Gotische
bouwkunst
Lesbrief | CMK-8
CM
2
Doelen en inhoud
Introductie
In deze lesbrief, gaan we bekijken hoe de mensen in De Middeleeuwen (Gotische periode) leefden, werkten, en bouwden.
Doelen
- De student moet de Gotische bouwkunst herkennen.
- De student moet de Gotische bouwtechniek kunnen beschrijven.
- De student moet de verschillende boogvormen en gewelfvormen kunnen beschrijven en tekenen.
- De student moet de loop- en burgerschap thema’s kunnen beschrijven.
Bouwkundige thema’s in Nederland
- Regionale stijlen: o.a. Maasgotiek, Schelde gotiek, Brabantse gotiek, Kempense gotiek, Rijnlandse / Nederrijnse gotiek, Utrechtse en Stichtse gotiek, Romano gotiek
- Profane bouw
Bouwkundige thema’s in Europa
- Abt Suger o.a. de kathedraal van Sens en de abdijkerk van St. Dénis.
- Skeletconstructie in steen en/of hout.
- Profane bouw.
- Hallenkerk.
- Maaswerk.
Historische thema’s
- De grote epidemie van de Zwarte Dood van 1347 - Stadsbranden
Loopbaan en Burgerschap thema’s
- Hanzesteden - Stadsrechten - Centraal bestuur - Gilden
- Bouwloods
Aantal bijlage(n)
4
Bronnen
- Heuvel van, en Verbrugge, Geschiedenis van de Bouwkunst. ISBN: 90 212 9083 9 blz. 79 t/m 99.
- Jöckle en Kertsjens, Bouwstijlen van de wereld. ISBN: 90 6113 952 X NUGI 923 blz. 129 t/m 146.
- B. Risebero, Architectuur. ISBN: 90 216 1143 0 blz.63 t/m 87.
- http://www.schooltv.nl/zoekresultaten/?q=middeleeuwen
- http://www.schooltv.nl/zoekresultaten/?q=kathedralen+middeleeuwen (diverse filmpjes)
Beoordeling
- Formatieve toets
Vragen
Doorsnede van het schip van de kathedraal in Amiens. Geef de benamingen van de belangrijkste kenmerken van deze gotische kathedraal.
4
Geef de benamingen bij onderstaande afbeeldingen.
Geef aan tot welke bouwkunst de travee A en B behoort.
Geef de benamingen van de gekleurde onderdelen bij onderstaande afbeelding.
6
Open vragen:
1. In welk land ontstond de gotische bouwstijl?
2. In welke drie perioden (of stromingen) is de gotiek te verdelen.
3. Aan de toepassing van welk onderdeel kan men de gotiek het makkelijkst herkennen?
4. Noem twee voordelen van een spitsboog boven die van een rondboog.
5. Welke gewelftypen ontwikkelden zich, vanuit het vierdelig kruisgewelf. Noem drie varianten.
6. Wat is de zogenaamde ‘flamboyantstijl?
7. Behalve dieren- en plantenmotieven werden ook veel geometrische motieven gebruikt.
Noem drie geometrische motieven.
8. Wat is een ‘wimberg’?
9. Tegen het eind van de gotiek ontstaat een nieuw type gebouw. Welk type gebouw ontstond er en waarom?
10. Wat is de functie van de luchtbogen?
Meerkeuze vragen:
1. Ajour bewerkt betekent:
a. ornament/constructie voorzien van veel versieringen.
b. ornament/constructie die open gewerkt is.
c. ornament/constructie voorzien van pinakels, hogels e.d.
2. Het type “hallenkerk”, veel toegepast in Duitsland is een:
a. kerk waarbij alle beuken even hoog zijn.
b. kerk waarbij alle beuken even breed zijn.
c. kerk waarbij drie tot negen beuken worden toegepast.
3. De gotiek is bekend door zijn ontwikkeling van de gewelven tot zéér gecompliceerd toe. Het bekendste interieur van die tijd is:
a. het Cad’Oro in de Dom van Milaan.
b. de Hanzekapel in de Dom van Keulen.
c. Hendrik de VII-kapel in de Westminster Abbey.
4. Een ‘Wimberg’ is een:
a. driehoekvormig opengewerkt ornament, meestal boven een portaal.
b. ornament, bedoeld als decoratie op het dakvlak.
c. ajour bewerkt ornament, als decoratie op de luchtbogen.
5. In de Laat-gotiek werden de eerste raadhuizen gebouwd. Deze raadhuizen werden gezien als:
a. symbool van de vrijheid van de stadsbewoners b. de macht van de handel in de Hanze steden c. de opkomst van de profane bouwkunst
Antwoorden
Pinakel Eindversiering
Luchtboog
Diagonaalrib Gordelboog
Sluitsteen
Lichtbeuk Steunbeer Kapspanten
Triforium
Spuwer Boogveld
Kolom in de bogerij
Raam in de zijbeuk Blinde bogenrij
8
luchtboog gewelfrib
zuil steunbeer
- Travee A behoort tot de romaanse bouwkunst.
- Travee B behoort tot de gotische bouwkunst.
Koor / presbyterium
Triforium Lichtbeuk Trap Luchtbogen Luchtboogstoelen Dakruiter Koorpolygoon Doorsnede Omgang Middenbeuk Middenschip Zijbeuk / zijschip Kruisarm Viering
10
Antwoorden Open vragen:
1. De gotische bouwstijl ontstond in Frankrijk.
2. De drie perioden (of stromingen) in de gotiek zijn:
1. Romano-gotiek of vroeg gotiek 2. Hoog-gotiek
3. Laat-gotiek
3. Aan de toepassing van de spitsboog kan men de gotiek het makkelijkst herkennen.
4. Twee voordelen van een spitsboog boven die van een rondboog zijn:
1. Een spitsboog maakt een vrijere plattegrondindeling mogelijk.
2. Een spitsboog voert de belasting beter af naar de fundering.
5. De drie varianten zijn: stergewelf, netgewelf en waaiergewelf.
6. De ‘flamboyantstijl werd in de Laat-gotiek toegepast met een vrije vlakverdeling met dubbel gebogen golvingen en plastische vormen. Een karakteristiek motief is hierbij de visblaas.
7. Drie geometrische motieven zijn: driepas, vierpas en vijfhoek.
8. Een ‘wimberg’ is een rijk versierde topgevel (ajour bewerkt) boven ramen en deuren, vooral toegepast in de Laat-gotiek.
9. Het raadhuis omdat het stadsbestuur steeds belangrijker werd en doordat de steden en burgers steeds meer rechten verwierven t.o.v. de adel.
10. De functie van de luchtbogen is om de spatkrachten van het gebouw op te vangen.
Antwoorden Meerkeuze vragen:
1. b. ornament/constructie die open gewerkt is.
2. a. kerk waarbij alle beuken even hoog zijn.
3. c. Hendrik de VII-kapel in de Westminster Abbey.
4. a. driehoekvormig opengewerkt ornament, meestal boven een portaal.
5. a. symbool van de vrijheid van de stadsbewoners
