Gebruikswaarde - onderzoek 1968 t/m 1971 met wittekool voor de verwerking tot zuurkool

Rappor-t 69, april 1973

GEBRUIKSWAARDE-ONDERZOEK 1968 T/M 1971 MET WITTEKOOL VOOR DE VERWERKING TOT ZUURKOOL

Performance trials of white cabbage for sauerkrat in 1968-1971

Proj.nr.2 53-5-2

J. Vlug

Het rassenonderzoek voor de vollegronds groenteteelt wordt geleid door

Ir. P. Riepma, onder verantwoordelijkheid van de Commissie ^oor de Samenstelling van de Rassenlijst voor Groentegewassen (CRG)

PROEFSTATION VOOR DE GROENTETEELT IN DE VOLLEGROND IN NEDERLAND HOEVERNEG 106 - POSTBUS 266 - ALKMAAR - TELEFOON 02200 - 11944

I N H O U D

1 INLEIDING 5

2 BEPROEFDE CULTIVARS 6

3 PROEFOPZET 7

4 WAARNEMINGEN 9

5 RESULTATEN EN BESPREKING RESULTATEN 10

5*1 Plantomvang en opbrengst 10 5.2 Kwaliteit van de kool 14 5.3 Kwaliteit van het gesneden produkt 18

6 BESPREKING VAN DE GOEDBEVONDEN CULTIVARS 21

6.1 Vroeg Wit 21 6.2 Roem van Enkhuizen 22

6.3 Vroeg Herfstwit 23 6.4 Laat Herfstwit 24 6.5 Herfstdeen 25

f ALGEMENE BESPREKING VAN DE GROEPEN 28

8 SAMENVATTING 30

SUMMARY 30

-3-1 I N L E I D I N G

Inde eerder gononenpr?ictiökproeven (1966-1967)met herfstwittekool is hoofdzakelijk naar de uiterlijke aspecten en opbrengsten gekeken en is aan de gebruikswaarde voor

de verwerking tot zuurkool voorbij gegaan. Naderhand bleek echter dat de gebruikswaarde van de rassen voor teler en voor verwerker soms niet parallel liepen. Omdat bovendien bij de verwerking kwaliteitsproblemen optraden, werd het door de zuurkoolverwerkende industrie noodzakelijk geacht, de goedgekeurde selecties nogmaals te beproeven en daarbij tevens de verwerking te betrekken. Na dit onderzoek is op verzoek van de verwerkende industrie een voorselectie aangelegd, waarin een wereldsortiment was opgenomen. Bij deze inventarisatie is er overleg en samenwerking geweest met het IVT te 'Jageningen. In dit onder-zoek werden tevens de eerste Nederlandse en buitenlandse herfstwittekool hybri-den opgenomen. In 1971 is de proef door droogte en heterogeniteit van de grond

niet tot haar recht gekomen. Hierdoor konden slechts weinig waarnemingen worden gedaan.

Gedurende dit onderzoek is zeer nauw contact onderhouden met de zuurkoolindus-trie. Bij bezichtigingen en beoordelingen is deze groep steeds uitgenodigd. Per

jaar zijn de resultaten en ervaringen van het onderzoek uitgewisseld met de sectie zuurkool van de verwerkende industrie.

In de onderzoekperiode zijn in totaal 64 cultivars beproefd. Na beproeving onder Nederlandse omstandigheden kwam bij 45 cultivars een geringe gebruiks-waarde voor de zuurko lverwerking naar voren. In dit rapport zullen alleen de goedbevonden cultivars worden behandeld. Deze voor de verwerking in aanmerking komende cultivars zijn door de Vezet-fabriek te Warmenhuizen ingemaakt en op

laboratoriumschaal door het Sprenger Instituut te Wageningen. De verwerking stond echter geheel onder leiding van het Sprenger Instituut. Hier voerde men tevens de analyses van zowel de grondstof als de zuurkool uit. De resultaten hiervan zijn in de bijlage van dit rapport weergegeven.

-5-2 B E P R O E F D E C U L T I V A R S

In tabel 1 worden de goedgevonden cultivars van 1968, 1969, 1970 en 1971 vermeld. Om een overzicht te krijgen van de cultivars is het sortiment verdeeld in ver-schillende groepen, namelijks vroeg wit, Roem van Enkhuizen, vroeg herfstwit, laat herfstwit en herfstdeen.

Tabel 1. Overzicht van de in de periode 1968 t/m 1971 goedbeyonden cultivars

Cultivars Herkomst 1968 1969 197O

voorse-lectie proef 19TO hoofd-proef W m h d ) 1970 hoofd-proef Hhw(2) 1971 V r o e g w i t jAugusta ;Baldura ;Gust ar iJulia fa. Beemsterboer fa. Broersen fa. Broersen fa. Beemsterboer x x x x x x x X X X X X R o e m v a n E n k h u i z e n JBlankora iR.v. Enkh. ;R.v. Enkh. ! fa. Broersen fa. Beemsterboer Sluis en Groot V r o e g h e r f s t w i t Vroeg horfstwit Hark

fa. Jacob Jong fa. Jacob Jong L a a t h e r f s t w i t Randex Oktoma Septa fa. Broersen fa. Beemsterboer fa. Beemsterboer x x x x X X X i H e r f s t d e e n 'Grage deen iHerfstdeen 'Nora ïïbvema Sel. Stam Snitkolos Succes Sluis en Groot fa. Broersen fa. Jacob Jong fa. Besmsterboer Gebr. Stam

fa. Broersen fa. Jacob Jong

x X X X X X X X X X X X X X X X X X Cultivars Origin 1968 1969 1970 first scree-nings trial 197O main-trial Wmh(l) 197O main-trial Hhw(2) ! 1971

Table 1. Survey of the cultivars tested in 1968 - 1971 (l) = ^armenhuizen (2) = Heerhugowaard

-6-3 P R O E F O P Z E T

Het onderzoek bestond uit verschillende proeven, die op diverse plaatsen waren aangelegd. Voor een overzicht van het onderzoek volgen in tabel 2 de belang-rijkste gegevens over de proefvelden.

Tabel 2, Algemene gegevens van de proeven Jaar Soort proef

1968 ! Hcofdproef 1969 1970 1970 1970 1971 Year . Voorselectie-proef Voorselectie-proef Hoofdproef Hoofdproef Hoofdproef Kind of trial Proefplaats Oudkarspel Oudkarspel ^armenhuizen Warmenhuizen Heerhugowaard Warmenhuizen Trial loca- Grond-soort zw.kl. zw.kl. l.kl. l.kl. zw. z. zw. z. Soil-lity type

I

I .... Afslib-baar %

50

50

39

39

24

27

< l6mu Aantal culti-vars

11

42

22

17

17

10

Number iof cul-itivars Aantal firma* s

5

9

11

7

7

6

Number of seed houses Aantal herha-lingen

3

2

2

3

2

1

Number of re-

plica-tes

Grootte veldje in m^ 403,0 22,4 22,4 358,4 169,0 1456,0 Plot size in m

Table 2. General data of the trial

De veldgrootte van de hoofdproeven was zodanig gekozen dat van elk ras 10 ton kool aanwezig was om een gehele put in de fabriek te kunnen inmaken. Aanvankelijk lag het in de bedoeling de proef te Heër'hugo waard mechanisch te oogsten. Hier-door werden velden met lange regels aangelegd. Wegens defecten aan de oogstma-chine kon dit echter niet doorgaan. De kwaliteitsbepalingen aan de kool zijn uiteraard wel gedaan.

B e m e s t i n g ? (hoeveelheden per are)

1968

Basisbemesting8 27 februari 8 kg 0-15-30

3 mei 12 kg kalkammonsalpeter

Overbemesting s 16 augustus 3 kg kalkammonsalpeter. Alleen bij Randex, Öktoma, Herfstdeen, Nora, Novema en Snitkolos

-7-1969 Basisbemestings 15 februari 11 mei Overbemesting s 18 juni 8 kg 0-15-30 7 kg kalkammonsalpeter 4 kg kalkammonsalpeter 197 O Narmenhui z en Basisbemestings 20 mei 7-g- kg 0-15-25 20 mei 6 kg kalkammonsalpeter

Overbemesting s 25 augustus 2 kg kalkammonsalpeter. Alleen bij Randex, Septa, en Blankora

25 augustus 3 kg kalkammonsalpeter. Alleen bij Herfstdeen, Novema, selectie Stam en Succes

1970 Heerhugowaard Basisbemestings 24 april 14 kg 15-5-20 1971 Basisbemestings 20 april 20 april 12 kg 6-13-24 5g- kg kalkammonsalpeter

De zaai- en plantdata zijn vermeld in tabel 3« Tevens zijn hierin de plantaf-standen opgenomen. In 1968 zijn de planten opgekweekt onder koud staand glas. In de andere jaren vond het opkweken steeds onder platglas plaats. De hoofdproeven zijn telkens machinaal, de voorselectieproeven met de hand uitgeplant. Tabel Jaar 1968 1969 I97O 1970 1970

mi

Year

3. Zaai- en plantdata en plantafstand Soort proef Hoofdproef Voorselectie-proef Voorselectie proef Hoofdproef Hoofdproef Hoofdproef Kind of trial Plaats j Oudkarspel !

j

Oudkarspel * * Warmenhuizen \ Warmenhuizen i 1 Heerhugowaard j i Warmenhuizen i ! Locality ] ; Zaai&atum 6-3 1

12-3

16-3

16-3

16-3 23-3 Sowing date Fiant datum 3-5 12-5 11-5 14-5 15-5 20-5 Planting date Plantafstand in cm 64 x 70 64 x 70 1 1 64 x 70 64 x 6O/7O 65 x 6O/7O 65 x 6O/7O Planting dis-tance in cm Table 3. Sowing and planting dates and planting distance

In 197O werden bij de hoofdproeven Julia, Baldura, Gustar, Augusta, Roem van Enkhuizen en Succes in de rij uitgeplant op 60 cms de overige rassen op 70 cm. In 1971 zijn Julia, Roem van Enkhuizen en Blankora op 60 cm uitgeplant.

-4 W A A R N E M I N G E N

De waarnemingen aan het gewas en bij de oogst zijn verricht door het personeel van het Froefstation. De in- en uitwendige kwaliteit van de kool en van het

gesneden produkt zijn beoordeeld door een groep van deskundigen, uit de zuurkool-industrie, samen met het personeel van het Proefstation. Bij een aantal beoor-delingen waren ook vertegenwoordigers van de kweekbedrijven aanwezig. De omvang van de plant is vóór de oogst bepaald. De cultivars zijn geoogst op het tijdstip van de meest geschikte rijpheid voor de verwerking tot zuurkool. Dit tijdstip is visueel bepaald door deskundigen uit de zuurkoolindustrie. In 1968 zijn de kolen van het gehele veld geoogst en gewogen. Dit was eveneens het geval bij de voorselectieproeven in 1969 en 1970» Van beide hoofdproeven in 1970 was het om praktische redenen niet mogelijk de gehele veldopbrengst te wegen. Te Mannenhuizen zijn 120 kolen en te Heerhugowaard 40 kolen per ras ge-wogen.

De kolen zijn ook beoordeeld op inwendig rand. Bij de kwaliteitsbepalingen is op lengtedoorsnee beoordeeld op structuur, nervatuur, pit en kleur. Onder de structuur van de kool wordt hier verstaan dikte en uniformiteit van het blad, openheid langs de pit en sprariterigheid. De pit is moeilijk uit te boren wanneer deze lang, breed of scheef is gegroeid. Een goede kleur is zeer blankf als die grauw, dof of groen is, wordt deze als onvoldoende geklassificeerd. De kwaliteit van het gesneden produkt is bij de hoofdproeven (behalve in 1971) van alle cultivars bepaald. Bij de voorselectieproeven alleen van die culti-vars, die op grond van de verrichte waarnemingen perspectief boden.

-9-5 R E S U L T A T E N E N B E S P R E K I N G R E S U L T A T E N

In de aangegeven onderzoekperiode zijn 64 cultivars beproefd. Bij die, welke bij de voorbeproeving duidelijk de indruk gaven geen perspectief te bieden, is het onderzoek meteen afgesloten. Van de goedbevonden cultivars zijn de resultaten van de waarnemingen en beoordelingen in de tabellen opgenomen.

5.1 F l a n t o m v a n g e n o p b r e n g s t

In tabel 4 zijn de waarnemingen betreffende de omvang van de plant en de oogst-data vermeld. Hieruit blijkt dat de omvang van de vroege typen vrij gering is en dat de verschillen onderling vrij klein zijn.

Roem van Enkhuizen van de fa. Sluis en Groot bleek minder omvang te hebben dan die van de fa. Beemsterboer en Blankora. Bij vroeg en laat herfstwit waren de verschillen in plantomvang tussen de cultivars gering. De herfstdenen kenmerk-ten zich algemeen door een forse omvang.

Julia en Baldura bleken van de vroeg witgroep de vroegste te zijn. Augusta was het laatst oogstrijp. De Roem van Enkhuizen van Sluis en Groot was duidelijk vroeger dan de andere selecties in deze groep.

Van de herfstwitte groep werd Vroeg herfstwit van Jacob Jong hot eerst en Oktoma het laatst geoogst.

Nora was duidelijk de vroegste herfstdeen.

Bij de plantomvang betekent het cijfer 11, dat de plantomvang zeer gering was? 9 wil zeggen dat de planten de grond volledig bedekten.

In tabel 5 wordt h t percentage oogstbare kolen, h t gemiddeld koolgewicht en de randgevoeligheid weergegeven. Het percentage oogstbare kolen wordt beïn-vloed door het aantal niet aangeslagen planten, het aantal rotte en gebarsten kolen en het aantal niet toegekomen kolen.

-10-I 2

O T i Xi U U t o o J) O U T - : M CO - H > k O CA O c— ON O c— O N CM - x T O N M D m r O C O r O O C— CO CM LP» T i " O N MD S pi % - p El bd o o ON CT\ MD ON OO MD ON bC Ö cd o - p (X, o . O N t n O Ä t— S O N — o r—• T - > o \ MD O N MD O O I I I rn CM ONGO ONCO I I I I «vf- LP» * d - L P , CM CM O \ 0 0 OO c o I I I " f tfN ON O CM T ~ T ~ CM T -I -I -I -I CT\0O OO c o I I I I CM I I I I CT\ O N I I CM < -ON I I ^ ï I ON I I T - I ON 0 0 I I MD I T -T - r O CO I I MD CM I I I I I I I O

T

o o

I I r—MD CM CM I I I I I ON ON O N > • . ' I < 5 t 0 0 I <=fr o O O O I I CM I I T - CM CM T -ON' T - O I I I I LP» LP» I 0 0 O O O O

7 7 7 7

I r— CM c— * -CM T - CM CM I T -CM I m I I 0O ON I I MD <vh CM CM I I I ON | CM I I I I I O O O ^— *— *— I I I M D CM « N T T - CM 0 O ON T -I -I -I T - I < ^ t - I CM CM I rO I I O O O , I I I m O N v - CM u CU U T i CD U r u O

i

<H ö o SN 1 1 1 , 1 f O r O O I rO I C M r O CM O f— ON O r— ON O ON MD ON 0 0 MD ON O « a O O « t 9-O V * LP» L p LP, LP» ...._ O •• MD 1 O MD — • O O * • > • > • r o «. M D M D M D 1 1 LP» O • h • » L P MD 1 LP» m. m I --" 1 o C— 1 O • h t— r— * h r— 1 l l 1 o MD O •» MD LP» 1 » t— O 1 •• 0 0 1 1 LP, LP» W» « b t ^ c o o « b 0 0 . LP» ^ C— 1 O W « o 1 • > 0 0 .— o 1 •-0O 1 1 o o • » * • CO OO 0 0 LP, o o o o f—co oo oo oo r— o LP» CM o I > • • . . i . t— ON 0 0 CO 0 0 0 O I I I I I I LP, LP» O I I I I -c— t — c o p . CL> o o • "vT l - l CD r<-! (ri H U CO > • H - P i - l pi O I I I I I I I O f— f - . •« I - - I O - MD 0 0

3

f - o o r— l - - - l - t r— O N C O f— P i pi ft o u

-a

cd cö - p û U CO r j cö CÖ p i Ti += - H tlO r-H Cu - H 0 cd pi ps «3 PP O 1-3 - p - p ra t H Sn o bc CD M O P H fn Cd > K M

s ^

CD S cd -Ö O - P Ö •+» ft CÖ > i CD w o w CD CD S Cß CD CD CÖ O P -Ö f H - p cd M o co œ ra e x Q> bo CH cd CD • -p o CÖ U U > i H -H O ^ CD O O CD Ö pi O H) JE, jEi CO CO 0 2 o r— ON o o -ON o r— ON ON MD ON OO MO ON ON I 0 0 MD O N > o ÖJ u cd > • H - p pi o CD bû cd

•3

o Cw o m © • p cö T l • H - p CQ CD cd CD bû cd • H r - l O CM <+H o • p c p! O

<j

• >=J-CD r-\ & cd H CD • H - P O CD 1-4 CD CO M O O > •s—

-11-co

ä

> • H - P r-l ?i O r H O C X 0 - p • p • H •>-Î • H X> TJ • H X ! M • H r H 0 O > <D »Ö

1

fn Ö Cu > 0 - P «5 e 0 -ri C © - P Xi Ü • r i (1) bû r H o O M •d i - i eu • H S O) bû • P 0) Xi •* S © r H O Ai o u CÖ < --P o 03 i -bo o a O v>v, - p 0 b p o o cö NO - P O N Ö T -0) Ü O U -tf CD O O . ' H rH • 0 m p. r H 0 , © t j r Q cö S EH - H

4

Ö -Ö CÔ - H rH 0) ^ •£ g bo CÖ - H > r H 0 O) o • P > tö CD S bû M • H - P Xi O • H S 0 w r H O 0 M r H CD -ti T ) • H

ë

C5 S3 CD r H O M 0

ä

r O • P CQ b( O o V ' -O S

S€

T — O X C-%§ C K 3 T— O f -c » f -O N SO-ON <~ CO NO ON T— O S t-Xi O W f -O o \ s *—tf» o t -o - > _v— ON MD O N CO ^O O N T — P l 0 o O U cd > • H - P rH pi O - P - P - P X l X i X i O O O • H - H ' H r H r H r H • P _ X l r i r i r i O CD 0 0 • H 0 0 0 rH S) CO N rO m O O NO • * •» 9* *» r O r O r O r O C\J O ON r O • * • » • * • » * * ^J- rn ^t 1 1 1 1 T - NO r O N O ^ »» «» •» m «g- «^j- «3-1 «3-1 «3-1 «3-1 •s—^ v ^ f ^ P J r O O ON ON co i n t-~ o o -3-CO O N O N Q O I I I I t - m r-O MD 0 0 O N O N C O 1 1 1 1 >• r r s CÖ CÖ 4» r i h ' to pi ai si =! TJ - P - H bü r H M' r H 3 ni 3 ? <Ü PP O 1-3 - P Xi O - H r H bO-P U -H A 0 +3 O 0 CÖ - H N S r H r O " * ' CM 1 ^ ' _{l A} m O • 1 -m -vi-vo l 1 -^ i i i — 1 VO 1 0O I C O 1 0 0 m M CO NO 1 1 ^ t -t— 1 1 1 W

£

s E

è

_{fe ^}

•

• 8 °

S =8 0 0 r H pq co • • A A »M »^ [c [c H3 S CÖ fn • • O > > 'si B S 3 0 0 r H O O m « p4 - p - p x i x i o o • H - r i r H r H LT\ 1 -. ** 1 » m 1 1 CM CM ^ •» ITNNO ^ . - 1 «3-1 NO c~-1 ^ t CO 1 1 CO o CO t~-! > - 1 CO *s»

[ I r

- p •d S - p CQ 'W rH 0 A M) 0 » O u u câ > w bo • H • P CÖ ^a - p ' fn t»û X I ro - H O fi3 - p • H ^ CÖ H N Ë O ON 1 -i n •5J-co t n - I « NO MD 1 1 1 t n «3- «vj-• « » > « « NO t ~ - N O ON t~-- " 1 i n NO T - i NO ON ON ON 1 NO CO CO 1 1 1 t - >=d-MD 0 0 0 0 0 0 T - i n l ON CO ^

S , r.

X ci 0 B cö nrf O - p C -P ft cö M 0 « O C» •P +» -P X! Xl X! O O O • r i - H - H r H r H r H - P - P - P - P fn A A A U A U 0 O O O 0 O 0 0 - H - H - H 0 - H 0 N r H r H r H N H Kl m O O (M t— ON i n ^.t i n i n ^ r CO NO 0 0 T - «3-1 •» •* •» •* «3-1 •« i n i n i n NO i n c^ . . - i l l l l i i n c— o -3-1 - -3-1 -3-1 l •• •> i n NO i n <3- cNj o i n 1 - - - l - \ t n m i n i n 1 NO <NJ VO , - | £_ C7N ON ON c-— ON I <M m t n CNI i ON ONCO ONCO O O T - 1 1 1 1 1 1 ON 1 NO 1 1 1 CM CO CO CO NO 1 ON t - - t n 1 O N 1 CO CO CO CO g = = r T. r r s a 0 0 G W 0 0 S o ' Ö Ti - P r-H ' • P CÖ CO O M 0 ra S M CD tjÜ <4H CÖ 0 • + 3 O CÖ fn r i > r H - H O fn 0 O O 0 Ö 2 O K | 2 l S CO M W 1 CO pi CO 1*5 • p C H - H O r H • H 0 ,£> 0 - H S) O, 0 0 f H O O

Sä

o

fci

^— ^ o f - t ON > ^— ON NO ON ^ CO NO ON T — O c— S ON X I T - W O £-B ^— ! l ^ O ON t > r— ON NO ON CO vo ON *— bQ • H CO ià cö

5

t u O - P

•S

QÛ • H 0 & 0 m CÖ 0 X ! 0 r H CÖ - P M 0 > cl Xi V^-ft pi O u Ü fH cö > • H • P rH P) O CQ

ä

> • H - P r H Pi O 0

SP

X ! x> _ce O <w O S S pi A P . • H - P O • P > S +ä • H r H • H X> • H • P P i 0 O co pi co TS

M

• p Xi _bû • H 0 •n CÖ 0 X I ö ce 0 B CQ

•a

o X ! 0 r-t •3 4s CO 0 >

ä

x i O 0 bo cö - p Ö 0 o r i 0 P H • t n 0 r H XJ CÖ EH • p CQ bfl O O 0 hû • p ce CÖ r H 0 - P ^—^ T — v— ' 1 2

-Julia werd te Heerhugowaard te laat geoogst, waardoor het aantal gebarsten kolen te hoog werd. Baldura gaf in alle proefjaren geregeld een zeer hoog percentage oogstbaar produkt. Bij Roem van Enkhuizen van Sluis en Groot kwamen vrij veel gebarsten kolen voor. Ditzelfde geldt in mindere mate ook voor Hark. Het per-centage oogstbaar produkt van selectie Stam werd gedrukt door gebarsten en rotte kolen. Bij Succes waren de resultaten, wat betreft het percentage oogst-baxe kolen, wisselend.

Gemiddeld_koolg£wicht

Het koolgewicht is afhankelijk van cultivar, jaar en bodemkundige omstandighe-den. Het gemiddeld koolgewicht van de selecties uit de groep "Vroeg Wit", Augus-ta, Baldura, Gustar en Julia bedroeg bijvoorbeeld te Oudkarspel (1969'),

^armenhuizen (1970) en Heerhugowaard (1970) respectievelijk 4,7» 4,1 en 3,6 kg. Bij de groep Late Herfstwitte en Herfstdeen was in de regel geen verschil tussen de jaren 1969 (O) en 1970 (w). Wel valt op dat in 1970, evenals bij de Vroeg

witte het gemiddeld koolgewicht te Heerhugowaard (1970) lager uitviel. Dit was bij de groep "Herfstdeen:' in mindere mate het geval dan bij de Late Herfstwitte.

In tabel 6 is het gemiddeld koolgewicht per groep per jaar opgenomen.

Tabel 6. Gemiddeld koolgewicht in kg per kool Groep Vroeg Kit Laat Herfstwit Herfstdeen Herfstdeen Group Aantal cultivars

4

2

2

5

Number of cultivars 1969 (0) :

4,7 I

6,4 ! 5,6 j — 1?6? (0) . ; 1970 (w) 4,1 6,6 5,6 5.7 1970 (w) 1970 (H) 3,6 4,9 5,2 5,2 1970 (H) Table 6. Average weight in kg per head of the groups

De Late Herfstwitte cultivars waren in de regel het meest produktief, behalve in 197O te Heerhugowaard, waar het gemiddeld koolgewicht ongeveer overeenkwam met die van de Herfstdeen selecties.

Het opbrengstniveau van de Vroeg Wit selecties was het laagst, terwijl de Herfst-deen selecties qua produktie erni middenpositie innamen tussen de twee andere groepen. De indruk wordt gevestigd dat de opbrengst van de Herfstdeen selecties vrij constant is en minder afhankelijk van jaar of proefplaats.

Randgevoeligheid

De cultivars van de Vroeg Wit en Herfstdeen groep bleken het minst randgevoelig te zijn. De onderlinge verschillen tussen de cultivars binnen de groepen waren

-13-gering. Het Roem van Enkhuizen type staat bekend als sterk tegen rand te zijn, wat dit betreft stelde de selectie van Beemsterboer door een matige rand-gevoeligheid teleur. De beide Vroeg Herfst Wit cultivars kwamen wat randgevoe-ligheid betreft gunstig naar voren. In de Laat Herfstwit groep kwam de zwaarste aantasting voor. Oktoma bleek sterk randgevoelig te zijn.

5.2 K w a l i t e i t v a n d e k o o l

Per veld zijn de kolen op de inwendige kwaliteit beoordeeld« Er is beoordeeld op structuur, nervatuur, pitvorm en kleurdoorsnede. In 1968 en 1971 is de leng-te van de pit gemeleng-ten. Tabel 7 geeft de structuur en de nervatuur weer.

Bij structuur geldt 1 als zeer slecht en 9 als zeer goed. Bij nervatuur is 1 zeer zware en 9 zeer lichte nerven.

Tabel 8 vermeldt de pitvorm en -lengte en de kleurdoorsnede. Fits 1 = zeer moeilijk uit te boren, 9 = gemakkelijk uit te boren. Kleurs 1 = zeer slecht, 9 = zeer goed.

-14-ö CD • H O M CD Ti u S Ö (D In - P ü • P CO CD T 3 Ö CD <H <H (1) ^ • P 0) ,a ö o •rt B CD S cö •f3 X3 ü •H CQ fH CD 0) cö fH pi pi •p e* > f-i <u 521 h S 3 4 3 ü pi (H

£

•

1

0 S

££

•r— t - 'S ON I S _{T ~} O c— > ON -"~"' ON MO ON 0 0 MO ON • s Q) 0 5 ON M 0 . d C— B & M 3 0 t - > ON T — ON MO ON T_ OO MO ON 'r_ O, CO 0 O U cö > • H - F t - t p! O w < * o o t - c— t — M O o m o o • * * > • » 9-C— t—MO r— 0 r - o 0 * • * * « • • * • c~-c— c— 0 1 1 1 1 — • " - — — - - . — — • — — ' . — — — » m o o o • * « . • . » t— r—00 m l i l t MO t^- CM r O C— MO t— t— c o o i n o • b • » • * # . C — [ — M O C — m o o o _{* b 9« #k «»} t— c— c— c— i 1 1 1 l A O O O » «h #k «k t—vo 0 0 0 0 l i l t '3: > r r e cö CÔ •p f-, h CO 2 CÖ CÔ Pi "Ö - P - H pi CÔ 3 2 < i n o b CO CM m MO r— r— , O , 1 « 1 c^ r O 1 - 1 C— OO O - 1 • MO t— O 1 1 -OO 1 1 1 CO t f \ O t— C— t— r o 1 » 1 t— , t — , 1 - 1 t— üO 0 - 1 « t— C— , , 0 1 1 -c— i 1 1 H

£

E

r

• f i . 0 U - P CO CO s =a CD 0) i-l pq to • * Enk h Enk h ce t-t • • 0 > > Ijl3 CD CD

B B

| H 0 0 m « w 0 t -M O -M O 0 0 1 • MO m 1 •» MO 1 1 O - 1 MO O « 1 MO O CM MO MO LP\ 1 -MO O 1 -D— 1 1 O O •O • » MO i n 0 , «. I MO p ï

£ r

- p • H S - P CQ «H U CD w tû 0 M O fn U cô > W ^ ( ^ ( < 1 MO t— t— t n 0 • 1 •> MO C— O O • 1 -t— -t— 1 1 1 O O O •• •» •*. c— t—00 i n • 1 i n t— ON 0 0 0 MO MO t— 0 0 - 1 •» t ~ 0 0 i n 0 0 ~ 1 -C ~ MO 1 1 1 o m 0 • • • • • . 0 0 MO MO O O , •. - 1 i n r— '^

3 ,

B M cô CD S cô • Ö 0 - p S f P i CÖ M CD K O t O O r n t - O «3- n") ON t— c— i n MO MO MO i n oo 0 i n i n i n 1 * > • . • » • » ! » _{MO MO MO MD MO} C\J O O r O r O | «. •. •. •. | •> t—MO MO MO MO . O - 1 1 1 1 1 1 t— 0 m 0 1 •• 1 1 1 - » 00 MO i n 0 0 i n 0 l • » <* 1 • 1 t — i n i n MO 0 r— O N O N m i n 0 0 MO f— MO l T \ \ 0 MO i n O 0 0 m o i n 1 • » * > • » • » 1 •• r— t~- m M O i n t — 0 CM 0 0 l . . . 1 „ r— r—MO t— MO 0 - 1 1 1 1 l 1 MO , Ln , 0 0 1 » 1 l l « «. CO MD MO , t n 0 O . 0 , 1 ~ » . I » l t—MO MO C— § r r = t rr r 0 _ CO Ö CD CD S Ol « CD S O Td += i H - P ( j CQ O M » CQ B M CD bû CH CÔ CD • - p 0 CÔ U U > r H - H Ü U CD O O CD S p co W jsi (s; en c« do a CO CD s 0

£

,~ 0 0 -ON T— 0 t— ON r— ON. MO ON ^~ CO MO ON T_ CD B O ON ^~ O r^ ON ^— 0 t— ON r— ON MO ON *~ OO MO ON 0 • H • £ cô C CD > CD U 0 - P O 0

£

• p CO B 2 O CO u cô > • H - p r-i 0 O CQ CÔ CD 0 «H o S O • H

"S

Ö CD l> CD U ?i • P O pi • p CQ Ö O CQ Ö O • H

"g

> CD CQ O

•s

EH

1 5

-0) % c CD i-i CD T ) C • H CD T l S CQ O O t J Cl) T i a cd > ^ d CD i-t ^ O O +» • H ft 0) -ri ö 0) CM Cm CU fH • p CD , 0 S CD bD Ö • H a CD S r< ta ta s

§

> o • H N fn CD

£

• CO l-J <D rQ CÖ £-> CD T ) CD Ö CQ O O -d fn p! O - P • H P-CD - d ö c^ CD ^ tf • H e o s CÖ ce *s • e CD feu O s S s ê: — *~ o ja 5s J T— O c— ON > T— ON VO ON K— m U CD C H • H Ü •S s r< O > s Ü Ö • H CD

"6l

G1 CD r-H 1 • S CD tû O S

cKâ

«r— 0 P - Ä °^ M r— »S

£>

ON , _ O N VO CN T— t— ON %— 0 0 VO ON T -' CD P<

1?

h CÖ > • H • P r H ?! O CO. CO CO T -VO -VO -VO t— i n o i n o • > • * • * « • \D c ^ V O VO CO r n O r O • h • * • » • * VO r— c— t— 1 1 1 1 0 0 0 0 • h « k ^ «fc t-~ vo :r— 00 rn rn CM rn C— p - . f — c— 0 0 i n 0 ••> m- # • • » c-- p—vo t— 0 0 0 0 * h * • * > « k . c— r— t— r— t i i i 0 0 0 0 # • , • » • » « * CO CO CO CO ON I I I » t— 1 I I 1 , £ r. r. = CÖ CC - p h fn CQ p i CÖ CÖ pi T 3 - P - H pi ce pi ps < m 0 i-s m •<- 0 vo t^-co • ^ , » vu , r- , 1 - 1 t— m O - 1 » VO 0O , , O 1 1 -0 -0 i n o c o vo t— t— 0 1 - 1 c— 0 1 - 1 p— li~\ i n VO c— O 1 1 » 0 0 CM VO #» •* | CO p -1 -1 -1 ta

l U r.

, £> H + m en • • aë m u • • 0 > > M q s s 3 CD CD r H O O m « en O co VO VO O 1 •> m 1 -VO 1 l 0 0 m- ^ VO t— 0 p -VO m m 1 » m . t— l -m 1 1 0 0 « • « b VO v o 1 1 T— - 1 *— r— !"-S

g

-•t» • H 3 +» « H 0) W ÖD CD » O - * (H ce !> W l A O a j vo r— t--i n 0 I -vo co O i n • 1 . . VO f -I I I 0 0 0 • » • • • « • > t~- t — V O t - 0 o \ vo vo vo rn m - 1 •• VO v o rn i n * 1 « VO v o 1 1 1 O O O •» •* •» VO VO CO "^ 1 1 -CT\ OJ O - • 1 ^ - CM T— T—

Sr

s M ce CD e ce Ti O - p Ö +» P« ce M CD « o m 0 ^ j - o a . O N i n 0 i n 00 t— t—vo tr—co c-— n O O C O O i n 1 - • > • . » ! » C— [ ^ VO CO c^-O r o c^-O c^-O c^-O | •»#»• »•*. ) « N t— t * - P - t— C— 0 , , - 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 1 1 1 1 -OO 0 0 0 0 O CM CM «3- r— 0 0 v a c--vo m i n r o m r n 0 0 i n 1 » » ». •. 1 „ • vo vo i n i n r n 0 0 00 r n 0 1 •- •» •» •* 1 •• o - v o i n v o -^-— 0 - I l 1 l l vo O , , O O 1 1 1 1 -00 r - v o 0 ON - - 1 1 1 1 1 O ON m * j - 0 0 0 0 1 - - - 1 - 1 O C O r , -^ — -^ * - T— @ r- r. t. = r. T Ö G CD CD S CO CD. CD ce O P t TJ - P r H - P CÖ CQ O CO CD tQ S M CD CAOCw ce CD • - p 0 CÖ U U > r H - H O U CD O O CD G Pi O M f e f e M W M

S

CD E O C— ON r -0 r— ON *— 0 c— ON ^~-ON VO ON *"" CD a 0 c— ON -T -0 t— ON T — — 0 C— ON T — ON vo ON •5~ T— p -ON ^— CO VO ON *~ ta CD 0 • H -d ö • H CD & Ä CQ S O ; G • H si • P SP Ö CD : r H P. p! O O M cd > • H - P r-i Pi O Ö O • H - P O CD 03 C H O U P! O rA O O CD U O O .. .. ; ; • . 0 • H - P O CD CQ r H ce s • H -d pi - p • H G 0 r H CD ^î • P C(H 0

s

0 rA O O - d . s : «ö - CD ' U O O CD , 0 • P S 0 CQ 0 • H "S

E^

_CD CQ O • co CD r H r^ ce EH

1 6

-Omdat de cultivars qua vroegheid, vorm en type te veel met elkaar verschillen, is het bijna onmogelijk de kooleigenschappen van alle cultivars onderling te vergelijken. Daarbij komt dat de verwerkingsmethodiek op de fabriek aan de groepen wordt aangepast, bijvoorbeeld de afstelling van het snij-apparaat. Om deze reden lijkt het reëeler de cultivars binnen een groep waarin ze thuishoren onderling te vergelijken.

Vroeg Wit

De cultivars hadden een overwegend behoorlijke structuur. De kool had vrij dun blad en de structuur was redelijk vast. De kolen hadden over het algemeen vrij fijne nerven. Van Julia waren die echter iets grover, terwijl die van Baldura tot de fijnste van de groep mag worden gerekend. De pit was kort. De cultivars hadden een vrij blanke kleur met een crêmeachtig hart.

Roem van Enkhuizen

Blankora had de mooiste structuur. De structuur van de selectie van Sluis en

Groot was iets onregelmatig, wat waarschijnlijk veroorzaakt werd door de hetero-geniteit van het type. De nerven van deze selectie en van die van Beemsterboer waren fijn. Bij alle selecties was de pit kort. De Roem van Enkhuizen selecties kenmerkten zich door een goede kleur van de doorsnede. Een uitgesproken blanke kleur had die van Sluis en Groot. Blankora liet een iets grauwachtige tint

zien.

Vroeg_Herfstwit

Bij Hark kwam soms (19^9) enige spranterigheid voor. Bij Vroeg Herfstwit was zowel de structuur als de nervatuur vrij grof. Van selectie Vroeg Herfstwit hadden sommige kolen een te lange pit, enkele waren bovendien nog scheef ge-groeid. Hark had een lange pit. De mooiste kleurdoorsnede had Hark. Vroeg Herfstwit had een nogal crêmeachtige kleur.

Laat_ Herfstwit_

Deze groep kenmerkte zich meestal door een volumineuze kool met een vrij losse structuur en vrij dun blad. In 1968 stelde Randex wat de fijnheid van de nerven betreft teleur. Overigens hadden de rassen van deze groep in verhouding tot de koolomvang fijne nerven. De pit was echter overwegend vrij lang en groeide nogal eens scheef in de kool. Rrndex viel door een iets grauwachtige tint

enigs-zins uit de toon.

-17-Herfstdeen

De selecties uit deze groep hebben over het algemeen een vaste., structuur en een harde kool. Heterogeniteit in de structuur komt nogal voor. Wat"de struc-tuur betreft staat de selectie Herfstdeen aan de top. Grage deen, Novema en Succes waren voorts nogal open langs de pit. De structuur van Nora, die in de regel goed is, is soms moeilijk te bepalen omdat de selectie vrij heterogeen is. Alle, behalve Herfstdeen en Grage deen, hebben een overwegend grove nerva-tuur.

De selectie Herfstdeen had de meest regelmatige pitvorm, die van Succes was bepaald onvoldoende. Door de lengte en het scheef groeien kon de boor in de fabriek de pit nauwelijks weghalen. Ook bij Novema en selectie Stam groeide de pit nogal scheef. Nora heeft een korte brede pit. Bij alle selecties was de inwendige kleur over het algemeen blank, bij Novema echter lag op de kleur een iets doffe tint.

5*3 ' K w a l i t e i t v a n h e t g e s n e d e n p r o d u k t

De cultivars zijn gesneden in de fabriek van de Vezet te Warmenhuizen. De afstelling van de snijmachine werd zoveel mogelijk aangepast aan de groepen. De dikte van de draad was hiervoor bepalend. Het gesneden produkt is beoor-deeld op lengte draad, schijven en algemeen uiterlijk. De resultaten ervan zijn vermeld in tabel 9« De cijfers hebben de volgende betekenis?

lengte draad ; 1 = zeer kort, 9 = zeer lang schijven s 1 = zeer veel, 9 = zeer weinig algemene indruk ; 1 = zeer slecht, 9 = zeer goed

-18-Omdat de cultivars qua vroegheid, vorm en type te veel met elkaar verschillen, is het bijna onmogelijk de kooleigenschappen van alle cultivars onderling te vergelijken. Daarbij komt dat de verwerkingsmethodiek op de fabriek aan de groepen wordt aangepast, bijvoorbeeld de afstelling van het snij-apparaat. Om deze reden lijkt het reëeler de cultivars binnen een groep waarin ze thuishoren onderling te vergelijken.

Vroeg Wit

De cultivars hadden een overwegend behoorlijke structuur. De kool had vrij dun blad en de structuur was redelijk vast. De kolen hadden over het algemeen vrij fijne nerven. Van Julia waren die echter iets grover, terwijl die van Baldura tot de fijnste van de groep mag worden gerekend. De pit was kort. De cultivars hadden een vrij blanke kleur met een crêmeachtig hart.

Roem van Snkhuiz_en

Blankora had de mooiste structuur. De structuur van de selectie van Sluis en

Groot was iets onregelmatig, wat waarschijnlijk veroorzaakt werd door de hetero-geniteit van het type. De nerven van deze selectie en van die van Beemsterboer waren fijn. Bij alle selecties was de pit kort. De Roem van Enkhuizen selecties kenmerkten zich door een goede kleur van de doorsnede. Sen uitgesproken blanke kleur had die van Sluis en Groot. Blankora liet een iets grauwachtigo tint zien.

Vroeg_Herfstwit

Bij Hark kwam soms (19^9) enige spranterigheid voor. Bij Vroeg Herfstwit was zowel de structuur als de nervatuur vrij grof. Van selectie Vroeg Herfstwit hadden sommige kolen een te lange pit, enkele waren bovendien nog scheef ge-groeid. Hark had een lange pit. De mooiste kleurdoorsnede had Hark, Vroeg Herfstwit had een nogal crêmeachtige kleur.

käa£ Herfstwi;t

Deze groep kenmerkte zich meestal door een volumineuze kool met een vrij losse structuur en vrij dun blad. In 1968 stelde Randex wat de fijnheid van de nerven betreft teleur. Overigens hadden de rassen van deze groep in verhouding tot de koolomvang fijne nerven. De pit was echter overwegend vrij lang en groeide nogal eens scheef in de kool. R?ndex viel door oen iets grauwachtige tint enigs-zins uit de toon.

-17-Herfstdeen

De selecties uit deze groep hebben oVer het algemeen een vaste-structuur en een harde kool. Heterogeniteit in de structuur komt nogal voor. Wat de struc-tuur betreft staat de selectie Herfstdeen aan de top. Grage deen, Novema en Succes waren voorts nogal open langs de pit. De structuur van Nora, die in de regel goed is, is soms moeilijk te bepalen omdat de selectie vrij heterogeen is. Alle, behalve Herfstdeen en Grage deen, hebben een overwegend grove nerva-tuur.

De selectie Herfstdeen had de meest regelmatige pitvorm, die van Succes was bepaald onvoldoende. Door de lengte en het scheef groeien kon de boor in de fabriek de pit nauwelijks weghalen. Ook bij Novema en selectie Stam groeide de pit nogal scheef. Nora heeft een korte brede pit. Bij alle selecties was de inwendige kleur over het algemeen blank, bij Novema echter lag op de kleur een iets doffe tint.

5*3 K w a l i t e i t v a n h e t g e s n e d e n p r o d u k t

De cultivars zijn gesneden in de fabriek van de Vezet te Warmenhuizen. De afstelling van de snijmachine werd zoveel mogelijk aangepast aan de groepen. De dikte van de draad was hiervoor bepalend. Het gesneden produkt is beoor-deeld op lengte draad, schijven en algemeen uiterlijk. De resultaten ervan zijn vermeld in tabel 9» De cijfers hebben de volgende betekenis?

lengte draad s 1 = zeer kort, 9 = zeer lang schijven s 1 = zeer veel, 9 = zeer weinig algemene indruk s 1 = zeer slecht, 9 = zeer goed

-18-3

u

"3

M • H (!) a 0) t^-<-r" ^M C o > •r"; • H Ü CO T J tti cö in T3 ©

t

G (!) M1 • 6 © t(0 o Xj c— 6 CDÀri T — O c - > ON ON MD ON ^— OO MD ON • s o bß o Xj t— s O N :TÏ- <-o t - > ON ^— ON MD ON 1 — CO MD ON • s » bo o fc| ^— >.» o t — ON > ON MD ON <-co MD ON ,~ a. © O f-. O M CÖ > • H - P r H pi O CO O m O # * * • . * • . * > , MD C— MD D— O O O O • • • « • » * » MD f - C— C— 1 1 1 1 ™ . i n D o o ». *> *. •* t— t — M D t— 1 1 1 1 LfN O i n o O MD 0 0 f — M D O O O l A • h * h « t • » MD OO c—MD 1 1 1 1 O O O O » » • » * • . « * f — 0 0 OO t~-1 I I t~-1 LTN i n m O [— D— c-- r— O O O O • » * • « > • » > c— c— c— t— 1 1 1 1 II .1 o o o o * * « • • » • » 0 O 0 0 0 O t -1 -1 -1 -1 ! > r. r. -cö -cö •p u u w pi cö cö p ti -P -H tiO r H CO r-« pi cö pi pi CÜ m o ^ o o •» •* 1 CO 0 0 o 1 *- 1 0 O o » 1 1 0 O - . 1 1 1 1 1 1 o o oo oo o 1 - 1 0 0 o - 1 1 CO 1 1 1 t 1 1 o o , f - 0 0 o •* 1 0 0 1 o - 1 1 t— 1 1 1 1 1 1 m

£ , r.

X5"~ H + pq OD • • x i x j cö u • • o > > ^ B S cö o © r H O O m « « O m •*. •*• f - c— o 1 • • c— 1 I . •-. o 1 -co o •> 1 t— o m D— c— o 1 -t— 1 1 o 1 «• _CO o - 1 e— O LfN C—MD o »• 1 MD 1 1 o •*, 1 c— o *» 1— 1 *v*

g

-- p • H - p CQ u o w bD 0) M o u U cö Ë* W CM O i n •» •» ^ f — 0 0 f -o -o _{•* 1 •»} 0 0 OO 1 1 1 i n c o # • • « • » c— co r— o o _{«• *» 1} MD CO CM o i n t—cO c~-•• -LTN O •" 1 » r— OD 1 1 1 o o o «• •" •• CO CO t > -o -o - - 1 MD 0 0 rn O t f N t — o o t -o -o •» •* OO ! co I 1 1 - - - — ' — o o o •*•«.•» c o c o t~-o t~-o m* «k vo co I £s

3 , =

W cö CD E cö T 3 O -p S -p ft 3 ,ic! en « O W O f - CO LfN o o - o • * «k •» «» # . »« 'W 1 - - MD ^ <3- LTN L T W O V . o i n o o o 1 * » * . • * « . 1 •. co i n i n i n MD o •> 1 1 1 1 1 1 c~-o c~-o 1 - 1 1 1 1 •• MD MD o o o o 1 . . . 1 » 1 MD «vi- "=d- i n o o i n m o o o MD f— i n i n -et i n i n — • • -o -o -o -o -o | * » » * 9» * h | • » e-- r— t— ^ - I'-N o - i i i i i i MD O o 1 •• 1 1 1 1 •> c— m o o o o 1 • ^ » 1 . . 1 t - ^ t ^ i n o o i n o o o i n t ~ - c o -=d- f—MD f— f— o o o o o • « » » • • • » » t 1 co •vt r—MD 1 r -o - 1 1 1 1 1 1 c— o o #k • * 1 OO 1 1 1 1 c o o o o o • » ••> »k * k l oo i n f - i i r - i

e

1-1-, . . r-« © cö o P i Ti - P r-i - p CÖ OD O tQ © r a s M © bD Cw CÖ © • += O CÖ U f-1 > r H - H ü in © o o © ö 2 o K s f e r a r a m

§

© e o r— ON *— O c— ON ' ~ ON MD ON * -co MD ON , —

g

© e o t ~ -ON T — O f— O N ^~ <J\ & •r-0 •r-0 MD ON r— % © e o t— ON , O C -ON ' s — ON * o ON T~ 0 0 MD ON * ft $ O f* .CL.. U cö > • H +> r - l P! O Ö O • H to m © U • H r H CÖ U ©

s

C I • M © © r-t O m © M CÖ rQ © m h CÖ o o t J © f-t ^3 t u o ,c

u

_Ö © h J - p o pi t i o H ft T ) © T i © M X I CQ © X ! - p CM O - p • H r H CÖ Pi Ö1 r H ce © « ON © r H X I ta EH 1 9

-v£oeg_ Wit

De lengte van de snit was overwegend goed. Augusta had in 1970 iets meer schijven en een dikkere draad dan in 1969» Het algemeen uiterlijk van Gustar werd in 1969 ongunstig beïnvloed door de groenere tint.

Roem van Enkhuizen

Hoewel de draad iets krullerig was, gaf Blankora een goed produkt. De selectie Roem van Enkhuizen (Beemsterboer) gaf eveneens een goed produkt. Omdat Roem van Enkhuizen van Sluis en Groot teeltkundig door ongelijktijdige afrijping van de kolen geen perspectief bood, is dit ras niet gesneden.

De lengte van de dra.ad was algemeen redelijk. De fijne draad van Hark was iets kort en kronkelig.

käat Herfstwit

Bij deze groep laat in de regel de kwaliteit van het gesneden produkt weinig meer te wensen over. Alleen Randex viel in 1968 iets tegen.

De selectie Herfstdeen had de langste draad en Fora de kortste. Do laatste werd als onvoldoende geklassificeerd. De overige rassen hadden een redelijke lengte. Uit de beoordelingscijfers van de schijven blijkt dat de snit grof was. Alleen Herfstdeen steekt er in gunstige zin boven uit. Bij de beoordeling van het algemeen uiterlijk bleek telkens dat de draad nogal breed was. Vooral bij Novema is dit het geval. Grage deen had een opvallend blanke kleur.

-20-6 B E S P R E K I N G V A N D E G O E D B E V O N D E I T C U L T I V A R S

Van de cultivars die twee of meer keren zijn "beproefd, wordt in de volgorde waarin deze in de tabellen zijn gerangschikt, een "beschrijving gegeven. De beschrijving van de vroegheid geldt voor de aangegeven groep. Voor de lengte van de struik kan een struiklengte beneden 10 cm als kort, van 10 tot 20 cm als normaal en meer dan 20 cm als lang worden aangemerkt. De gegevens over

de zuurkoolkwaliteit zijn afkomstig van het Sprenger Instituut te Wagcningen. Voor de detailgegevens wordt verwezen naar de bijlage. De opmerking ;'kolig"

kan het gevolg zijn van te jonge suurkool.

6.1 V r o e g W i t

Augusta (fa. C. Beemstorboer)

Late selectie met grijs-grocn hangend blad en een korte stronk; gewasontwikke-ling soms iets variabel; matige plantomvang.

Kool (uiterlijk); rond en opgericht. Iets gevoelig voor barsten.

Koolgewicht ; verschilde nogal per proefveld, doch gemiddeld redelijk goed. Koolkwaliteit s goed, doch iets dik blad.

Snitkwaliteit s behoorlijk, sneed iets grof uit. Zuurkoolki'aliteits goed.

Ziekten; licht randgevoelig.

Baldura (fa. Gebr. Broersen)

Vroege selectie met groen hangend blad en korte struik, Matige plantomvang. Kool (uiterlijk); rond en opgericht; iets barstgevoeligs had steeds een hoog percentage oogstbare kolen.

Koolgewicht; redelijk goed.

Koolkwaliteit; goed, fijne nervatuur. Snitkwaliteit; goed, x^einig schijven.

Zuurkoolkwaliteit s matig-goedj had in 1970 geen fijne smaak. Ziekten; zeer licht randgevoelig.

Gustar (fa. Gebr. Broersen)

Middelvroege selectie met grijs-groen hangend blad^ korte struik. Matige plant-omvang.

Kool (uiterlijk); rond en opgericht5 iets gevoelig voor barsten.

-21-Koolgewicht s redelijk goed.

Koolkwaliteit s goed, kwam in de proef te Heerhugowaard niet zo goed naar voren. Snitkwaliteit s goed, het produkt had soms een groenachtige tint.

Zuurkoolkwaliteits goed tot zeer goed. Ziektens zeer licht randgevoelig. Julia (fa. C. Beemsterboer)

Vroege selecties met grijs-groen hangend blad en een korte struik. Matige plantomvang.

Kool (uiterlijk)s rond en opgericht5 iets gevoelig voor barsten. Koolgewichts redelijk goed.

Koolkwaliteit s goed, doch iets grove hervatuur. Snitkwaliteit s behoorlijk goed, draad iets grof. Zuurkoolkwaliteit s goed tot zeer goed.

Ziektens zeer licht randgevoelig.

6.2 R o e m v a n E n k h u i z e n

Blankora (fa. Gebr. Broersen)

Vrij late selectie,die qua gewas overpenkonit met het Roem van Enkhuizen type? grijs-groen blad met korte tot normaal lange struik.

Kool (uiterlijk)s rond, valt weinig oms. iets gevoelig voor barsten. . Koolgewicht s goed.

Koolkwaliteit s goed, de kleur op doorsnee had een iets grauwe tint. Snitkwaliteit s goed.

Zuurkoolkwaliteit s goedj had in 1970 een zeer goede smaak, doch was in 1971 iets "kolig".

Ziektens zeer licht randgevoelig.

^£eS y.aS |*°]£kli,izen (^a# C» Beemsterboer)

Vrij vroeg, tamelijk omvangrijk type met groen afstaand hangend blad en een normale struiklengte.

Ko^l (uiterlijk)s rond, valt weinig om; iets gevoelig voor barsten. Koolgewicht s goed.

Koolkwaliteit s goed. Snitkx-raliteits goed. Zuurkoolkwaliteit s goed. Ziektens matig randgevoelig.

-22-Itoem van Enkhuizen (fa. Sluis en Groot)

Vroege selectie met een tamelijk geringe plantomvang. Groen tot iets grijs blad. Het gewas groeide ongelijk en bovendien was het type heterogeen.

Kool (uiterlijk)s ronde kool, valt weinig oms. ongelijke koolgrootte? gevoelig voor barsten.

Koolgexvichts matig tot redelijk goed. Koolkwaliteiti goed, blanke kleur.

Snitkxiraliteits niet beoordeeld, doch gezien de overige kool eigenschappen waar-schijnlijk goed.

Zuurkoolkwaliteit s zeer goed. Ziektens zeer licht randgevoelig.

6.3 V r o e g H e r f s t w i t

Vro_eg_Jterfstwit (fa. Jacob Jong)

Vroege selectie. Heeft een behoorlijk plantomvang, die echter variabel is. Kool (tiiterlijk)s ronde kool? variabele koolrijpheids de rijpe kolen waren nogal gevoelig voor barsten.

Koolgewicht s behoorlijk goed.

Koolkwaliteit s matig? matige structuur en kleur, vrij zware nerven? vrij lange pit, die nogpl de neiging heeft scheef te groeien.

Snitkwaliteit s goed.

ZuurkoolkwaliteitÎ is niet ingemaakt. Ziektens licht randgevoelig.

Hark (fa. Jacob Jong)

liddelvroege selectie met een savooiachtig uiterlijk en groen gebobbeld afstaand blad. Bij deze selectie viel de zachte en slappe bladstructuur op. De struik

had een normale lengte. Omvangrijk gewas.

Kool (uiterlijk)s rond, viel tamelijk om en was nogal rottig aan de onderkant? de kool was volumineus en gevoelig voor barsten.

Koolgewicht s goed.

Koolkwaliteit s redelijk goed met een losse structuur, dun en kronkelig blad en een onregelmatige, overwegend lange pit.

Snitkwaliteit s vrij goed tot goed, weinig schijven. Zuurkoolkwaliteit s goed.

Ziektens licht randgevoelig.

-23-6.4 L a a t H e r f s t w i t

Randex (fa. Gebr. Broersen)

Middelvroege selectie met vrij grote omvang, groen, afstaand,hangend blad en een normale struiklengte. Het gewas was uniform en zag er fris uit.

Kool (uiterlijk); rond, viel iets om en was iets gevoelig voor barsten. Koolgewicht s goed.

Koolkwaliteit s goed, doch op doorsnee een grauwachtige tint. Snitkwaliteit s goed.

Zuurkoolkwaliteit s matig-goed; in 1968 gevoelig voor verkleuring; kleur crêmo•

Ziekten; licht tot matig randgevoelig. Oktoma__(fa. C. Beemsterboer)

Late selectie met breed, afstaand, hangend blad. Gaf een zeer omvangrijk gewas. Kool (uiterlijk)s rond en volumineus5 viel tamelijk om en was matig gevoelig voor barsten.

Koolgewicht s zeer goed.

Koolkwaliteit s redelijk goed? fijne nervatuur. Snitkwaliteit; goed tot zeer goed.

Zuurkoolkwaliteit; matig-goedj in 1968 in lichte mate gevoelig voor verkleuring, Ziekten; zwaar randgevoelig.

Septa (f?. C. Beemsterboer)

Vroege selectie met groen, afstaand, iets hangend blad en een normale tot iets lange struik. Gaf een omvangrijk gewas.

Kool (uiterlijk); rond, viel sterk om; iets gevoelig voor barsten. Koolgewicht; goed.

Koolkwaliteit; goed, met overwegend blanke kleur. Snitkwaliteit; goed.

Zuurkoolkwaliteit; goed. Ziekten; matig randgevoelig.

-24-6.5 H e r f s t d e e n

Grage deen (fa. Sluis en Groo-fc)

Late selectie met grijs, opgericht blad en een lange struik. Het gewas was zeer omvangrijk, maar leek niet geheel uniform.

Kool (uiterlijk)s plat-rond, viel niet om. Koolgewicht s goed.

Koolkwaliteit s redelijk:; de structuur was iets onregelmatig en iets open bij de struik? variabel in pitlengte? de kleur was blank.

Snitkwaliteit s goed, doch had vrij veel schijven. Zuurkoolkwaliteit 5 goed? had een iets 'kolige1' smaak.

Ziekten? zeer licht randgevoelig Herfstdeen (fa. Gebr. Broersen)

Vrij late selectie met tamelijk grijs, opgericht blad en een normale struik-lengte. Regelmatig gewas met een behoorlijke plantomvang.

Kool (uiterlijk)s rond tot platrond, opgericht en zuiver? fijn blad? had geen last van barsten.

Koolgex-iicht s uniform goed.

Koolkwaliteit s goed? vaste regelmatige structuur en blanke kleur. Snitkwaliteit s goed, had soms iets brede draad.

Zuurkoolkwalitoits goedj had een crême-blanke kleur. Ziektens licht randgevoelig.

Nora__(fa. Jacob Jong)

Vroege, wat heterogene selectie met grijs-groen opgericht blad en een normale struiklengte. Bij deze selectie komt het bl d veel met Langedijker Late

Herfstwitte en het inwendige van de kool met Herfstdeen overeen.

Kool (uiterlijk)s rond? viel in de proef te Heerhugowaard sterk om en weinig te Warmenhuizen? iets gevoelig voor barsten.

Koolgewicht s goed.

Koolkwaliteit s redelijk? zeer vaste, regelmatige structuur met grove nerven, dik blad en korte brede pit? kleur op doorsnede blank.

Snitkwaliteit; matig? korte draad die iets grof aandeed. Zuurkoolkwaliteit s matig-goed.

Ziektens lio&t randgevoelig.

-25-ÏJovema (fa. C. Beemsterboer)

Vrij late selectie met groen, opgericht blad en een tamelijk lange struik. Omvangrijk gewas.

Kool (uiterlijk)s plat-rond, sommige kolen waren iets tolvormig? viel tame-lijk om? geen last van gebarsten kolen.

Ko olgewi cht s goed•

Koolkwaliteit: redelijk, de structuur was nogal open bij de pit? de pit was vrij lang en soms scheef.

Snitkwaliteit; matig, vooral door het voorkomen van schijven? het gesneden produkt toonde grof en had een enigszins doffe tint.

Zuurkoolkwaliteit ; matig? in 1970 gevoelig voor verkleuring van grondstof uit de Heerhugowaard.

Ziektens licht randgevoelig. Selectie Stam (Gebr. Stam)

Vrij late tuindersselectie met groen-grijs opgericht blad en een lange struik. Vrij fors gewas met breed blad. Het gewas was bij de oogst nogal afgeleefd.

Kool (uiterlijk); rond, viel sterk om ? vrij veel rotte kolen, wat het percen-tage oogstbare kolen drukte, tamelijk barstgevoelig.

Koolgewicht s zeer goed.

Koolkwaliteit s redelijk? op doorsnee een blanke kleur? vrij vaste structuur en een vrij lange pit.

Snitkwaliteit s matig door het voorkomen van veel schijven.

Zuurkoolkwaliteit s matig? gaf in 1970 zachte zuurkool van de grondstof uit de He erhugowaard.

Ziekten; zcor licht randgevoelig Snitkolos__(fa. Gebr. Broersen)

Vrij late selectie, die overeenkomt met Herfstdeen, doch in alle. opzichten iets grover was. Hard, grijs, opgericht blad en een lange struik.

Kool (uiterlijk)s rond tot ovaal. Koolgewicht; goed.

Koolkwaliteit s redelijk-goed? vaste structuur, doch bij de pit nogal open? op doorsnee blanke kleur.

Snitkwaliteit; matig? vrij veel last van schijven. Zuurkoolkwaliteit; goed.

•il-Ziekten; licht randgevoelig.

-26-Succes (fa. Jacob Jong)

Vrij late selectie, die al sinds 1936 in de handel is« Omvangrijk gewas. Grijs, opgericht "blad en een lange struik. Nogal variabel in type.

Kool (uiterlijk); plat rond; viel te Heerhugowaard nauwelijks en te ''armen-huizen tamelijk om°, ongelijke koolgrootte.

Koolgewicht s vrij goed tot goed.

Koolkwaliteit s matige structuur is vrij grof, was vooral bij de pit open; grove nerven| pit in de regel lang en onregelmatig van vormf kleur op door-snee blank.

Snitkwaliteit s matig? vrij veel schijven; de draad had een goede lengte en de kleur was goed.

Zuurkoolkwaliteit s matig-goedf had in 1970 een afwijkende smaak van de grondstof uit de Heerhugowaard.

Zdektens zoer licht randgevoelig

-27-7 A L G E M E N E B E S P R E K I N G

G£°SPj?£0£éL.Wït (Augusta, Baldura, Gust ar, Julia)

Deze groep kenmerkt zich door de geringe omvang van het gewas en een korte struik. Tussen de cultivars was een duidelijk verschil in vroegheid. Julia is het vroegste, Augusta kan in deze groep als de laatst oogstbare cultivar worden aangemerkt. De kool- en snitkwaliteit waren overwegend goed. Hoewel niet hinderlijk, lag op de snit een iets groenachtige tint.

Groep__Roem van Enkhuizen (Blankora, Roem van Enkhuizen van twee firma's) Uit het onderzoek is gebleken dat de verschillen in type tussen de selecties groot zijn. De selecties hebben gemeen dat een goede koolkwaliteit samengaat met een blanke kleur van de doorsnede van de kool. Alleen bij Blankora, viel de kleur iets terug, door een iets doffe tint. De selectie van Sluis en Groot bleek een vroege en Blankora een late selectie te zijn. De eerste was nogal

gevoelig voor barsten, wat de gebruikswaarde onder Nederlandse omstandigheden verminderde. Voor rand bleek de selectie van Beemsterboer matig gevoelig. Bij de andere kwam rand licht voor.

^E0.§J>„^£0®.S_H£r£sÏ.wi"t ( Vroeg Herfst witte en Hark)

Qua type zijn het twee aparte selecties die moeilijk met elkaar vergelijkbaar zijn. Vroeg Herfstwitte was in deze groep de vroegste selectie met een behoor-lijk goede snit, hoewel op doorsnede de koolkwaliteit niet meeviel. Voorts was de kool ongelijktijdig rijp. Hark is een savooiachtig, omvangrijk type met een lange pit. Deze is echter vrij dun, zodat de snitkwaliteit hierdoor niet of weinig is beïnvloed. Bij de oogst vertoonde dit ras slijtageverschijnselen in het gewas. De twee selecties waren weinig gevoelig voor rand. De snitkwaliteit van deze groep is overwegend goed.

Groep_ Laat_Herfstwit (Randex, Oktoma en Septa)

De groep kenmerkt zich door een omvangrijk gewas, een in de regel hoge koolop-brengst en een goede snitkwaliteit. Septa vertoonde bij de oogst enige slijtage-verschijnselen in het gewas. Randex bleek wat dit betreft sterker te zijn. Bij Oktoma werd zwaar rand geconstateerd. Septa en Randex bleken respectievelijk matig en licht tot matig gevoelig te zijn.

-28-Groep_Herfstdeen (Grage deert, Herfstdeen, Hora, Ncvema, Selectie Stam, SaJLt— kolos en Succes)

De selecties in deze groep vallen . p door de flinke plantomvang, de vaste

structuur, het enigszins dikke blad en de geringe randgevoeligheid. In vroeg-heid is tussen de selecties weinig verschil. Alleen Nora, die eigenlijk als

een overgangsselectie tussen Langedijker Herfstwitte en Herfstdeen moet worden beschouwd, sprong als vroegste in deze groep er duidelijk uit. De structuur

en de nerven zijn over het algemeen vrij grof. DG pit is vaak onregelmatig en groeit nogal scheef. De selectie Herfstdeen behoorde echter tot do duide-lijke uitzonderingen. In het algemeen was de doorsnede van de kool blank, al-leen Wovema had een iets doffe tint. Opvallend was de mooie blanke kleur van Grage Deen. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat dit gegeven slechts van één jaar afkomstig is. In deze groep lieten Herfstdeen en Grage Deen kwalitatief de beste indruk achter.

-29-8 S A M E N V A T T I N G

Van 1968 tot en met 1971 zijn met wittekool proeven genomen, die tot doel hadden de gebruikswaarde van de cultivars voor verwerking tot zuurkool na te gaan.

In 1968 is te Oudkarspel begonnen met een nabeproeving van de 11 goedgekeurde rassen van de praktijkproeven 1966/67• Eveneens te Oudkarspel werd het volgen-de jaar een rassenproef aangelegd met 42 cultivars, waarin zowel Nevolgen-derlandse als buitenlandse selecties en hybriden waren opgenomen. Van de uit dit onder-zoek perspectief biedende cultivars (17) is te •/armenhuizen en te Heerhugowaard een hoofdproef aangelegd. Gelijktijdig is begonnen met een voorselectieproef met 22 nieuwe, aangevuld met buitenlandse cultivars. In 1971 is met 10 uit

deze voorselectieproef perspectief biedende cultivars verder onderzoek ver-richt .

Uit het gehele onderzoek is naar voren gekomen dat de Nederlandse cultivars het best voldeden. Van de Nederlandse hybriden, allen afkomstig van het IVT, waren er twee die goede perspectieven boden, de andere stelden teleur. Hierbij moet echter worden opgemerkt dat het proefkruisingen waren. De grotere gelijkvor-migheid en gelijke koolgrootte, die bij de hybriden aanwezig zijn, bieden vooral bij het machinaal oogsten voordeler.. De buitenlandse cultivars vielen onder Nederlandse omstandigheden tegen. Uit het onderzoek bleek steeds weer dat de meeste gekweekt zijn voor een ander bestemmingsdoel, namelijk de verse markt. De vorm is ook niet geschikt voor de bewerking in de fabriek. Uit de resultaten blijkt, dat nog geen enkele buitenlandse cultivar voor de teelt kan worden ge-adviseerd.

Momenteel kan nog een redelijk sortiment van gewone selecties over het gehele seizoen worden aangeboden. In de toekomst zullen de hybriden door hun homogeni-teit de voorkeur verdienen, mits ze voldoen aan de door de industrie gestelde kwaliteitseisen.

S U M M A R Y

Prom 1968 up to and including 1971 trials of cabbage varieties were carried out to test their suitability for sauerkraut production. In 1968, at Oudkarspel, a

start was made with re-testing the 11 approved varieties of the 1966/67 commer-cial trials. The next year, also at Oudkarspel, a trial was "ade with 42 culti-vars, including both Dutch and foreign selections and hybrids. Those cultivars

-30-which bore promise were incladed in a main trial at Warmenhuizen and Heer-hugowaard. At the same time a preliminary screening trial was begun, invol-ving 22 new cultivars and a number of foreign ones. In 1971» 10 promising cultivars from this trial were investigated further.

In all instances the Dutch cultivars did best» Of the Dutch hybrids, all emanating from the IVT, two looked promising, the others were disappoin-ting. It should be noted, however, that they derived from test crosses. The greater uniformity and equal size of the heads of the hybrids are an

advantage, particularly for mechanical harvesting. The foreign cultivars did not perform well under conditions in the Netherlands and it was quite obvious that the majority have been bred for a different uses the fresh market. Moreover the heads are of a shape that makes them unsuitable for processing in the factory. Prom the results it appears that not one of the foreign cultivars can be recommended for cultivation as yet.

At present there is still a reasonable supply of normal selections through-out the season. In the future the hybrids will be preferable because of their homogeneity, provided they meet the quality requirements of the industry.