nieuwe Amerikaanse vorm, ~an uit het feit worden opgemaakt, dat dezelfde kringen die het propageren, tegelijkertijd de souvereiniteit van hun Bonnse knechtstaat voorstaan. Zo krijgen wij een politieke pa- radox: de oproep voor herstel van souvereine rechten voor de West-Duitse "Federale Republiek", die als hoeksteen van de onlangs uitgeroepen "Europese Federatie" wordt beschouwd, gaat gepaard met een oproep aan de andere deelnemers van de

"Europese Federatie" om hun souvereiniteit overboord te wer- pen!

Uit ervaring weten de Amerikaanse monopolisten, dat de grootste hinderpaal voor de verwezenlijking van hun agres- sieve doeleinden de beweging van de volken ter verdediging van hun nationále onafhankelijkheid, hun culturele waarden en hun toekomst is.

De Amerikaanse leiders kregen verleden jaar hun eerste les, toen veertien leden van het Congres in Straatsburg kwa- men, waar zij na een ontmoeting met de leden van de "Europe- se Raad" spoedig een politiek~ overeenkomst over de vorming van de "Europese Federatie", die zij nodig hadden, hoopten te sluiten. Zij rekenden er blijkbaar op dat zij, als zij maar hard genoeg op tafel sloegen, de bereidwillige leden van de "Euro- pese Raad" konden dwingen, een besluit uit te vaardigen, waar- bij de vorming van de "Europese Federatie" werd uitgeroepen.

Alles wat de congresleden konden doen, gezien hun gebrek zo- wel aan overtuigende argumenten als aan een positief program dat tot het volk sprak, was echter, met hun bekende arrogantie de "eenwording van Europa" te eisen en d.e West-Europese landen met allerlei economische, diplomatieke en militaire straffen te dreigen, als zij weigerden om te gehoorzamen. Maar noch de dreigementen van Washington, noch de verdere po- gingen om hen over te halen leverden de verlangde resultaten op. Washingtons poging om Groot Brittannië, Frankrijk en an- dere Europese mogendheden in de "Federatie" te "jagen", zo- als de Londense Spectator het noemde, mislukte.

II

N

A de mislukking van de Straatsburg-conferèntie van 1951, waren de USA-regeerders gedwongen, de volgende drie omstandigheden te erkennen: ten eerste, dat de .plannen voor .,Europese Federatie" stootten op sterk verzet van de zijde van de West-Europeanen, ten tweede, dat hun verwezen- lijking zeer moeilijk werd gemaakt door de groeiende im- perialistische tegenstellingen, in de eerste plaats tussen Groot Brittannië en de Verenigde Staten; ten derde, dat verdere po-

gingen om de openbare mening te beïnvloeden vereist werden, voordat de plannen enige vooruitgang konden boeken. Het Amerikaanse tijdschrift Collier's verklaarde openlijk, dat er geen "massale beweging voor vereniging in West-Europa" be- stond, en dat de "Europese eenwording gebouwd wordt door een betrekkelijk kleine groep" van mensen, die het tijdschrift zalvend staatslieden en denkers noemt.

Om de gedachten van deze "denkers" te stimuleren bracht dit Amerikaanse tijdschrift, dat als oorlogspropagandist be- rucht is, een stelling naar voren, die door talrijke organen van de Amerikaanse en veramerikaniseerde pers in West-Europa werd overgenomen: de "eenwording van Europa" is historisch onvermijdelijk. In zijn speurtocht naar historische precedenten, deed de Amerikaanse propaganda een beroep op ... Hendrik IV, met de bewering dat deze koning van Frankrijk reeds in 1638 een "vrijwillige" Verenigde Staten van Europa had voorgesteld.

Het is moeilijk te zeggen wat in deze bewering overheerst, domheid of onwetendheid. In de eerste plaats werd Hendrik de Vierde in 1610 gedood. In de tweede plaats is de poging om hem het idee van een "Verenigde Staten van Europa" toe te schrijven een vervalsing van de geschiedenis. Hendrik zei: "Ik verklaar dat het land, waarvan de bewoners Spaans spreken, het bezit van Spanje moet blijven, en dat het land waarvan de bewoners Duits spreken aan Duitsland moet behoren". Het idee dat aan Hendrik de Vierde wordt toegeschreven, werd uitgedrukt door zijn raadgever Sully, in zijn verhandeling "Het grote ontwerp", dat niet de oprichting van een "Europese Fe- deratie" voorstelde, maar de vestiging van Frankrijks heer- schappij over het grootste gedeelte van het Europese wereld- deel.

Aanvoelend dat deze historische "argumenten" geen morele sanctie aan het Amerikaanse plan van "Europese Federatie"

geven, verklaarde Collier's met zijn bekende cynisme dat de voorlopers van de huidige Amerikaanse politiek in Europa "de kortstondige rijken van Napoleon Bonaparte en Adolf Hit- Ier (zijn), die gebouwd werden op verovering en gehandhaafd werden met geweld". Dit komt dan ook veel dichter bij de waarheid.

III

O

NDANKS de druk, die Amerika op de West-Europese lan- den heeft uitgeoefend, en ondanks de pogingen· van de laatste maanden om de openbare mening ten gunste van een

"Europese Federatie" te beïnvloeden, zijn de resultaten mini- maal. Dit bleek verleden maand op de bijeenkomst van de Consultatieve Assemblée van de Raad van Europa in Straats- burg. De Amerikaanse monopolisten hadden veel van deze zitting verwacht. Paul Reynaud en de andere politieke handlan- gers van het Amerikaanse imperialisme eisten een spoedige

"eenwording van Europa" als het enige middel om te ontkomen aan de positie van "niet-betalende debiteuren" van de Verenig- de Staten.

Maar van de eerste dagen af vertoonde de Straatsburg Assem- blée een beeld, dat deed denken aan spinnen in een fles. Naar aanleiding van de toekomst van de Saar-kolenmijnen vond een botsing plaats tussen de beide voornaamste deelnemers in de

"Europese Gemeenschap" - de West-Duitse en Franse mono- polisten.

Niet zolang geleden legde de Franse regering, die afging op de steun van het Amerikaanse imperialisme en die verlangde naar de ont-leding van Duitsland, beslag CP dit voormalig Duits gebied. Thans eisen de West-Duitse monopolisten, die voelen dat de steun van het Amerikaanse imperialisme bezig is naar hun kant door te slaan, de terugkeer van de Saar. De Adenauer-kliek, die het scheuren van Duitsland voorstaat en de strijd voor eenheid saboteert, tracht politieke munt te slaan uit deze eis.- Deze reactionnaire kliek, die de ontwikkeling van de democratische volksbeweging in West-Duitsland poogt te- gen te gaan en die het volk van zijn elementaire rechten be- rooft, besloot de zitting van de Consultatieve Assemblée te gebruiken om zich voor te doen als voorvechter van de demo- cratische rechten van de Saar-bevolking.

De reactionnaire Franse regeerders echter, die het Saar- vraagstuk van een internationale zaak in een interne aangele- genheid trachten om te zetten, beantwoordden deze zet door hun eigen Quislings op het · toneel te brengen. Zij waren even- eens voorvechters van de democratie - van het democratische beginsel van niet-inmenging in hun binnenlandse aangelegen- heden - en zij verzochten de Assemblée om bescherming te- gen de Duitse aanspraken. De Fransen lieten zelfs doorscheme- ren dat de annexatie van de Saar door Frankrijk, in welke vorm dan ook, het begin van .... de eenwording van Europa was. De West-Duitsers, van hun kant, zeiden met zoveel woorden, dat er voor de Fran~en geen reden was om aan te dringen op de ves- tiging van Franse souvereiniteit in het Saargebied, aangezien Frankrijk in het "Verenigde Europa" zijn eigen souvereiniteit zou verliezen.

Deze strubbelingen over de Saar waren slechts een voorspel tot de strijd, die in de Straatsburg Assemblée hoog oplaaide.

Maar ook in het Saar-vraagstuk bleek het effect van het zwak- ker worden van Frankrijks politieke positie en het revanchis- tisch streven van de West-Duitse monopolisten en militaristen.

Daar zij zich bewust zijn van het hun toegemeten aandeel in het door de USA gecommandeerde "Europese Leger", worden zij steeds aanmatigender. Dit kwam tot uitting in de redevoe- ring van de West-Duitse gedelegeerde, een zekere Semler. Toen hij sprak over de ·economische betrekkingen tussen de West- Europese mogendheden en de overzeese koloniale gebieden in

verband met het plan om een "Europese Federatie" op te rich- ten, bracht hij o.a. als eis naar voren, dat alle leden van de

"Europese Gemeenschap" gegarandeerd toegang zouden kriJ·

gen tot de grondstoffenbronnen en koloniale markten. Hij eiste zelfs, dat gunstige omstandigheden geschapen moesten worden voor de verplaatsing naar overzeese gebieden van mensen en ondernemingen uit die landen die "geen verantwoording dra- gen voor de gegeven kolonie". Zo stootten de koloniale mo- . gendheden, in de eerste plaats Frankrijk en België, door de

"Europese Federatie" politiek te onderschrijven, van het be- gin af aan op de koloniale eisen van de Duitse monopolisten, die in overeenstemming met de USA-monopoliebelangen optre- den.

Bij het aan de man brengen van het plan voor "Europese Fe- deratie" streeft het Amerikaanse imperialisme er naar, zijn West-Duitse vazal te gebruiken niet alleen om zijn ongedeelde macht in West-Europa te vestigen, ten einde het kamp van de- mocratie en socialisme te bestrijden maar ook om nog verder door te dringen in de koloniale bezittingen van de oude Euro- pese kapitalistische mogendheden, achter het rookgordijn van

"het communisme te bestrijden".

Terwijl de vertegenwoordigers van de Franse monopolisten - de voorstanders van "vriendschap" (op de grondslag van het Amerikaanse Schumanplan) met hun vijanden van oude datum, de West-Duitse monopolisten- gedwongen waren deze brutale aanbevelingen te slikken, legden de Britse vertegen- woordigers geen enkel enthousiasme aan de dag voor de begin- selen en voorwaarden van dit vers-uitgebroede plan voor "Euro- pese Federatie". Volgens Teitgein, een van de Franse vertegen-- woordigers, beseffen velen dat Groot Brittannië "alleen aan de Federatie wenst deel te nemen, omdat het, nu het ziet dat deze verwezenlijkt wordt, het werk daarvan wil hinderen". Volgens de conservatieve Daily Mail was de richtlijn van Groot Brit- tannië, dat

"deze Schuman-Assemblée, di~ enorme industriële grondstoffen- bronnen beheerst, in een machtig Federaal Europa ·kan veranderen, wellicht onder Duitse leiding. Het zou niet alleen in staat zijn, meer dan Groot Brittannië te produceren en het bij de verkoop buiten te sluiten, maar het zou ook dat soort onevenwichtigheid in de Euro- pese machtsverhoudingen tot stand brengen, dat het doel van de

~ritse buitenlandse politiek is om te verhinderen."

Kortom, wegens economische zowel als politieke redenen zijn de Britse regerende kringen niet ve_rlangend om een plan te steunen, dat, als het uitgevoerd wordt, niet alleen de invloed van hun Amerikaanse, maar ook van hun Duitse concurrenten zal versterken. Een dergelijke houding werd door de vertegen- woordigers van verschillende andere landen ingenomen. Zo er- kende de Zweedse gedelegeerde, Karl Wistrand, met zoveel woorden dat de functies van de toekomstige Europese staten- bond voornamelijk een militair karakter zouden hebben, en hij

zei verder dat "de openbare mening nog niet rijp is voor sa- menwerking in alle vormen". Hij gaf te kennen, dat de Zweed- se regering, hoewel zij het graag wilde, nog niet openlijk kon deelnemen aan de ,.Europese Federatie", die bestemd is het politieke en militaire wapen van het agressieve Amerikaanse imperialisme te worden.

IV

A

LLES bij elkaar rechtvaardigde de Consultatieve Assem- blée niet de hoop, die Washington er in gesteld had. Zij toonde echter wel aan dat de plannen voor een "Europese Fe- deratie", die de Amerikaanse imperialisten ten eigen bate in elkaar trachten te zetten, nog reactionnairder en agressiever zijn dan de overeenkomstige plannen, die gedurende de eerste wereldoorlog werden voorgesteld. Reeds toen, in 1915, ver- klaarde W.I. Lenin, dat

"een Verenigde Staten van Europa, onder het kapitalisme, ge- zien de economische omstandigheden van het imperialisme ... het- zij onmogelijk, hetzij reactionnair is."

"Natuurlijk zijn tijde I ijk e overeenkomsten tussen kapitalis- ten en tussen de mogendheden mogelijk. In dit opzicht is een Ver- enigde Staten van Europa mogelijk als een overeenkomst tussen de E u r op e s e kapitalisten... maar waarvoor? Alleen met het doel om gemeenschappelijk het socialisme in Europa te onderdruk- ken, om gemeenscl:iappelijk de koloniale buit te beschermen ... "

In tegenstelling tot de plannen voor het oprichten van een

"verenigde Staten van Europa", die gedurende de eerste we- reldoorlog werden opgeworpen, werden de huidige plannen voor een "Europese Federatie" door het Amerikaanse imperia- lisme uitgedokterd, in zijn eigen belang. Onder de vlag van

"anti-communisme" en van "bescherming van de vrijheid", zijn de Amerikaanse monopolies- er op uit, om de gunstigste voor- waarden te scheppen voor de verwezenlijking van hun vèr- reikende plannen van verovering, vooral om de oude kapitalis- tische mogendheden te onderwerpen en hun uitgebreide kolo- niale bezittingen te grijpen. De lawaaiige campagne voor "be- strijding van het communisme", die in verband met de "Euro- pese Federatie" wordt gevoerd, dient in dit geval eveneens als een rookgordijn, waarachter het Amerikaanse imperialisme zijn Europese "vrienden" tracht te overweldigen.

De September-zitting van de assemblée toonde ook aan, dat het voor zijn deelnemers veel gemakkelijker was om de voor- stellen te onderzoeken voor de status van de "Europese Fede- ratie", die door •een groep gehuurde juristen werden opgesteld, dan om tot politieke besluiten te komen, die de transatlantische ontwerpers van een "Verenigde Staten van Europa" geheel zou- den voldoen. Er is niets toevalligs of onverwachts in de tegen- slag, die de Amerikaanse imperialisten ondervonden. De Straatsburg Assemblée was de arena van de diepgaande eco- nomische en politieke tegenstellingen, die zich verscherpen in

de kapitalistische wereld. En alle pogingen van de Amerikaan- se monopolisten Op! deze tegenstellingen uit te wissen binnen een "Europese Federatie" onder hun toezicht liepen op niets uit.

Het voornaamste is, dat de Amerikaanse plannen voor een

"Europese Federatie" op sterk verzet van de Europese volken stuiten. Spaak, een van de vooraanstaande rechtse sociaaldemo- craten, die de agenten van het Amerikaanse imperialisme zijn, verzocht het Amerikaanse volk reeds nederig in N ew York Times Magazine om niet verbaasd en geërgerd te zijn over ,,de langzaamheid waarmee de Europeanen het nieuwe Europa ma- ken". Het feit betreurend, dat de Europese mensen hun natio- nale onafhankelijkheid, historische tradities en nationale eer, op prijs stellen, zei Spaak verder: "Slechts een zeer beperkte élite in elk land is in staat in contact te treden met de overeen- komstige élite in andere landen". Dit betekent dat de Ameri- kaanse bazen, bij het najagen van hun doel om een "Europese Federatie" te vormen, in Europa slechts kunnen rekenen op een kleine groep cosmopolitisch-gezinde Quislings.

Het Amerikaanse imperialisme en zijn voorstanders trachten met geweld de loop van de historische ontwikkeling van de volken, met alle bijzondere kenmerken van elk van de 'West- Europese landen te veranderen en daarbij kunstmatig de er- barmelijke "Amerikaanse levenswijze" aan hen op te dringen.

Maar zij vergeten het onaantastbare feit, dat in de tweede helft van de twintigste eeuw, met het bestaan van het machtige kamp van democratie en socialisme, het laatste en beslissende woord gesproken zal worden door de volken, waarvan de verenigde krachtsinspanning de agressieve bedoelingen van de Ameri- kaanse imperialisten en hun Europese Quislings teniet kan doen.

A. JEROESALIMSKY

(Nieuwe Tijden, nr. 42)

De burgerlijke periode van de geschiedenis moet de materiële basis scheppen var de nieuwe wereld - aan de ene kant internationale uit- wisseling en verkeer, gegrond op de onderlinge afhankelijkheid van de mensheid, en de middelen hiervoor; aan de andere kant de ontwikkeling van de productiekrachten van de mens en de omvorming van materiële productie tot een wetenschappelijke beheersing van de natuurlijke bronnen.

De burgerlijk(, industrie en handel scheppen deze materiële voorwaarden van een nieuwe wereld op dezelfde manier als geologische revoluties de oppervlakte van de aarde hebben geschapen. Wanneer een grote maat- schappelijke revolutie zich de resultaten van het burgerlijke tijdperk, de internationale markt en de moderne productiekrachten zal hebben eigen·

gemaakt en deze zal hebben onderworpen aan het gemeenschappelijke be- heer door de verst ontwikkelde volken, pas dan zal de menselijke vooruit- gang niet meer lijken op die afschuwelijke heidense afgod, die zijn nectar alleen maar uit de schedels van verslag~n vijanden dronk.

(New York Daily Tribune, 8 Aug, 1853) K. MARX

MAANDOVERZICHT

D

E h1f.idige regeringspolitie~ in haar uit~rste consequentie

dre~gt op een tweede Dmtse overheersmg van Nederland uit te lopen. Dit zei de algemeen-secretaris van onze partij, Paul de Groot. Deze conclusie wordt volkomen door de feiten van de laatste tijd bevestigd.

Deze politiek wordt op bevel van Amerika uitgevoerd. De Amerikaanse imperialisten streven naar de wereldheerschappij om de hoogste winsten te bereiken; derhalve willen zij de volkeren in oorlog brengen tegen de Sowjet-Unie en de Volks- democratische staten. Om deze wereldheerschappij te verkrij- gen dringen zij echter ook tegelijkertijd de oude koloniale mach- ten uit de koloniën terug en maken niet alleen de economie van deze landen aan hen ondergeschikt, maar zij hebben hen politiek en militair aan zich onderworpen, zodat deze landen in feite hun onafhankelijkheid hebben verloren. Hierbij hebben de Amerikanen de fascisten in West-Duitsland in het zadel geholpen, waarbij Adenauer en zijn z.g. parlement, om met de woorden van Paul de Groot te spreken, een vijgeblad zijn.

Zodoende wordt West-Duitsland tot qe gendarme van Europa.

Terwijl de imperialisten echter spreken over gevaar uit het Oosten, betrekken zij in werkelijkheid de vredespolitiek van de Sowjet-Unie in hun berekeningen.

De Amerikaanse imperialisten steunen de agressieve plannen in Oostelijke richting, in de hoop hur~: greep op West-Duitsland te behouden. StaZin toonde aan, dat hierdoor niet alleen de tegenstellingen tussen Amerika-West-Duitsland aan de ene zijde en Engeland-Frankrijk aan de andere zijde toenemen, maar ook de tegenstellingen tussen Amerika en West-Duitsland en Amerika en Japan zullen tot ontwikkeling komen. StaZin con- stateerde dat de tegenstellingen tussen de imperialistische staten onderling op het ogenblik sterker is dan de tegenstet- lingen tussen de imperialistische staten en de socialistische staten. De Duitsland-politiek van Amerika zal hierdoor ook tot mislukking gedoemd zijn.

Laten wij in verband met het bovenstaande de feiten eem bezien. ·

Minister Zinn van de West-Duitse staat Hessen heeft zowel bij een persconferentie als in het parlement van Bonn aan het licht gebracht dat de Bond van de Duitse Jeugd, een fasciB- · tische organisatie, groepen van terroristen gevormd heeft en opleidt. Tegelijkertijd worden fascisten op grote schaal militair geoefend met de bedoeling dat zij de kern van de op te richten weermacht zullen vormen. Deze terreurorganisaties worden door de regering van Bonn de hand boven het hoofd gehouden, reeds gearresteerden worden vrijgelaten. Deze organisaties hebben lijsten van personen, die ze onschadelyk willen maken.

Op deze lijsten staan zowel communisten, sociaal-democraten

als de hantj,elaars, die met Oost-Duitsland handel drijven. Het blijkt dat deze organisaties onder rechtstreeks commando van de Amerikaanse generaal Bedell Smith staan, de leider van de CIA, de Amerikaanse geheime dienst. Daarnaast was Adenauer gedwongen toe te geven, dat het grootste deel van het personeel van de ministl;!ries bekende fascisten waren. In zijn woede zei hij, dat het maar eens uit moest zijn met deze speurtocht naar nazi's.

Door deze feiten gaan de volksmassa's beter de ware beteke- 'nis van de Europese Defensie Gemeenschap zien. Vooral in Frankrijk neemt de strijd van de massa hiertegen snel toe. Dit blijkt wel uit het grote aantal uitlatingen van officiële personen en bekende politici. De president van de Franse republiek spra-k van het "grievend" optreden van de "Amerikaanse vrienden".

Daladier en Herriot spraken zich tegen het E.D.G.-verdrag in zijn huidige vorm uit en drongen op een 1·evisie aan. Want het staat als een paal boven water, dat dit verdrag een over- heersende positie aan West-Duitsland zal brengen. Immers, dit

Onlangs beklaagde zich zelfs de Engelse conservatieve pers bitter over het feit, dat men Engeland als een arm gezinslid behandelde, da' men de les leest, grof bejegent of negeert. En een van de conservatiev~>

bladen. de "Daily Mail", schreef: "Als wij onze posities dan hier, dan daar verliezen, zullen wij binnenkort niets meer te verliezen hebben.''

(Uit de rede van kam. Beria op het 19e Congres van de CPSU.)

werd ook door de Fmnse Hoge commissaris in West-Duitsland in zijn geheim rapport aan de regering naar voren gebracht.

Ook in het Franse leger is in de laatste tijd een sterke verzets- bewegip,g tegen de heroprichting van de Duitse W ehrmacht ontstaan. De Franse regering gaat hierdoor, onder druk van West-Duitsland en Amerika, tot" verder,e fascistische maat- regelen over. Zij wil de communisten, die zoals in ieder land aan· het hoofd van de strijd voor nationale onafhankelijkheid staan, van de massa trachten te isoleren. Er zijn weer een aan- , tal arrestaties verricht en zij wil de parlementaire onafhanke- lijkheid van enige partijleiders opheffen, teneinde deze voor een krijgsraad te brengen op grond van de wet tegen de onder- mijning van de moraal in het leger. Op deze wijze wil men toch proberen het E.D.G.-verdrag te laten ratificeren.

Maar er is meer. Onze regering, die slaafs de Amerikaanse politiek tegen de belangen van ons volk doorvoert, moet een handje helpen. Op 8 November wist de New-York Times te melden, dat de Nederlandse regering de indiening van het wetsontwerp voor de ratificatie van dit verdrag zou vervroegen om druk op de andere landen uit te oefenen en een revisie van Frankrijk ervan te voorkomen. Dit moest minister Staf onder druk van de Communistische afgevaardigde Jan Haken beves- tigen. Natuurlijk zei hij niet dat dit het bevel van Amerika was.

Dit is niet de wil van ons volk. Het wenst geen nieuwe Duitse overheersing. Het gevaar hiervan wordt begrepen. Dit blijkt o.m. uit de kwestie met Lages. Toch wil onze regering de ratificatie doorzetten. Zij ondervindt hierb~j de warmste ondersteu?ting van de PvdA-leiders als Varrink en KVP-leiders als Romme, zoals het parlementaire debat over de oortags- begroting bewees. In dit debat moest minister Staf ook toe- geven dat de commandant van de Nederlandse divisies of legerkorpsen een Duitser kan zijn. We behoeven er niet aan te twijfelen dat het inderdaad een nazi-generaal zal zijn. Een herleefde Duitse W ehrmacht, waarvan Eisenhower reeds zei dat deze zo sterk moest zijn, dat ze in. elke richting kan aan- vallen, dus ook naar het Westen, en een nazi-generaal com:man- dant van onze troepen - wat betekent dit anders dan dat ons volk aan de fascisten wordt overgeleverd of om een oude Duitse uitspraak te gebruiken, dat wij ons zelf annexeren?

De kosten van deze politiek - om opnieuw onder de fascis- tische soldatenlaars te zuchten - moet ons volk opbrengen.

De werkloosheid is in October reeds weer aanzienlijk gestegen en bedroeg aan het einde van deze maand 120.317 en het vorig jaar eind October 93.800. Dit zijn de officiële .cijfers, het werke- lijke aantal ligt veel hoger. Wat doen de PvdA-leiders? Een van haar voornaamste verkiezingsleuzen was immers tegen de werkloosheid gericht? Wat doen de NVV-leiders, die ook zulke grote woorden tegen de werkloosheid hebben gesproken? Niets!

Ad. V ermeulen zei in zijn radiopraatje, dat er wel een grotere werkloosheid te verwachten was, en dat we rustig moesten

wachten op de plannen van de regering. Dat geluid hebben we meer dan eens gehoord. Direct zijn er maatregelen nodig.

De werklozenbeweging heeft de regering concrete eisen voor- gelegd. waarbij we het feit kunnen constateren dat er aan de basis bij de werklozen zelf een groeiend streven naar gemeen- schappelijk optreden vast te stellen is, hetgeen b.v. sterk tot uiting komt in het deelnemen van talloze NVV-arbeiders in de Amsterdamse werklozenbeweging. De strijd van de werklozen za-l nog meer verbonden moeten worden met die van de wer- kenden en ook met de middenstand, die steeds meer de terug- slag hiervan in haar omzetten ondervindt. De ondernemers doen van alles om de productiviteit te verhogen. Veranderde loonsystemen, werkclassificaties en dergelijke kapitalistische methoden meer, die door het NVV ondersteund worden, zijn en worden door de ondernemers uitgedokterd. Iedere arbeider weet, dat dit de werkloosheid nog meer zal vergroten. Gelukkig blijkt uit de conflicten, en ook uit de gehouden kernverkie- zingen in een aantal grote bedrijven, dat de eenheid tussen de arbeiders - hoe ook georganiseerd - groeiende is.

In de grote ondernemingen zijn grote reserves opgepot. De regering heeft een wetsvoorstel ingediend om de dividendstop nog twee jaar (oorspronkelijk drie jaar) te handhaven. Hier- mee nemen de ondernemers geen genoegen. Bij monde van de KVP-er Lucas is een amendement ingediend om het slechts voor èèn jaar te doen. Bij de verdediging van het wetsvoorstel door de PvdA kwam de ware aan uit de mouw. Dit werd niet in het belang van de arbeiders gedàan, maar uit angst het algehele vertrouwen te verliezen. Alleen uit sociaal-psychologische over- wegingen. Zij smeekten in feite de ondernemers, bm dit toch te begrijpen. Terecht stelde Frits Reuter voor om deze reserves te gebruiken bij slapte in het bedrijf en daarvoor wettelijke waarborgen te scheppen. Ligt hier niet de hond begraven? Wil- len zij niet juist daarom zo spoedig mogelijk tot verdeling van deze reserves overgaan? De éensgezinde strijd van de arbeiders zou dergelijke maatregelen kunnen afdwingen.

Daarnaast liet het Congres van VolksonderwUs zien tot welke verwaarlozing de oorlogspolitiek op het gebied van het onder- wijs leidt. Zeer terecht zei de secretaris dat hij liever scholen dan kanonnen had.

Van deze regering is geen andere politiek te verwachten. In- tegendeel, door de verkiezing van Eisenhower tot president van de Verenigde Staten zal de druk op de geknechte landen nog toenemen.

Het verzet van de volksmassa's tegen deze politiek komt tot uitdrukking in de toenemende ondersteuning van het Volken- congres voor de Vrede, dat 12 December in Wenen geopend zal worden. Mensen van allerlei richting, arbeiders, kunste- naars, intellectuelen en politici zenden hun adhaesie-betuigingen en zullen aan dit congres deelnemen. De briefwisseling tussen de Italiaanse afgevaardigde Nitti en Prof. J oliot Curie heeft

zeker veel bijgedragen om de doelstellingen van dit congres te verduidelijken. Geen enkele belemmering wordt aan de deel- nemers opgelegd; er bestaat alleen de vaste wil om met anders- denkenden het gesprek te openen, schreef deze. Zonder twijfel zal dit congras er veel toe bijdragen om de strijd voor vrede en nationale onafhankelijkheid te versterken.

18 November 1952.

RECTIFICATIE

In plaats van het cijfer 674.000, op pag. 501 in het vorige nummer, 4e regel T.o., leze men: 1,25 millioen. Thans is het aantal studenten in de S.U. reeds 1,4 millioen.

KRONIEK.

(15 October - 15 November)

OCTOBER

15 Slotzitting van het 19e Congres van de CPSU.

Benelux-('onferentie wederom zonder resultaat gei;indigd.

16 Perziij verbreekt de diplomatieke betrekkingen met Groot-Brittannii;.

NOVEMBER

1 Uit de Memorie van Antwoord met betrekking tot de oorlogsbegroting blijkt, dat de Nederlandse strijdmacht aan Bonn wordt uitgeleverd.

5 Eisenhol''er tot President van de Verenigde Staten gekozen.

7 De S5ste verjaardag van de Octoberrevolutie wordt over de gehele wereld met groot enthousiasme gevierd.

12 Een nieuwe provocatie van de BVD voor de rechtbank onthuld.

Het nationale erfgoed

P.t;.DOOFT

D

E onlangs verschenen biografie van de dichter-prozaschrijver Piet er Co r n e 1 is z. Hooft (1581-1647) door Dr.

H. W. van Tricht ¹) is een belangrijke bijdrage tot ons nationaal cultuurbesef, en ,gaat alleen daarom al ons, communisten, bij- zonder aan. Er bestond voor deze levensbeschrijving nog geen uitvoerig, modern geschrift over Hooft; en al hadden wij de na- druk hier en daar anders willen zien gelegd, meer vernemen over bepaalde achtergronden, of een andere verdeling van licht en donker gewenst, Dr. Van Tricht laat ondanks zijn idealistisch standpunt de feiten terdege spreken en verwaarloost ook bepaal- de sociale zijden van het Hooft-beeld niet. Wij mogen zijn boek daarom een waardevolle bezinning noemen op het nationaal erf- goed, dat ons mede door Hooft is nagelaten, te meer waar deze biografie met grote zorg en geest is geschreven.

Het idealistische standpunt van Dr. Van Tricht komt misschien het duidelijkst tot uiting in zijn Inleiding. Hier wordt een uit- voerig beeld geschetst van de veranderingen, die de Renaissance meebracht, waarbij de volle nadruk valt op de intellectuele ver- schuivingen, en niet op de primaire, economische, welke de breuk met de middeleeuwen teweeg brachten en daarmee een nieuw mensentype schiepen, waarvan P. C. Hooft er ontegenzeggelijk een is. In zijn Dialectiek der Natuur heeft Friedrich Engels deze periode gekenschetst als die van nieuwe nationale eenheden, meest monarchieën, waarin de adelsheerschappij de nek brak over de opkomende burgerijen, welke de wereld gingen ontdek- ken .en veroveren, wereldhandel en !industrie grondvesten, de dictatuur van de kerk door nieuwe wetenschap omver stieten, en het aanzijn gaven aan geniale persoonlijkheden op ieder ge- bied, welke de maatschappij nodig had. Het is de tijd van de vorming van bewuste nationaliteiten, historische gemeenschap- pen, wier bijzonderheid, zoals J. W. Stalin het in zijn Nationali- teitenvraagstuk vaststelde, hierin bestaat, dat zij door éen lots- gemeenschap, met éen taal, op éen bepaald grondgebied, in éen economisch verband éen psychische gesteldheid ontwikkelen, die zich uitdrukt in gemeenschap van cultuur. Dr. Van Tiicht meent, dat "aard en wezen" van het Nederland se volk in aanl-eg be- paald zijn door het feit, dat de Nederlanders als Germanen de zegening der Romaanse invloeden kregen te verwerken. Wel wat heel eenvoudig, en als uitgangspunt tot het verstaan van een --0"":Dr.-:H: W. van Tricht: P.

c.

Hooft. Arnhem, Van Loghum Slaterus, 1951. Prijs f 8.90.

typisch Nederlandse renaissancemens als Hooft beslist onvol- doende. Hooft's "psychische gesteldheid" als 17-eeuwse Hollan- der komt niet alleen voort uit het feit, dat hij zijn beschaving bij antieken en Italianen opdoet, maar ook, dat hij ze nationaal verwerkt en samenvat; en dit nationale merk had hij er niet op kunnen drukken zonder de historische ontwikkeling, die hier plaats vond: de opstand tegen het feodale Spanje, de groei van de burgerlijke regentenstaat, de voor deze groei benodigde ver- draagzaamheid (tolerantie, in het stoffelijke vertaald, betekent:

onbeperkte handelsvrijheid), en het binnenstromen van het goud uit de nieuwe koloniën; Hooft was óok aandeelhouder in de O.I.

Compagnie! De elementen, die tot de ,wording van onze natie hebben bijgedragen, zijn waarlijk niet slechts "ontelbare onna- speurlijke", zoals Dr. Van Tricht meent, maar voor het grootste deel te achterhalen, zodra men in de "benedenbouw" afdaalt.

En het is dezelfde benedenbouw, die beslissende elementen in de figuur van P.C. Hooft heeft bepaald.

G

EMAKKELIJKER kunnen wij Dr. Van Tricht volgen, als hij ons de lotgevallen van de familie Hooft tekent; zij "weer- spiegelen trouw de gang van de Hollandse zeehandel" tijdens de periode van Karel V, zoals Van Tricht zeer juist vaststelt.

Zaanse schippers op de Sont, van de Zaan zich verplaatsend naar Amsterdam, dat veel meer winstkansen bood, daar als koop- heren tot aanzien en rijkdom gestegen. Bovendien Doopsgezind, dus anti-Paaps, en na de overgang van Amsterdam naar de par- tij van de Opstand in 1578 met andere Protestantse families op de kussens van de raad terecht gekomen. Hun rijkdom verschaft hun alle middelen tot culturele ontplooiïng op hoog peil, waar- van P. C. Hooft, behorende tot de jongere generatie van koop- manskinderen, ruimschoots profiteert. Het beste (klassieke) on- derwijs; vrijzinnig Christendom, een uitgebreide lectuur en thea- terbezoek; ten slotte reizen naar Frankrijk en Italië vormen de kleinzoon der Zaanse schippers tot een literair kunstenaar van verfijnde smaak. Als hij in 1601 in het vaderlijk herenhuis aan de Koningsgracht (th~ms Singel) terugkeert, heeft de Neder- landse revolutie haar eerste humanistische vruchten afgewor- pen; de bezinning op eigen taal en geschiedenis in de schone vor- men der antieke beschaving wordt een soort "cultureel klasse- bewustzijn" bij de jonge regentenstand, dat Hooft levenslang blijft ontwikkelen. Dichterschap en historische belangstelling vormen de drijfveren van zijn bestaan.

De jonge Hooft groeit tot de grootste minnedichter, die ons -volk heeft gehad, die- zoals Potgieter zei - de "stugge spraak tot zachte vorm" wist te plooien, en het luchtige, verrukkelij- ke herdersspel Granida schreef (1605), waarin hij zijn renaissan- cevoorbeelden uit Italië overtrof. Omdat hij niet in de handel wil,. gaat hij rechten studeren te Leiden (1606); hij wenst een regeringsambt. Het geluk is met hem. Hij wordt in 1609 drost van

Muiden en baljuw van Gooiland. Hij trouwt met de talentvolle, mooie Christina van Erp. Hij leidt een herenleven, 's zomers op het Muider slot, 's winters in Amsterdam aan de Keizers.gracht.

Is deze alzijdige voorspoed een toevalligheid in zijn bestaan?

Geenszins: zij is zelfs de onmisbare voorwaarde, waaronder zich zijn persoonlijkheid vrij kan bewegen en haar nationale taak vervullen. Konden zijn kunstwerken, deze lente van emotie en uitdrukkingsmacht, ontstaan onder de handen van een stoffelijk en geestelijk gekneveld mens? Onmogelijk. Wat Ho~ft was en worden kon, dankt hij aan de vrijmaking van zijn volk uit feo- dale, kerkelijke en economische banden, dankt hij aan de vrij- making van de regentenklasse, die haar wereldlijke macht op meedogenloos gedreven handel, verovering en uitbuiting van koloniën ( èn van de werkers in de Hollandse manufacturen) kon grondvesten.

Wij stellen het vast, zonder sentimentaliteit, maar terwille van de historische waarheid. De historische waarheid in Hooft's leven is n.l. deze, die DI". Van Tricht zeer juist omschrijft, als hij n.a.v. Hooft's toneelspel Geeraert van Velsen (1613) vaststelt, dat de "zoon der revolutie conservatief is geworden". Want ge- noemd stuk is een politieke belijdenis op een ogenblik, waarin

· tijdens de 12-jarige wapenstilstand met Spanje (1609-1621) de binnenlandse klassenstrijd onder religieus mom met alle fel- heid gestreden werd. Hooft is er tegen. Hij voelt voor vrede ...

maar op voorwaarde van een (schier middeleeuwse) opvatting der standen, waarbij meerderen en minderen in de staat in een onwrikbare verhouding van rechten en plichten tegenover elkaar blijven staan. Alsof de eeuwige drift der maatschappij zulk een bevroren toestand, zulk een sociaal compromis zou dulden! Tot dit onbestaanbaar compromis kon alleen iemand neigen, die zijn maatschappelijke positie verzekerd ziet en voortaan rust wenst, bij hoog en laag. Het ligt dan ook voor de hand, dat er in het middeleeuwse spel Geeraert man Velsen geen middeleeuwse werkelijkheden, geen gekwelde dorpers, geen door tienden en belastingen uitgemergeld volk, maar slechts schone abstracties van mensen voorkomen: het stuk is een in prachtige verzen geklede visie van Hooft's afkeer der concrete, onvermijdelijke

klassenconflicten van zijn eigen tijd.

t'

Vondel was heel anders. Hij schaarde zich in zijn jonge / jaren met felheid aan de zijde van de anti-prinselijke, libertijnse

partij en schreef, als pamflet tegen Maurits, het stuk Palamedes, dat prompt na de dood van de stadhouder (1625) verscheen.

Hooft schrok er van. Van Tricht neemt aan, dat hij zijn eigen, in 1617 geschreven spel Baeto, oft Oorsprong der Hollanderen in 1626 liet verschijnen als tegengif tegen Vondel's partijzucht. Bae- to is een legendair verzinsel van Hooft, waarin hij z.g. teruggaat tot de schemerige ontstaanstijd van de Bataafse stam, maar in werkelijkheid niet anders doet dan de bestendige sociale rust aanprijzen, die lijdzaamheid, zelfzucht en onderwerping aan het

t' I

volgens Hooft in ons geplante "eeuwige gebod per rede" mee- brengt. Er blijkt uit dit stuk nog een andere, interessante trek uit Hooft's ontwikkeling: zijn toegenomen voorliefde voor demon-

archie. Een sterk, verstandig vorst kwam hem wenselijker voor dan polltieke facties, die elkaar te lijf gaan. Rust, rust bovenal!

Een volksregering leek hem iets schrikbarends. Priesterschap achtte hij nodig om het volk in toom te houden; maar priesters moesten met eerbied tegen de heerser opzien. Hier spreekt al weer ondubbelzinnig de afwijzing van de godsdiensttwisten tij- dens het Bestand en van de dweepzucht der Calvinistische pre- dikanten; lmaar of het ook van juist inzicht in de toen n~g re- volutionnaire betekenis van het Calvinisme getuigt? Eerder is men geneigd te zeggen:- grote poëzie, miserabele staatkunde.

("De beste staatsvorm," zou Marx in 1848 schrijven, "is die, waarin de maatschappelijke tegenstellingen niet verdoezeld ...

blijven, maar waarin zij tot vrije strijd en daardoor tot een op- lossing raken.")

Afkeer om zich in conflicten te mengen, kenmerkt Hooft b.v.

ook in de strijd om een vrije, d.w.z. een aan godsdienstige voogdij ontworstelde, Academie, zoals die door Samuel Coster c.s. om- streeks 1616-'17 te Amsterdam werd gevoerd. Hooft wilde het denkbeeld geestelijk steunen, maar geen deel hebben aan de krakelen. Wij zouden Hooft echter te kort doen, als wij deze gees- telijke steun onderschatten of verkleinden. Hij bewerkte voor de Academie een stuk van de Latijnse blijspeldichter Plautus, dat hij Warenar omdoopte, en w:aarin hij, als een uitdaging aan het kostelijk realisme van de burgerjongen Brederode, ook eens het instrument van de volkstaal, de volkshumor en de sappige situaties hanteerde. Wel liet de deftige drost het stuk anoniem verschijnen (1618), maar iedereen wist, wie de maker was, en het sloeg enorm in, zodat het, gelijk Van Tricht meldt, een eeuw lang op het schouwburgprogram kon blijven staan! Al eerder was Hooft trouwens een Italiaanse klucht gaan bewerken, die hij Scheynheyligh noemde (Brederode heeft haar met een onbe- kende derde voltooid), en ook daarin liet hij de conservatieve deftigheid varen. Het is duidelijk, dat Hooft in beide gevallen vooral gegrepen was door de beeldrijke mogelijkheden, die de taal hem bood, al mogen we niet vergeten, dat de scheidslijn tussen regenten en volk in deze periode nog niet zo diep snijdt, of zij konden althans nog éen taal spreken en daarbij dezelfde onbedaarlijke pret hèbben.

H

OOFT had een vrij belangrijk bestuursambt: hij was in zijn district de hoogste regeringsambtenaar, opperrechter, opper- houtvester en in geval van nood ook militair bevelhebber. Wij hoeven hem daarbij niet te idealiseren, al steekt deze gentleman der XVIIe eeuw in menig opzicht gunstig af bij zijn tijdgenoten.

Hooft had, eerlijk gezegd, aan de nogal rebelse boeren van het Gooi af en toe lastige klanten. Zij maakten hem het leven door

stropen en brandstichting soms extra zuur, en hij trad tegen hen op met ieder machtsmiddel, dat hem ten dienste stond, waarbij het heel gewoon werd geacht, om bij verhoren de pijnbank te gebruiken: "De róe maakt göe kinderen" . . . ! Dat Hooft de armere klassen bij overtredingen doorgaans met rust liet, moet men niet zozeer toeschrijven aan zijn edele inborst als wel aan het feit, dat een aanzienlijk deel van zijn inkomsten bestond uit de invordering van gerechtelijke boeten, en die waren alleen bij welgestelden. te halen. "Hoe meer wetten er geschonden wer- den," merkt Van Tricht dan ook meesmuilend op, "hoe voor- deliger voor de landsheer, die ze had uitgevaardigd" .. Hooft is waarlijk niet zo hoog boven de lage materie verheven, of hij ziet zijn vermogen tussen de jaren 1627 en 1647 tot de toentertijd eerbiedwaardige som van ruim f 140.000 aanwassen. Of hier ook geldsommen bijbehoorden, waarvoor de Roomskatholieken zich

·in de regentenstaat de mogelijkhe~d kochten, in schuilkerken bijeen te komen? Het wordt algemeen betwijfeld, of Hooft, in wiens gebied 12 schuilkerken bestonden, zich voor de oog- luiking daarvan heeft laten betalen; maar zijn persoonlijk belang heeft hij niet verwaarloosd, zo min als andere heren van zijn tijd,' die b.v. ook geschenken gaven en vooral aannamen, van binnen- en buitenlanders. Men kan zeggen: andere tijden, andere zeden, maar het is duidelijk, en Dr. Van Triebt stelt het terecht vast, dat de 17-eeuwse bestuurspractijken zo sterk door persoon- lijk belang wgrden beheerst, dat zij met onze opvattingen van fatsoenlijk regeren onverzoenlijk zijn. Bij dit alles valt Hoofts afkeer van godsdienstige vervolging aangenaam op. De regenten- staat had, we zeiden het reeds, de verdraagzaamheid als een uit- vloeisel van handelsvrede en -vrijheid broodnodig. Hoofts hou- ding jegens de Katholieken is uitermate mild. Terwijl de Room- sen in theorie toch de koning van Spanje als wettig vorst bleven erkennen, wat hen als mogelijke pionnen bij het internationale diplomatieke schaakspel in de ogen der patriotten steeds min of meer verdacht moest maken, treedt Hooft slapjes en slechts.

formeel tegen hen op. Hij had dan ook vele Roomse vrienden, en in zijn kring op het Muiderslot waren ze niet slecht vertegen- woordigd. Trouwens, Hoofts eigen godsdienstigheid is op het heidense af; hij erkent een richtend Opperwezen, die een morele wet in het mensengemoed heeft geplant, maar Dr. Van Tricht stelt herhaaldelijk vast, dat Christus als VE~,rlosser in Hoofts we- reldbeeld niet te pas komt. Werkelijkheidszin, typisch Neder- lands, tempering als klasse-eigenschap, tucht van het gemoed in voor- en tegenslag op voorbeeld der Antieken, vormen Hoofts

"religie"; mystiek is hem vreemd, en hij juichte het ideaal van Hugo de Groot: éen grote, algemene kerl} zonder leerstellige ge- bondenheden, geheel toe. Van Tricht ziet daardoor. in Hooft - in tegenstelling b.v. tot de bewogen, uiepzinnige, hartstochtelijke persoon van Rembrandt - "vlakheid" van karakter, de neiging om het leven in enkele zeer algemene, abstracte beginselen te