Woord vooraf 11
Deel 1 Inleidende aspecten 13
Hoofdstuk 1. Sport en preventie 15 K. Peers & F. Staes
1.1 Inleiding 15
1.2 Preventieve geneeskunde 15
1.3 Elitesport ongezond? 16
1.4 Preventie van sportletsels: best of both worlds 16
1.4.1 Preventieniveau 17
1.4.2 Epidemiologie als basis voor het bepalen van risicofactoren 17
1.4.2.1 Intrinsieke risicofactoren 18
1.4.2.2 Extrinsieke risicofactoren 18
1.4.2.3 De complexe interactie tussen risicofactoren 18
1.4.2.4 Associatie versus causaliteit 19
1.5 Kennis van het letselmechanisme 20
1.6 De taak van de begeleiding 21
Referenties 22
Deel 2 Epidemiologie en risicofactoren van sportletsels 25
Hoofdstuk 2. Letsels in het voetbal 27 B. Dingenen, S. Vereecken, F. Staes & K. Peers
2.1 Prevalentie en incidentie 27
2.2 Risicofactoren 28
2.2.1 Intrinsieke factoren 28
2.2.1.1 Geslacht 28
2.2.1.2 Leeftijd 28
2.2.1.3 Blessurevoorgeschiedenis 28
2.2.1.4 Gewrichtsmobiliteit 29
2.2.1.5 Biomechanica 29
2.2.1.6 Kracht 29
2.2.1.7 Motorische controle 29
2.2.1.8 Psychologische factoren 29
2.2.2 Extrinsieke factoren 30
2.2.2.1 Sportspecifi citeit 30
2.2.2.2 Blootstelling 30
2.2.2.3 Training 30
2.2.2.4 Omgevingsfactoren 30
2.2.2.5 Fairplay 31
2.2.2.6 Protectieve uitrusting 31
2.2.2.7 Schoenen 31
Referenties 31
Hoofdstuk 3. Letsels in het basketbal 35 K. De Smedt-Jans & K. Peers
3.1 Prevalentie en incidentie 35
3.2 Risicofactoren 36
3.2.1 Intrinsieke factoren 36
3.2.1.1 Leeftijd 36
3.2.1.2 Geslacht 36
3.2.1.3 Psychologisch profi el 37
3.2.2 Extrinsieke factoren 37
3.2.2.1 Blootstelling 37
3.2.2.2 Training 38
3.2.2.3 Omgeving 38
Referenties 39
Hoofdstuk 4. Letsels in het volleybal 41 S. Vereecken & K. Peers
4.1 Prevalentie en incidentie 41
4.2 Risicofactoren 42
4.2.1 Intrinsieke factoren 42
4.2.2 Extrinsieke factoren 44
4.2.2.1 Blootstelling 44
4.2.2.2 Training 45
4.2.2.3 Omgeving 45
Referenties 46
Hoofdstuk 5. Letsels in het zwemmen 49 F. Staes, K. Peers & K. Van Malderen
5.1 Prevalentie en incidentie 49
5.2 Risicofactoren 51
5.2.1 Intrinsieke factoren 51
5.2.1.1 Leeftijd 51
5.2.1.2 Geslacht 51
5.2.1.3 Gewrichtsmobiliteit, ligamentaire instabiliteit, musculaire toestand 51
5.2.2 Extrinsieke factoren 51
5.2.2.1 Blootstelling 51
5.2.2.2 Training 51
Referenties 52
Hoofdstuk 6. Letsels bij loopsporten 53 M. Thysen & K. Peers
6.1 Prevalentie en incidentie 53
6.2 Risicofactoren 53
6.2.1 Intrinsieke factoren 53
6.2.2 Extrinsieke factoren 54
6.2.2.1 Blootstelling 54
6.2.2.2 Training 54
6.2.2.3 Omgeving 55
Referenties 55
Deel 3 Preventieve screening 57
Hoofdstuk 7. Normale houding en beweging als basis voor preventie 59 F. Staes & K. Daniels
7.1 Globale houding als basis voor correct bewegen 59
7.2 Regiospecifi eke elementen van een normale houding 60
7.2.1 Heupregio 60
7.2.2 Knieregio 61
7.2.3 Enkel- en voetregio 61
7.2.4 Wervelkolom 63
7.2.5 Schouderregio 63
7.3 Het begrip ‘correcte houding’ bij kinderen en adolescenten 64
7.3.1 Ontwikkeling wervelkolom 64
7.3.2 Ontwikkeling van het onderste lidmaat 65
7.3.3 Krachttraining bij jongeren 66
7.4 Beschrijving van een aantal bewegingen vanuit een optimale benadering 67 7.4.1 Globale bewegingen ter hoogte van de onderste lichaamshelft 67
7.4.1.1 Squat 67
7.4.1.2 Unipodale stand en unipodale squat 68
7.4.1.3 Sprongen en landtechnieken 69
7.4.1.4 Cuttingmanoeuvres 71
7.4.2 Bewegingen ter hoogte van de lumbopelvische regio 72
7.4.3 Bewegingen ter hoogte van de knieregio 73
7.4.4 Bewegingen ter hoogte van de enkel/voetregio 74
7.4.5 Bewegingen ter hoogte van de schouderregio 74
7.4.6 Bewegingen ter hoogte van de romp 75
Referenties 75
Hoofdstuk 8. Afwijkende houding en beweging als basis voor preventie 81 F. Staes & K. Daniels
8.1 Afwijkingen van de globale houding 82
8.2 Een aantal regiospecifi eke houdingsafwijkingen 83
8.2.1 Afwijkende houdingen ter hoogte van de heup 83
8.2.2 Afwijkende houdingen ter hoogte van de knie 83
8.2.3 Afwijkende houdingen ter hoogte van de enkel en de voet 84
8.2.3.1 Achtervoet 84
8.2.4 Afwijkende houdingen ter hoogte van de schouderregio 85
8.2.4.1 Winging 86
8.2.4.2 Tilting 86
8.2.4.3 Mediorotatie/laterorotatie 86
8.2.4.4 Depressie 86
8.2.4.5 Abductie 86
8.2.4.6 Adductie 86
8.2.5 Afwijkende houdingen ter hoogte van de wervelkolom 88
8.3 Een aantal regiospecifi eke bewegingsafwijkingen 88
8.3.1 Afwijkende bewegingen van de onderste lichaamshelft 88
8.3.1.1 Squatbeweging 88
8.3.1.2 Unipodale stand 88
8.3.1.3 Sprongen 89
8.3.2 Afwijkende bewegingen ter hoogte van de heupregio 89 8.3.3 Afwijkende bewegingen ter hoogte van de enkel- en voetregio 90
8.3.4 Afwijkende bewegingen in de schouderregio 91
8.3.5 Afwijkende bewegingen in de wervelkolom 91
Referenties 91
Hoofdstuk 9. Gevolgen van pathologie op houding en beweging als basis voor preventie 93 F. Staes
Referenties 94
Hoofdstuk 10. Het uitvoeren van een preventieve screening 95 F. Staes
Referenties 96
Deel 4 Mogelijke interventies ter preventie van sportletsels 97
Hoofdstuk 11. Aandachtspunten bij preventie 99 F. Staes, K. De Smedt-Jans, K. Daniels, M. Thysen, S. Vereecken & B. Dingenen
11.1 Inleidende aspecten 99
11.2 Mogelijke aandachtspunten 99
11.2.1 ‘Core stability’-training, oefeningen voor onderste lidmaat en schouderregio 100
11.2.1.1 Core stability 100
11.2.1.2 Oefeningen onderste lidmaat 101
11.2.1.3 Oefeningen schouderregio 105
11.2.1.4 Integratieve oefeningen 109
11.2.2 Flexibiliteit 112
11.2.2.1 Vergroten van fl exibiliteit 112
11.2.2.2 Rekken van spieren in een sportcontext 112
11.2.2.3 Peestraining 113
11.2.2.4 Krachttraining 113
11.3 Mogelijke beslissingsboom voor primair preventieniveau en bijkomende aandachtspunten 114 11.3.1 Mogelijke beslissingsboom voor een atleet zonder klachten 114
11.3.2 Bijkomende aandachtspunten voor trainers 115
Referenties 116
Hoofdstuk 12. Voorbeelden uit het voetbal 119 B. Dingenen, F. Staes & S. Vereecken
12.1 Wetenschappelijke literatuur 119
12.1.1 Globale programma’s 119
12.1.2 Specifi eke programma’s 120
12.1.2.1 Enkelletsels 120
12.1.2.2 Knieletsels 121
12.1.2.3 Liesletsels 121
12.1.2.4 Hamstringletsels 122
12.2 Praktijkvoorbeeld met betrekking tot de algemene werkwijze 122
12.3 Praktijkvoorbeeld van een individuele atleet 123
12.3.1 Probleemstelling 123
12.3.2 Bevindingen fysiek onderzoek 124
12.3.3 Mogelijke aanpak 124
Referenties 127
Hoofdstuk 13. Voorbeelden uit het basketbal 129 K. De Smedt-Jans
13.1 Wetenschappelijke literatuur 129
13.2 Praktijkvoorbeeld met betrekking tot de algemene werkwijze 132
13.2.1 Screening 132
13.2.2 Schoenen/taping/bracing 132
13.2.3 Sporthal 132
13.2.4 Stabilisatietraining 133
13.2.5 Krachttraining 133
13.2.6 Stretching 133
13.3 Praktijkvoorbeeld van een individuele atleet 133
13.3.1 Probleemstelling 133
13.3.2 Bevindingen fysiek onderzoek 134
13.3.3 Mogelijke aanpak 134
Referenties 134
Hoofdstuk 14. Voorbeelden uit het volleybal 137 S. Vereecken
14.1 Wetenschappelijke literatuur 137
14.2 Praktijkvoorbeeld met betrekking tot de algemene werkwijze 138
14.2.1 Algemene informatie 138
14.2.2 Concrete teamtoepassing 139
14.3 Praktijkvoorbeeld van een individuele atleet 139
14.3.1 Probleemstelling 139
14.3.2 Bevindingen fysiek onderzoek 139
14.3.3 Mogelijke aanpak 140
Referenties 141
Bijlage 1. Overzicht terugkerende technische tests 142
Bijlage 2. Functionele retrainingsfi che 143
Hoofdstuk 15. Voorbeelden uit het zwemmen 147 F. Staes & K. Van Malderen
15.1 Wetenschappelijke literatuur 147
15.3 Praktijkvoorbeeld van een individuele atleet 148
15.3.1 Probleemstelling 148
15.3.2 Bevindingen fysiek onderzoek 149
15.3.3 Mogelijke aanpak 149
Referenties 150
Hoofdstuk 16. Voorbeelden uit loopsporten 151 M. Thysen
16.1 Wetenschappelijke literatuur 151
16.2 Praktijkvoorbeeld met betrekking tot de algemene werkwijze 153
16.3 Praktijkvoorbeeld van een individuele atleet 153
16.3.1 Probleemstelling 153
16.3.2 Bevindingen fysiek onderzoek 154
16.3.3 Mogelijke aanpak 154
Referenties 155
Auteurs 157
