UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl)
UvA-DARE (Digital Academic Repository)
Landhuizen en villa’s in Nederland tussen 1840 en 1916
de Haan, J.A.
Publication date
2016
Document Version
Final published version
Link to publication
Citation for published version (APA):
de Haan, J. A. (2016). Landhuizen en villa’s in Nederland tussen 1840 en 1916.
General rights
It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons).
Disclaimer/Complaints regulations
If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible.
376
Literatuur
(De afkorting ‘dbnl’ staat voor de digitale bibliotheek der Nederlandse letteren, waarin zowel gedigitaliseerde Nederlandstalige literatuur als gedigitaliseerde algemene Nederlandse
publicaties, inclusief tijdschriften, digitaal toegankelijk zijn, vanaf de middeleeuwen tot heden) Aalst, M. van, ‘Wij hebben met Hanrath een huis gebouwd. Hanrath’s gebouwen in Hilversum’, in:
Hilversums Historisch Tijdschrift/ Eigen Perk, 3 (2006), pp. 101-116
Ackerman, James S., The Villa – form and ideology of country houses, London 1995 (verrijkte uitgave van de zes A.W. Mellon Lectures in the fine arts gehouden in 1985 in the National Gallery of Art in Washington D.C.)
Albers, L., Doeve, P., Peene, P.J., Villa Evergreen te Baarn - Tuinhistorisch onderzoek en
tuinontwerp, Utrecht/Nederhorst den Berg 2010
Ali Cohen, J., ‘mededeling van de arts J. Ali Cohen’, in: Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde , nr. 13 (1869), p. 377
Alofsin, Anthony, ‘Frank Lloyd Wright and the Dutch connection’, in: Amerikaanse dromen: Frank
Lloyd Wright en Nederland, ed. Herman van Bergeijk, Rotterdam 2008, pp. 25-51
Anderson, Eric, Beyond historicism: Jacob von Falke and the reform of the Viennese interior, Columbia University, New York 2009
Anderson, Eric, ‘From historic dress to modern interiors: the design theory of Jacob von Falke’, in: Performance, Fashion and the Modern Interior: from the Victorians to today, Londen 2011, pp. 17-31
Architectura 1893 – 1918, Amsterdam, tentoonstelling Architectuurmuseum 5 september – 16
november 1975
Architektenlexicon Wien 1770-1945, Architekturzentrum Wien, www.architektenlexikon.at , lemma Karl Etzel
Asselbergs, A.L.L.M., e.a., Berlage 1856 – 1934, Monografieën van de Stichting Architectuur Museum, 2e druk, Amsterdam 1979
Baalman, D., Inventaris van het archief J.F. Klinkhamer (1854-1928) – archief 1878 - 1928, Amsterdam 1992
Baillie Scott, M.H, ‘An ideal suburban house’, in: The Studio, January (1895), pp. 127-132 Baillie Scott, M.H., ‘Een ideaal landhuis’, in: Architectura, 3e jrg., nr. 25, (1895), pp. 103/104; nr.
26 (1895), pp. 105-107
Baillie Scott, M.H., ‘De decoratie van het landhuis door M.H. Baillie Scott, Architect’, in:
Architectura, 3e jrg., nr. 32 (1895), pp. 129/130; nr. 33 (1895), pp. 134-136; nr. 35 (1895), pp.
155/56
Bakker, J.A., ‘ Een kacheloven van het Warmtink te Deldenerbroek’, In: Overijsselse historische
377
Berg, Willem van, Leeuwen, Marco H.D. van, Lesger, Clé, ‘Residentiële segregatie in Hollandse steden – Theorie, methodologie en empirische bevindingen voor Alkmaar en Amsterdam, 16e
-19e eeuw’, in: Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis, jrg. 24, nr. 4 (1998), pp. 402-436
Bentmann, R., Müller, M., Die Villa als Herrschaftsarchitektur (Versuch einer kunst- und
sozialgeschichtlicher Analyse), Frankfurt a/M 1971
Berlage, H.P., ‘Bouwkunst en Impressionisme’, in: Architectura, jrg. 2, nrs. 22, 23, 24, 25 (1894), pp. 92-95; pp. 98-110; pp. 105-106; pp. 109-110
Bernard Cohen, I., Benjamin Franklin’s science, 2nd Ed., Harvard 1996; Supplement: The Franklin
Stove (door Samuel A. Edgerton jr.)
Bevolking, De ---- van Amsterdam. Bureau van Statistiek der Gemeente Amsterdam, Amsterdam
1934. Deel:2 Uitkomsten der tienjaarlijksche volkstellingen van 1830 tot 1930 (Statistische mededeelingen van het Bureau der Statistiek der gemeente Amsterdam; 100) Tabel 3.
Bevolkingsatlas van Nederland – Demografische ontwikkelingen van 1850 tot heden, Rijswijk 2003
Bie, Ronald van der en Dehing, Pit (red.), Nationaal goed - Feiten en cijfers over onze samenleving
(ca.) 1800-1999, Voorburg/Heerlen, Amsterdam 1999
Bock, M., ‘W.C. Bauer’, in: Architectura 1893 – 1918, Amsterdam, tentoonstelling Architectuurmuseum 5 september – 16 november 1975, pp. 7-28
Bock, Manfred, Anfänge einer neuen Architektur, Berlages Beitrag zur architektonischen Kultur
der Niederlande im ausgehen 19. Jahrhundert, ’s Gravenhage/Wiesbaden 1983
Börsch-Supan, E., Berliner Baukunst nach Schinkel 1840-1870, München 1977
Boersma, Tiede, Krabbe, Coert-Peter, ‘Geschiedsbeeld en toekomstvisie - Daniël David Büchler (1787-1871), de eerste voorzitter van de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst’, in:Jaarboek Monumentenzorg 1992, Zeist 1992
Borggreve, Erwin, H.A. Pothoven (1873-1970), Een onderzoek naar zijn villa's en landhuizen, masterscriptie UvA, mei 2012
Bos, N.J.P.M. ‘Vermogensbezitters en bevoorrechte belastingbetalers in de negentiende eeuw’, in:
BMGN, 105, afl. 4 (1990), pp. 553-577
Bosma, Ulbe, ‘Het cultuurstelsel en zijn buitenlandse ondernemers’, in: Tijdschrift voor
economische en sociale geschiedenis, nr. 2 (2005), pp. 3 – 28
Bot, Piet, Vademecum historische bouwmaterialen, installaties en infrastructuur, Alphen aan de Maas 2009
Botman, Eveline, Heuvel, Petra van den, Het tekeningenarchief A.N. Godefroy –
architectuurtekeningen 1841-1896, Rotterdam 1989
Bouwkunstig, Nederlandsch ---- Magazijn: tijdschrift tot verbetering nut en voordeel in de bouw-, timmer-, beeldhouwkunst en meubelering, Zamengesteld op de wijze van het Engelsche
378
Brade, W.G., Theoretisch en Practisch Bouwkundig Handboek ten dienste van ingenieurs,
architecten, opzigters, timmerlieden, metselaars en verdere bouwkundigen, deel 3, tweede
verbeterde druk, Den Haag 1842
Brentjens, Yvonne, Rechte stoelen, rechtschapen burgers – Wonen volgens ’t Binnenhuis
(1900-1929), tentoonstelling Gemeentemuseum Den Haag 8 oktober 2011 – 3 maart 2012
Brönner, Wolfgang, Die Bürgerliche Villa in Deutschland 1830-1890 – unter besonderer
Berücksichtigung des Rheinlandes, Düsseldorf 1987
Broomfield, Andrea, Food and cooking in Victorian England- A history, Westport, Conn./Londen 2007
Brouwer, Petra, De wetten van de bouwkunst – Nederlandse architectuurboeken in de negentiende
eeuw, Rotterdam 2011
Burton, Joan, B., Theocritus ’s Urban Mimes: Mobility, Gender, and Patronage, University of California Press, Berkeley 1995; http://ark.cdlib.org/ark:/13030/ft4p3006f9
Casciato, Maristella, The Amsterdam School, Rotterdam 1996
Christemeier, J.B., Het lustoord tussen Amstel en Grebbe en elders in het Sticht van Utrecht, deel I, Schoonhoven 1837
Cleverens, R.W.A.M., De koningsvleugel: geschiedenis van de particuliere appartementen in het
paleis Noordeinde, Hilversum 2001
Croiset van Uchelen, H.W.A., ‘Het moderne woonhuis’, in: De Opmerker, jrg. 22, nr. 51 (1887), pp. 409-411 en jrg. 22, nr. 52 (1887), pp. 418-422; voordracht voor de Vereeniging Architectura te Den Haag
Cuypers, Ed., ‘Het moderne landhuis’, in: Het Huis, Oud & Nieuw, jrg. 3 (1905), pp. 212-222 Cuypers, Ed., ‘Het heedendaagsch buitenhuis’, in: Het Huis, Oud & Nieuw, jrg. 5 (1907), pp. 157-161, pp. 393-395; jrg. 6 (1908), pp. 27-31
Davis, Terence, John Nash, The Prince Regent’s architect, Newton Abbot 1973
Dominicus-van Soest, Marleen, , ‘Classicisten versus Gotiekers: de stijlstrijd binnen de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst’, in: De Sluitsteen A&NP – Maatschappij tot
Bevordering der Bouwkunst, Schetsen uit de geschiedenis van het genootschap, eindred. Erik de
Jong, Coert Peter Krabbe, Tiede J. Boersma, Amsterdam 1993, pp. 43-50
Dongelmans, B.P.M., ‘Comme il faut: etiquetteboeken in de negentiende eeuw’, in: De negentiende
eeuw, 23 (1999) 2, pp. 89-123
Dorpsgezicht, Beschermd ---- Prins Hendrikpark e.o., uitgave RCE, Amersfoort 2010
Eck, Caroline van, Organicisme in nineteenth-century architecture – an inquiry into its theoretical
and philosophical background, Amsterdam 1994
Eeden, Frederik van, e.a., Walden in droom en daad - Walden-dagboek en notulen van Frederik van
379
Ekamper, Peter, Poppel, Frans van, ‘Zuigelingensterfte per gemeente in Nederland, 1841–1939’, in: Bevolkingstrends 1e kwartaal 2008, Centraal Bureau voor de Statistiek , Den Haag, pp. 23-29
Eliëns, Titus M., ‘1800-1850’, in: Het Nederlandse interieur in beeld 1600 – 1900, red. C. Willemijn Fock, Zwolle 2001, pp. 343-354
Eliëns, Titus M., ‘1850-1900’, in: Het Nederlandse interieur in beeld 1600 – 1900, red. C. Willemijn Fock, Zwolle 2001, pp. 405-417
Engel, W.I., Schuyt, van der, Bram, Ronde, Ineke de, De ’s-Gravelandseweg en zijn bewoners, Hilversum 2005
Estourgie-Beijer, Marijke, ‘Schoonheid, waarheid en karakter: Lelimans denken over
bouwkunst’, in: De Sluitsteen A&NP – Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst, Schetsen uit
de geschiedenis van het genootschap, eindred. Erik de Jong, Coert Peter Krabbe, Tiede J. Boersma,
Amsterdam 1993, pp. 51-72
Etzler, Karl, ‘Über den Charakter ländlicher Gebäude’, in: Allgemeine Bauzeitung, jrg. 7 (1842), pp. 15 – 24
Etzler, Karl, ‘Over de inrigting en het karakter van landhuizen’ in: Bouwkundige Bijdragen, jrg.1, nr. 1 (1842), pp. 1 – 10
Exhibition, International ---- Philadelphia 1876, Special Catalogue of the Netherland section, 1876, List of His Majesty’s Commissioners
Falke, Jakob von, ‘Het Engelsche woonhuis ’, in: Bouwkundige Bijdragen, 24e deel (1878), pp. 33-
88 (vertaling van het betreffende hoofdstuk uit Cultur und Kunst: Studien uit 1878) Fanelli, Giovanni, Moderne architectuur in Nederland 1900-1940, ‘s–Gravenhage 1978
Fasseur, C., ‘Cremer, Jacob Theodoor (1847-1923)’, in: Biografisch Woordenboek van Nederland.
URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/cremer
Franklin, Jill, ‘Edwardian butterfly houses’, in: Architectural Review, April (1975), pp. 220-225 Franklin Jill, The gentleman’ s country house and its plan 1835-1914, Londen/Boston/Henley 1981
Frazer, Alfred (ed.), The Roman villa: villa urbana: First Williams symposium on classical
architecture, Philadelphia 1990
Girouard, Mark, Sweetness and light, The Queen Anne Movement 1860-1900, New Haven/London 1977
Godefroy, A.N., ‘Inrigting van woonhuizen’, in: Bouwkundige Bijdragen, 22 (1864), pp. 141-154 Goor, L. van, Banken en industriefinanciering in de negentiende eeuw, Amsterdam Business School Research Institute (2000); http://dare.uva.nl/document/2/18161
Goudeneau, Jeroen en Linden, Agnes van der (red.), Jan Stuyt (1868-1934) een begenadigd en
380
Gradidge, Roderick, Dream houses – the Edwardian ideal, London 1980
Groningen, Catharina L. van, De Utrechtse heuvelrug. De Stichtse Lustwarande. Buitens in het
groen, Waanders Uitgevers/Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist 1999
Groot, Marjan, ‘Siegfried Bing’s Salon de l’Art Nouveau and the Dutch Gallery Arts and Crafts’, in:
Nineteenth Centry Art Worldwide, a journal of nineteenth-century visual culture, Vol. 4, Issue 2,
(2005), p. 1-17; http://www.19thc-artworldwide.org/index.php/summer05/
Groote, Peter, Jacobs, Jan, Sturm, Jan Egbert, Output responses to infrastructure, Investments in
the Netherlands 1850-1913, Research Memorandum GD-24, Universiteit Groningen, december
1995
Gugel, E., ‘Het kasteel Oud-Wassenaar’, in: Eigen Haard , nr. 6 (1880), pp. 56-59 en pp. 63-66 Gugel, E., Architectonische Vormleer, deel III, ’s-Gravenhage 1887
Haan, Jannes de, Villaparken in Nederland – Een onderzoek aan de hand van het villapark Duin en
Daal te Bloemendaal 1897 – 1940, Haarlem 1986
Haan, Jannes de, ‘De “vlinderplattegrond” - ontstaan en herkomst van een nieuw type
plattegrond voor villa’s en landhuizen in Nederland’, In: De Sluitsteen, jaargang 4, nr. 2 (1988), pp. 39-52
Haan, Jannes de, Gooische villaparken - Ontwikkeling van het buitenwonen in het Gooi tussen 1874
en 1940, Haarlem 1990
Haan, Jannes de, ‘ Chalets, Ruskin en Viollet-le-Duc’, in: Bouwkunst, studies in vriendschap voor
Kees Peeters, Amsterdam 1993, pp. 226-235
Haan, Jannes de, ‘Natuur, park & villa’, in: Historisch Tijdschrift Holland, 26e jrg., nr. 3 (1994), pp.
171-189
Haan, Johan de, “Hier ziet men uit paleizen”. Het Groninger interieur in de zeventiende en
achttiende eeuw, Assen 2005
Heinemeijer W.F., Wagenaar, M.F. , Amsterdam in kaarten. Verandering van de stad in vier eeuwen
cartografie, Utrecht 1987
Henkes, Barbara, Oosterhof, Hanneke, Kaatje, ben je boven? – Leven en werken van Nederlandse
dienstbodes, Nijmegen 1985
Heynincx, E.S., ‘ Het bouwen van een landelijk woonhuis zonder grondmuren of zogenaamde fonderingsmuren.‘, In: Bouwkundige Bijdragen, 2e jrg. (1844), pp. 26-30
Hilkhuijsen, Jos, ‘ De kunst van het tekenen ’, in: Delft Integraal (2008), uitgave TU Delft Hinchcliffe, Tanis, North Oxford, New Haven/London 1992
Hoagland, Alison K., ‘Introducing the Bathroom – Space and Change in Working-Class Houses‘ , in: Building & Landscape, Journal of the vernacular architecture forum, Volume 18, nr. 2, fall (2011), pp. 15-42
381
Hoogewoud, Guido, Kuyt, Jan Jaap, Oxenaar, Aart, P.J.H. Cuypers en Amsterdam – gebouwen en
ontwerpen 1860-1898, Den Haag 1985
Inkomstenbelasting, De gemeentelijke ---- in de belastingjaren 1892-1893 en 1893-1894,
Statistische mededeelingen van het Bureau der Statistiek der Gemeente Amsterdam, no. 2, Amsterdam, tabel 15; www.Amsterdamhistorie.nl/data?bron=14
Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde, 1928 Jaarboek Monumentenzorg 1992, Zwolle/Zeist 1992
Jansen, A.W., ‘De buitenplaats Mariëndal aan de Mark te Ginneken, 1843-1957’, in: Jaarboek d’
Oranjeboom, nr. 42 (1989), pp. 97-111
Jansen, Patrick, Is goud nog steeds van belang voor de hedendaagse belegger?, bachelor scriptie Finance Erasmus Universiteit, 3 augustus, 2010
Johnson, Donald, J., The growth of Victorian London, Harmondsworth 1979
Jong, Joop de, Een deftig bestaan – Het dagelijkse leven van Regenten in de 17e en 18e eeuw,
Utrecht/Antwerpen 1987
Jong, Sigrid de, J.H. Leliman (1828-1910) – Eclecticisme als ontwerpmethode voor een nieuwe
bouwkunst, NAi-BONAS, Rotterdam 2001
Jonge, J.A. de, De industrialisatie in Nederland tussen 1850 en 1914, SUN reprint uitgave 1968, Nijmegen 1976
Jongh, Paul de, ‘De woning van voorheen en thans’, in: Architectura, jrg. 2, nrs. 48 t/m 52 (1894), pp. 203 e.v.
McKay, A.G., Houses, villas and palaces in the Roman world, London 1977
Meyer, Sibylle, Das Theater der Hausarbeit – Bürgerliche Repräsentation in der Familie der
wilhelminischen Zeit, Frankfurt/Main, New York 1982
Kerr, Robert, The Gentleman's House: Or, How to Plan English Residences, from the Parsonage to
the Palace; with Tables of Accommodation and Cost, and a Series of Selected Plans, 2nd edition,
London 1865
Keuning, David, Lansink, Lydia, A.L. van Gendt (1835-1901), J.G. van Gendt (1866-1925), A.D.N. van
Gendt (1870-1932), Architecten in zaken, NAi-BONAS, Rotterdam 1999
Kingma, Joost, De magie van het jaren ’30 huis, Nijmegen 2012
Kingma, Jur, ‘Stadsarchitect en ingenieur Immink, zijn werk en zijn netwerk’, in: http://zaans-industrieel-erfgoed.nl/
Kloek, Els, De vrouw des huizes – Een cultuurgeschiedenis van de Hollandse huisvrouw – Amsterdam 2009
Kneppelhout, J., Verhalen, Utrecht/Antwerpen 1983
Knippenberg, Hans, De Pater, Ben, De eenwording van Nederland – Schaalvergroting en
382
Koldeweij, Eloy F., ‘1750-1800’, in: Het Nederlandse interieur in beeld 1600 – 1900, red. C. Willemijn Fock, Zwolle 2001, pp. 261-283
Kroon, De ---- en andere villa’s aan de Sophialaan te Leeuwarden, uitgave: stichting moderne
architectuur Friesland, rapport no. 14, Leeuwarden 1984
Krabbe, Coert-Peter, ‘Kasteel “Oud Wassenaar” en het ontstaan van de “Delftse renaissance” ’, in:
De Sluitsteen, jrg. 2/3 (1991), pp. 67-85
Krabbe, Coert Peter, Smit, Jos, ’Doeltreffende schoonheid Adriaan Willem Weissman en Lizzy Cottage (1901-1904)’, In: Bulletin KNOB, 4/5 (2007), pp. 179-200
Krabbe, Coert Peter, ‘Het decor van het dagelijks leven’, in: Wonen in een monumentaal huis, red. Barbara Laan e.a., Amsterdam 2012, pp. 177-203
Kuiper, Yme, ‘Onder notabelen – Buitenplaatscultuur in Friesland in de korte negentiende eeuw’, in: Rob van de Laarse en Yme Kuiper (red.), Beelden van de buitenplaats – Elitevorming en
notabelencultuur in Nederland in de negentiende eeuw, 2e druk, Hilversum 2014
Kuypers, W., Dutch classicist architecture – a Survey of Dutch Architecture, Gardens and
Anglo-Dutch Relations from 1625 to 1700, Delft 1980
Laan, Barbara, ‘Wonen met personeel’, in: Ons Amsterdam, nr. 2, februari (2008), p. 2 Laan, Barbara, Westra, Alexander, Amsterdamse interieurs – Huizenportretten 1875-1945, Amsterdam 2009
Laan, Barnara e.a. (red.), Wonen in een monumentaal huis, Amsterdam 2012
Laarse, Rob van de, Kuiper, Yme (red.), Beelden van de buitenplaats – Elitevorming en
notabelencultuur in Nederland in de negentiende eeuw, 2e druk, Hilversum 2014
Laloli, H.M., ‘Beter wonen? Woningmarkt en residentiële segregatie in Amsterdam 1850 – 1940’, in: Twee eeuwen Nederland geteld – Onderzoek met de digitale Volks-,Beroeps- en Woningtellingen
1795 – 2001, red. O.W.A. Boonstra e.a, DANS symposium, publicatie 2, Den Haag 2007, pp.
153-179
Lansink,Lydia, A.L. van Gendt (1835 – 1901), Inleiding op architectenarchief van A.L. van Gendt, NAi Rotterdam z.j.
Lauweriks, J.L.M., ‘Ontwerp voor een villa’, in: Bouwkundig Weekblad, 34e jrg., nr. 10 (1914), pp.
115-117
Leeneman van der Kroe, G.S., IJntema, J.W., Vaderlandsche Letteroefeningen, of tijdschrift van
Kunsten en Wetenschappen, waarin de boeken en schriften, die dagelijks in ons vaderland en elders uitkomen, oordeelkundig en tevens vrijmoedig behandeld worden, Amsterdam, verschillende
jaargangen (dbnl)
Leeuwen, W.R.F. van, Isaac Gosschalk (1838 – 1907): een tovenaar met berg- en baksteen, 1985 Leeuwen, Wilfred van, ‘Tussen droom en daad – Jan Springer als kwartiermaker van een visionaire architectuur’, in: De Sluitsteen, jrg. VII, nr. 1 (1991), pp. 3 – 23
383
Van Leeuwen, Wilfred, ‘Huis met historie. Nogmaals ’s-Gravelandseweg 55. Een nieuwe vondst over de verbouwing van 1889’, in Eigen Perk, 1 (1992), pp. 15-26
Leeuwen, Wilfred van, ’ Style ou pragmatisme ? Le débat sur l’architecture du XIXe siècle aux
Pays-Bas ’, in : Perspective, 2 (2011), pp. 748-766
Leliman, J.H., Album, Verzameling van bouwkundige schetsen, 1e deel, Amsterdam 1863
Leliman, J.H., Album, Verzameling van bouwkundige schetsen, 2e deel, Amsterdam 1864
Leliman, J.H., Album, Verzameling van bouwkundige schetsen, 3e deel, Amsterdam 1866
Leliman, J.H.W., Sluyterman, K., Het moderne landhuis in Nederland, Den Haag 1916 Leliman, J.H.W., Sluyterman, K., Het moderne landhuis in Nederland, 2e gewijzigde en
vermeerderde druk, Den Haag 1917
Leliman, J.H.W., Sluyterman, K., van der Steur, A.J., Het moderne landhuis in Nederland, 3e herziene en veelvermeerderde druk, Den Haag 1922
Lesger, Clé, Noord-Hollanders in beweging. Economische ontwikkeling en binnenlandse migratie,
ca. 1800-1930, Centrum voor de geschiedenis van migranten, CGM working paper 4, Amsterdam
2003
Lesger, Clé, ‘ De locatie van het Amsterdamse winkelbedrijf in de achttiende eeuw’, in: Tijdschrift
voor sociale en economische geschiedenis, 4 (2007), pp. 35-70
Lintsen, H.W., Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne
samenleving 1800-1890, deel II, Gezondheid en openbare hygiëne. Waerstaat en infrastructuur. Papier, druk en communicatie, Zutphen 1993
Lintsen, H.W., Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne
samenleving 1800-1890, deel III, Textiel. Gas, licht en elektriciteit. Bouw, Zutphen 1993
Lintsen, H.W., Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne
samenleving 1800-1890. Deel V. Techniek, beroep en praktijk, Zutphen 1994
Lofthouse, Pamela, ‘The Development of English semi-detached Dwellings During the Nineteenth Century’ in: Papers from the Institute of Archaeology, Vol. 22 (2012), pp. 1-15 Loudon, John Claudius, First additional supplement to the encyclopædia of cottage, farm, and villa
architecture and furniture ; illustrated by nearly three hundred engravings ofdesigns by thirty different contributors, Londen 1842
Lucassen, Michaël, Kloosterman, Inez, J.J. van Nieukerken, M.A. van Nieukerken, J. van Nieukerken, NAi-BONAS, Rotterdam 1998
MacLean, J, Geschiedenis der gasverlichting in Nederland, 1809-1850, Zutphen 1977
Man, Dr. J.W.E. de, ‘De Mode’, in: Vaderlandsche Letteroefeningen, of tijdschrift van Kunsten en
Wetenschappen, waarin de boeken en schriften, die dagelijks in ons vaderland en elders uitkomen, oordeelkundig en tevens vrijmoedig behandeld worden (1836), pp. 187-194, pp. 228-233 (in:
384
Margry, Peter Jan, Teedere quaesties: religieuze rituelen in conflict - Confrontaties tussen
katholieken en protestanten rond de processiecultuur in 19e-eeuws Nederland, Hilversum 2000
Marsh, Jan, ‘Red House: Past and Future’, in: William Morris in the twenty-first century, (ed. Phillippa Bennett), Oxford, Bern, Berlin, Bruxelles, Frankfurt am Main, New York, Wien 2010, pp. 54-71
Mast, A. van der, ‘In Den Haag logéren’, in: Vaderlandsche Letteroefeningen, of tijdschrift van
Kunsten en Wetenschappen, waarin de boeken en schriften, die dagelijks in ons vaderland en elders uitkomen, oordeelkundig en tevens vrijmoedig behandeld worden, Gorinchem (1862) (in: dbnl)
Moes, Jaap, Onder aristocraten – over hegemonie, welstand en aanzien van adel, patriciaat en
andere notabelen in Nederland, 1848 – 1914, Hilversum 2012
Molhuysen, P.C., Blok, P.J. (red.), Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek, Deel 5, Leiden 1921 (in: dbnl)
Montijn, Ileen, Leven op stand 1890-1940, 6e druk, Amsterdam 2008 (in: dbnl)
Montijn, Ileen, Hoog geboren, 250 jaar adellijk leven in Nederland, Amsterdam/Antwerpen 2012
Monumenten in Hilversum, deelgebied 12, Omgeving Trompenberg, Hilversum 1989
Mulder, Clara, H. en Pinkster, M. (red.), Onderscheid in wonen – Het sociale van binnen en buiten, Amsterdam 2006
Mulder-Radetzky, R.L.P. en Vries, B.H. de, Geschiedenis van Oranjewoud – van vorstelijk lustslot
tot voorname buitenplaatsen, Alphen a/d Rijn 1989
Mumford, Lewis, The city in history, Harmondsworth 1975
Muntendam, Jan, Loon naar werken – enkele aspecten van het werk van J.C. van Marken, proefschrift TH Enschedé, 12 oktober 1971, Deventer 1971
Netsche, F.C.J., In en om de Tweede Kamer: parlementaire portretten en schetsen, 1889
Neufville, Margaretha Jacoba de, De kleine pligten, deel 1 en 2, Amsterdam 1824 en 1827 (in: dbnl)
Nijhof, W., Kunst, katoen en kastelen : J.H. van Heek (1873-1957), Zwolle 2008 Olsen, Donald J., The growth of Victorian London, Harmondsworth 1979
Ooster, R.A., ‘Ultrajectum (1859 – 1865)’, in: Mededelingenblad Vereniging van verzamelaars van
oude fondsen, jrg. 18, nr. 3, sept. (1996), pp. 3-5
Ogle, Maureen, All the modern conveniences – American household plumbing, 1840 – 1890, Baltimore 1996
‘Ontwerpen, Het --- van een Huis’, in: De Opmerker, 39e jrg., nr. 26 (1904), pp. 201-203
385
Outka, Elizabeth, ‘Crossing the Great Divides: Selfridges, Modernity, and the Commodified Authentic‘, in: Modernism/modernity 12, no. 2 (2005), pp. 311-328
Oxenaar, Aart, ‘P.J.H. Cuypers en de introductie van een progressieve architectuurgeschiedenis’, in: Bulletin KNOB, 2/3 (1996), pp. 88-99
Oxenaar, Aart, P.J.H. Cuypers en het Gotisch rationalisme, Architectonisch denken, ontwerpen en
uitgevoerde gebouwen 1848-1878, Rotterdam 2009
Palmaerts, Geert, ‘Bouwkundige Bijdragen en het Bouwkundig Weekblad: Nederlandse
architectuurperiodieken in de negentiende eeuw’, in: Ts., Tijdschrift voor tijdschriftstudies, nr. 16 (2004), pp. 29-46
Parent, Wim, Sanitair. Een historisch overzicht, Delft 1987
Paston-Williams, Sara, The art of dining – A history of cooking and eating, London 1994 (heruitg. National Trust, z.j.)
Pearce, James B., ‘Theocritus and Oral Tradition’, in: Oral Tradition, 8/1 (1993), pp. 59-86 Pey, Ineke, Bouwen voor gezeten burgers – Herenhuizen en villa’s in de nieuwe stadswijken van
Utrecht, Groningen en Nijmegen (1874-1901), Zwolle/Zeist 2004
Piek, Maarten, K.J. Muller (1857-1942) – Sportcomplexen, buitenplaatsen en tuindorpen –
gezondheid als leidraad in architectuur, NAi/BONAS, Rotterdam 2001
Pierson, A., ‘Levensbericht C. Vosmaer’, in: Jaarboek KNAW 1889, Amsterdam 1889, pp. 1-25 Pijzel-Dommisse, Jet, ‘1700-1750’, in: Het Nederlandse interieur in beeld 1600 – 1900, red. C. Willemijn Fock, Zwolle 2001, pp. 181-259
Plaw, John, Sketches for Country Houses, Villas, and Rural Dwellings: Calculated for Persons of
Moderate Income, and for Comfortable Retirement. Also Some Designs for Cottages, Which May Be Constructed of the Simplest Materials; with Plans and General Estimates, 1800 (fotografische
herdruk, Milton Keynes 2010)
Plinius Caecilius Secundus, Sämtliche Briefe (Lateinisch-Deutsch) - Briefe in zehn
Bücher/Epistularum libri decem, ed./übersetzt Herbert Philips und Marion Giebel, Stuttgart
1998
Polano, Sergio, Hendrik Petrus Berlage – Het complete werk, Alphen aan den Rijn, 1988
Post, Wim, Hartenlust – Een historisch onderzoek naar de ontwikkeling van buitenplaats tot woon-
en winkelcentrum in Bloemendaal, Haarlem 1988
Postumus Meyjes, C.B., ‘Onze Villa’, in: De Opmerker, 22e jrg., 5 maart (1887), pp. 73-76
Prak, Niels, Het Nederlandse woonhuis van 1800 tot 1940, Delft 1991
Priester, Sjaak, ‘Architect Dolf van Gendt 1835-1901’, in: Ons Amsterdam, januari 2006, digitaal:
http://www.onsamsterdam.nl/component/content/article/15-dossiers/367-architect-dolf-van-gendt-1835-1901
386
Prook, Esther, Segaar, Dorothee, J.H.W. Leliman (1878-1921) - architect en publicist, NAi-BONAS, Rotterdam 1997
Reinders, Jan, ‘Groei en conjunctuur in de Nederlandse economie 1800-1913. Een macro-economische verkenning’, in: Neha jaarboek (2003), pp. 103-138
Rijk, Timo de, ‘De nieuwe mensch heeft een nieuw huis noodig – het Nederlandse interieur en Frank Lloyd Wright’, in: Bergeijk, Herman van (red.), Amerikaanse dromen: Frank Lloyd Wright
in Nederland, Rotterdam 2008
Roding, Michiel, S. de Clercq (1876-1962) , A. Broese van Groenou (1880-1961), NAi-BONAS, Rotterdam, z.j.
Roland Holst, A., Briefwisseling met R.N. Roland Holst en H. Roland Holst-Van der Schalk , Amsterdam 1990
Roos, Piet, e.a. (red.), Architectuurgids Haarlem, Haarlem 1992
Rosenmeyer, Thomas G., The green cabinet: Theocritus and the European pastoral lyric, Berkeley/Los Angeles/London 1973
Rossem, Vincent van, ‘Ingenieurs versus architecten’, in: De inrichting van Nederland – Het
achttiende jaarboek voor het democratisch-socialisme, Amsterdam 1997, pp. 46-57
Rossem, Vincent van, ‘C.B. Postumus Meyjes (1859-1922) – een deftig architect’ , in: Binnenstad, nr. 231 (2008)
Rossem, Vincent van, ‘Moderne architectuur in de schaduw van het modernisme’, in: Bulletin
KNOB, 4 (2008), pp. 138-146
Rowe, Colin, The mathematics of the ideal villa and other essays, Cambridge/London 1980 Ruskin, John, ‘The Poetry of Architecture or the architecture of the nations of Europe considered in its association with natural scenery and national character’, in: The complete works of John
Ruskin, volume I, ed. by E.T. Cook and A. Wedderburn, London 1903, pp. 1 – 188
Ruskin, John, ’The stones of Venice’, part II, in: E.T. Cook and A. Wedderburn (ed.), The complete
works of John Ruskin, Library Edition, Volume X, London 1904
Rycroft, Elizabeth, ‘Lewis Foreman Day (1845-1910) and the Society of Arts’, in: RSA Journal, Vol. 140, No. 5428, April (1992), pp. 333-336
Saint, Andrew, Richard Norman Shaw, revised edition, New Haven/London 2010
Salomons, D., ‘Welvaart, wetenschap en wilde beesten’, in: Ons Amsterdam, digitaal dossier thema buurten/buurtwandelingen, maart 2005
http://www.onsamsterdam.nl/component/content/article/15-dossiers/624-welvaart-wetenschap-en-wilde-beesten
Sas, N.C.F. van, De metamorfose van Nederland –Van oude orde naar moderniteit 1750-1900, Amsterdam 2005
Saura, Magda, ‘Building Codes in the Architectural Treatise de re Aedificatoria’, in: Proceedings of
387
Schaftenaar, Henk, ‘Charles Boissevain (1842-1927)’, in: De Omroeper, jrg. 7, nr. 3 (2004) Schilt, Jeroen, Werf, Jouke van der, Genootschap Architectura et Amicitia, Rotterdam 1992 Schmidt, Freek, Paleizen voor prinsen en burgers – Architectuur in Nederland in de achttiende
eeuw, Zwolle 2006
Schuyt, Bram van der, ‘De ’s-Gravelandseweg – een historisch onderzoek’, in: HHT-EP, nr. 2 (2003), pp. 59-63
Searing, Helen, ‘Berlage or Cuypers? The father of them all’, in: In search of modern architecture,
a tribute to Henry Russell-Hitchcock, Cambridge/Mass./Londen 1982, pp. 226-244
Service, Alastair (ed.), Edwardian architecture and its origins, 1975
Smaak, De ---- van de negentiende eeuw, De architectuur van tehuisgebouw en commandantswoning op het landgoed Bronbeek (2010), uitgave museum Bronbeek
Smit, Josi, J.D. Zocher jr. Architect en tuinarchitect – 1791-1870, Nai/BONAS, Rotterdam 2008 Smit, Mathijs, ‘De gemeenschapskunst van H.P. Berlage en Henriëtte Roland Holst. De gouden droom van groei tot de ware gemeenschap.’ In: Literatuur, jrg. 13, Amsterdam University Press (1996), pp. 74-83
Smits, Jan-Pieter, Horlings, Edwin, Zanden, Jan Luiten van, Dutch GNP and its components, 1800 –
1913, Groningen 2000
Soltow, Lee en Zanden, J.L. van, Income and wealth inequality in the Netherlands, 16th – 20th century, Amsterdam 1998
Sprenger, Bianca, ‘De Heidreef: uitdrukking van een deugdzame levensstijl – het woonhuis van Richard en Henriëtte Roland Holst ontworpen door Hendrik Berlage’, in: Kunstlicht, jrg 17, nr. 3, 4 (1996), pp. 47-51
Stenvert, Ronald e.a., Monumenten in Nederland. Noord-Holland, Zeist/Zwolle 2006 Stokroos, Meindert, Verwarmen en verlichten in de negentiende eeuw, Zutphen 2001 Summerson, John, The life and work of John Nash, Architect, Cambridge/Mass. 1980 Thompson, J.M.L. (ed.), The rise of suburbia, Leicester University Press 1982
Timmer, Han, Henri Evers - architect, geschiedschrijver, hoogleraar – 1855-1929, NAi/BONAS, Rotterdam 1997
Toelichting bij de aanwijzing tot het beschermde stadsgezicht Duinoord ex artikel 35 Monumentenwet 1988, RDMZ 1994 (nu: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)
Toelichting bij de aanwijzing tot het beschermde stadsgezicht Van Stolkpark/Scheveningse Bosjes ex artikel 35 Monumentenwet 1988, RDMZ 1994 (nu: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)
388
Toelichting bij het besluit tot aanwijzing van het beschermd stadsgezicht De Parken gemeente Apeldoorn (Gelderland) ex artikel 35 Monumentenwet 1988, RCE Amersfoort 2005
Treffers, P.E., ‘Zuigelingensterfte en geboorten in de 19e en begin 20e eeuw’, Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, nr. 152 (2008), pp. 2788-2794
Tyack, Geoffrey, ‘Nash, John (1752–1835)’, in: Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press 2004; online edn, May 2009 [http://www.oxforddnb.com/view/article/19786] Vasko-Juhásh, Désirée, Chinna, Christian, Die Südbahn: ihre Kurorte und Hotels,
Wien/Köln/Weimar 2006
‘Veth, Huibert Willem --- , 1833-1909, architect te Dordrecht’, in: Dordrecht Monumenteel, nr. 28 (2008), inclusief lijst met werken, pp. 5-42
Viollet-le-Duc, E., Entretiens sur l‘ architecture, Tôme I et II, Parijs 1863/1872, fotografische herdruk uitgeverij Pierre Mardaga, Bruxelles/Liège 1977
Viollet-le-Duc, E., Habitation Modernes, 1ère partie/2ième partie, 1875/1877, fotografische herdruk
door uitgeverij Pierre Mardaga, Bruxelles/Liège 1979
Vosmaer, C., De Kunst in het daaglijksch leven, vrij naar het Engelsch van Lewis Foreman Day, tweede vermeerderde uitgaaf, Den Haag 1886 (eerste uitgave 1884)
Voysey, C.F.A. , ‘1874 and after’, in: Alastair Service (ed.), Edwardian architecture and its origins, 1975, pp. 157-160
Vries, Mr. T. de, Mr. G. Groen van Prinsterer in zijn omgeving, Leiden 1908
Wagenaar, Michiel, ‘Onderscheidend wonen, woning en woondomein binnen en om Amsterdam als dragers van distinctie 1850-2005’, in: Clara H. Mulder en Fenne M. Pinkster (red.),
Onderscheid in wonen – het sociale van binnen en buiten, Amsterdam 2006, pp. 49-79
Wagenaar, Michiel, ‘Het paspoort van Amsterdam’, in: Rooilijn, jrg. 39, nr. 6 (2006), pp. 266-275 Wagt, Wim de, J.B. van Loghem 1881 – 1940, Landhuizen, stadswoonhuizen en
woningbouwprojecten - Beelding van levenshouding, Haarlem 1995
Wals, Henk, Makers en Stakers –Amsterdamse bouwvakarbeiders en hun bestaansstrategieën in
het eerste kwart van de twintigste eeuw, dissertatie UVA 2001; http://dare.uva.nl/record/86398 Waterhouse, Paul (rev. by Geoffrey Tyack), ‘Kerr, Robert (1823–1904)’, in: Oxford Dictionary of
National Biography, Oxford University Press, 2004;
http://www.oxforddnb.com/view/article/34304 Watkin, David, The English vision, Londen 1982
Wonen in Arcadië – het interieur van Nederlandse kastelen en buitenplaatsen, Zwolle/
’s-Hertogenbosch 1998
‘Woonhuis, Het --- met stal en koetshuis van de heer J. Nienhuys te Amsterdam. Architect de heer A. Salm G.B. zn’, in: Bouwkundig Tijdschrift , jrg. XIX, (1901) pp. 10-12
389
Wonen in een monumentaal huis, 1875-1945, toen en nu, (red. Barbara Laan e.a.), Amsterdam
2012
Wenzel, prof. G. J., Mann von Welt - oder dessen Grundsätze und Regeln - des Anstandes, der Grazie,
der feinen Lebensart, und der wahren Höflichkeit, für die verschiedenen Verhältnisse der Gesellschaft, Siebente durchaus verbesserte Ausgabe, 1821
Wenzel, G.J., De man die zijne wereld verstaat of grondstellingen en regelen van welgevoeglijkheid,
bevalligheid en goede levensmanieren, beleefdheid en wellevendheid. Naar den zesden Hoogduitschen druk van den hoogleeraar G.J. Wenzel, Groningen 1818
Werf, Jouke van der, F.A. Eschauzier – een orde voor de zintuigen, Rotterdam 1999 Willemijn Fock, C. (red.), Het Nederlandse interieur in beeld 1600 – 1900, Zwolle 2001
Willink, Bastiaan, Heren van de stoom, - De Willinks, Winterswijk en het Twents-Gelders patriciaat
1680 – 1980, Zutphen 2006
Woud, Auke van der, Waarheid en Karakter – Het debat over de bouwkunst 1840 – 1900, Rotterdam 1997
Woud, Auke van der, De nieuwe mens – de culturele revolutie in Nederland rond 1900, Amsterdam 2015
Zanden, J.L. van, ‘Kosten van levensonderhoud en loonvorming in Holland en Oost-Nederland 1600 – 1850 (de voorbeelden van Kampen en Alkmaar)’, in: Tijdschrift voor sociale geschiedenis, 11e jrg., nr. 4 (1985), pp. 309-323
Zanden, J.L. van, ‘Economische groei in Nederland in de negentiende eeuw, enkele nieuwe resultaten’, in: Economisch en sociaal-historisch jaarboek, jrg. 50 (1987), pp. 51–76
Zanden, J.L van, ‘Historische ontwikkeling van de nominale en de reële rente’, (Pre-advies WRR), VU Amsterdam 1991; in: http://depot.knaw.nl/2315/1/18672_291_zanden.pdf,
Zanden, J.L. van, De Nederlandse economie in de negentiende eeuw en het Britse model’, in:
Tijdschrift voor geschiedenis, 108 (1995), pp. 50-66
Zeilmaker, Michel, Buitenplaatsen in Utrecht, Utrecht 2004
Zweth, Stefanie van der, J.W. Hanrath (1867 – 1932), Masterproef Universiteit Gent 2010 Zocher jr., J.D., , ‘De nieuwe koopmansbeurs te Amsterdam’, in: Bouwkundige Bijdragen, 4e jrg,
deel 4 (1847), pp. 115-118
Zon, Henk van, Een zeer onfrisse geschiedenis – Studies over niet-industriële vervuiling in
