Fossil and Recent Muricidae of the World. Part Muricinae

34 AFZETTINGEN WTKG 34(2),JUBILEUMJAAR 2013

Fossil andRecentMuricidae of the World. Part Muricinae

Een

jaar getwijfeld,

maar

begin

dit

_jaar

toch maar

aange-schaft. Ik hikteeen

beetje

tegende

_prijs

aan, zeker omdat ernogmeerdelenstaanaantekomen. Maar ik hebergeen

spijt

van, dit boek is

werkelijk

fantastisch!

_{Zijn geld}

zeker waard. Schitterende

_fotoplaten.

De foto’svande 650

afge-beelde soorten, dietot_{deze Murex subfamilie worden}

gere-kend, zijn

zó

_goed

dat

_{je eigenlijk}

_geen

_beschrijving

meer

nodig

hebt. Onder deze 650soorten zitten ook alle in Euro-pa voorkomende fossielesoorten. Tevens worden hunmeest voorkomende

_{synoniemen genoemd.}

Soorten uit het Eoceen

van het Bekkenvan

Parijs, Oligoceen

van het Bekkenvan

Parijs, Oligoceen

van de

Aquitaine,

Duitslanden

België,

Mioceenvande

Aquitaine, Loirebekken, Duitsland,

Bekken

vanWenen,

Italië, België, Miste,

de

_Peel,

Plioceen_van

_Italië,

Spanje

enz. allesstaaterin

afgebeeld. Nog

nooit zoiets ge-zien. Geen

gezoek

meer in oude literatuurmetvage

afbeel-dingen

en

mistige beschrijvingen.

Daarnaast

natuurlijk

vele

honderden

_afbeeldingen

_vanrecenteenfossiele Muricinae uit

Zuid-,

Midden-_en

_{Noord-Amerika, Indo-Pacific,}

oost Paci-fic. Van_{ongeveer 54procent}vandesoorten wordt het

type-materiaal

afgebeeld.

Dit

op 182

fotoplaten

in een

prachtige

druk. Naast de 182

platen

met soorten

zijn

erook nog 78

foto-platen

welke

_tekstfiguren

worden

_{genoemd. Op}

deeerste 10

tekstfiguren zijn

de

_algemene

karakteristiekenvan een

Mu-rex-schelp

tezienenbenoemd,de karakteristiekenvan de

sculptuur

endestructurenrond de

_{mondopening (zie figuur}

1),

de karakteristieken vande

protoconch,

de

_topologische

plaatsen

en

nummering

vande

primaire,

secundaireen ter-tiaire knobbelsvande

spiraalsculptuur bij

de mondranden

de

_bijbehorende

‘tanden’aande binnenkantvande

buiten-lip. (zie figuur 2).

Daarnaast nog

platen

metde diverse ty-pen

opercula

ende

morfologie

vande radula’svanrecente Muricinaeennogeen

plaat

metanatomische kenmerkenvan

een

vrouwelijk

en

mannelijk

Murex beest. Daarna acht

pla-ten metMurexsoorten in hun

_biotoop.

De tekst

_begint

met eenintroductievanéén

pagina.

Ver-volgens

enkele

_pagina’s

met

_{gebruikte terminologie}

_van de diverse kenmerken vande

schelp

en waardiete vin-den

_zijn

in de tekstende

tekstfiguren.

Daneenaantal

pa-gina’s

overde

levenswijze

vandeze groep

(reproductie

en

groei, protoconch

enlarvale

biologie, biotoop

en

voedings-wijze). Gevolgd

door_eenaantal_zeer informatieve

pagi-na’sover de

paleontologische

aspectenvan de diversifi-Merle,

Didier,

Bemard

_Garrigues

& Jean-PierrePointier,

2011. 648

_pagina’s

waarvan260

fotoplaten.

ConchBooks, Harxheim, Duitsland. ISBN 978-3-939767-32-9.

Prijs

€ 128,40inclusief BTW. Zie www.conchbooks.de

35 AFZETTINGEN WTKG 34(2),JUBILEUMJAAR2013

catievande muriciden. De classificatieen

fylogenie

komt

vervolgens

aanbod ineen

twintigtal pagina’s.

Aan de hand vandiverse

_cladogrammen

wordt de

_plaats

vande

Murici-dae binnen de

Neogastropoda

bediscussieerd ende

fylo-genetische

stamboom gegevenvan de Muricidaemetde

plaats

van de Muricinae hierbinnen.

Hierbij

valt meteen op dat de subfamilieniet erg

homogeen is,

maar

polyfyle-tisch

_blijkt

te

zijn,

zoals dat in

_jargon

heet.

_(Dit

betekent datertaxa in de groep zitten die niet dezelfdevoorouder

hebben).

De diverse

_{cladogrammen (fylogenetische}

stam-bomen)

die worden weergegeven

zijn afkomstig

van ge-gevensvan

eigen

werk

_(Merle)

enuit de

literatuur,

ze

zijn

gebaseerd

op anatomische

kenmerken,

schelpmorfologie

(teleconch, protoconch

en

microstructuur), operculum

en

radula of

opmoleculairegegevens. Aande handvandeze

fylogenetische

stambomen wordt de in het boek

gebruikte

classificatie

_besproken.

Deauteurs

gevenaandat

plaatsing

van de

(sub)genera

in

hogere

clades nogverre van

uitge-kristalliseerd is.

_Regelmatig

duiken

_{uitdrukkingen}

_{op als}

“provisional”

en“new dataareawaited for final

classifica-tion”. Inmiddels

_(Barco

etal.

₂₀₁₂₎

iseralwatveranderd,

het

_{subgenus Pagodula}

Monterosato,1884 dat in het boek door Merleencoauteurs vanuit de

_Trophoninae

_{in het}

ge-nusPiorieriaJousseaume,1880 is

_geplaatst,

isnusamen metonder andere

_Trophonella

en

Trophonopsis, (voorheen

in de

_Trophoninae)

ineennieuwe subfamilie

Pagodulinae

Barco etal. 2012

_geplaatst.

Dit betekent dat devoor ons

zo bekende Piorieria

(Pagodula) pauwelsi (de

Koninck,

1838)

uit de Boomseklei, in het boek

afgebeeld

op

plaat

129, verhuist via de Muricinaenaarde

Pagodulinae.

Dit even als intermezzoom aantegeven dat de classificatie in het boek

_gezien

moetworden alseen‘State of the art’. Net als

_bij

zovele andere molluskenfamilies is ook de clas-sificatie_vande Muricidae door het

_gebruik

van molecu-lair

biologische

technieken in combinatiemet cladistisch-statistische methodenzeerin

_beweging.

In het boek wordt

hierop ingegaan

in het subhoofdstuk

_{“phylogenetic}

meth-od of classification”.

Na het classificatiedeel komt de

systematiek

aanbod op

156

_pagina’s

waarin 51

_platen.

_{Hierin komen alle genera}

en

subgenera

aan

bod,

wordt de_typesoortbeschrevenende

karakteristiekenvanhet

_(sub)genus

gegevenaande hand van

tekstfiguren

als in

_figuur

3.

Figuur

3 is

tekstfiguur

61

met de

schelpkarakteristieken

van het

subgenus

Crassi-murex

(s.s.)

Merle. 1990. De bovenste

schelp

is de type-soortCrassimurex

calcitrapa (Lamarck,

1803)

uit het

Lu-tetienvanFerme del’Orme,Bekkenvan

Parijs. Op

de mid-delste

_rij

Crassimurex

calcitrapa morph crispus Lamarck,

1803 uit het Lutetienvan

Montchauvet,

Bekkenvan

Parijs.

Dit

_morfotype

werd door Lamarck beschreven alseen

zelf-Figuur4.

36 AFZETTINGEN WTKG 34(2),JUBILEUMJAAR2013

standige

soortMurex

crispus

maarwordtnu

gerekend

tot C.

calcitrapa. Op

de onderste

_rij

de verschillende_vormen

vande schouder sinusvanC.

calcitrapa

die kunnen optre-denende

protoconch

van een

exemplaar

uit het Lutetien

van

Villiers-Saint-Frédéric,

Bekken _van

_Parijs.

In de

_{beschrijvingen}

_{wordt het genus of}

_subgenus

afgeba-kenden

vergeleken

met verwante generaenof

subgenera.

Hierbij

wordt

_{gebruikt gemaakt}

vande

nummering

vande

sculptuurknobbels

rond de mondranden in de binnenkant van de

buitenlip.

Ook wordter een

lijst

gegeven metalle

soortendie binnen het

_(sub)genus

vallen,fossielenrecent, tevensworden demeest voorkomende

_synoniemen

_bij

de

soortenweergegeven. Dit wordt

gedaan

vooralle 47

(sub)-genera dietot de Muricinae worden

_gerekend.

In het boek worden

vijf

nieuwetaxa

ingevoerd: Hexaplex

(Trunculari-opsis) gabori

n.nom, Paziella

(Flexopteron)

ravnin.nom.,

Textiliomurex_n.

gen.

Merle,

Gamurexn.gen. Merleen

Fal-simuricopsis

n.gen. Merle.

Tenslotte

_volgen

182

_{prachtige platen}

_{waarop de 650} soor-tenworden

_afgebeeld

die binnen deze 47

(subjgenera

vallen.

Figuur

4

_(zie

_pag.

₃₅₎

iseenvoorbeeld_van zo’n

_fotoplaat,

het betreft

_plaat

28metvier fossielesoorten dietothet

genus Bolinus

_Pusch,

1837 worden

_gerekend.

Detwee

_afbeeldingen

rechtsboven

_{zijn afkomstig}

van een

goede

bekende_vanons, het

_exemplaar

komt dan ook uit Miste.

_Volgens

detekst

_ligt

Miste in

_Wintteswij

in

_plaats

_van

_Winterswijk.

Deze

‘slip

of the

_pen’

istotnutoeeen van

weinige foutjes

die ik heb

ge-zien,

losvanhet feit dat Nederland_consequentals Netherland word weergegeven

terwijl

dat in het

_Engels

toch ‘theNether-lands’ behoortte

_zijn.

_{Een kniesoor die daar op let.}

_Op

deze

plaat

wordt nogeen

exemplaar

vandezesoort

_afgebeeld.

De eerste

_afbeelding

_vande middelste

_rij,

deze is

_afkomstig

_van

een

exemplaar

uit het Midden Mioceenvanhet

_{“Peelgebiet”,}

zegtde

_tekst,

meteen Duitse

_{schrijfwijze dus,}

in

_plaats

van

Peelgebied

of De Peel zoals het formeel heet. Maarnuterug naardenaam vandeze Murex. Deze is

_bij

onsbekend

on-der denaamMurex inornatus

Beyrich,

1854. Maarzoals

Adri

_Burgeren

André Jansen in 2010 in

Afzettingen,

in

na-volging

vanLandauetal.

_2007,

al

_opmerkten,

moest_{er een} nieuwenaamkomenvoordeze_Murex,omdat denaamM. inornatus

_{gepreoccupeerd}

is. Uit de tekst

bij plaat

28

blijkt

dat denaamM. inornatus al door Von Koenenin1889

ver-anderd is in Murex

_heyrichi\

! Uiteraard heb ik dat_even

na-gekeken

en

ja

hoor op

pagina

41

bij

de

_inleiding

tothet

ge-nusMurex

_geeft

Von Koenenaandat denaamM. inornatus

Beyrich,

1854 veranderdmoetworden,omdat Recluz drie

jaar

eerder dezenaamalaan eenrecente Murexsoorthad geven. Von Koenen steldevoor de miocenesoort Murex

beyrichi

tenoemen.

Typisch

dat dat

_zolang

overhet hoofd is

gezien.

Uit de tekst

_{bij plaat}

28

_lijkt

_{het erop dat Ronald} Janssen het

_gevonden

heeft. Desoortis nu

ondergebracht

in het

genus Bolinus

Pusch,

1837en heetnu dus Bolinus

beyrichi (Von Koenen,

1889).

En zo iser nog véélmeer interessants in dit boekte

_vinden,

vooral ookwat er alle-maal in de

_{synoniemen verdwijnt,}

teveelom in dit bestek optevoeren. En dan heb ik het nog niet

gehad

overde re-cente

_Muricinae,

want datvoert te vervoor een

WTKG-blad. In het kort_nogietsoverde auteurs, alle drie

fransen,

maar weesniet

bang

het boek is helemaal in het

_Engels.

Dr. DidierMerle,

paleontoloog

-

malacoloog

_en

weten-schapper

aanhet Muséum national d’Histoire naturelle de

Paris.

_Département

Histoire de laTerre. Momenteel hoofd-redacteur van het blad Geodiversitas en

verantwoorde-lijk

voorde fossiele molluskencollectiesvanhetmuseum.

Dr. Bemard

_Garrigues,

_{M.D. huisarts op het}

_platteland

van

zuidwest

_{Frankrijk. Hij begon}

_{al vroeg}metde studievan

het zeelevenen

specialiseerde

zich in derecente

Murici-dae,

waarover

hij

diverse

_publicaties

schreef.

Dr. Jean-Pierre

Pointier, malacoloog

en

wetenschapper

aan

de Ecole

_Pratique

des Hautes Etudeste

_Perpignan.

Publi-ceerde vele

_{wetenschappelijke}

artikelenenenkele boeken

over de marieneen zoetwatermalacofaunavan de

bene-denwindse Antillen.

Merci

_Didier,

Bemard etJean-Pierrevoor dit

prachtige,

zeer interessante boek. Ik zitnual met

spanning

op deel

twee tewachten.

_Volgens

de

uitgever

is dat al in

_productie.

Tot slot nogeenwoordvandankaande

uitgevers

Carsten

Renker,

Klaus_enChristina

_Groh,

dieme

toestemming

ver-leenden_omenkele

_platen

te

_reproduceren

om

mijn

bespre-king

optesieren.

Referenties

Barco,

Andrea,

Stefano

_{Schiaparelli,}

Roland Houart & Marco

Oliveri,

2012. Cenozoic evolution of Murici-dae

_{(Mollusca, Neogastropoda)}

in the southern

_Ocean,

with the

_description

ofa new

subfamily.

-

Zoologica

Scripta 41(6):

596-616.

Burger,

Adri W.en André

F.J.,

2010. Literatuur betreffende de molluskenfaunavanMiste.-

Afzettingen

WTKG

31(2):

50-56.

Koenen A.von 1889. Das Norddeutsche

Unter-Oligocan

und seine Mollusken-Fauna.

_Lieferung

1. Der

Königlich

Preussischen

_{geologischen Landesanstalt,}

_{Berlin. 280 p,} 23 Tafeln.

Leonard Vaessen1, LesBonins, 37350 Le Petit

_Pressigny,

Frankrijk,

e-mail:

_{lenvaes@orange.fr}

37 AFZETTINGEN WTKG 34(2),JUBILEUMJAAR2013

Een

opmerking

vooraf overde vier onderstaande

artikelen Leonard Vaessen

Hieronder

_volgen

_{nog vier artikelen die}van2010tot2013

verschenen,maar waarik deze winter pasaantoe

gekomen

ben. Ze gaan niet

expliciet

overfossielenmaar overnieuwe

ontwikkelingen bij

de

_indeling

vantweegrote

superfamilies

binnen de

_{Neogastropoda.}

Taxanomie dus_{en ze}

gaan

gro-tendeelsovermoleculaire

fylogenie

in combinatiemet

cla-ditische methoden. Hetmeest illustratief in deze artikelen

zijn

de

fylogenetische

stambomen_endie

magik helaas niet

zomaar ovememen.Eenvandeze artikelennoemik ook

_bij

mijn bespreking

vanhet Murex boek op

pagina

34.