L.P. Louwe Kooijmans en A.H. Versteeg Archäologisch Centrum Rijksuniversiteit Leiden
OPCRA)
OPDE
GOLDEN ROCI
lumbiaanse
maianen op Sint-Eustatius
Boven: Sint-Eustatius bestaat uit een jonge vulkaan, de Quill, en een oude vulkaanrul'ne, de Little Mountains, met daartussen de 'cultuurvlakte', van jong eruptiemateriaal. Door uit-breiding van het vliegveld (het recht-hoekige vlak) zal de Golden Rock-site verloren gaan.
Rechts: Godet is de tweede belang-rijke indiaanse site op Sint-Eustatius. Godet ligt aan zee en is momenteel sterk aan erosie onderhevig. Rechts in de geulwal is het schelpmateriaal van de afvallaag zichtbaar. In de kö-rnende jaren zal het onderzoek voor-namelijk op deze site geconcen-treerd worden.
Met financiele steun van WOTRO en STICUSA vond in maart en april 1985 de tweede veldcampagne plaats van het PREBONA-project, een gemeenschappelijk onder-nemen van het Archäologisch Centrum van de Rijksuniver-siteit te Leiden en het Archeo-logisch-Antropologisch Insti-tuut te Curacao. Het prakti-sche doel van dit project is een zo volledig mogelijk on-derzoek van enkele acuut met vernieling bedreigde prehisto-rische sites op de Bovenwind-se Eilanden van de Neder-landse Antillen. Wetenschap-pelijk doel is het verkrijgen van inzicht in de organisatie en levenswijze van de prehis-torische indiaanse bewoners van deze eilanden. Ten behoe-ve van de reconstructie van het voormalige natuurlijke" milieu maken naast archeolo-gen ook geoloarcheolo-gen deel uit van het onderzoeksteam. Biolo-gen richten zieh op de voor-malige vegetatie en voedsel-economie, antropologen op historische bronnen uit de 16e en 17e eeuw en op hedendaag-se Caribische indianen.
Sint-Eustatius bestaat uit een jonge vulkaan (de Quill), een oude vulkaanrume (de Little Mountains) en daartus-sen de 'cultuurvlakte' van jong eruptiemateriaal, voor-namelijk äs en lapilli.
Reeds in 1923 waren mid-den op deze vlakte op de voormalige plantages Con-cordia en Golden Rock enkele prehistorische woonplaatsen ontdekt. Daarvan was er in 1983 slechts een over en die zal bij de uitbreiding van het vliegveld verloren gaan. Deze site, Golden Rock l, bestaat uit een wijde, zeer dünne vondststrooiing, met
daarbin-nen tenminste een afvalhoop of midden. Deze is nu voor driekwart opgegraven en le-verde een omvangrijke collec-tie materiaal: aardewerk, werktuigen van schelp, steen, koraal en vuursteen, tiental-len idotiental-len (zgn. zemi's) en vooral een enorme hoeveel-heid voedselafval: resten van schelpdieren, keverslakken, krabben, vissen, zeeschild-padden, leguanen, vogels en rijstratten. Tot op heden werd 360 m2 van de midden
op-gegraven in eenheden van 4x4 m, onderverdeeld in vier-kante meters. Alle grond werd in 10 cm-niveaus uitge-zeefd over een grove zeef ten behoeve van een homogene vondstverzameling. Per werk-put werd een vak bemonsterd op fijn materiaal.
Boven In de indiaanse gemeen-schappen worden over het algemeen geen grafvelden aangetroffen Indivi-duele begravmg is de regel Zo werd te Golden Rock het skelet van een 55-60 jarige man aangetroffen, be-graven aan de rand van de midden, juist onder de m/döen-laag
Naast de midden werd m 1985 een vlak van 480 m2
opengelegd, waarm zieh de grondsporen aftekenden van enkele zeer zwaar geconstru-eerde hutten De zwaarste posten waren meer dan twee meter diep in de harde tuf en lapillilagen mgegraven' Een achthoekige hut, met een doorsnede van circa 7,5 m en met een grote, halfcirkelvor-mige aanbouw kon compleet worden blootgelegd Deze waarnemmgen betekenen dat we uit de verschillende opties moeten kiezen voor een per-manent bewoonde nederzet-tmg en dus voor feitehjke ko-lomsatie door mdianen Het aardewerk wijst op een her-komst uit het Ormico-bekken en, meer direct, van de Oost-venezolaanse kust, circa 1000
Links De op Sint Eustatius aange troffen structuren hjken zeer zwaar gefundeerd te zijn De hier afgebeel de paalkuil is 2 35 m diep HIJ door snijdt verschillende tuf en lapilli lagen De schaduw van de 35 cm dikke paal is zichtbaar De steen en koraalstukken aan de oppervlakte werden gebruikt om de paal op een diepte van ca 1 m te schoren
Schaduw betekent hier dat de eigenlijke paal is verdwenen wegge rot De hierdoor ontstane ruimte is opgevuld met ander matenaal dan de kuilvullmg vandaar dat de scha duw van de paal zichtbaar is
km verwijderd C14-datenn-gen plaatsen de bewonmg m de 5e en 6e eeuw van onze jaartellmg
De vestigmg midden op het eiland was strategisch gunstig voor de exploitatie van zoveel mogehjk ecologische zones de loef- en hjzijde van het eiland, de vlakte, het Quill-gebied m het zuiden en de
Links In het machmaal opgescho-ven vlak, waarm een huisplattegrond werd gevonden, zijn donkere ver-kleunngen gecoupeerd Op de ach-tergrond de Quill-vulkaan
Onder Zemi's werden van schelp en steen gemaakt Schnftelijke bronnen uit de 16e eeuw melden dat het hier 'goden' betreft die de cassave doen groeien
heuvels in het noorden. Bij de oorspronkelijke bebossing van het nu, op de Quill na, ta-melijk kale eiland was hier mogelijk ook water voorhan-den. Indirect zijn er ook aan-wijzingen voor akkerbouw, met name de verbouw van cassave: schilfertjes vuursteen waren waarschijnlijk onder-delen van raspen en ook stuk-ken koraal en aardewerk bak-platen moeten bij de cassave-verwerking zijn gebruikt. De zemi's worden in latere, his-torische bronnen met cassave-teelt in verband gebracht. We moeten aannemen dat die in een roofbouw-systeem (zgn. slash and burn) in de cultuur-vlakte plaats vond. Het wer-kelijke belang van de verschil-lende voedselbronnen is niet te meten: de archeologische verhoudingen zijn sterk verte-kend ten gunste van de
schelpdieren. Woonplaatsen längs de kust zijn alle verdwe-nen door brandingerosie in beide baaien, met uitzonde-ring van een Site in een be-schütte hoek m de plantage Godet. Hierbij doet zieh de vraag voor naar ouderdoms-verschillen en/of functiever-schillen van beide locaties. Verplaatste men later de woonplaats naar de kust en ging dat gepaard met een ver-andering m de voedselvoor-ziening? Er zijn hiervoor eni-ge aanwijzineni-gen.
Het werk zal zieh in de kö-rnende jaren richten op het af-ronden van de Golden Rock-opgravingen, een verkenning en gedeeltelijke opgraving van de Godet-site en op be-scherming van een grote, nieuw ontdekte woonplaats, die gelukkig buiten de be-dreigde zones ligt. Door het
uitgebreide landschapsonder-zoek, de gedetailleerde Studie van de fauna-resten, de schaal van de opgraving en de pn-meur van de hut-structuren levert het PREBONA-project een belangrijke bijdrage aan onze kennis van de Caribische prehistorie. Matenaal en op-gravingsdocumenten zullen in het 'De Graaff-huis' te Oran-jestad een definitieve tentoon-stelling vormen.
Bronvermelding illustraties
Alle illustraties zijn afkomstig van het Archeologisch Centrum van de Rijks umversiteit te Leiden
