BARTOLI DE SAXOFERRATO
· · TRAdTATUS- DE FLUMINIBUS
seu
TYBERIADIS
Con presentazr"one .
,di . GUIDO ASTUTI
rlell'
Un,.v~r3r.·taeli Rom a
BOTTEGA D'ERASMO
)
TYBERIADIS,
A C T A T V
DE F L V·M IN I B V S
·DOMINI B"AR TOLl
. ../ De Saxoferrato ; in cuius
PRIMA HAC PAR.TE
de Alluuionibus diuidendis modus demon ...
firatur, nunc demumab
HERCVLE BVTTRIGARIO
SAC RAE LATER ANn N SIS A V L
AEE Q_V IT E
Aurato a mendis innumcrabilibus ilium, tum iniuria remporis,tum Imprefforum
incuria obtenebran- tibus,
Expurgatru , .1d prifiinumque fuum (tmplicifsimum d~c~s •
& nitorem fummo fludio , ttc I abort rtflitutu&
in lucem prodit.
P R 0 H E. M I V ~1 .
Ji1~~~~~~~ Y B E R. I A D I s eJl ~gio iuxttt, flu men , ...
=·Tyberis confHtuta. Eft autem7Jberis , ....
Flumen, ft) eft notabile ·in [tal~ par- . tibus . Trattjit enim per rvrbeJn 1\!}- mam; qrucunEtarum (}uttatz~mca
put eft, & magijlra, & in eiufdem
=· ·rvrbis Territo rio mare ingreditur; (t)
.= ·ibi nauigabile efl, & v {que ad mare retinet nomen [uum. Di-
==-= •
ur autem Tyber is d Q berio 7\gmanorum lmperatore; a quo
A aliquas
:~.:.::'\ft(ii[:. . :.: :.':'.'::·:[./f.)::::.::,,::.:.:::·:,::::::-:.::.::;::·:;:-:,):. :.:.:.~·:: ';·: :::;:: :: :.: .: :. :: .. ::: ... · ...
_[·:!_.:·';-=:·:·;~:::i:t::::.:·
1;P R 0 H E M I V h! •
~\'~~l a 1 iquas lezes latas-habemus, & fo-/;-/;~o-c_n_m_n-in_e_jl_t_~m-en-h-oc-t-.n
· ' no.J!fris !e!Jib:~s olt~ries u L no1ninatur. Hoc autemflumen . mont • em .
,=.:,:::>.::.::;: ifftpn {"~~tdabifeJn circttit, i;.'J quo eft ciuitas Peruftna fituata;ft)
::,:\{:;.:!· per eius Tt:rritorium Longo ffatto tranjiens, planitie~, & colles,
:.: ... ~:' ... '·::;: (f) c,e.tera loca ip(i jlu~ini circumftantia hab~t .!ter11 bene ha-
:~_::·r=i:'i__·.:i:'. Gitata·tCdT(ittjs multis, fi;) pulcris. ornata ,fruc1ifera rvalde~ &
... (?::::~:;.:::~ de!eEla!Ji~ia 'Viridaria effe videntur. G~m igttur a Ieaura r-oa
="=::,;:::.~.·;'.:~: cru:ern, & recreat~·onis caufo in quandam rvillam prope' Peru- : :~·
_:~,:.;::,,=:.=,::_:'! (tum fopra Tyberim corfiitutarrJ. accederem, incepi 7)beris cir-
:~:::!::{i·l.l:t:;:l;;· cuitus, alluuiones, lnfulas in flumine nat as, mutationefque'al-
:1~-i~:i'~l:~~~l!l;· u~i conte1nplari, fJ) circa multa dubia; qu~ de JaElo occurre-
,j:;:i;!:[·:II.~·l';·: rant, ft) alia; qt~te ego ipfe ex af}eEluftuiiJinis excitabam,quid .
!lil[llli!l:l:lli=': iuris efJet, c~pi a:,liqualiterint~J:eri' no_ tamen credensvltra_pro-
:fj~~;il'jlljl·i:j:!! cedei'e, ne recre~ionem,propter quam accejferam, impedFrem.
~~~~::·:.::~~J,il: {umq; noEte illa· dormirem, prope'diem vijitm eft ~ihi, qu6d
::~::!Il:;·:'~j::1 ad me quidam homo rveniret ; cuius a.fPeEtus mihi placidus .
. i~:l:;:~=:::[.!:~:;! erat,d~xitque~hJtF; qUte cogita.re c~pifi,i,fcribe; & quia ocr-'lorn ,
:.:-;::=[:~:::::l:,:·j· aJJeEtione indigent, per figuras ftgna : Ecce apportat£i tibi ca- ·.
_:·~:[:':::~i[.:i::, la1num; quo menforas, & ftgurasfacies circulater, f1;) regu- .
:
:·;:·:'::!=;·~:;- lam; qua line as due as, figurafqt}e'fo~rnes .. Cui dixi, abjit, _:
:,:.::~: .. ·'::=;: quod ea; qu£ ad iura pertinent per figuras jigne1n ;fi et;im fa- '
; .... :.;::::J;f.:
cerem, longe'plures ejJent dirifores, 'luam laudatores. Tunc ill e.
·:;:,::·;'lii~,; turbatovultuafPiciens ait. 1Jartole; cognofco qu"Odmodicum
·:~:~:::~::.If Dei habes: ti1nes en·im de benejic_io derideri? quod rr;Jt~ [hrifli,
?
::r·=::·_:;: fJ) SanEtorum omntum conttadicit: qu.ia bene facientes no cu-
··:·:·::.j::~= rant contumelias, derijiones, (t) verba'iniuriofo. Modicum
ttiAm
.. :::·:··=·: .. ::··· ...
---~---~---
,,. etiarn boni moralis habes. Timor enim hie; perque'n a bono_re-= .· . cedts, illi rvirtuti moralt' opponitdr; qu:-efortitudo nuncupatur. . :
In te ~nim efl .bene agere; tui :'"~o ar~itJj n~n e(f, qtto~ qutfque loquatter. Cut rc-:.erecundus dtxt; Ttbt ajj entto: Sed przmo motu .. ·._:
duElJs fie reJPond:, dicendo in{uper, ljllte erit via huius operis ·:·.:
inchoadi? ~i ait,incipias fecure~quia in eius operisprofequu- : · ' . : . tion.e dominus tecum erit: (!) multa tibi aperiet; ·q~ tibi_inco-
: ~.;. gnita Jimt. Surgens igitut, con[i[us in gratia eius; quiin.profe- .
· · quutione m~cum [e JuturU'tn pollicitt4S erat, tHud opus inc~pi,
& totum opus appellaui7Jberiadts: vt non (olum de ip [o 7j- · ·
. .beri, fed etiam de multis; qu in re[!_ione 7jberis occurrunt, in ~--- :::
..::: ipfo traEtentur: !'utans congruum ,quod ficut ab Vrbe 1\.!}ma · ::·_,- ·
· .. ,,~.: iura omnia procif.{erJ~nt: ita qttod de 7Jberi jlumine ~mano ···
_:-. · dicetur , ad Jlumina cunEta trahatur; ft} id, fcilicet rpus, in
';:_::==_::· tres Libras diuift. In prima traEEatur de Alluuione. In focundo
· ..=:
de lnfula in jlu1nine nata. In tertia de Alueo jluminis: In 'fUO
Trailatuprimi libri jiguras con{iderauip~nituscomponendas:
ip fafque.compojiti, ft:) expofoi circa eas. Et tun.c fecundi libri figuras inctepi; & cum ibi aliljua dubia occurrijfent, & circa ea vehementius cogitarem; me 'V'ifitauit lfuidam Jrater Gui-
dt;~ de Perujia , magnus Theologus ; vniuerfalis in om1zilius;
qui meus fuerat, & erat in Geometria magijler_, ibii erat, non propofto remanendi , fed tunc infurrexit pluuia magna, ita quod mecum pernoElare coa8u_\ eft, rd fie morariper diem integrum naturalem. Tunc dixi. Vere'cognofro, quod in pro- foquu,tione operis iam mihi diCtum eft , (f) cum tp fo preedict a
.A contul.i ·
4 P. R 0_ H E . M I y M.
contuli > ac {iguras fecundi li!Jri formare complet~i, ft) mult~ ..
jpiritualia· gaudia' ex colloquutionibus fPiritualibus fecum ha- .·
bui. .€2.!!.od aut em in tert/o libro diElurus eram, in mente fer~
uaui: Et cum omnibus iflis Perujium fumreuerfus,ft/ · ea reuidi, (t} [u!J forma in.fr~[cripta !ibellum
. l.
··compofoi, & vniuerjitati noflr~ tra- '. _ didi fob anno Domini
. •
(MCCCLV.
- ... ..
• e•
··.·:·
.: :.:. ··=·~ ;:
. s
VERBORVM LEGIS;
QY AE D E ALL V VI 0 N 1 B V S diuidendis dilponunt _
EX POSIT/ 0 D. 1J .A 7\_TO L I
D E. S ~ X 0 F E R_.Jt.vl T 0 •
· .. :·::,:.
.-.···::. .At v s in l.vij.adeo.§.j.ffde acqnir~ r~- \"~'~\·:_::''.
rum dom. Q2od pet: alluuioncm, ait, :::)·:}t·'~
agro nofl:ro f!umen a.~Itecit, iure gen- t:·.:.'·~ ....
=:tiwn acquiritur nobis: Perallunionem =:~t/:;·~:~.:_.
autem id videtur adiid, quod ita pau- ~[;;:::-::::.~
latim adiicitur, vt intelligcre non pof- ~:;:::~:j=::[:::,;
fimus quantum quoquo momenta tem ~[::'~.:t~:;:t'::'~.
poris adiiciatnr .. Qg_od fi vis fluminis i[~;~L::.:::-r
pattern ali quam ex: tuo prxdio detra.- ;t:j\~:~:~:: [(·~
xerit, & meo pr~dio artull~rit, palam· }~j{t)::::/j.
efl: tuam permanere; plane fi longiore tempore fun do meo h~ferir, 1\:\~[t:~:::~~~j[~.
arborefque; quas fecum ttaxerit in meum furidwn radices egerint, ~;~:'}:::~::-~,:,:,~~;
ex eo tempore meo fun do videntur acqui!itas e!fe . Hzc 1IIz. ~::,[~~[~i.=·~:~~~'~'if
Optimum fuit hoc; quod de iure gentium erat, in fcriptis redige- :[~i~['i=t:~[:·:::-::~
r:, cum ex hoc vari~ contentiones oriancur • Verba iraq; did a: Ie- ;i.~;~'\;[,[:}~;~;~~~1[
gts confl:ruamus. Aitlex. JCn.#?H~-
Q U 0 d • ~t:n~~~::v£.ff~a:~~~~:r:.~:}~~~~~ P:~:~r: If'!
Siue igitur terram puram • fiue lap ides terra: commiifos adiecerir f.,.:::::':-:·:.;
=· .... ·=·= fimdo nofiro, nofl:rum efficitur, etiam fi f~iqt gemmz ~vel Iapi- :?': .. ·
;i~~1=[~[:i:i a des pretiofi a. Nee obfl:at In.(lit. de re. diuis. §.Item lapilli, quia
~';l:l:l:~l·j loquitur de Iap~~s ~ in ~tore ~aris inuen~ ~ qui in nullius ~onis
:~~~:i:i:~i~~~ funt; hie de lapillis ; qut przdio noftro adiicmntur • Idem fi ligna,
&~~~f4mil'~\i~~*~•~~Jt;i:,!n;~~:t''
. :.·.::
·:. :
.. ::
··:==:::·=:··
.. ··;.:.;.:
::: .:-::
PARS PRIM, A.
vel aurum, vel argentum, vel pecuniam przdio noll:ro adiecerit , nofirnm erit; de quacumque enim re lex loquitur : Dumtamen ita adiiciatur, quod terra: coh~reat: quod patet ex verba adiecit, quad infra exponetur .. Nee hoc fieret inuentoris pro parre, vt de Thetauro dicitur Inftit.-de rerum diu is.§. Thefaurus. fr: de acqui.
re.dom.I.xxxi.nunqmtm .§. Thefauros: ibienim erat hzc pecunia ab antiquo pofita; qua= Thefaurus in d.lege dicitur, fed pecunia. ~.9.:
per v:im aqu1rum ab incognito loco tranCduda, & pr.:rdio nofl:ro adiec1=+. Nee etii obilat.ft:de dam.infec.Lhoc amphus.§.j.& l.vij.
de incen.ru.nau.l. ne quid. quia hoc intelligo, quod cutus firit di- Ct:a: res adieB:;;e, ignoretur ,alias dominij nofi:ri;non efficerentur, vt
ibi , ~ inferius dedarabitur •
ADDITIONES&
~TR.
Ac
't' AT'(s de lluminib\ls; addC' quod iite T ~e-..atul en Do.Bartoli,prout . comunitertenetur ; de quo d.icit B.utolom.vero. in fuo Traa. dcferttitutibus, in Rub. Alluuionum, ~o.d m~teri~~lluuionum abunde, & fuhtiliter tr.afuta fuit per Bart .. in i.do TraCt;. Tyheriadh ; ctui eti:am de: .lluuione infcrib1tuq·
ad quem tr.acbtum vnufquifque remitti pote~t. Thom. .·
b ~L ~ P
t I>£s pretiofi.dicit Bart.Mc quod ligri2,vcl aurum, vel ~rgentum,vel pe
cunia quam flumed przdio me~ adiicerit nofimm erit,vitle do. Feder. de Senrt in conft. cvij. incip. do.Franc. vbi vult,quod fi ego ignoro, cui us lint res in
~grum meum delat:e ., er.
tremodi um, quod per Iudicem fUt proclamatio; de quo videAleL de Imo, in 1. hoc amplius. i .. de hi$ autem in 1. nou.ff .. de dam .. jnfeCt. Thom.
l )er alI u t 11 · 011 em ~oc abipf~legeexponitur, vt
• mfra pateblt: •
I vlger efl locus fine d!dificio.
v!gri tres p4rUs {unt. ·
3 Vza.medla inur agrum) & {lumen non impedit ius alluuionis.
4 Rip a, & loca; qu£ cedu_nt rip£, agro -vet~dito nou "Peniunt menfr'-
randa
1tzi(i dic:ztur • ,
5 s~pts pr £diorum ; qutt in "Pij s pub!icis coherent ,ft babmt jicu trip£ ;
t[fl£ fuut communes.
FoJJ~; qu£ jimt interripam
2& fun durn, fonteorum; 'pr£dij's quo~
rum adh(r~nr, -vfus ramen torum (fl publicus.
7 ~ FojJ.ce;qu£[rmti11ter-viam,&{undum, . . ~ qua z· JtermenJuren ur. ,f! t
Rip£; qr1.:c[tmtm fundo.
:
.:·.:~.-;.:.:_:·:::
::_:_:[_i.:::;:~::.L:::.:,::j .
-~::(::-::n:!. .. V E R B. L E G .. E X P 0 .S. 7 ::j·;::;:r:
r,'~~ 9 c~:.:.:~~:{:t::::;::.;::.'ft anna/is ratione cultur.e, vd aqu.< d<- ;;:~··
~-( r o F vue.£ agri dicuntur fieri ad perpctuam -vtilitatem •
. :;.· I r lrJonces.regularitcr !Jmt i11mlti , & magu,t magnitudinis. , .:···
: Colle.s vero mcdioctis alritudinis, & cultiJ& dijtingt1itur mons d col!e ~:
·:·:.-:::,:.: kflm;dtidne ci'rillmcollmtium •
:-=:... ; .. ;;;;.;:;. I
:.,: .. ::.:·: r ~ pi' <lllzs diciwr locus momibtt s , -vel collibus circzmdatus.
:::::J:'} I l 1tl.zmu dicitur qu.1ndo cfi latus, & partts{unt £quales.
\:.':<:: 14 Vallis qualit~r a plano dcftinguatur •
. )_,jijj:::·\::1
1 5 .Atqualitas in pl".:trlO qu.zlitcr ~lfo d~beat •
. .... :,:::·:::: T'l.z.rms qrundo dic.:tur notabiliter in -vnam partmJ pn-g~re.
~[:':~:~:i['::I: 16 Foffa agror~m, & rip£. Yiarum; qu£junt i11 plarzo ,plani font. ::::
I,:: ~~~:F;:~~ff{f:~~~~;~~~:;;~;;;:::::;::;:,:: ~~"
..
(~ :-r Acrr Agertiniureefi:locus_qui~i;qui_.fine~d~ficiolicap:.. ::· .. ·
b 0 pellatur,vt .ff.de verb.~gnr£I.ccx1. Fundt. Er 1.Ager. ,:,.-·>.:
xxvij.quid ergo,fi cu habere donmm mxta Rume, ibxdem per aHu- ::~:::: .. ··
a uione flume ad.iecerit? Cerre meum erit.idcirco .n. Iegifutor..a agri (/"·:·:.:_:.
nomine vfus dh vt .ofiendat alluuionem fieri refpectu foliJ no a:"di.- .'::=-:: ... ·
ficij fuper impofiti; & ad ho~ etiam ofl:endendum,in inferiori parte ,::~::::_::_::)·
legis; quam fupra retulimus ;agri, & fundi nobis facir mentione; t:>; ;:
quorum appellatio generalis efl: edam ad a::dificia, vt 1f. de verba- _':·.:: . .-:· ·:.
:z, rum fignif.l.lx.locus,&.l.cxv.qu~fiio,& I.cc:o.fundi. Sed cfi a~i
=·:.':.::. :-:tres pa~tes fitnt ipfius agri planicies. I~em loca; qua: ripz cedu~r ·· : ;.
fcilicet ex quo primo :i plano vergere inc~perint vfque ad aquam:
intelliaendum ell de his, quz incipi~nt vergcre propter attractione
aquz.idc an~·~· i1j.'flumina, l!' ibino.Item rip~: ~oc eft id, quod flu men continet, natur.alem rigorem curfu5 rut rettnens, vt .ff. de . · fiumi.l. j. §.rip a. ~omodo dicatur adiici, potefi qua:ri, fed ref pan.
:~:}\[ cuicumque di¢ta;um pa~ti utn adjici~tu~, _fa tis e~,quod apparear, · ' If 3 quia fi t via media effet, 1~~ alluu~oms ~o 1m pe_dm:r, vt .if. de aqui- · ··
·f( rendo rerum dom.l.xxxvuJ.martms:& tdeogl.mfb,eo.§.przterea~ .. : .
~5I:: dicit ( exponendo fuper verbo adiecit) ponendo iuita tuum prz- ~::_;{\ • <:::
·I~.': . din~- .. :
1._:·.··::.:; __ :·_;_:·_:.:_::.: ...·}\ ~
-:.·: .. :::-:.--: :=W::_::~:.:=-=· .. ... ··.-··:·:. . . . . :-:-: .. :·:=(:::·.·:_.::·:-::;;::.:.··:-:.::_:_.:·- .. ··.--:.-: .·· .-:: •. :·.·· . - . ·.:-:
. -: • -. • . . . :: :·:-~--=::=: ;_~\.:-·: ::: ;:; . :: :·:·: ::j.j.:: :·::: :-:_._ ·:· ::':·:.~i_:··}:.:~_/~': -·= __ =: __ ::_-} · ••. · •. :· .• ·. . : . :.:::-::t~·:=:\>. :.::::::·:~---:_ ·:. ... . . . . :-·
.'~"'·w~~'""''"''''~'*'"'"'"';':"'~'P:e¥':~~:~~~%8.~!(11$'/05;?~.8<\~;:
:;:;\';~:.J;~~~~~i:\ 4 dium, ~eritur ,t quando ager venditur~an ripa,& loc~; qu~ ripre
. ·-·:-:-.' ··:: cedunt, venilnt m enfuranda;quod no videtur. ff. de_ contrah.em pt.
fJrJ:' ~~},~ ~~~~/ ~ ;~:J~:~~~~~;~~~~:~~ ~~l:;~~~ip~ ~;:~~~~:~~;,~
;,:_:::::.i':'l,::
d.l. 1irora. loquitur in litoribus maris·; CJU.-e commnnia _funt. Ripz
:·.::-.:,\:'~ ~.utern f1L1minis fnnt eotu; qui prope ripas przdia pofsident,v ... ff.
: __ .:···:_~··_::_:::_:_,:·_,.'_,-~:_ .. ·::···.:':.\: d~ rderun} ~{ii. td. ~ .~ipar_ufim. Rt edif:quo~ pr 1 ~d~~ba n~~ ved~iunt"menhfu
ran ... a) nw It h ..
~:urn, lCU 1C1mus m rmttt us ran 1; qua: co e-
;~r~ ~~~i ~it~~~~~~~~~,~~· :;~~r~~i~~ ~~~~~~~:;:r~d ~~~1!~~~~~Ji!~
':-::;{.;.J--~ accedimt,quod apparet,quia per fe vendi no poffunt. Cii enim ri- parum v[us fit comunis de iure gentinm,~pparet, quod proprietas fola per fedfet inutilis·:, cum fernperduret vfus alterius , vt .ff, de vfur.l.iij.tamen ideo ·per fe non cen[etnr,fed alceri cedit,& hoc vult dicere tex.in d.l.id quod .§.j.de peri. & com. rei. vend. quod no_ta.
:
..:-·-:
5 ·Ex illo collige t quod ficut fe h,abent rip~ ; qua: fimt communes , ita etiam fe habent fepes pr~diorum, qux vijs publicis coherent, 6 · arg.d.l.id quo~.§.j. Et t quod fupracf_i"Cl:um ~fr, idem intdligo de fofsis; qu::-e funtinter. viam, & f'tmdum ead.ratione. Ille enim fofi~
runt eorum; quorum pra:dijs adha:rent, quod patet' quia ripa viz eft ipforii vt limites pr<id1j, vt 1. xxxviij, Marti us, de acquir .rer .clom.
& not.Infi:.de J;erum di.§.riparii,Ergo fouea; qua: efr inter illam,&
fundum nofl:tum,e£1: nofrra, vt .ff.de aqua plu.arcen.l.ij.§.Przterea,
& ibi not. via autem non potdl: dtci, quia per illam non itur, n ec commeatur, ergo non efl: via, vt l.ij. air pra:tor,ne quid in loco pu-
blico .§.publici loct) puto tamen, q, vfus fit publicus, ficut via rum;
quod fupra dicrum ell:. Nee pr~dit1is obfl:at 1. xxvtj. pr.redia.§. ita legatum,de fund.infl:r .quia ibi loquitur in ageri bus, & fo[sis, qtlz
G.mt inter ipfum fun dum, & fie [untiura proprietatis)& vfus domi- nij ipfius fundi: vnde· cum vendantur, venium: menfuranda. i· Sed dubitatur qualiter ifl:a: folfce; quce fum in fundo,menfurencur!·vide- licet,an men[uretur [u per fides; qua: fit a latere fouecr, & qux fie in
fundo foue~,an vero menfuretur cum toto ~gro,ficut {i foue~ plent effent. Refpondeo,Ager dicitur ab agendo fecundumVgutionem,
& ficab aa:u, quia per eum po!funt boues, & alia animalia duci, : quod importa.n10men a.crus. Si igitur fouea dfet ita plana; & eius •·
latera
,:~~""'"'' " "''''" ''"""i~~~~~*:~~':~~~~TI'lJ&Wi¥w:00i'c1
~~; ~~:~~~;~~:;~:~~!~~~~s~~~~~i~?=~~%:~~!~~~ ~f
fundo,ac G plana! eif~nt,& ita obferuatur. Ita drcoderipis; qux in ··
fun?o elfent, 'It liqtiidem cut;t bob us coli poifen~, eor:fr fu.pe:_ficies venJat menfur~nda.; fee us, fi 1ta: cffent ereace, quod:.Gc coli no pof- fent: tunc eriim menfur;n:ur folurn
Jquod dicta ripa continet, ficut
i] g{:~~~£~~~~~~~i;f~;I~!~{~~~~;§.i¥i:~ fum, licet enim hoc proprie agi non potefl:., tan1en menfurabitur, 9 fie enim aB:um videbitur. t De cocauitate:verofulcorum; qui fimt
~ :~~~~~~~~~i~%~~~:r~~~~~~~~:; ~~:h~:~~:l~:~:~~i;!~ :g= ;'t:.\:~i\t'
10 no dl: forma agri perpetua,[ed cultur~ caufa factum;. Foue~ t vero :~r·:(;:!.
· adgri£ad 1 p~?~~u:tm v~ilitE~tem fieridicdund~u:, vt ~frdi: de itnpe
00 n.in reb. /'~'.':._::,
o.t. a •. X111J.llllpenl.re: 1-autem,quo tx1,prre lUll; qu · totum -
;r:z~r~~J;~~~f~~FI~:~;;~~~~~1~~~~~!;i~~: · .. _:; __ ;:_, __ ,_i_:_~_:,:
__ :gere vfqu~ ad a quam, intelligendum eft propter alluuionem aquz. ... .. _ .. ,,.,,,.
Si enim it)tra.-duos -montes va.da.t fiumen;oo onmes.pend1tiz motis ~:·,,_., ,.;\\:~:
b dicentur ripz,quoniarn naturaliter vergene-verfus a quam, vt not. in ,Nr'::·,
u d.-I.:pen.de flum.b Huins graria>quid fit t planities inuefiigandnm .j:;r·_,.>-\
efl: :ad quod [ciendum, efl: habita notitia. eo rum .. qua- plano oppo- ~~,.::,:· : .. :,
·nfrrur,vt mos,valis,collis,& fimilia: M0as,locus altus-efr.l.xxxvij. i:t':':~~·<:.
{i ~des mez ._de ferui. urban. przd.quod intelligo de magna a:ltitu- l;:\::;;~;~{.;t
dine, quod infra. dicam. Dicitur autem mons fecund .. Hugutionem, :''(::t/~i~,~,
& Papiam a.monendo per contrarium,quia no mouetur, quod iri- ;;~;.:_:_:_::_;;;;·\:
-telligo non de ea immobilirate; quz vniuerf~ terrz ·congruit, fed ;_:.:~';;;(\,:~.~-~
.quia non mouetur, fcilicet.per culturam , id eft, non colitur. Terra .\·;:!:/.~;;,;:~,:~.;' enim;quce colimr, bene mouetur .. Durat igitur mons vfqut? ad lo- ;;tfr~~\:~F ·
c.um; quo coh incipiunt penditiz, igitur appellatione montium no ~;;:;··(::,£.
continetur, quia ibi terminatur mons, & ita vtirnur, nrft terti loci _:;_\'j~t\tr:\:\·;_
v.fus aliter fe.haberet • Si ramen intra montes effent -a.liqua culta, 1~;~~~(I,~:;~~;~:t B monu·s :.~f,\\;:~'{\\;:i(\'l,!
... .:::.:.:~.~~:····.
:·::·::-.·
· ... ·
.
::=· .•..
-:--_.
:
-:-::·
. .
-:·-.montis appellationc continetur, ficut pars appellarione totius, vt ff.de rei vendic.l.xxiiij .. in rem.§. ~ti!cmnque. Collis.a.utem ab al- ··::- titndir:~.e medioc:ri dici potefr: proprie autem collis dicitur a co-
lendo, quail mediocres montes; q!lia coluntur. Ita exponir glof. ,,·,.
frripturce c;!iuina: fupe~:; illo ver11c. Pfalmi. Montes exultauerunt, :. ~::·:·<
vt arictes,& co lies ficut agni ouinm. Sunt enim montes magn~ al ... _,.,.,_
titudini~lx com~1mniter funt inculti . .' Intelligo·. autem col_les ha-
·= '''·bentes altitudinem propriam , non contiimatam, ct.;m. momi- '::~',~::::;:
~~~~,~~~~~:t~~f::r~~:~~t~~!~~~;· '~~:~~~c~~:i~~~~~t~~;
._:·[:,_l.j:_._::_·.·.·.···.·.:tam en in non null is partibus locus mago~ altitudinis,licet cultus, ~
dicitur mons, & locns._alt.itudinis, licct incultus,dicitur-collis. Di- fiinguitur ergo .. mons a colle altitu~ne, vel.cultura', vel efiimatio- 1 l ne· cirCUri!GOlentium) fimile. ff. de flum.l.I. §.I .. t Vallis vero dici- . tur locus montibus,vel collibuc; circumdatus: i.vallo vallas,quod
ide·m ell: ,.quo:d circum dare ) & efl:.!ocus plan us p~rut; feu medio-
l j cris magnitudinis. P.Ianus t dicitura.IIAiTos:grece, quod idem
eft_, quod ~qualita·s fecundum Papiam., P~o igirur. reqpiruntur.
Primo,quod.lit- Iatus:fecundo quod finteius partes ~quales,iddl:
a!qualiter plan~ ,.ita Sl' vna aliam·non fuperexccdat. Difl:inguit~1r
a ergo Vallis t :i :s plano.circunda.rionc ;·potefl: enim planus efie non 1.4 circumdatus a mont-ibus ,. vel alia. altitudine, & iuxta rnare:Vallis amem non dicitur, niG ab-altitudine circumdata.-_. Item diftert et!a-m latitudine, quia fi'fit locus parua! Iatitudinis montibris, vel' collibus circumdatus, tunc dicitur vallis.: fi autem efl: magn': 13.- titudinis,. tunc dicitur planus , H.oc autem fia~ in opinione circum- colentium: Diftert etiam qualitate, quia·vallis dicitnr etiam .G ha~
bet concauira.tem, planus autem ~qtialitatem! requirit·. AequaJi- 15 ~1~~J"~a~t~~t~~~;i~::~!~~;:~i~u:~f~~~~p 0 etr~~~!i~~~~~~~:a~~t~ 1 ~= lll!lllill!l'
hter in aliqnam P.}rtem no vergat, faltem tamen,rtproB.uens aqua demonfirat, ideo dixi [ufiicere, quod non verglt ,..fimile.ff. de via pub.& Itm. pub.I.Ediles.in princ~ notabiliter autem in,vna-m par- tern uergi probabiliter dici potefi , quando in de aqt1~· prof!uens tunlrum de terra aufert, ita cp eius·v[tlm, &culturam faciat dete- riorem.ff.de aqua plu. arc.en. 1. I. §.fi. Et.arg; de zdil. ediCt. I. x.§.
Sed.
-:.-·-.··
.·
:·:·::·· ...
:\?:·::·;·:·:
::o::::=;_o:·:
v·E R B. L E·G. EXPOS~ I I , ..
... .. - - - :·: ::.x
,:··;::::1 . ·Sed fc!endnm :i·n his ·:tutem multum eircumcolentium opinio facir. <r:.,
.. _'·)\ 16 t Foffz agrorum ;&:vi:arum ripz Jpfius plani font; Ioquor.a:utem ':~-~,';·
de plano totali
Jvt fide pl3.no Tyberis loquatur. Sieut enim fui1a:;
qua: runt infundq,~?ndi fun~ita qux runt in tota.li pla.Go>plani UllJt
l.x.rvij.prxdi4~§~ .. it3:1egatum, de fund.inl1rucr.Et llatut:t; quz Io- · ,.
qu,tmtur de his;qu'r·in:plano·Tyberis.commirtuntur ,.locum habe-
···::-=
· .. ..
: -.:·-!
':.=]
>· :' ::
:-:.)
:·
..
;··:.·· . ·-:
. · ...
:::,(:~:,'-:::!
:;:;:;~~:
!·;:::;::il·
·:·>:·.:.!
~~t~JWH
rent etia.m in his;'qu~ in diCl:is foueis.committuncur~& rip is com- ..
17 rnitri contigere_t. t Q£id ergo G eornmitteretur in eo loco; quo propter attracrionem aqua Lierfus R~men vergit? an in planoTy- beris .dicatur e£fe commiffum? Videtur quod non~ d1Ct:a l. penult.
. fE.de Rumil:)..exqoo a plano vergere inca:pit, Iicet dittio :1, fepara- tionem denotet;vt gto.ff .. deacrion.ePJpti.l.iij.~atio~§. finali. Ergo ille.locus fie vergen:S ell feparatus,& dillindus.:l'pla.n_o.Refpond . .G quzraturan talislocnsappeUa.tione agri.mei continearur, dicen- "'' dum dl:,quod non per ration em przditi:am. Si -rero quzritur,an totalis planusTyberis appellatione contineatur, a.ttendendum efr, .... ··, ' fi quidem flumi~nis.planum·v:adit,ita quod a:b vtraque parte flumi- .-::i·::~::.
nis planum Tyberis-nominetur, quodin.dicro locofieret ,in pia- :·~::'.' .
no "flumini~ fa:ch~ dfe diceretur •. Q:jnimo eciam quod in ipfo -~·.:~_; ..
flu mine fieret, in tali plano [ub to tali appellatione nominata faftu .. ,._., eiTe diceretur. Cum eoim ipfum B.umen aditus,& exitus ab vtra- f ·. ·:·:
que parte vnins_ plani ~ppellatione cotineatur,ergo' & ipfe f!uui us, . alias flum~n_·per medium. dirimeretur., nee e!fet vnus pla.nus, fed plures plam,arg.ff.de verbor.figni£l.xxv .. recte dicimus. - FaCit,&
eft quafi ca[us;quia qoodfit in. aqua putei in ipfa re factum dfe vi- de.tur;vtff.Q_uod vi;aut clam.l.xi~rs qui in puteum,in princ. quod fi in il1a parte fluminis dfent montes , vel colles , tunc ille locus propter .aqua: attracrionem vergens, plani appella.r:ione~ non conti- netur, fed vbi planus definit, & locus ille rip~.fluminis cedit d. I.
penul.de flumi.nec etiam ipfum f!umen aliunde habet:aditum:~arg • . ff.vti poif.L.iij.fiduo.§.fed.Jifupra eas,cum fUIJil. _ ·
ADDITION.ES.
a ~A G R r nomine. vide Bal-in Ruh.ff.de ~qt1irc..,_~re domi.&Ang.de.Ar.:,in §.
pr::eterea quod per ~nuuionem.I:ri{tic.de rerum diuif. Thom.
b ~B: v x v s gracia.De Ifb. m.at.eri~_ pon.it plene Do Fe.ly. in op ... .R.o·Julphas. in
l"CC"llc.
3 4
)
rz PARS P R I 11 A.
~~r~c.dcclarant~r de rclcri pt. Et vide Alex. de I mol. in conf. ::s:xv. in vtj, vol.
tnctp.confideratts his. Thom.. ·
Nofier dicitur ager ;vt habeat lacum alluuio,nonfolum refpeElu domi- nij, "Pel quaft: fed ctiam iure pignoris, ll:l -yfofruEius, -vdquouis .alio ,,:. :.
modo. ~
~:.:~~·;izi~:~~,~~:o" nc:7u~!:P.:u~~,~~~~~:~:bent fus alluuionis. rf'
.Additu.m per altrudonem plat c£,-vel campo;cui-acquiratur.
vtftfditum alluuione lot:o [aero '-vel religiofo, "Pel alicui ca:met~rio 'ei ·:.:::,=) non acquiritur, & in. nullius bonis eft, & occupan~i conceditur. '' ':=:
LfJcus facer intermedius impedit ius.alluuionis ..
N·o fl:r a tNofirum ~ qukiern1quaniu~ ~d pr.r[ens fpe- ' Ctat
7ager dicitur , quod fiue ad nos pertineat ::_:::.,;·~,
iure dominij,vel qnafi;vel iure pignoris,vel vfusfrucrus, vel quouis ,=\=\:\:~.:\;;:
a-lia. Si eniQ1 ager ad· nos fpecrat iure dominij, eo.dem iure.a.lluuio pertinebit,vt hi'c ~ Eddetn ii quafidomiJ]ij,vt.fEde p.ublicia.in r.;m a&. I. -xiij. fi ego.·§ .. Idem· a it. Idem·ii pignoris, vt. ff. de pignq- rat. atb 1.. xviij. fi conuenerit. §. fi nuda. de pig; I. xvi. fi fundus • . in princi-. Item fi vfusfrhaus, vt. ff .. de vfufr •.. L x. item fi fun-
di.§.. I•Plus efi ·,quod {i fr..indus ad no~ fpe qnadamfpeEtaret, illo inre ad nos fpcEtaret alluuio, Yt.ff.de leg.t.l. xxiiij. quod in rerum •
. ~.:;.~~.;:~~;'~ ... :i .. ; §.ij.eodem enim iure> quo f~.m<;lus,cenf~tur_;. ~em, licet hie dicat, }(==;=.,,::·.
agro nof1ro,Infl:Lu. eo.§.Pra=terea. diCltagro tuo.intellige autem, ti/.~:.;::
·:~'/~:: quod fit alicuius, .ideH ad ~liquem iure priuato pertineat. Si enim f':'·/~~\;\:'
:j).)\~;:,;:·~~ ~ dfet t iuri~ publici, vtv.ia., tunc in ea adhzreret,& iuris publici non· ;:y:·::,~:,;,-:
:·:·:. efficeretur' fedeorum·; qui prop~ viam przdia pofsident, vt.-ff. r=;=·.,.
~ i •.
I f ;~~~~a~~~·~~!dfu~~: ~~~uf;~l;il~~!a ~rd ~~;C:~i~n~~~:.O:;
I .I?i:~; · 5 ~~:E~1~~~:;~~~fi~:!~li7i.~}~~i~£~7~
autcm
:··=·.·.:.
• . . . . • . . . . . . .• -. • • ·.· . . . . . • . . .. : . • . • . : : .. : • : ._:- .: . ;:: ;.-•.. .: : : :. _ .• , .· . . : .... . : ; :-:-: . ·.; • : : : : :···: • : : : : ··.·: ··=·~-= . . .-~ ;. -:·: :·:·: ;.;:
. . .. . . . . :-:·:;::::;::·:·-::::::-_=-:-: .. ::·:·::. -· .· :.::-=_:-;·::·· ·:-:.,-·:·::·::":_;.: ;.: .. /. :.: . ·:.· .. :.: ··_. .... : . .-...
::.'::=:- __ · . .:-.-:- .: ... · :· -:'·:-=-.=::: ·:::: =::·.;·~~::.::~{·:.}~:=:=·.;:{:.:·: . . .· ....I~~· ' ... , ·' VERB. LEG EXPOS. '1 .,,,,
autem !i a.licui loco facro, vel religtofo .£lumen a.diecerit, vel alicui ccemeterio,vel loco aliter confecrato?Refp.ei non lcquirirnr, non
en~m dl: ager nofler,[ed in nullius bonis efl:, vt. tE de rer. diui. 1. r.
Ne,c pote!1 'did, q~-od acquiratur ei; qui ab a.lia parte loci tacri
pr~dia pofsidet: locus enim facer medius impedir acquilitionem, licet vi.a non impediret, v.t.ff. de aqua plu. arcen.l. ·xvlj.Ji prius.§.
fed loco facro;Et de ferui.l.xiiii.feruitus.§.finali. Non enim porefi:
drci, quod locus facer tta. dicatur pr~dij, ficut dicitur Je via, d. I.
uc:xxviij.M:rrtius. Via enim defl:rutta, fuppletur d przJio vicino.
l.xiiij.!i locus.§.fin.fEquema.dmod.feruit.a.mmit.quod de loco [a- ero non reperitur. Puto aucen1, quod t~lis alluuio in null ins bo- nis lit, fecf. occupinti conceditur,Gcut in alluuionejqUJ! a.gris limi- ta.tlsJa.ccedir)yt.ff.de ffu.l.r.§.!i Infula..Et §.feq.
ADD I, T I 0.
:
;.;·.::·.
~ .·:.:--: -:
.:-.
··-:
Thorn, D \ N,>il:rum, Nora. quod f1 arbor cu~ ui i1uminis- debta in agnrm meum[ecoaluitctim cerra,an efficiturme:..~)& ~h poceris llgere contramcad eHim:ttionem arboris., vide plene rer Paulum de C.~ftro in 1· hoc amplius. ·:::,:·:.
§.de his autem, & ibi AlexanJ.in ft:cundQ noca.iLd(! dam infec.
Flumen publicum didttn•, quod p_erpctuo currit: .Q!f& autem in hyeme currunt, & nors ~£,ffate 1 priuata funt.
Flu men priuatum nihil tribui; per altt~uian~m adiicere tamtn poteft.
Torr~nti.z,[eu fojfata agrorum cur priuata [u!lt- · Fo!fota po[itd in coufinio duaruw pr£diorum wmrnunia fi~ne •
Fof[atum extflem propc finem prazdij;de quo apparent inflyument,t a;s·
tiqua; in quibus pojfeffores ememnt pr£dia J.la.tere,intelligatur ~JJe eorumjtfUi pr £dia a lattre pe{sident.
Jtlluuicnis ius an locum bab,at in riuis.
·pluminis ·ripa;qut£ erat iuxta pu~dium,(i corYuit) ita l't flumtn alu~
ummutet,alueus acq,,driturpr£dta.
Stagna, & lacus ft pri'uata {?JtTt, nonhabent ius alluuionis =focus fi
p.ublica.
F l U m en _, . De clarabimus , vt patet in Flumine pubfico loquor·, ea. parte & illa. legis; de- quam in tertio libra declarabimus; per quam exprimitur , quod 'Ioquitur de flumine; quod eft iuris publici. Probatur: £lumina
t publica
..
·.·::.::· ....
:.· .
.: ·:-:.:·:
.
...:: :.:· .
\. :.- ~~-~
:·:.':: . . :: 0
-.· ·:-: . . :-: .-.·.
·.:-
. ·:.
. -:· :.:
·.:·
·.::
:-:
:·:
:-: : : . . ~:·.:::::·:-:····
...
PARS PRIMA.·
1 t publica fimt;qua: perpetua fnnt, vt~ff.de.f!um.L t..§.frumimun.Et ideo glo.Infrit.de re.diuif.§.f!nmen.fuper tex. qui dicit, quod P.u- mina omnia publica funt,exponit omn.ia,idefi perpetua. vt Pa.dus,
& Rhenus. ~~dam vero funt priuata,vt.folfa.ra.ih_agro poli.ta.;
qu:e quandoque currant_; quandoque ·non. 'lfra !mit verba giCir.
Item.Rof[ in lib ellis fuper interdicro , ne quid in f!um. pub I. dicit
:. t quod f!umina;qnz in.,hyeme·currur~t,& in zltatt; non,furit priua ..
ta:& bene·dicit·; Hl:a enim vocamurtorrentia,vt.ff. de.flum.l. r.§.
Item.fluminum. "fi igitur.priuata [unt, per allmiionem:nemim por- funt a liquid tnbuere:Si emm curfum mutant,G:rnper folum rema- net eius;cuius_primo erat.. Q8.od autem dixi.pel".altuui0nem·non pone. adiicere ,:i~tellig·as ·apponendo, ·ita~ przdium. excenda- tur.. Superponendo vero potefr ~diicere, fieut pinguedo agri fu- perioris adiicitilr agro inferiori.l. I . §. fin. ff. de aqua.plu. arcen.
3 t Et fi quzratur ,cur~ ·priuatorum funt ifl:a folfata; feu torrentia. , . dico hoc fadi elfe •. Potefi enim·probari, quod per alicuius pr~- · diu.m aqul. prorupit, &. fo:lfatum feCit, yel inter przdia pl!Jriilffi: · aqua iuit:tunc fe.5=nndum terminos an\;iq'u_os pra:dia erunt..dmi~--.
da , & alia. folfata. Vel t;i potefr probui, qua liter lint ab antiquo poffelfa •. ~od G(vt fs;pe .1ccidit)nullum ifrorum, vel aliud fl:lfti-·
dens pofsic probari, tunc put<? illornm.e£fe ; qui prope. ab rtraq) parte przdia pofsident, cuiuilibet vsq; ad medium;arg.-eius,quod dicitur de Infula,& alueo dimilfo.ft: de acqui.-re.doni.l.v.ij.a&~o.§.
Infu1a.& .§. quoq·G toto,.& quod etiam in fe<;nndo, & tertio l_ib.
huius expretTi1m e'lfe·comperies.ff. de aqua plu..-atc.l.ij.§. przterea., vbi textus dicit,G in confinio foffa lit: glo. e~ponit in Gonfinio fci- · licet duorum fundorum) & lie erat communis fouea , =Et.fic.infert, 4 quod eo·ip(o; 't quod eLl: in -confinio przdiorum;. efl: commu~.
~od etiam exprefsius declarat ibi text. dum-dicit,.eam-partem;
qua! tibi a~cedat; Et ~c exprefse innuit, 9uod .ds ·; q?i ab · vtraq;
parte pofstdent pra!dla, accedunt. Q£od mtelllgo, mfi ea ·fo!fata eifent in vru publico,tunc.n. dicerentur publica, vt.ft:ne quid in lo- co ptibLI. -ij. §.hoc-interdiCtum. Ef eO:expl'dfum .. .tf. vt in fl.urn.
S' publ; nauig.lic. LI. §. foffa t Sed quid, {i reper-iantur infirurnenta antiqua; in quibris poffdfores przdioruma·latere emeruntpra::- diumJ& prope finem appdfitur::p fuitfoifatum?.Videtur·a~ eos per-
tinere.
~ .... ·,~;7s':;_'':;:&?iak«ib'',~t=~~~s~,:~~*~=~:wici~.:,.::,:::c:ct:,:g;;'~~
tinere. Ipla.n. emimu5;& non confines; pro quo 5cit,quod fun- ::.::·:=:· ·
di nihil ell:, ni!i quod intra fe continet, vt.ff.de actio. empr. I. xviij. u:r:.::.:,
fundi, itrprin·. Cred6, quod Gmiliter intelligatureffe eorum; qui a =::·
Iat~re prxd'ia pofsid;~nt, vt fupra probatum e£1:; Necobll:at, quod :::· · nori etnontur fines···: quod fateor, fed tam en po[sibile eft, CJ? rei ven ·;:::.··· ...
dirk acced.1r:ftcut fi emerem fundum,& acce(siones,& ponere pro ·::;:..,., . b fine rip:iflumims,ficut b etiam ponerem pro fine viam,quo ad quid }~·, ·'
fun do cedit,. vt. ff.de a.cquir .re. dom.l.lxxxviij.ivflrtius .N ec obll:at ....
d. 1. fundi, inprin .. ~ia: ilia:. regula, quod fundi nihil efi:Jnifi quod ;._::>_,
intra fe coo tinet, patitm;·exceptiones per alias regulas , vel leges : , ..
Vt in aqu2::dt1ctt1·; qui efl: extra: przdiurn, Vt. ft: de contrahen.emp. r::
.i_,l,i,l',i._',, .
~r~~/~~~~~~d~fnu:~lff~~;:~~t~.~~~~~:~:;; a~~~ ;V,~:~::~~~ i: ,,
6 t D·e riuis vero , & alijs nominibus fluuiorum , feu qu~ aqua.rum '\ ,; · ..
curfus fignificant, quid iuris fit, & an in eis a.lluuionis ~t ius,in fe- :,,:::'··; '_·, cundo 1 ib .. v bi' de Infula tra:Cl:abirnus.,. dicetur. ~onia.m text~ in ;:·;: .. ;''':~_: .. ,.·
7
· ~~tfr~1~~~1~;fifi;~; ~il~~~~Z:~~~~~Iir~~~~ 11·
;~:~~~;;~::~;~~~1~~%~i!~~i~~=~:~d:,;;:;~~= fr:
tum locum domino przdij acccdere,Gcut per Alluuionem.Omnes } .. _..,. :·, enim ill:~ acccfsiones; qu~ diuina natura obueniunt, nullo fatto ··· ' humano interueniente, eiufdem natura: funt ,,vt. ff.de vfufructu.I. .. , .. :;=:::
..
: .. :-::x. Itendi frindi.§.primo .. Et hoc vid'etur [entire Azo in fumma In- · : :·
frit. d·e re .. di uif .. Gue! n. flumeo przdio meo addat, & propter hoc i·~·' =·.
ab eo !l'mpliciter reced.1t , nil add~:ndo nobis accrefcit, vt .. ff. de acquirend. rerum domin .. l.lx."Cxviij. Martius. Hoc autem nilad- dendo recedit, fed'ab eo recedit naturalt impulfi.l'. If1ud. autem
incrcmemum; quod quandoq; ripa na:ruraliter excrefcente con- tingir, dici potefr alluuio :.quia latens incrementum e£1: : QJ]ando vero ruin:l , vel terr~ motu contingit·,. potefl: dici incrementum aluei recedentis; de quo dicemus in tertia lib. huius operis, cum enim repente f~uir, alluuio non efl:. Delacu vero, &fiagno dicen
dum
·.:·-=· -:. : :·: . . ···~··=-:.~: .
·.:-.·:· ·.;
..
. ··:·:::
:-·· . ::·
: -=:~:~·:::::/
··.-:' . :·_.;.~
. :
:'::-:-
~~~
dum eft, quod quando la.~us , & fiagna funt priuata, tunc non eft dubium,. quod per alluuionem non vni detrahit, nee alia addit:
fed locus ille;quiinnundatur aqua lacus ,.velfl:agni,etiarn inunde- tus remanet eius; cui us primo erat, vr •. f£ de acquir. rerum dom.
1. xij. Lac us. Et de aqua pluuia arcen, I.xxiiij. vici~us.§. fin.Q.!;!an · doq; enim funt pubhca; idefr Rei pub.& tbi null us pifcatur,nifi cui Refpub. commiferit, vt in lacuPeruGno: tunc idem quod fi e!fent priuata, vt.ft: de contrahen. empt.l. vj. Sed Cellus.:-~andoque
funt publica,.vt in vfu publico, per emn enitn quilibet pifcat1:1r ad .,,., ..
placitum, tunc addit, & detrahrt per alluuionem, ficut flumii1a publica.;vt. £f.. de verborum lignif. I. cx~j. Litus publicum. &.Jf. ·_;;_:. ~
vt in flumin. _pub!. na. lie. 1. u
A 'D'DlTI 0 NE S.
a ~ E.T.li qurer.ttur. Plures qutllion~s de foffatis vide per fclin·c.Roelulphu!,cte refcri p. ~ vide Bart.in l!P.ra::dia. §,ft ita. legatum_, l.c ibi fcripfi in :tpQfl:il. me2 ..
ff .. de fund· infl:r. Thorn.
b ~ R
I,P AMRuminis. V1de plen~ per Do. ~te-:t. in conlil. xliilj. in v} v0l.
incipicn. Om1fsis argumcntis , vbi plene poni~ de doCtnna B:trt.& elt du ..
plicatum in conf.cxx:.in fec.vol. Et idem BaldU.s iu. Rubr .. ff. de rerum diul~o- ne,m viJ. colum.m .6 .. &-f«q. Th,1m. . . ·
I .Adir:8a dicuntrn·, qu& {ta adijciuiztur,-vt -vniantur.
Q.:!icquid aUuuione adqcitur
1&·11r.iturpr.-cdio nofiro,noflrum efl.
..
·.:·:3 'ProieCtum ptrflumem in agrum uoftru.m , no/lrtlm non ~ft, fed concedi- tur occup~mti.
·a:.;,:_:\:·;\,f:\~ 3 .A.'rena adidla alltJttione {undo noflro noftra eft •
. I Adl. ecit t Adiecl:a. dicuntur ea;.quz ita adijciuntur,
. . :1.
vt vniamur,vt. ff. de rei vendic.l.xxiiij.in rem.
§.Item quxcumq;. Vniri antem dicuntur,quando partes iuuicet:1 coha:rent, apparet enim euidenter id, quod per alluuionem aqd!- tur alt.ettt pr:-edio coh~rere. Si quid autem Gt,quod adijciatur.,ita
quod cohxreat, fiue terra., fiue lignum, fiue es, noil:rum eri t. ·ll- lud autem,:j" quod per Rumen in agrurn ·no(h:nm proijcitur, qwx~
non coha:ret,licet nullius fit,tamen no!h.um non efl::Sed occupann conceditur, vt patet in .a,pibu-s, -&in Fauo.tneHis a:b ap~bus flct'?:, v.t ff.de a~quir.rerum dom.l.v. ·Naturalem . .§.Apum.Infitt.de re.am1.
§.Apum.
k:{~lf;)~\'0,:·:· • ... ';;'\~':~·j~~,;~:~~!;~:~~!~-lF~<~\1
§. Apum. H!c ctia.m appatet, quod fundi non .efl:,nifi quod intra fe ~;)·:-' continer, it3. qu·od·Gt aftixum, vt.fEde acrion. empt.l.xviij. fundi. : :.::
3 .in princi p. flcit.ff. de 3.cqnir. polfe!f.l.iij.§.Nerarius. t ~tid au- ·
tern ~icemus ~e arena; cuius p3.rtes innicem non coherent, an no-
·. fir a e81ciatur? ·Refp0!1d. cum hxc materia T errea fit , nee cuius fit appd.reat, cum ipfo fun do con fundi dicitur,ficut diamus·pecunia
mift~cum pecunia, vt. tt: de.folu.l. fi a!ieni. Hoc etiam apparet, quod oP.mia incrementl fluminum ; qnx fiunt per alluuionem funt a.dditamenta a.renofa. De.ifl:o igitur iure
'J·vt fupradixi, fie
fentio . .)yt glof. fentit .•
lure aent· lffi Hocefr ius; quo omnes gentes
b l l • Ttuntur,vt.ff.de iufr.& iur. I.j.§ . .fi.
Com petit ergoifiud ius deportatis, & ca:teris,quiiura. c1uilia per- diderunt,vr.ft:de pzn.l. xvij. quida.m funt.. ·::· .. :.:··,.
I"' vlfdieCtttm alluuion~ nobis &4cquiritur ip[o iur~ &tb[qut facto ho- ·;; .. :::
.. ···
.
rmnrs.
1. .Xdicftum aliurJ1on·e agro ·pofsid~tur ~o"tun; qtto po[sidetur ager!
3 J[lluuio nor: babe& locum in agris limittttis ~ . .
·.Agri lirnitati dictmtur agri capti ab boftibus, & inttr milites diuifi.
4 Te7ritorium 1:1num,ji ptirlceps dir~idit inter plurcs,dicztur ager limita- ru s, & non habet ius allu uionibm •
) Territo ria diuer[afi diuerfi:imegre afsignantur, non dicunt.ur agri li- mitati.
6 .Alluuio non tribuitiurifdiflioncm,ficl_lt tribuit dominium r~rum pri- uatorum,& nu.9.
7 IurifdiC/io e{l ir-lris publici. Et qualitcr {it iuris publici.
8 Iurijilz'Ciio fi diuid,zturflr.,miuc 7 qur£libet ciuitas, '))e[ Dominus !?abet : iurifdictionemin ipfofluminc, -vfquc ~d medium.
1 A · ... • ... b .. t Acquiri nobis intelli-
cq U 11 i tUl n 0 IS_, go eo iure,quod_agerpri
mum ad nos per.tine bat, vt fupra dicrum eil, cum expofiumus ver .bum nofiro: Et fit acquiutio ipfo iure gentium abfq; alicuius ho-
mini~ fa.B:o. An autem.fic acqniri dicatur, vt pofsideamns,qu.od :z. per a.llunionem adi~citn~, dnbitari p otefr. Sed cum h~c, ) a quod
a. adijcitur,pars primt agn fit, non nouus ager: puto, quod 1d, quod.
· C adiettum
.
" '· - - - - - .
~-... ··-···
·. . . . ·· ..
. : :"':::: ·:·:.: .:::: ... :. :.=·::::_: =:: :-::: •• .• ::_:: :-::::=:::::.:: ·:: ·. .· . . . .·. ·. : ... · .··. _:;_-: · .. :.:.: __ ,_·;·.:,.:·· :_,, .. =.::: •• ' ••
i=;t·: ; .. -:·
-~.;·:-_.:;
=·:.: ••• :-~. ~: =>. ; : . ----~ ~---= • · ·-· ;·: ~:=::
~-~r~. =·= ~- :?=~ ~·:
~-: :::~= :/i~--: = -: · · ~ ·-~~
.:--·:·. -:
·::~:::.: :/ .
~~-i
.. :: ..
·::.
.. : ·-::·
P A R <; P R I }vl A.
··-+--··---
adiect-um.eft, ficut prim us ag~r poisidetn:-,3rg.ff. de aqmr.poffdf.
Liij,i~l princ~ In.eadem opinione quis vidrrnr efie , \'t velit totum fundi.~m pofsid:ere,vt.ff.dc.kga. l· 1.. vi!j. Si ex. toto; in prihcip. & I.
3 xxiiij-.quod·in rerum.§_.pen; i' Pr~dida antem non habent locum in agris Hmitatis,vt.lt:de ;t·cquir •. re.rum domin. Lxvj~in agris,&.ff.
d~flu.l. r .§~u infui~L Quid autern. fint agri l;mirati, ibidem Iu- rifconfuirus expbnat.,.h.oce£1: ,.ager captt;s ab hofl:_ibus, & diuifus
inte~ rnilites ,.vr fcirernr quid cuiq;.datum.effct·,. quod-veniffet, &
quod.in·publico relicrum effet. d._l. in·agris,..in-fine •: Sl ergo Prin ceps Y.num· integ;rmn territorium vni afsignaret·, non. edtag~r li-
~utatus, vt h!cpatet, quia-non efi diuifus •. Et hoc vult text.in d~ 1 •.
m.agris •. Dum dicit, quod fi ag~r totus apu&rempubl. retinetur,.
4 non efr ager lirnitatns •. fSed {i vnum Territorium Princeps inter b plures diuidit ;b tuncagri limitati funr,nec ius allunior.Js habent ..
d.l. in agris, & de flnm. 1. 1. §. fi"infilla. Ratio huius effe potdt quia pofl:gua.m Princeps limitate decidit, vult, quod fern per Iirni-
ta~e pofsideatur, vt femper fciatur q~1antum habuit· beneficia
· P~mcipis, nec·pofsit dici, quod habuit ·b~neficio fortuna::. Vel dtc, quod ratio eLl; quia £lumina loco CenGrorum habentur , hoc . efr illorum Ofticialium; qui- propter cenfum .accipiunt de mre vnius, &dane alter1, ficnt·ofticiales diCii.non poffimt mutare con~ · cefsionem·faetam per Printipem, ita nee f!umen,arg.f[de acquir • rerum domin.l.xxx. Ergo.§. penult. Sed huic rationi contra'dicit
expolitio Azon.q~atn facit.in Sum. rn!t, derermu.diuif. verlic.No .tmsautem Alueus, vbi dicit, Flumina habentur loco Cenlirornm, idea Iudicum , & Ptihcipum, vel iuris autoritate: Ideo non ha- beat.ius alluuionis; quia·pro illis przdijs non.tenentur [oluere fa- cl:tones: Ideo in alio grauantur, vt C.de fun.lim.l.iij.ti.lib.xj. Vel die non e!Te rationem qua:rendam, pofl:q~wm habemus detcrnii.-
nationcm. In·agris igitur limttatis non habet locum im. alluuio-. ""''''"''''''.'·'·'''''' 5 nis. i" S'cd quid> G plura Territori3. capiantur, & qnolibet territo-
rium per fc-integrum diuerfis militibus afsig1.1etur ? Refpondeo
non e!fe agros.Iimitatos, ficut'G vni vnmn integrum afsignetur, vt l~tiL:U:iti' dictum efr,argumJE de verb. obligation • .l.xxix. (eire deb emus. ij.
6 refpon. i' ~a:ro e·fi Territorium , & iunfdicriones Ciuitatnm, &
_,.::· c Epifcopatum runt diuifa,& terminata percurfum ali cui us flumi-
..
::
::..V E R B. LEG. EX P 0 S. 19
·:·:··::·::nis,an Gcut flumen:tccipit de iure vriius, & dat alceri iure dominij, ita fa cit in iure Iur.ifdietionis. Et videtur, quod Iurifdictiones non
mutentur, lunt emm limitat~ a PrinCipe., ergo videntur agri limi- tati.d.l.xvj.in agris .~--·· Et Gc dico, cp hoc non a.pparet,dicam,quod ifl:~.limita.tiones fum anti qua::, &.a tempore ; cuius memoria non exi.llit ,ergo hlbenttir inre confiituti per Principem, vt. ff. de , . aqua quot. & efii. 1. iij. hoc iure.§.duBus aqua:. Et fie videntur :,.. ' limitati: Sedha:c ratio.non eft fnfficiens. Pone. n. quOd ,princeps ...
non dinifit Territoria, vel ficut diuifa inuenit, diui(a.feruauit, & ·.· · tunc agrilimitati non.dicuntur, vtdiB:um efi:: Vel dicanms, quod :. · · Iurifdicrio non mui:atur, quia alluuio in.alium ea; qua: fimtpubli·
ca, n.on tr~nsft.rt. argum. l.lxxxviij.Martius~fE deacquir •. rerum do min. Sedhuicobfrat quod fupradicrum:.efi: Cuper verbo;nofl:ro, quia la; qua: ruot_publica;hocefi,ciuitatis,in.vfu publico ius :tllu- uionis habent; cuius gratia videndum eft, tan iurifdicriones lint ., __ · mris publici . · .Et conHat, quod fie> vt.ff. de iufr. & iur. I. I •. §.Hu- .,,., ins 11udij.ibi, Magiftratibus,.&c. Secundo videndum.efr, qualiter iurifditl:iones.lint iuris publici ~ an:tanquam ea; qu.r funt in vfu
·publico,an.tanqqatp f-a; qu.r funt ciuiratis, vt_priuarus pofsidet ..
Ad quodJciendum eO:, quod.ficut pater> &.filius·: Dominus, &
feruus. funt c.orrdatiua, ita.iurifditl:io eft quzdamrelatio.dominij
1il (ubditos : Et ficut pater haberius in.filium, ira films j:ontra p.x- trem habet qu~dam mra petendi ali menta , & .Gmilia_; ita: in iu- rifd i.dione [ubaiti habent quoddam.ius pet.endi iunfdidionenui fi1periore; & {i ille deneg~.t, dclmquit, & punitw;-,.vtin Aut:henti- ca, vt difler. iud .. §. n ramen.& ft. & C. de m3gi.conueni. cum Gm.
& ifiud.efl: iuris publici, tanquam.ca;qux.funt in vtu publico. G.!!_i-
~ibet enim potdL:i magifh~ltu.iufiir.iarn pe-tere, .vt diCta 1. pnrna.
§.Huius HudH.de.iufl:itia,& iure .. Alio modo confideratur iurif-
dicbo,prout dl: in ipfo:Magifl:ratu, Ciuitat~, Cornite,vei Baron~,
& illo modo iurifdH:t:io e!Uuris publiciJ eo modo; quo funt ea;
. qut ciuitas pofstdet, vt priuatus ) quod patet, quia non quilibet de ciuitate ,vtitur) fed.(olum cui Refp.ubl. peuruferit, & e.a; quz .in de percipiantur, vc muicra:, p~ncr, banria, & finuhaipiius ciui~
tatis, vel dominij runt ta.nquam priuata., vt. ft. ne·quid in loco pu ..
8 blic.l. ij.§.Hoc interdietum,!ecundo .. Item videndum ell, tearum
• iunfdu:rio
:·.·
-:::···"····=···~·~
.·.:r =\L. ...
·=-·=.·=· .. -; ...r:=·-
·=··· ..,, , .. ,, , ; ,t{;
:::.= ,:, : :::.;.:.:.,.:,:.:::,:,=:- :_\::,_{:)·,~
·::, :.:-: ::.;"'' :':~:,
::.:·= = .. :-:.:-:_:: ·: ,_,.;; :,::; ,,, :.:_.:. :·' ::'_:_:_;.:: ::: .·:.:;-·-::;_=~
.• } ..\'_·~_;_·:_:;:_{_~~.~~=
...'·s; .. ·:;.;:.:t;.:: ;·"r,..::-.• -... ~: .. ,{y:.:_:i_._.~_\_:_:
__:,_·.=~_::.~~.l'_:
__ ·._r ..,;_~_"=
..·_··:'.J ?_i;;_·~-=~_::_:_i_i_~~:::_\.~:~--~-~-~
.•~·.':~_-~,.::,:,,·
·;i;:.:\:·:·:;\:f'''(:,:?tLtt:::;::::;:..;.:'·.::::::-::::t::::-·:·:'.::::·:· :.::::::·:::::,:::''': .:,' .. :'::, ... ;.;.::.::,;;,.;,,,;,,. ;· ·-
--·-~___
;~ ~-..
~~;f iu:i;diaJo com pe:at :u~b:t ci:it:i,:e~~;i no, & in iplO flumi- ~~;'"
:k~~ ~~~~e ~~ ~~~i~~n\~~'~u!fu~;J:. ~~n't~~~t~~~t ~~~~u~i; ~f
eorum; qui ab vtra.q; parte'pofsident, vt l.xix. arbor.ff.communi /;:::
diuid.& de acqua plu. arcend. l.ij. §. Prc.e~crea. Et de ac·quir. re- ':, .. ·:~:, rum dom •. L v.ij. a.deo. ~fin. Et lie deomni eo ,quod commifce- .,'':·
turin ipfo flumin~)qnilibethab.et iurifdittionem'vfq; ad 111cdium · · · 9 fluminis.fHis pr.xmi[sis in qua::frione propolita,cum in ipfotlumi- ~;,:_:.:'('
ne,& folo iplius ciuitatis domino, vel alteritis loci domino, rei Epi- ;:;': .. :-::
fcopu ·com petit: ius Iurifdicrionis, tanquan1 ius prinatnm, & fie _,';~{;.,:, .. ,.··,: ~ tan quam ad hoc flnmen efl: priuati iuris, ... dicendum efl: indubitan ,:::;:;;;:_;
ter, quod per alluuionel)J' hoc efi per a·dditionem; qme fiat a flu.
mine, non adijcitur, vel detrahitur iurifditl:ioni, ficut fupradi-
crum efl: de lacu, vt. ff. de contra.hen .. empt.J.lxix. Rut.ilia polla.de
·aqua plu.arcen.l.xxitij.Vicinus.§.fi.dc acquir.rerum domin.l. xij.
Iacus. a.rgum.ff. de aqua. quotid.& e£Hu. I.iij.hoc iure.§.fi a quam.
Scd.fa.cilis el.l:.folutio, fi bene infpiciatus.-· . ·'
ADDITION ES.
c
I{C.:t:! .AE. R o ft territorium. Adele 1hrtliol. Vero:1en~ in fuo traft. de feruic, in Ruhr. de flum. priu:zto~ Et Io. <lei?.latc:~..in Lfi.in fin~C.cle fun.limitroph.
'lie.xj. Etapoftil. Franc.de Curte.in•lih.
1ain Add~t .. Alex. incip~ confertur.
:ff,deiurifd. omnium iud~ &plenem canlll.hvj• Them ..
:.::,:,:
~ ~·DtCENDY'M. Addetu, quod c~ntr:;. hanc opinionem Bart&quamtcnet
Baldus in Rubr, £f. de rerum diuiG verf. fed vltidus qua!ritur, & in c. r. §. fi
::·:;::::·
I
quis de ma.nfo .. de c'ontroucr.irme.fht. Et .Ang~ Ant~ &Io. :Fab. m. §. l'r.rtc- rc:a,Inll:it. de rerum diwf. confu!uic.do.meus ButhoJ;Sodn.in confilic; quod ~ inci pit< Domin
llSlabi:t mc:a aperi:tt, It.fpiri rus fantlus illuminet i ntdletium ;:',:'_;,~; .. _
m:um_, prefcns confult:uio pulchra dl, & fubtilis; in qua. degant_er·, & fubti~
liter, quod non habecur in imprefsis, & ita confulUJt collegtum '?:~pie:nfe, .: ·_:: · .;, :·
:~-~~~:~ ---:2--;:;T,:;:efln:l=-s · :':·::: ... ·.
·~\:~~
• • • • -r1~r
· ----.~~...-.·
• • .,•, • • · ••• " . · · : ,·,.·:,·:,=··.:,: .• :.:•.: .•. :· .... •;'.:'.•'.:.;:•'•':.':'·:·:.·;.,•:.:;·~;••
; •···:···': •,.,~:·:;.:·:::::·:
::: ( ::·~ ::::.:; ·:··::;:·:=.=. -~:~. :~·.: .: . :. :=:=.-~f ·:·:):~ :/'::·; .. =:?~L::::
.. . ::
;.:·:·.·=·· :--··=::·:·.-: ... ·:::·.::. =.: :·: .. -::·::-. ·: .. : ·:. :: . : .. :. ··: ::.. . . . .VERB. LEG. EXPOS.
Tefiis dcponens p~r -verbum im~llexit, non probttt; nifi txponatur, idcfi -vidit •
.Allrmio prohaturperttfles deponentes, quod 's'ider nt mir;utatim in-
crcmentum allatum.. ·
Confines repeui fr.:zBi in damo pr.tfl~mmtwr [r.tEii ab eo; qui· rtmanfit Jd cu[fodiam . ··
5 F~Bum in confllio p-t.ifumitllr relatum aJ, eo folo; qui t~tiuit.
Per alluuionem at1tem id vi-
detnr adijci ; quod ita paula tim adijcltur, vt intelligere non po[simus, quantum quoque momenta te111poris adijciatur.
Ifra verba fu·nt legis vij. Adeo. §. Pr~tterea, verfic. per alluuio- nem. ff. de acquir. rerum do min. Super ver bo, momenro tern- ... , poris glnf. in verba. momenta temp oris fie a·it. Nam & fi to- ... ta die figp.s intuitum, 'imbecillttas vi[us ta.m fubtilia incrementa
perp~ndere non potefr,vt in cucurbita ol1endi potefi: Vude dici- tur larens incre1nentum) vt In.fl.it. eod.§. Pr~terea. IH:a funt verba Azo. in fumma InUit. de rerum diuif. vedic. per alluuionem.
I Et aduertendum eft, t quod illud; quod tex. dat intelligere,glof.
intelligit,.id e11 per vifi1n;1 com.p'rehendi non potefi,.& merito. Vt enim naturales dicunt, vna efi virrus inteDeCl:iua; qu~ intellimt
·==··· -:=:= ·& ha;c eadem in homine, mediante organo oculorum vider, & ~e; =:~~;:·.
aurem audit,&. fie de Gmilibus : Hrec autem expofitio.l'icet verbis ·
.·= ..legiilatoris congrua Gt : n] dido alicuius tefris congrua·non effet; .:: .,., qui de eo debet deponere, quod fimpliciter fenfu·corporis perci- .. . . pit;vt.ff:de tefia.l. xx. qui tdbmento.§ . .fin. C.de tefi:ibus. 1. xiiij.
tell:ium, & not. per In no. extra de tefi. c. in nomine, & in·c. aum ..
1. caufam. t Si igitur diceret tefiis ali quid elfe, quod fie fieri imeilc- xit, non probaret; nHi exponeretur intellexit, iddl vidit, quia po- tuir per a·lium· mod urn ad huoc in tell eCiu.m per,uenire; de quo mo do mterrogetur. Sed h.lc merito occurrit dubitario. t Si. n. ha:c alluuio ~on potefl: per fen fum ~orporis c_omp~ehendi! Ergo quid fit allumo per tefl:es non potent pro ban • Dtco autem,quod.be-
ne potefl: videri '·tquod flumen add~t '.fed non quantum quoquo
momenta, .licm:m pnero excrefcentl v1demns. Dico.etJam,quod
ex dit~ifionelocl poll: incremenrum allatum potefl: videri)& pet vi-
· ... :~:
