De l a a t s t e j a ren k w a m e n w i j , m e e s t a l o n d e r t o e v a l l i g e o m s t a n d i g h e d e n , e n k e l e g e v a l l e n v a n de m a a n vis ter k e n nis. Het leek me de m o e i t e d e z e m e e r b e k e n d h e i d te geven, da a r bij Poli
(1947), het s t a n d a a r d w e r k o v e r B e l g i s c h e z e e v i s s e n , de s oort van o nz e k u s t ais ze e r z e l d z a a m b e s c h r e ven wordt.
Hij k o n s l e c h t s tw e e l i t e r a t u u r g e g e v e n s a an h a l e n : een v a n g s t in 1905 d o or een g a r n a l e n v i s s e r d i c h t bj_j de kust (Gilson, 1921) en een g ev a l z on d e r datum, e c h te r v ó è r 1871, bij O o s t e n d e , dat z i c h
in de c o l l e c t i e van het K o n i n k l i j k N a t u u r h i sto- t i sc h M u s e u m (het h u i d i g e KBIN) b e v o n d , samen m e t nog twee e x e m p l a r e n a f k o m s t i g v a n de 'Noordzee'
(Van Ben e d e n , 1871) .
H i e r a a n k u n n e n we een d e r d e l i t e r a t u u r g e g e v e n t o e v oe ge n , dat b l i j k b a a r zowel do o r G i l s o n (1921) ais d o o r Poli (1947) v e r w a a r l o o s d werd. G e d u r e n d e de t a l r i j k e e x p l o r a t i e s van de N o o r d z ee , die ro n d .de e e u w w i s s e l i n g o n d e r de l e id in g van G i l s o n (!)
p l a a t s h a d d e n , w e r d e n op 4 a u g u s t u s 1899 bij de W e n d u i n e b a n k ( 5 1 c 19' N, 2°56' E) e nk e l e p a r a s i t a i r e c o p e y p o d e n v e r z a m e l d van een m a a n v i s
( Sc h u u r m e n s S t e e k h o v e n , 1936). W a a r s c h i j n l i j k
w e r d de vis zelf n ie t v e r z a m e l d en is zo de v o n d s t n o o it in de v a k l i t e r a t u u r o p g e n o m en .
Uit de z e v e n t i g e r j a r e n r a a k t e n mij v i e r g e v a l l e n b e k e n d .
1980)
- Op 29 juli 1973 v in g de N e d e r l a n d s e t r a w l e r GO 23 een e x e m p l a a r op S c h o o n e v e l d (51°30'N ~
3°10'E), 10 mi j l v ó ó r Heist (De Groot, 1976).
- P r e c i e s een jaar later, op 20 juli 1974, we r d do o r een s p o r t v i s s e r een e x e m p l a a r v a n 70 cm en 20 kg g e v a n g e n in de o m g e v i n g van de K w i n t e b a n k
( b e r i c h t met foto in 'Het V i s s e r ij b l a d ' van 1 a u g u s t u s 1974) . Ik neem aan dat de foto v a n een g e p r e p a r e e r d e x e m p l a a r in het w e e k b l a d , 'B u r g e r w e l z i j n ' van 20 f e br u a r i 1975 d e z e l f d e v o n d s t b e t r e f t .
- O p 15 d e c e m b e r 1979 s p o e l d e te Z e e b r u g g e een e xe m p l a a r v a n 80 cm aan (seded. J. Van G o m p e l ) .
- In n o v e m b e r of d e c e m b e r 1979 w e r d do o r de N7 2 0 van s c h i p p e r / r e d e r A , V e r c o u t t e r bij de B r e e d b a n k een ex. V a n 40 cm g e v a n g e n (meded, V e r b a n c k en Mevr, V e r c o u t t e r ) .
De B r e e d bank ligt g r o t e n d e e l s v ó ó r de F r a n s e
kust (Mardijke tot De Panna), z o da t de v a n g st m ee r dan w a a r s c h i j n l i j k in F r a n s e w a t e r e n g e b e u r d e .
De a a n t a l l e n k u n n e n van jaar tot jaar erg v e r s c hi l l e n (zie v e r d er ook voor N e d e r l a n d ) . H o e wel b i j l a n g e ni e t j a a r l i j k s v a s t g e s t e l d , l e v e r t
1979 twee g e v a l l e n op. N a j a a r 1979 w e r d ook g e k e n m e r k t door en k e l e v o n d s t e n v a n de b r a a m (Brama brama), een soort die, e v e n al s de m a a n v i s , e i g e n
l i j k in de d i e p e re w a t e r e r e n v a n de o c e a a n t h u i s h o o r t en d o o r zijn s p e c i a l e l i c h a a m s b o u w sl e c h t a a n g e p a s t is aan de o n d i e p e N o o r d z e e
( H a p p é , 198|).
Het. s a m e n v a l l e n van een 'goed' s e i z o e n l a ngs o nz e k us t van F r g , 2 , ve c r a m ( n a a r g n o e ni d e s o o r t1 e n Ni j s sen & De Groot), h o e ft e c h te r ra . i .
n i e t n o o d z a k e l i j k een v e r b a n d te hebben.
V o o r een b et e r b e g r i p van het v o o r k o m e n bij ons, is het i n t e r e s s a n t de s i t u at i e in de o m r i n g e n d e z e e g e b i e d e n na te gaan. H i e r t o e l e ent alleen de N e d e r l a n d s e l i t e r a t u u r zich goed. R ed e k e (1941)
v e r m e l d t 24 g e v a l l e n t u s s e n 1836 en 1940 w a a r v a n ( e n k e l e d i c h t bij de B e l g i s c h e w a t e r e n : een v a n g s t
n abij M i d d e l b u r g in d e c e m b e r 1863 en t el k e n s een a a n g e s p o e l d e x e m p l a a r in n o v e m b e r 1866 bij W e st- kap e l l e , d e c e m b e r 1900 en 10 d e c e m b e r 1936 bij D o m b u r g en 26 n o v e m b e r 1935 bij Z o u t e l an de . De j ar e n 1864, 1926 en 1935 w e r d e n 2 e x e m p l a r e n g e n o t ee r d . De r e c e n t e r e a u t e u r s (Nij s s e n , 1966;
Boer, 1973; N i j s s e n & de Groot, 1980: citaat) zijn het er over eens dat 1 vrij wel elk jaar g e d u r e n d e de win t e r m a a n d en e n k e l e m a a n v i s s e n in o nz e («Ne
d e r l a n d s e ) k u s t w a t e r e n a a n g e t r o f f e n w o r d e n ’ . In 1973 w e r d e n a l l e e n door N e d e r l a n d s e v i s s e r s m i n s t e n s z e v en v a n g s t e n g e d a a n in de z u i d e l i j k e N o o r d zee (o.a. v o o r de B e l g i s c h e kust, zie hoger) en in 1975 m i n s t e n s dr i e (o.a. op 31 juli in de W e s t e r - s c h e l d e m o n d i n g ) . Uit de twee g e n o e m d e jaren is mij s l e c h t s één s t r a n d i n g bekend, op 9 n o v e m b e r 1973 bij Hoek v a n H o l l a n d (de Groot, 1976; van der Ba a n
& Buhre, 1975). Het aa n t a l v a n g s t e n o v e r t r e f t dus v e r r e het a a n t a l s t r a n d i n g e n in N ed e r l a n d , w aa r
si nds lang bij het R i j k s i n s t i t u u t vo o r V i s s e r i j - o n d e r z o e k ( R I V O , U m u i d e n ) en het N e d e r l a n d s
I n s t i t u u t v o o r O n d e r z o e k der Zee ( NIOZ, Den H e l der) een p r e m i e s y s t e e m b e s t a a t (deels g e s t e u n d d oo r de g r o t e d i e r k u n d i g e musea) vo o r a a n v o e r v a n m i n d e r a l g e m en e, niet-comraerciële v i s s o o r t e n
(hoe z e l d z a m e r de soort, hoe g r o t e r de b e l o n i n g v o o r de v i s s e r ) . In B e l g i ë g e b e u r t dit niet, iets w a a r r e k e n i n g d ie n t mee g e h o u d e n te w o r d e n bij de i n t e r p r e t a t i e v a n g e g e v e n s over het v o o r k o m e n van s o o r t e n z o nd er h a n d e l s w a a r d e , in casu de m a a n v i s . De v i s s e r doet het im m e r s om den brode, ni e t om een ijle z uc h t na a r k e n n i s te b e v r e d i g e n .
Ov e r het s e i z o e n 1979 in N e d e r l a n d v o n d ik s l e c h t s één g e v al t er u g (Adema, 1981): op 2 j a n u a ri 1980 s p o e l d e op T e r s c h e l l i n g één e x e m p l a a r aan.
L i t e r a t u u r
Adema, J . P . H . M . , 1981. C .S .- J o u r n a a l . Het Z e ep aa rd , 40(5/6): 94-105.
Baan, S.M. v a n der & M. Buhre, 1975. Z e l d z a m e
v a n g s t e n , a a n g e b r a c h t d oo r v i s s e r s bij het NI O Z a f d e l i n g s t u d i e m a t e r i a a l in Den Helder, g e d u r e n d e de j a r en 1971 t/m 1974. Het Zeepaard, 35(5): 86-96.
Boer, P., 1973. Het v o o r k o m e n v a n v i s s e n langs de N e d e r l a n d s e kust.
Het Z e e p a a r d, 33 (6) : 8 1-87 .
Gilson, G., 1921. Les P o i s s o n s d 'O s t e n d e , 113 pp.
B r u x e l l e s
Groot, S.J. de, 1976. Z e l d z a m e en m i n d e r b e k e n d e v i s s e n uit de N o o r d z e e en a a n g r e n z e n d e w a
t eren a a n g e v o e r d op het R i j k s i n s t i t u u t v o o r V i s s e r i j o n d e r z o e k 1969-1975.
V is s e r i j , 29 (2) : 35-98.
Nij s s e n , H., 1966, Zee v i s s e n . Wet. Meded. K . N . N . V . , 65: 68 pp.
Ni j s s e n , H. & S.J. de Groot, 1980. Z e e v i s s e n van de N e d e r l a n d s e kust. Wet. Meded. K.N.N.V.,
143 ; 109 p p .
Poli, M., 1947. P o i s s o n s m a r i n s . F a u n e de B e l g i q u e . 452 pp. P a t r i m o i n e Mus. roy. Hist, nat, Belg., Br u xe ll e s .
Rappé, G., 1981. A a n v u l l e n d e g e g e v e n s o v e r de b r a a m (Brama brama) aan on z e kust. Ste n t o r , 16/3:
63-67.
Redeke, C., 1941, P i s c e s { C y c l o s t o m 1- E u i c h t h y e s ) . F a u n a v a n N e d e r la n d , 10: 331 pp. Sijthoff, L e i d e n .
S c h u u r m a n s S t e kh o v en , J.H., 1936. C o p e p o d a p a r a si t i c a fr o m the B e l g i a n coast. II. Mém. Mus.
roy. Hist. nat. Belg,, 74: 20 pp, PL. I-V.
N a s c h r i f t
Dat dit a r t i k e l in het s e p t e m b e r n u m m e r v e r s c h i j n t is niet t o e vallig. De l a a t s t e m a a n d e n van het jaar zijn n a m e l i j k de p e r i o d e bij u i t s t e k v o o r het t r e f fen van m a a n v i s (eigenlijk de g e h e l e t w e e de h e l f t van het jaar) en b r a a m (bijna u i t s l u i t e n d n o v e m - ver en december) aan onze kust. Het is m e t e e n een o p r o e p om eens e x tra op die soor t e n te letten.
Van de twee s p o e l t de b r a a m nog het f r e k w e n t s t aan.
V o o r m a a n v i s zo u d e n e i g e n l i j k zo v e e l m o g e l i j k k u s t - v i s s e r s m o e t e n a a n g e s p r o k e n worden.
Hou je me op de h o o g t e van je v o n d s t e n ? B es t e dank.
C o o t v e l d 3
B -9131 B e e r v e l d e
T e p e l h o r e n s in het a qu a r i u m . - R. V a n w a l 1 e g h e m .
S i nds en k e l e m a a n d e n b e h o o r t de t e p e l h o r e n (L u n a t i a c a t e n a Da Costa, 1 778) tot de s t a n d v a s t i g e b e w o ners van m i j n a q u a r i u m . V a n tijd tot ti j d w o r d t d e z e soort g e v a n g e n do o r de O o s t e n d s e k u s t v i s s e r i j en sp o r a d i sch w o r d t ze zelfs te k o o p a a n g e b o d e n aan de 'V i s t r a p '.
E n k e l e e x e m p l a r e n w e r d e n in m i j n a q u a r i u m g e b r a c h t , en v o r m d e n tot nu toe ge e n enkel p r o b l e e m qua v e r z o r g i n g of v oe di n g . S p i j ti g g e n o eg is er g e d u r e n de de dag w e i n i g of n i e t s van ze te zien: de d i e r e n zijn steeds i n g e g r a v e n in het zand. 's N a c h t s k r u i pen ze m e e s t a l a k t i e f rond, en dan b l i j k e n het w e r k e l i j k p r a c h t i g e d i e re n te zijn. Vo o r b u i t e n
s t a a n d e r s is het s teed s v e r w o n d e r l i j k d a t zo'n g r o t e d i er en zich v o l l e d i g k u n ne n t e r u g t r e k k e n in een
r e l a t i e f klei-ne schelp. Eens het o p e r c u l u m op zijn
