MINISTERIE VAN LANDBOUW EN VISSERIJ Directie Bedrijfsontwikkeling
HET TWEEMANS-MELKVEEBEDRIJF MET LOONWERK OP DE C R . WAIBOER-HOEVE
Resultaten van het onderzoek in bedrijfsverband 1967/68
NIEUWE BEDRIJFSSYSTEMEN IN DE LANDBOUW
Type-, stencil- en bindwerk Type-, sr.encn- en DinawerK
Stichting Bureau voor öemeftn.s'iha'ppeli.Jk.e Diensten Bornsesteeg 53, Wageningen
INHOUDSOPGAVE WOORD VOORAF
Blz.
I. INLEIDING 6
1. Probleemstelling °
2. Het bedrijf in hoofdlijnen 6
3. Specifieke bedrijfsomstandigheden 7
II. UITGANGSPUNTEN 8
III. WEERSOMSTANDIGHEDEN 1 0
IV. GRONDSOORT EN VERKAVELING l 2
1. Verkaveling l 2
2. Grondsoort en grondonderzoek ^2
3. Kwaliteit van het grasland l3
V. BEDRIJFSGEBOUWEN ^ 1. Ontwikkeling in de laatste jaren ^
2. De huidige situatie •*•-> 3. Begroting van investeringen en kosten 17
VI. MECHANISATIE 2 0
V I I . GRASLAHDGEBRUIK EN ZW-OPBRENGST 2 2
1. Bemesting en gebruik " 2 . Het weiden van h e t melkvee
3 . Het weiden van h e t jongvee ? *+. Verzorging van h e t g r a s l a n d 25 5. Netto-zetmeelvaarde-opbrengst 25 VIII. VOEDERWINNING 27 1. Voederwlnningsplan en realiteit 27 2. Maaiverdeling 27 3. Voederwinningssysteem 4-. Voederwinningsresultaten 28 28 IX. VEEVOEDING 3 1 1. Weideperiode melkvee ^ 2. Stalperiode melkvee 32 3. Jongvee-opfok -'-> VEESTAPEL EN MELKPRODUCTIE 5 7 1. Veebezetting ^7
2. Leeftijd van het melkvee ?>
3. Bevruchtingsrfesultatftïi. Afkalfpatroon en tussenkalftijd 38
Biz.
XI. ARBEID ^3 1. Arbeidsaanbod ^3
2. Totale arbeidsverbruik ^3 3. Arbeidsverbruik per arbeidskracht ^5
H-, Arbeidsverbruik per groep van bewerkingen ^5
5. Capaciteit bij het melken ^7 6. Korte omschrijving van de uitgevoerde werkzaamheden ^7
BEDRIJFSECONOMISCHE RESULTATEN ^9
1. Algemeen *+9 2. Vergelijking resultaten met normatieve begroting ^9
3. Vergelijking met het gemiddelde van negen PAW-studiebedrijven 50
WOORD VOORAF
Om tegemoet te komen aan de grote behoefte aan direct voor de praktijk bruikbare onderzoekresultaten wordt op de C. R. Wai-boer-hoeve te Millingen aan de Rijn onderzoek op het gebied van de rundveehouderij gedaan, waarbij men reeds in de onderzoek-fase tot een bedrijf s synthese komt. Voor dit onderzoek in bedrijfs-verband of ontwikkelingswerk is de proefboerderij, die een opper-vlakte van 160 ha beslaat, verdeeld in twee eenmansmelkveebe-drijven, twee tweemansmelkveebedrijven en een eenmansmestvee-bedrijf. De bedrijf s exploitatie is afgestemd op de mogelijkheden in de praktijk.
De planning, uitvoering en verslaggeving van het onderzoek zijn in handen van het volgende onderzoekersteam.
PROEFSTATION VOOR DE AKKER- EN WEIDEBOÜW Ir. D. Oostendorp1 (PAW) J. van Eldlk Ing.
J. van Geneygen Ing. H.E. Harmsen Ir. G.J. Wisselink INSTITUUT VOOR LANDBOUWTECHNIEK EN RATIONALISATIE Ir. G. Benders
(ILR) G. Postma INSTITUUT VOOR IANDBOUWBEDRIJFSGEBOUWEN TJ . Westendorp Ing.
(ILB)
INSTITUUT VOOR VEETEELTKUNDIG ONDERZOEK J. de Rooylng. (IVO)
Over de uitvoering van het onderzoekprogramma wordt regel-matig overleg gepleegd met de heren C. van Bruggen Ing. en
A. R. M. Horstink van het Bureau voor Gemeenschappelijke Dien-sten (BGD), een instelling waaraan de exploitatie van de proef-boerderij is opgedragen. De heer G. Bolhuis, eveneens van het BGD, levert een belangrijke bijdrage in de verzameling en vast-legging van de basisgegevens. Over het onderzoek op de verschil-lende afdelingen van de proefboerderij wordt afzonderlijk gerap-porteerd.
Dit verslag beschrijft het tweemans-melkveebedrijf met loon-werk~över de periode 1 mei 1967 tot en met 30 april 1968. Met de uitvoering van het bedrijfsplan op deze afdeling zijn belast de heren J. H. B. Eerden (bedrijfsboer) en P . A. Buys.
1) Thans wetenschappelijk medewerker van het Landbouwkundig Bureau der Nederlandse Stikstofmeststoffen-Industrie.
1. INLEIDING
1» P r o b l e e m s t e l l i n g
Ten a a n z i e n van de b e d r i j f s s t r u c t u u r in de N e d e r l a n d s e m e l k v e e h o u d e r i j m o e t n a a s t h e t v o o r t b e s t a a n v a n een groot aantal e e n -m a n s b e d r i j v e n rekening w o r d e n gehouden -m e t een ontwikkeling n a a r g r o t e r e b e d r i j v e n m e t m e e r a r b e i d s k r a c h t e n . In de e e r s t e p l a a t s m o e t e n we h i e r b i j denken aan t w e e m a n s b e d r i j v e n o m d a t in het a l g e m e e n de r e a l i s e e r b a a r h e i d h i e r v a n h e t g r o o t s t i s .
Bij het s t r e v e n n a a r de m e e s t gunstige exploitatie van h e t t w e e m a n s m e l k v e e b e d r i j f wordt in de p r a k t i j k in nogal s t e r k u i t e e n -lopende r i c h t i n g e n gezocht. Een b e l a n g r i j k e factor h i e r b i j i s de zelfstandigheid van de o n d e r n e m e r . Sommigen h e c h t e n h i e r a a n zoveel w a a r d e dat zij door m e e s t a l hoge i n v e s t e r i n g e n de exploi-t a exploi-t i e onafhankelijk exploi-t r a c h exploi-t e n exploi-t e m a k e n van hulp van d e r d e n . A n d e r e n e c h t e r s t e m m e n de b e d r i j f s i n r i c h t i n g en h e t b e d r i j f s p l a n af op de hulp van een l o o n w e r k e r . In beide gevallen doet zich een groot a a n t a l v r a g e n v o o r m e t b e t r e k k i n g tot de a r b e i d s o r g a n i s a t i e , de w e r k t u i g e n i n v e n t a r i s , m e t h o d e n voederwinning en v o e d e r i n g e. d.
Op de C. R. W a i b o e r - h o e v e wordt door i n p a s s i n g en zonodig v e r d e r e ontwikkeling van r a t i o n e l e m e t h o d e n in b e d r i j f s v e r b a n d voor b e i d e bedrijfstypen g e t r a c h t op deze v r a g e n een antwoord t e geven. Voor twee t w e e m a n s - m e l k v e e b e d r i j v e n , w a a r v a n de ene m e t eigen m e c h a n i s a t i e * ) en de a n d e r e m e t hulp van een l o o n w e r -k e r , w o r d t d a a r t o e j a a r l i j -k s een proefplan o p g e s t e l d dat a l s een t a a k s t e l l i n g voor de exploitatie dient. Tijdens de u i t v o e r i n g v a n het proefplan w o r d e n e v e n t u e l e knelpunten g e r e g i s t r e e r d , w a a r b i j g e t r a c h t w o r d t d e z e op p r a k t i s c h e wijze op t e l o s s e n . Dit v e r s l a g beschrijft de r e s u l t a t e n van het bedrijf m e t loonwerk.
2. Het bedrijf in hoofdlijnen
Het bedrijf b e s c h i k t o v e r 4 1 , 50 h a g r a s l a n d , w a a r v a n de v e r -kaveling stoe stand i s w e e r g e g e v e n in figuur 1. Gemiddeld w o r d e n ca. 65 m e l k k o e i e n m e t b i j b e h o r e n d jongvee gehouden.
In de s t a l p e r i o d e i s h e t m e l k v e e g e h u i s v e s t in twee eenvoudige l i g b o x e n s t a l l e n . Bij de ene s t a l w o r d t b u i t e n v o o r d r o o g k u i l g e -v o e r d a c h t e r een Zweeds -v o e r h e k en hooi in een t e g e n de h o o i b e r g g e p l a a t s t e ruif ( v o o r r a a d v o e d e r i n g ) . Bij de a n d e r e s t a l w o r d t zelf-v o e d e r i n g zelf-van zelf-v o o r d r o o g k u i l in sleuf s i l o ' s en zelf-v o o r r a a d zelf-v o e d e r i n g van hooi in een ruif t o e g e p a s t . Ook h e t jongvee i s in een
ligboxen-s t a l o n d e r g e b r a c h t . In a l l e ligboxen-s t a l l e n w o r d t de m e ligboxen-s t v e r w i j d e r d m e t een t r e k k e r s c h u i f .
E r wordt z o m e r en w i n t e r gemolken in een dubbele v i e r s t a n d s -d o o r l o o p m e l k s t a l , -die v o o r z i e n i s van k r a c h t v o e r a u t o m a t e n .
1) Zie: Het tweemans-melkveebedrijf met eigen mechanisatie op de C R . Waibper-hoeve.
Resultaten van het onderzoek in bedrijfsverband 1967/68. N.B.S.-Mededeling nr. 27.
• - > • • . * * • • . - , .
1 Het bij de Waiboer-hoeve behorende grasland komt in de winter bij hoge waterstanden van de Waal vaak onder water te staan. Op de achtergrond personeels woningen en bedrijfsge-bouwen van de proefboerderij.
• " i i " '-•- 'tr iv>&^K»£™HJïlr ? ? * * \
^p-,*^.,
f?^^L
4**t|
2 Op het tweemansmelkveebedrijf met loonwerk werden in 1967/68 gemiddeld 66 melkkoeien met bijbehorend jongvee gehouden op 41, 50 ha grasland. Dat is 2, 07 GVE per ha. De stikstofbemesting bedroeg 314 kg N per ha en er werd 112% van de totale oppervlakte gemaaid voor ruwvoederwinning.
Het w e r k t u i g e n p a r k b e s t a a t uit een t r e k k e r (40 pk), een m a a i balk, een v i e r w i e l i g e wagen, een opsleepwagen, een t r o m m e l
-s c h u d d e r , een h a r k k e e r d e r , een hooi-schuif, een h o o i b l a z e r m e t v e r d e e l k a p en een k u n s t m e s t s t r o o i e r .
Bij de voederwinning en het m e s t r i j d e n wordt g e b r u i k g e m a a k t van de l o o n w e r k e r .
3« Specifieke b e d r i j f s o m s t a n d i g h e d e n
Bij de u i t v o e r i n g van het o n d e r z o e k en bij de beoordeling van de r e s u l t a t e n m o e t rekening w o r d e n gehouden m e t bepaalde s p e c i fieke o m s t a n d i g h e d e n van de p r o e f b o e r d e r i j . De C. R. W a i b o e r -hoeve i s ingedeeld in v i e r m e l k v e e b e d r i j v e n en een rnestveebedrijf. Hoewel zoveel mogelijk w o r d t g e t r a c h t deze afdelingen a l s afzon-d e r l i j k e b e afzon-d r i j v e n t e e x p l o i t e r e n staan ze o n afzon-d e r c e n t r a l e leiafzon-ding. In de p r o e f b o e r d e r i j i s een zgn. l o o n w e r k g r o e p opgenomen, die behalve voor h e t n o r m a l e loonwerk ook z o r g d r a a g t voor v e r -vanging van a r b e i d s k r a c h t e n in de weekeinden en bij vakantie en z i e k t e .
De a r b e i d s k r a c h t e n op de C R . W a i b o e r h o e v e w e r k e n v o l gens een v a s t w e r k r o o s t e r en zij hebben s l e c h t s een b e p e r k t e b e -s l i -s -s i n g -s b e v o e g d h e i d t. a. v. de b e d r i j f -s v o e r i n g . Ten -slotte m o e t w o r d e n o p g e m e r k t dat het o n d e r z o e k in b e d r i j f s v e r b a n d in enkele gevallen w o r d t d o o r k r u i s t door v e r g e l i j k e n d o n d e r z o e k (bijvoor-beeld een s e l e c t i e p r o e f van het IVO t e Z e i s t ) w a a r v o o r a n d e r e
c r i t e r i a gelden dan die welke voor h e t o n d e r z o e k in b e d r i j f s v e r -band w o r d e n aangelegd.
A n d e r z i j d s leent deze p r o e f b o e r d e r i j zich voor o n d e r z o e k in b e d r i j f s v e r b a n d b e t e r dan b i j v o o r b e e l d een a a n t a l p a r t i c u l i e r e b e d r i j v e n omdat op de p r o e f b o e r d e r i j m e e r o n d e r z o e k r i s i c o ' s ge-nomen kunnen w o r d e n , de o n d e r z o e k e r s nauw b e t r o k k e n zijn bij de exploitatie en h i e r o p ook invloed kunnen uitoefenen. Bovendien i s e r m e e r gelegenheid voor een goede r e g i s t r a t i e van o n d e r z o e k -g e -g e v e n s .
II. UITGANGSPUNTEN
De aan de bedrijfsvoering gestelde eisen met betrekking tot het onderzoek kunnen als volgt worden samengevat.
a. Voor de normale bedrijf s exploitatie mogen niet m e e r dan twee man tegelijk op het bedrijf werken. Bij de voederwinning en het mestrijden wordt van de loonwerker gebruik gemaakt. In
drukke perioden worden zonodig overuren gemaakt. Tijdens de weekeinden dient het werk door één man te worden uitge-voerd.
b. Het ruwvoer wordt, afhankelijk van de weersomstandigheden, in de vorm van hooi of kuil gewonnen. Het maaien, schudden en wiersen wordt door het bedrijf zelf verzorgd; de loonwer-ker zorgt voor het transport. Het bedrijf kan eventueel zelf hooi inschuren met de opsleepwagen.
c. Het hooi wordt geventileerd en opgeslagen in een hooiberg. Voor het jongvee, dat nogal ver van de hooiberg wordt opge-stald, kan ca. 4 ha hooi worden geperst. Het inkuilen gebeurt in sleuf silo's en in broodkuilen onder plastiek.
d. Er wordt zoveel mogelijk voer van de e e r s t e snede gewonnen; er wordt niet voorgeweid. Door gebruik te maken van de natuurlijke verschillen in. voor jaarsontwikkeling tussen de p e r -celen en door vroeg met maaien te beginnen, wordt getracht de oogst van de eerste snede zoveel mogelijk te spreiden. De pinken worden uitg e schaard.
e. Bij inkuilen wordt het materiaal voorgedroogd tot minimaal 40 % ds. Als dit niet kan worden bereikt, wordt landbouwzout in het veld toegevoegd. Zo mogelijk wordt een sleuf silo (ca. 8 ha) in één keer. gevuld.
f. De per week te oogsten oppervlakte wordt op vrijdag en/of zaterdag gemaaid. Na het weekeinde worden de gemaaide percelen intensief bewerkt en zo snel mogelijk geruimd. g. De eerste snede wordt gemaaid bij een opbrengst aan v e r s
g r a s per ha van minimaal 15000 kg (vroeg beginnen met maaien) en maximaal 25000 kg (niet te oud laten worden). Later in het seizoen wordt gemaaid bij een opbrengst van ca. 20000 kg gras per ha» Er moet ongeveer 150 ton droge stof worden gewonnen, waarvoor ca. 50 ha moet worden gemaaid. h. T e r voorkoming van te veel zand in het ruwvoer worden in het
voorjaar alle te maaien percelen gelijktijdig met de bemesting gesleept. Zonodig wordt dit 2 à 3 weken later herhaald. De stalmest wordt uitgereden in de maanden oktober tot en met februari. Dit gebeurt met behulp van de loonwerker.
i« In de stalperiode worden de volgende voeder systemen toege-past:
Liigboxenstal melkvee a. : Zelfvoedering voordroogkuil in sleuf silo's buiten.
Voorraadvoedering hooi in ruif buiten.
Ligboxenstal melkvee b. : Voorraadvoedering voordroogkuil achter Zweeds voerhek buiten. Voorraadvoedering hooi in ruif buiten,
Ligboxenstal pinken : Voorraadvoedering hooi of voor-droogkuil in ruif.
j . Er wordt gemolken in een dubbele drie stands-doorloopmeik-stal van het open type. Het melken gebeurt door één man met 4 apparaten (PjA^j. In de melkstal wordt met
halfautomati-sche do s eerapparaten het krachtvoer v e r s t r e k t . De kracht-voergift per koe wordt bepaald door de gemiddelde ruwvoer-opname van de groep, die periodiek wordt gewogen, het melk-produktieverloop per dier en de conditie per dier.
k. De kalveren worden opgefokt met 200 1 volle melk in de e e r -ste acht weken en daarna met uitsluitend krachtvoer, hooi en water. Het krachtvoer wordt onbeperkt verstrekt, totdat een hoeveelheid van 2 kg per dier per dag i s bereikt.
Om infectie met m a a g - , darm- en longwormen op een onschadelijk niveau te houden, worden de kalveren geweid op p e r -celen waarvan de voorgaande snede werd gemaaid. Met een apparaat voor elektrische weide-afrastering kan een deel van een door koeien te beweiden perceel voor de kalveren worden afgezonderd. In de weide krijgen de kalveren 1-j kg krachtvoer per dier per dag.
i n . WEERSOMSTANDIGHEDEN
In t a b e l 1 i s g e t r a c h t de w e e r s o m s t a n d i g h e d e n in h e t v e r s l a g j a a r m e t enkele g e t a l l e n t e k a r a k t e r i s e r e n . Het betreft h i e r n e e r -slaggegevens van de C R . W a i b o e r - h o e v e (CRW) en van het KNMId i s t r i c t Betuwe en LanKNMId van M a a s en Waal (AnKNMIdel) en t e m p e r a t u u r -gegevens (gem. overdag) van h e t K N M I - s t a t i o n Winterswijk (W'wijk). In v e r b a n d m e t de g r a s g r o e i in h e t v o o r j a a r zijn ook de gegevens o v e r m a a r t en a p r i l 1967 opgenomen.
Tabel 1. NEERSLAG EN TEMPERATUUR VAN I-3-1967 t/m 30-4-1968 IN VERGELIJKING MET NORMAAL (30-JARIG GEMIDDELDE)
Periode 1967 maart april mei juni Juli augustus september Totaal of gem. mei t/m september oktober november december 1968 januari februari maart april mm neerslag CRW 67/68 55 30 56 35 3^ 67 52 241-!-53 60 7^ 66 32 30 12 Andel 67/68 5^ 38 68 41 31 89 72 301 76 87 99 81 37 38 25 Andel normaal *3 47 52 55 77 81 65 330 66 66 60 65 52 ^3 ^7 temperatuur C W'wijk 67/68 6,9 8,5 14,4 16,7 20,6 17,9 15,0 16,9 11,9 5,1 2,7 1,4 1,6 6,6 11,7 W'wijk normaal 5,7 9,8 14,4 17,5 18,9 18,5 15,4 16,9 10,4 6,0 2,9 1,5 2,1 5,7 9.8
Globaal kan g e c o n c l u d e e r d w o r d e n dat de n e e r s l a g en de t e m -p e r a t u u r in I 9 6 7 / 6 8 v r i j n o r m a a l zijn g e w e e s t . De m a a n d e n juni en juli wijken wat af m e t weinig n e e r s l a g en v o o r a l j u l i m e t e e n gemiddeld hoge t e m p e r a t u u r . Wat opvalt i s dat op de C. R. W a i -b o e r - h o e v e g e d u r e n d e v r i j w e l h e t gehele j a a r m i n d e r r e g e n viel dan in de r e s t van h e t r i v i e r e n g e b i e d . Uit a n d e r e gegevens van het KNMI bleek dat ook in de A c h t e r h o e k ( d i s t r i c t Winterswijk) aanzienlijk m e e r r e g e n i s g e v a l l e n dan op h e t proefbedrijf, w a a r het v o o r a l in juni en juli t e droog w a s voor een goede g r a s g r o e i .
In v e r b a n d m e t de g r a s g r o e i en de voederwinning zijn v o o r a l de n e e r s l a g g e g e v e n s o v e r de m a a n d e n m e i t / m s e p t e m b e r van b e -t e k e n i s . D a a r o m zijn de n e e r s l a g g e g e v e n s o v e r d e z e p e r i o d e in t a b e l 2 p e r dag w e e r g e g e v e n .
Door de g r o t e s p r e i d i n g van de n e e r s l a g in m e i w a s deze
m a a n d ongunstig voor h e t winnen van hooi en v o o r d r o o g k u i l . In juni en juli ging dit v e e l b e t e r m a a r door de v r i j e x t r e m e droogte w e r d de g r a s v o o r r a a d zo gering dat er in a u g u s t u s n i e t s g e m a a i d kon w o r d e n .
Tabel 2. NEERSLAG IN MM PER DAG VAN 1 MEI t/m 24- SEPTEMBER 1967 OP D E . C R . WAIBOER-HOEVE. Dag Ma Di Wo Do Vr Za Zo T o t a a l nun p e r week A a n t a l droge dagen B e g i n d a t u m 1/5 -1..* 0 , 8 0 , 3 -. -6 , 0 8 , 5 3 8 / 5 0 , 5 1 , 5 -0 , 3 1 1 , 0 -1 3 , 3 3 1 5 / 5 7 , 0 0 , 7 0 , 3 0 , 3 -1,2 -9 , 5 2 2 2 / 5 -1,8 -5 , 0 7 . 5 1.2 8 , 0 2 3 , 5 2 v a 2 9 / 5 -1,0 6 . 5 0,2 -7,9 4 n e 5/C 1 , 0 -1 , 0 6 1 k e w e e k 1 2 / 6 3 , 0 -1,2 • -4 , 2 5 1 9 / 6 -0,2 -5 , -5 7 , 2 1 2 , 9 4 2 6 / 6 -1.5 8 , 5 -1 0 , 0 5 3 / 7 7 . 5 -2 , 5 1 0 , 0 5 1 0 / 7 r -1 , 0 -1 , 0 6 Dag Ma Di Wo Do V r Za Zo T o t a a l mm p e r w e e k A a n t a l d r o g e dagen B e g i n d a t u m v a n e l k e w e e k 1 7 / 7 2 , 0 6 , 0 2 , 2 1 0 , 2 4 2 V 7 1 3 , 2 1 3 , 2 6 3 1 / 7 0 , 6 0 , 6 1,2 5 7 / 8 3 , 4 0,2 3,2 6 , 7 3 , 4 1 6 , 9 2 1 4 / 8 3 . 0 8 , 0 2 2 , 3 0 , 7 8 , 5 6 , 0 4 8 , 5 1 2 1 / 8 -7 2 8 / 8 3 , 3 0 , 7 4 , 0 5 4 / 9 1,3 3,2 2 , 0 2 , 0 8 , 5 3 1 1 / 9 0 , 4 5 , 6 6 . 0 5 1 8 / 9 1 0 , 0 3 , 5 8 , 0 1 0 , 5 1.3 0 . 3 3 3 , 6 1 11
IV. GRONDSOORT EN VERKAVELING
1. Verkaveling
Uit bijgaande s i t u a t i e s c h e t s blijkt dat de v e r k a v e l i n g gunstig i s en dat ook de ligging van de p e r c e l e n t e n opzichte van de b e -drijfsgebouwen v r i j goed genoemd kan w o r d e n , (figuur 1)
De m e l k k o e i e n w o r d e n ook in de z o m e r op stal gemolken (doorloopmelkstal) zodat de toegangsweg tot de p e r c e l e n in de z o m e r ook het looppad v o o r de koeien i s . Over het geheel geno-m e n w a s deze w e g , geno-m e d e door de nogal hoge ligging, s t e e d s goed b e g a a n b a a r . De p e r c e e l s o p p e r v l a k t e i s v r i j goed afgestemd op de omvang van de m e l k v e e s t a p e l . De p e r c e e l s o p p e r v l a k t e v a r i e e r t van o n g e v e e r 5 tot 7 a r e p e r k o e .
2. G r o n d s o o r t en g r o n d o n d e r z o e k
Het g r a s l a n d b e s t a a t voor het m e r e n d e e l uit s t r o o m r u g g r o n d m e t 15-30 % a f s l i b b a a r .
E r m o e t op w o r d e n g e r e k e n d dat v r i j w e l a l h e t g r a s l a n d i n de w i n t e r bij hoge r i v i e r w a t e r s t a n d e n onder w a t e r komt t e s t a a n . De ontwatering vindt op n a t u u r l i j k e wijze p l a a t s . Bij hoge w a t e r s t a n -den in de Waal t r e e d t op de l a a g s t e p e r c e l e n v r i j v e e l kwel op en bij l a g e w a t e r s t a n d e n t r e d e n op de l i c h t s t e gronden d r o o g t e v e r
-s c h i j n -s e l e n op.
Het g r a s l a n d i s weinig v e r t r a p p i n g s g e v o e l i g ; zelfs niet in n a t -t e z o m e r s .
Enkele p e r c e l e n hebben t e n dele een i n e g a l e ligging en enkele p e r c e l e n zijn b e g r e p p e l d , zodat m a c h i n a l e b e w e r k i n g e n er m o e i -lijkheden ondervinden of e x t r a tijd v r a g e n .
Om een i n d r u k t e k r i j g e n van de b e m e s t i n g s t o e s t a n d zijn in de w i n t e r van 1967/68 g r o n d m o n s t e r s genomen van de laag 0-5 c m . De r e s u l t a t e n van h e t g r o n d o n d e r z o e k w o r d e n v e r m e l d in t a b e l 3.
Tabel 3. RESULTATEN GRONDONDERZOEK 1967/68
P e r c e e l 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 3 1 4 pH-KCl 7 , 0 7 , 1 7 , 1 7 , 1 7 , 2 7 , 2 6,9 7 , 1 7 , 3 7 , 4 7 , 3 K o o l z u r e k a l k % 4 , 9 4 , 9 4 , 2 4 , 6 4 , 5 4 , 8 4 , 7 5 , 2 5 . 3 8 , 5 8 , 5 Humus % 6 , 2 7 , 2 8 , 7 9 , 4 1 2 , 0 1 0 , 3 1 2 , 6 1 2 , 4 3 , 6 5 , 3 7 , 4 A f s l i b -b a a r % 1 4 1 9 1 8 2 0 2 8 2 7 2 8 3 1 1 6 2 4 32 P A l -g e t a l 2 6 3 3 4 5 2 9 39 3 4 4 5 32 3 0 2 1 1 6 K-g e t a l 2 0 3 1 2 0 2 1 2 1 1 9 2 0 2 0 4 1 2 2 2 5 Na-HCl -6 i l -12 -3 -MgO NaCl 1 6 0 I 6 9 I 6 6 1 7 6 -12
-t-> a. «A
Het blijkt dat h e t p e r c e n t a g e a f s l i b b a a r v r i j s t e r k v a r i e e r t e n dat de p e r c e l e n bij de b o e r d e r i j ( p e r c e e l 1, 2, 3 en 9) het l a a g s t e p e r c e n t a g e a f s l i b b a a r hebben.
Volgens de a d v i e s b a s i s voor de b e m e s t i n g van landbouwgron-den i s de pH-KCl van al het g r a s l a n d hoog, zodat h i e r geen kalk of a l k a l i s c h w e r k e n d e m e s t s t o f f e n dienen t e w o r d e n g e b r u i k t .
Van de twee herontgonnen p e r c e l e n 13 en 14 en van p e r c e e l 1 i s de fosfaattoestand v r i j laag tot t e l a a g .
De o v e r i g e p e r c e l e n hebben een fosfaattoestand m e t de w a a r -d e r i n g van goe-d tot v r i j hoog. Het k a l i - g e t a l van één p e r c e e l i s v e e l t e hoog ( p e r c e e l w a a r de m e s t s l o o t i s gelegen) en van e'en p e r c e e l t e l a a g . Op de o v e r i g e p e r c e l e n v a r i e e r d e de k a l i - t o e s t a n d van goed tot hoog.
O v e r het geheel genomen i s de b e m e s t i n g s t o e s t a n d van het g r a s l a n d goed. Een enkel p e r c e e l heeft een t e laag P - A l - g e t a l en e e n t e hoog K - g e t a l .
Bij het v e r d e r e b e m e s t i n g s b e l e i d m o e t v o o r a l m e t h e t g e b r u i k van h e t g r a s l a n d en de h o e v e e l h e i d o r g a n i s c h e m e s t rekening w o r -den gehou-den.
3. Kwaliteit van het g r a s l a n d
B o t a n i s c h i s het g r a s l a n d v o o r een g r o o t d e e l van m a t i g e kwal i t e i t . Het b e s t a a t uit een groot a s s o r t i m e n t van g r a s s e n en k r u i den. V o o r a l het p e r c e n t a g e k r o p a a r , kweek en fiorien i s op v e r -s c h i l l e n d e p e r c e l e n v r i j hoog en het p e r c e n t a g e goede g r a -s -s e n m e t n a m e E n g e l s r a a i g r a s t e l a a g .
E e n a a n t a l p e r c e l e n i s enkele j a r e n geleden opnieuw i n g e z a a i d , m a a r ook d e z e p e r c e l e n h e b b e n , w a a r s c h i j n l i j k a l s gevolg van het veelvuldig v o o r k o m e n van w a t e r o v e r l a s t , een z e e r m a t i g e b o t a n i -s c h e -s a m e n -s t e l l i n g . Op enkele a n d e r e p e r c e l e n komt veelvuldig bent v o o r die elk j a a r s y s t e m a t i s c h m o e t w o r d e n b e s t r e d e n .
Door het o n d e r w a t e r lopen van het g r a s l a n d t r e e d t s l e c h t s weinig m o l l e n s c h a d e op.
V. BEDRIJFSGEBOUWEN
1. Ontwikkeling in de l a a t s t e j a r e n
Op dit bedrijf w a r e n aanvankelijk twee open l o o p s t a l l e n m e t i n g e s t r o o i d e l i g r u i m t e aanwezig. Samen boden ze p l a a t s aan ca. 70 stuks m e l k v e e . Het a a n t r e k k e l i j k e van deze s t a l v o r m in v e r -gelijking m e t een g r u p s t a l - w a s , dat m e n bij h e t m e l k e n g e b r u i k kon m a k e n van de d o o r l o o p m e l k s t a l die, m e t aan w e e r s z i j d e n een w a c h t r u i m t e , t u s s e n b e i d e s t a l l e n w a s g e p l a a t s t . Het hoge s t r o o i
-s e l v e r b r u i k en de d a g e l i j k -s e a r b e i d die m e t i n -s t r o o i e n g e p a a r d ging, v o r m d e n evenwel m i n d e r gunstige kanten van deze wijze van h u i s v e s t e n .
In I965 w e r d een van de b e i d e s t a l l e n omgebouwd tot een d r i e -r i j i g e l i g b o x e n s t a l m e t uitloop n a a -r buiten. In de s t a l w a -r e n 41 ligboxen a a n g e b r a c h t , v e r d e e l d o v e r d r i e r i j e n m e t r e s p e c t i e v e -lijk 16, 13 en 12 boxen. In de boxen w a s enige v a r i a t i e gemaakt wat b e t r e f t de u i t v o e r i n g . Zo b e d r o e g de l e n g t e van de ligboxen in
één r i j 240 c m , in de m i d d e l s t e r i j 220 c m en in de d e r d e r i j 210 c m . Gebleken i s dat de koeien, v o o r a l in de b e g i n p e r i o d e , een s t e r k e v o o r k e u r hadden v o o r de l a n g e r e boxen, hoewel d e z e , n a a r m e n s e l i j k e m a a t s t a v e n g e m e t e n , ongunstig w a r e n g e s i t u e e r d ten opzichte van de l u c h t i n l a a t . Met behulp van een schoftboom w a s h e t m o g e l i j k zelfs de z e e r lange boxen goed schoon t e houden. Ook de a c h t e r r a n d w a s bij de d i v e r s e r i j e n boxen v e r s c h i l l e n d u i t g e v o e r d . Twee r i j e n hadden een r e c h t e a c h t e r r a n d , w a a r v a n e r één in hout w a s u i t g e v o e r d en de a n d e r e in beton. Beide r a n d e n w a r e n boven afgerond. De a c h t e r r a n d van de d e r d e r i j liep schuin n a a r binnen. Gebleken i s dat, w a n n e e r e r niet r e g e l m a t i g op tijd nieuw s t r o o i s e l in de boxen g e b r a c h t w o r d t , de schuinlopende a c h -t e r r a n d de v o o r k e u r v e r d i e n -t . H i e r b i j w o r d -t n a m e l i j k v o o r k o m e n dat de d i e r e n bij h e t liggen de zitb eenknobbel s b e s c h a d i g e n .
W a n n e e r e r op tijd wordt b i j g e s t r o o i d v e r d i e n t de r e c h t e a c h -t e r r a n d evenwel de v o o r k e u r , o m d a -t m e n dan de mogelijkheid heeft de schoftboom i e t s v e r d e r t e r u g t e p l a a t s e n . H i e r d o o r i s h e t
g e v a a r van bevuilen van de boxen door de d i e r e n m i n d e r g r o o t . I n m i d d e l s w a r e n gunstige e r v a r i n g e n opgedaan m e t ligboxen-s t a l l e n . Ook w a ligboxen-s gebleken dat de e i ligboxen-s e n die de k o e i e n a a n de ligboxen-s t a l s t e l l e n , gering zijn. Bij een proef w a a r b i j de d i e r e n konden k i e zen t u s s e n een verblijf in een o n g e i s o l e e r d e , wel m i n of m e e r g e -sloten s t a l , of een verblijf in boxen die a l l e e n door een afdak en d r i e wanden b e s c h e r m d w a r e n , bleek dat de v o o r k e u r voor de e e n -voudigste stalling bij a l l e w e e r s o m s t a n d i g h e d e n v r i j groot w a s . H i e r u i t c o n c l u d e r e n d dat m e t een v r i j s i m p e l e h u i s v e s t i n g kon w o r d e n v o l s t a a n , w e r d i n 1967 een s t a l gebouwd van betonnen k e e r w a n d s t u k k e n , afgedekt m e t gebogen s t a l e n golfplaten, m e t
een v r i j e uitloop n a a r buiten. Deze s t a l w e r d i n g e r i c h t m e t 40 ligboxen. De boxafscheidingen w a r e n van e e n z e e r eenvoudig type, u i t g e v o e r d in s t a a l .
M 2 LU O CD LU X O m tu i -< ~ i i -01 Y. Ill li_ QC III 2 < > O o -^ *"* _ l < < X u in «I E 10}su3xoq6n
\J
2» De huidige situatie
In het v e r s l a g j a a r 1967/68 w a r e n e r op dit bedrijf dus geen l o o p s t a l l e n m e t i n g e s t r o o i d e l i g r u i m t e m e e r in gebruik m a a r twee eenvoudige l i g b o x e n s t a l l e n , elk voor ca. 40 stuks m e l k v e e (zie figuur 2).
Bij beide s t a l l e n w e r d e n de d i e r e n buiten g e v o e r d . Bij de 3 -rijige s t a l w e r d zelfvoedering van k u i l v o e r t o e g e p a s t in 2 sleufs i l o ' sleufs m e t een e e t b r e e d t e van 13 c m p e r d i e r . V e r d e r w e r d t e g e -l i j k e r t i j d bij d e z e s t a -l v o o r r a a d v o e d e r i n g van hooi uit een ruif t o e g e p a s t . De e e t b r ê e d t e p e r d i e r b e d r o e g h i e r 20 c m .
Bij de s t a l van k e e r w a n d s t u k k e n w e r d v o o r r a a d v o e d e r i n g van k u i l v o e r t o e g e p a s t . Dit v o e r w e r d v e r s t r e k t aan een niet o v e r d e k t Zweeds v o e r h e k . P e r d i e r w a s h i e r r u i m 40 c m e e t b r e e d t e b e -s c h i k b a a r . Ook deze koeien k r e g e n het hooi in een bij de k a p b e r g o p g e s t e l d e ruif, m e t p e r d i e r ook 20 c m e e t b r e e d t e . In beide g e vallen w e r d e n zowel de paden t u s s e n de r i j e n boxen a l s ook de u i t -loop m e t behulp van een t r e k k e r , v o o r z i e n van een m e s t s c h u i f ,
s c h o o n g e m a a k t . Dit g e b e u r d e dagelijks.
De dunne m e s t w e r d in een a c h t e r de gebouwen g e p l a a t s t m e s t -f i l t e r geschoven. Dit m e s t -f i l t e r bestond uit een v i e r k a n t e r u i m t e m e t wanden van hout en bouwstaai. De bedoeling w a s om h i e r m e e de g i e r zo v e e l mogelijk t e l a t e n wegvloeien en o m in h e t f i l t e r v a s t e , of a l t h a n s m e t de m e s t v e r s p r e i d e r v e r w e r k b a r e , m e s t o v e r t e houden. De e r v a r i n g e n h i e r m e e zijn niet gunstig g e w e e s t .
De wanden van het filter r a a k t e n v e r s t o p t en v o o r a l in h e t m i d d e n bleef de m e s t dun. Ten slotte b l e k e n de wanden van h e t filter niet b e s t a n d t e g e n de druk van de m e s t zodat een d o o r b r a a k ontstond. Het m e s t f i l t e r i s i n m i d d e l s v e r v a n g e n door een open m e s t g r a c h t .
A l s s t r o o i s e l in de ligboxen w e r d z a a g s e l gebruikt. Gebleken i s dat bij een z a a g s e l g e b r u i k in de boxen van ca. 1 kg p e r d i e r
p e r dag de d i e r e n r e d e l i j k schoon t e houden zijn.
In v e r b a n d m e t h e t o n t b r e k e n van een goede v e r g e l i j k i n g s b a -s i -s kon op dit bedrijf niet nauwkeurig de invloed van de h u i -s v e -s t i n g en h e t v o e d e r s y s t e e m op de m e l k p r o d u k t i e w o r d e n nagegaan.
Wel kunnen enige e r v a r i n g e n w o r d e n v e r m e l d van het Instituut v o o r Veeteeltkundig O n d e r z o e k "Schoonoord" t e Z e i s t . G e d u r e n d e de s t a l s e i z o e n e n 1967-68 en 1968-69 w e r d e n d a a r v e r g e l i j k e n d e p r o e v e n genomen m e t 8 p a r e n eeneii'ge tweelingen. Acht d i e r e n w a r e n o n d e r g e b r a c h t in een k e n n e l , w a a r o n d e r wordt v e r s t a a n een r u i m t e die s l e c h t s door m i d d e l van een dak en d r i e wanden t e g e n d i r e c t e w e e r s i n v l o e d e n b e s c h e r m i n g biedt. Ook de e e t r u i m t e w a s in dit geval o v e r d e k t . De t w e e l i n g z u s t e r s van de h i e r g e h u i s v e s t e d i e r e n stonden in een goed g e v e n t i l e e r d e en g e i s o l e e r d e g r u p s t a l . De k o e i e n , die in de k e n n e l w a r e n g e h u i s v e s t , hebben gemiddeld in b e i d e w i n t e r s e i z o e n e n 0 , 4 5 kg m e l k p e r d i e r p e r dag m e e r g e -p r o d u c e e r d , dan die in de g r u -p s t a l . Bij de n i e u w m e l k t e k o e i e n b l e e k e r bij s t e r k w i s s e l e n d e w e e r s o m s t a n d i g h e d e n wel e e n n a d e -l i g e , m a a r s -l e c h t s tijde-lijke r e a c t i e op t e t r e d e n wat de produktie
betreft. Gemiddeld was de eenvoudige stal evenwel in het voor-deel. De ruwvoederopname lag bij de koeien in de kennel 7 à 8 % hoger, wat - de produktie in aanmerking genomen - als een voor-deel moet worden beschouwd. Bij de dieren in de eenvoudige stal werd een grotere eetlust waargenomen.
3. Begroting van i n v e s t e r i n g e n en k o s t e n
De b e s t a a n d e gebouwensituatie op het bedrijf i s om een aantal r e d e n e n ongeschikt om t e dienen a l s b a s i s voor een b e r e k e n i n g van i n v e s t e r i n g e n en k o s t e n . E r zijn n a m e l i j k , z o a l s r e e d s e e r d e r w e r d v e r m e l d , in v e r b a n d m e t het o n d e r z o e k twee staltypen en twee v o e d e r s y s t e m e n in g e b r u i k , elk voor de helft van de v e e s t a -p e l . Dit wijkt af van de -p r a k t i j k . Door de vele verbouwingen in de loop d e r j a r e n (ontwikkeling) i s v e r d e r de p l a a t s i n g van de s t a l -l e n , de v o e d e r o p s -l a g , de m e s t o p s -l a g en de m e -l k s t a -l t e n opzichte van e l k a a r ook niet o p t i m a a l , h e t g e e n de o o r z a a k i s van een r e l a -tief g r o t e v e r h a r d e l o o p r u i m t e . Door de vele verbouwingen zijn bovendien de w e r k e l i j k e bouwkosten m o e i l i j k m e e r v a s t te s t e l l e n .
De bouwkosten zijn d a a r o m op b a s i s van het p r i j s p e i l van 1970 b e g r o o t m e t a l s uitgangspunt de i n h e t v e r s l a g j a a r t o e g e p a s t e s y s -t e m e n van v o e d e r o p s l a g en v o e d e r i n g . Om een indruk -t e geven van de invloed v a n het b e d r i j f s s y s t e e m en de a a r d van de b o u w m a t e -r i a l e n op de hoogte van de bouwkosten w e -r d e n , u i t g a a n d e van 80 m e l k k o e i e n m e t bijbehorend j o n g v e e , d r i e a l t e r n a t i e v e b e g r o t i n g e n opgesteld. Van s y s t e e m A i s in dit v e r s l a g een p l a t t e g r o n d opgeno-m e n . De uitgangspunten voor de b e g r o t i n g e n kunnen in het k o r t a l s volgt w o r d e n o m s c h r e v e n .
A. L i g b o x e n s t a l van b e t o n e l e m e n t e n . Zelfvoedering van v o o r -d r oogkuil uit o v e r -d e k t e sleuf s i l o ' s en v o o r r a a -d v o e -d e r i n g van hooi uit r u i v e n bij v e l d s c h u u r ,
M e s t o p s l a g voor d r i e m a a n d e n in b o v e n g r o n d s e s i l o ' s . B . L i g b o x e n s t a l v a n b e t o n e l e m e n t e n . V o o r r a a d v o e d e r i n g v a n
v o o r d r o o g k u i l aan Zweeds v o e r h e k buiten, broodkuilen onder p l a s t i c . Eenvoudige d r i e r o e d e r h o o i b e r g i n p l a a t s van v e l d
-s c h u u r ;
V o o r r a a d v o e d e r i n g van hooi uit ruif bij h o o i b e r g . M e s t o p s l a g voor d r i e m a a n d e n in b o v e n g r o n d s e s i l o ' s . C. L i g b o x e n s t a l in n i s s e n h u t t e n van golfplaten. V o o r r a a d v o e d e
r i n g van v o o r d r o o g k u i l aan Zweeds v o e r h e k buiten, b r o o d -kuilen o n d e r p l a s t i e k .
D r i e r o e d e r h o o i b e r g . V o o r r a a d v o e d e r i n g v a n hooi uit ruif. W e r k t u i g e n b e r g i n g in n i s s e n h u t . M e s t o p s l a g in open g r a c h t . Een o v e r z i c h t van de i n v e s t e r i n g e n v o o r d e z e d r i e a l t e r n a t i e -ve mogelijkheden is w e e r g e g e v e n in t a b e l 4 . H i e r u i t blijkt dat de bouwkosten a l s gevolg van v e r s c h i l l e n in bouw en b e d r i j f s s y s t e m e n z e e r s t e r k kunnen uiteenlopen. In de p r a k t i j k zijn de v e r
-s c h i l l e n nog wel g r o t e r dan h i e r i -s w e e r g e g e v e n .
Het b e g r o t e n van de j a a r l i j k s e kosten voor genoemde d r i e m o gelijkheden i s veel m o e i l i j k e r omdat h i e r b i j de a f s c h r i j v i n g s t e r m i j n m o e t w o r d e n v a s t g e s t e l d . Deze i s n i e t m e t z e k e r h e i d t e v o o r
spellen. Bij de k o s t e n b e r e k e n i n g i s uitgegaan van de volgende p e r c e n t a g e s : afschrijving 3 %, r e n t e 3 % (van n i e u w w a a r d e ) , o n d e r -houd en v e r z e k e r i n g 2 %. T o t a a l dus 8 % van de n i e u w w a a r d e .
Voor geval C w o r d t v e r d e r aangenomen dat de rsicsenhutten (alleen de ombouw) na 16 j a a r m o e t e n w o r d e n vernieuwd en dus t w e e m a a l zo snel w o r d e n a f g e s c h r e v e n a l s h e t rompgebouw van b e t o n e l e m e n t e n . Bij geval C w o r d t dus voor h e t rompgebouw en de w e r k t u i g e n b e r g i n g (25300 en 5600) 3 % e x t r a afschrijving g e -r e k e n d , h e t g e e n 927 gulden p e -r j a a -r betekent. Het z a l duidelijk zijn dat dit niet m e e r dan een ruwe schatting i s .
De j a a r l i j k s e k o s t e n voor de bedrijfsgebouwen komen op deze wijze b e r e k e n d voor A, B en C op r e s p e c t i e v e l i j k 15576, 11120 en
9535 gulden.
Tabel *+. BEGROTING VAN INVESTERINGEN IN GEBOUWEN IN GULDENS
(Plan A is weergegeven in figuur 3) B
Rompgebouw Gebouw
V l o e r e n Binnenbouw Grondwerk
T o t a a l rompgebouw
387OO 387OO 253OO 10000 10000 10000
89OO 89OO 89OO 1+500 1+500 M-500
62100 621OO I+87OO
Inrichting Melkstal Krachtvoersilo Stallen
Zweeds voerhek (buiten)
Totaal inrichting
Hooiberging Veldschuur Hooiberg (3-roeder) Vloer (en luchtkanaal bij A) Houten roostervloer Hooiruif Grondwerk Totaal hooiberging Kuilvoeropslag Sleufsilo's Werktuigenberging Gebouw Grondwerk Totaal werktuigenberging
Mestopslag Silo's (opslag 3 mnd.) Kelder Grondwerk Totaal mestopslag Diversen Loopruimte Waterleiding Elektriciteit Algemene kosten Totaal diversen
Totaal investering in gebouwen Per gem. aanwezige melkkoe (80 stuks) Per stal-GVE (ll8 stuks)
52OO 25OO 12000 -197OO 183OO -61OO I+3OO 1+000 2000 3I+7OO 1+0000 12000 900 I29OO 77OO I+5OO 2 00 121+00 6OOO 27OO 2200 2000 I29OO 52OO 25OO 12000 5IOO 21+800 -9OOO I6OO -3OOO 300 I39OO -12000 900 129OO 77OO I+5OO 200 121+00 6OOO 27OO 22 00 2000 129OO I9I+7OO I39OOC 2I+3O I65O 171+0 II80 52 CO 25OO 12 000 5IOO 21+800 -9OOO I6OO -3OOO 300 I39OO -56OO 900 65OO -800 800 6000 2700 2200 2000 129OO IO76OO I35O 910 I Q
VI. MECHANISATIE
De w e r k t u i g e n i n v e n t a r i s (tabel 5) w a s a f g e s t e m d op de i n s c h a -keling van de l o o n w e r k e r bij het laden, t r a n s p o r t en l o s s e n van a l l e r u w v o e r en bij de v e r w e r k i n g van de m e s t . Voor het m a a i e n van h e t g r a s en het schudden en w i e r sen w a r e n de benodigde w e r k -tuigen op het bedrijf aanwezig.
Het w e r k t u i g e n p a r k b e v a t t e evenwel nog een opsleepwagen die d e s -gewenst kon w o r d e n ingezet bij het t r a n s p o r t van r u w v o e r .
De v e r v a n g i n g s w a a r d e van de t o t a l e w e r k t u i g e n i n v e n t a r i s b e -droeg ƒ 41120. Gebleken i s dat m e t de aanwezige a p p a r a t u u r in g r o t e lijnen i n de behoefte kon w o r d e n v o o r z i e n .
Melken
Het gehele j a a r door w e r d gemolken in een dubbele open d r i e -s t a n d -s d o o r l o o p m e l k -s t a l m e t hoogliggende m e l k l e i d i n g en 4 appa-r a t e n . Een m e l k t a n k w a s niet aanwezig. In de m e l k s t a l w e appa-r d het k r a c h t v o e r v e r s t r e k t d. m . v. half a u t o m a t i s c h e k r a c h t v o e r a p p a r a -t e n .
Het a a n t a l gemolken koeien p e r u u r , exclusief de aan h e t
m e l k e n voorafgaande en de d a a r o p volgende w e r k z a a m h e d e n z o a l s h e t ophalen van de k o e i e n , h e t r e i n i g e n van de m e l k s t a l enz. , b e d r o e g in de w e i d e p e r i o d e gemiddeld 32 en in de s t a l p e r i o d e g e -m i d d e l d 31. In de w i n t e r -m a a n d e n w a s het a a n t a l koeien dat p e r u u r w e r d gemolken l a g e r dan in de z o m e r omdat de d r o o g s t a a n d e koeien t u s s e n de m e l k g e v e n d e koeien lopen en m e e k o m e n in de m e l k s t a l om d a a r eventueel k r a c h t v o e r op t e n e m e n .
Het k r a c h t v o e r w e r d in de m e l k s t a l v e r s t r e k t door het o v e r h a l e n v a n een handle w a a r d o o r een b e p a a l d e hoeveelheid k r a c h t -v o e r -v r i j k o m t . Het j u i s t a f s t e l l e n -van de k r a c h t -v o e r a p p a r a t e n v e r e i s t een g r o t e n a u w k e u r i g h e i d en een g e r e g e l d e c o n t r o l e . V e e v e r z o r g i n g s t a l p e r i o d e
Het m e l k v e e w e r d buiten g e v o e r d . Het hooi w e r d a l s v o o r -r a a d v o e d e -r i n g vanaf de h o o i b e -r g in h a n d w e -r k in de -ruiven g e b -r a c h t . De v o o r d r o o g k u i l w e r d voor een g e d e e l t e van het m e l k v e e v e r
-s t r e k t v i a zelfvoedering uit -sleuf -s i l o ' -s en h e t a n d e r e g e d e e l t e van het m e l k v e e k r e e g de v o o r d r o o g k u i l a c h t e r een Zweeds v o e r h e k . In dit l a a t s t e geval w e r d het k u i l v o e r twee k e e r p e r week m e t een v o o r l a d e r op een hoop bij h e t Zweeds v o e r h e k g e b r a c h t en dan in h a n d w e r k v e r d e e l d . E v e n a l s het m e l k v e e w a r e n ook de pinken on-d e r g e b r a c h t in een l i g b o x e n s t a l . De pinken k r e g e n u i t s l u i t e n on-d hooi in r u i v e n en k r a c h t v o e r in de v o e r b a k . De k a l v e r e n w a r e n g e h u i s -v e s t in hokken en k r e g e n twee k e e r p e r dag -volle m e l k in e m m e r s m e t d a a r n a a s t wat hooi en b i k s . De v e r z o r g i n g v a n de k a l v e r e n v r o e g v r i j veel tijd.
De dunne m e s t w e r d m e t een m e s t s c h u i f in een m e s t f i l t e r g e -schoven (zie hfd, stuk Bedrijfsgebouwen) en g r o t e n d e e l s door de l o o n w e r k e r o v e r het land g e b r a c h t .
3 Tijdens de voe-derwinning worden soms nog wel lange dagen gemaakt m a a r er is niet veel zwaar werk meer. De bedrijfs-boer doseert hier het door de loon-werker met de op-raapwagen aange-voerde hooi in de mond van de aan-zuigblazer bij de hooiberg. E r werd 23 ha gehooid en van 24 ha werd voordroogkuil ge-maakt. .. p*1 "''"fï-w' tv-TwastaiwiM^ki^wt.,»,
4 Op dit bedrijf wordt getracht de investeringen in gebouwen en werktuigen zo laag mogelijk te houden. Met buitenvoedering en een eenvoudige voederopslag kon in dit opzicht heel wat worden bereikt. Van voor naar achter: zelfvoedering in een sleufsilo, voorraadvoedering van hooi in een ruif naast de hooiberg, een krachtvoersilo boven de melkstal.
Hooiwinning
In s o m m i g e gevallen w e r d voor het m a a i e n de l o o n w e r k e r in-g e s c h a k e l d . Het m e e s t e in-g r a s w e r d e c h t e r m e t de eiin-gen m a a i b a l k g e m a a i d . Voor het schudden en w i e r s e n w a r e n e e n t r o m m e l schud-d e r en een h a r k k e e r schud-d e r aanwezig w a a r m e e het hooi voor het
g r o o t s t e gedeelte door h e t bedrijf zelf w e r d b e w e r k t . Het laden, t r a n s p o r t en l o s s e n van h e t hooi w a s o v e r w e g e n d loonwerk. Het hooi w e r d m e t behulp van een hooikanon in de hooiberg g e b r a c h t . Kuil v o e r winning
E v e n a l s bij de hooiwinning w e r d in b e p a a l d e gevallen v o o r het m a a i e n de l o o n w e r k e r i n g e z e t . Het m e e s t e g r a s w e r d e c h t e r m e t de eigen m a a i b a l k g e m a a i d . E r w e r d u i t s l u i t e n d v o o r d r o o g k u i l g e m a a k t . Het schudden en w i e r s e n w e r d o v e r w e g e n d m e t de eigen t r o m m e l s c h u d d e r en h a r k k e e r d e r v e r r i c h t . Het t r a n s p o r t van het produkt w e r d voor het m e r e n d e e l door de l o o n w e r k e r u i t g e v o e r d . E r w e r d ingekuild i n t w e e s l e u f s i l o ' s van ca. 60 ton en in de v o r m van b r o o d k u i l e n onder p l a s t i c . Het kuilvoer w e r d m e t een t r e k k e r a a n g e r e d e n . Tabel 5. WERKTUIGENINVENTARIS Werktuig Vervangingswaarde in gld. 1 vierwielige wagen 1 opsleepwagen 1 hooischuif 1 maaibalk 1 trommelschudder 1 harkkeerder 1 hooikanon 1 hooiventilator 1 kunstmeststrooier 1 trekker 1 melkmachine-installatie 1 hydrophoorinstallatie (ged.) 6 krachtvoerautomaten i voersilo klein materiaal T o t a a l 27OO 2 000 225 1150 2200 900 3000 1300 725 IO620 785O 2000 45OO I+50 15OO 4-1120 21
VII. GRASLANDGEBRUIK EN ZW-OPBRENGST 1. B e m e s t i n g en g e b r u i k
Een van de b e l a n g r i j k s t e f a c t o r e n v o o r de o p b r e n g s t van h e t g r a s l a n d i s de b e m e s t i n g en w e l s p e c i a a l de s t i k s t o f b e m e s t i n g .
In v e r b a n d m e t de s t a l m e staanwending in de w i n t e r p e r i o d e i s aangenomen dat de m e e s t e stikstof uit de s t a l m e s t a l s v e r l o r e n m o e t w o r d e n beschouwd.
Met h e t oog op een goede g r a s o p n a m e i s n a m e l i j k a l s e i s g e steld dat tijdens de w e i d e p e r i o d e ( a p r i l t / m oktober) geen s t a l -m e s t op het g r a s l a n d -m a g w o r d e n g e r e d e n .
In t a b e l 6 w o r d t een o v e r z i c h t gegeven van de b e m e s t i n g aan stikstof, fosfaat en k a l i p e r p e r c e e l én p e r h a .
Op d r i e p e r c e l e n i s e e n fosfaatbemesting aangewend en op z e s p e r c e l e n i s k a l i g e s t r o o i d . In v e r b a n d m e t de hoge pH i s de f o s -faat aangewend i n de v o r m van s u p e r . De k a l i i s a l s kalizout 20 % aangewend m e t h e t oog op h e t h o g e r e n a t r i u m g e h a l t e . E r w a s nog s t e e d s een oude v o o r r a a d k i e s e r i e t die op die p e r c e l e n i s g e s t r o o i d w a a r v a n de e e r s t e snede w e r d geweid. Op één p e r c e e l i s ook nog m a g n e s a m m o n aangewend. G e z i e n e c h t e r de m a g n e s i u m t o e s t a n d van de grond z a l in de k o m e n d e j a r e n geen m a g n e s i u m h o u d e n d e m e s t s t o f m e e r behoeven t e w o r d e n g e s t r o o i d . In de h e r f s t v a n
1967 i s a l l e e n op p e r c e e l 7 s t a l m e s t aangewend. De s t a l m e s t die in de w i n t e r w o r d t aangewend komt op rekening van het volgende j a a r .
De stikstofbemesting v a r i e e r t van p e r c e e l tot p e r c e e l h e t g e e n samenhangt m e t het g e b r u i k . Op p e r c e e l 9 i s r e l a t i e f weinig stik-stof g e s t r o o i d ; dit hangt s a m e n m e t het afwijkende gebruik (kal-v e r w e i t j e s ) . Gemiddeld i s p e r h a 314 kg z u i (kal-v e r e N gege(kal-ven. A l s
r i c h t l i j n voor de N - b e m e s t i n g w e r d het volgende s c h e m a gevolgd: I e snede m a a i e n 400 kg k a s p e r h a
I e snede weiden 300 kg k a s p e r h a Alle volgende sneden:
w e i d e n na m a a i e n 300 kg k a s p e r h a na 1 a u g u s t u s 200 kg k a s p e r ha 2. Het weiden van het m e l k v e e
Voor een goede m e l k p r o d u k t i e in de w e i d e p e r i o d e i s h e t van belang dat v o o r h e t m e l k v e e s t e e d s voldoende s m a k e l i j k en jong w e i d e g r a s b e s c h i k b a a r i s .
Dit kan m e d e b e r e i k t w o r d e n door a l l e p e r c e l e n m i n s t e n s één k e e r p e r j a a r t e m a a i e n en a l s zodanig s t a a t de voederwinning dan
ook m e d e in dienst van de beweiding.
Voordat de m e l k k o e i e n op g e m a a i d land (etgroen) konden w o r -den ing e s c h a a r d w a s 19, 82 h a beweid. Van deze o p p e r v l a k t e w a s 11, 78 h a g r a s van de I e snede en 8, 04 h a g r a s van de 2e snede (beweiding op dezelfde p e r c e l e n ) . Dit houdt in dat v a n de I e snede 2 9 , 7 3 h a (71 %) w e r d g e m a a i d .
Sa 3 to < K CS M Ö a w M E H co CD cd EH C C m co c q c CD CD 0) t» M ta Ct! &5 •H 3 t l Ä 4 ) Il II II CD CD O x! « W S h0 S w CO -P „e S fi S <u •H G M C - P O CO 4J P . O t— O r A i i i O N i i J - LT\ CM CM CO i * CM l f \ l O ON I O O ON I CO f - NO NO ON CM ITS I A r-\ I I I I \ U\ \ dr i-\ I -=h i l - C— rH NO LTN C j O c J i r i O ^ c o c o v i N N ON 0 0 KN NO N O t A .rJr ON NO O N ^ O f j « I ^ I ^ K \ l f \ K l f t | r t C J r J rH O O N O ON - P w W <L> CD S S - P co « cd cd - p o E H O O o o C— CD O o ON o o CM CO ir\ o o o o NO NO rH rH 1 O O O rH O O i O 1XN (M ON rH rH 1 O 1 O rH 1-1 O LTN dr co KN O CM O tTN CM r-{ O o NO O 1 LTN NO i-i O o LTN KA =t CO O O O L T N O O O O I T N O O i n O O c M O O O L T N t ^ - O O C— NO O I T N C N I C O C— O r - 1 ^ m J - N O N O N O I X N l T N d - C T N r H I A I A O o o t— en f~ o o CNl ON rH O NO CO NO K \ 0 \ ri ON •=*- rH NO | f \ * H ; I A I A « |C\ CM * r H C M KN LTN NO t— CO ( J , I A H-r H cd cd - p o En cd ja u CD «H ta a o L A 10 cd a to CD • a eu c w r ( O o > 23
Van 25 tot 29 a p r i l zijn de m e l k k o e i e n o v e r d a g in het g r a s l a n d g e l a t e n en 's n a c h t s opgestald. In de h e r f s t zijn de koeien van 27 oktober tot 23 n o v e m b e r a l l e e n ' s n a c h t s opgestald.
De d r o g e koeien zijn op 1 d e c e m b e r definitief opgestald. Op 9 juni zijn de m e l k k o e i e n i n g e s c h a a r d op e t g r o e n . Tot ca. 1 juni i s bijgevoerd m e t w e i d e b r o k m e t 2 % MgO. In de z o m e r i s een
kleine hoeveelheid w e i d e b r o k in de d o o r l o o p m e l k s t a l v e r s t r e k t en in de h e r f s t i s w e e r w e i d e b r o k m e t 2 % MgO v e r s t r e k t . Aan de m e l k k o e i e n m e t een goede p r o d u k t i e w e r d in de h e r f s t 2 kg p e r d i e r p e r dag v e r s t r e k t .
Voor het v a s t s t e l l e n van de beweidingsduur i s de tijd dat de m e l k k o e i e n o v e r d a g in h e t g r a s l a n d liepen en ' s n a c h t s w e r d e n op-g e s t a l d voor de helft m e e op-g e r e k e n d . De t o t a l e beweidinop-g sduur w o r d t dan 197 dagen.
In de loop van het weide s e i z o e n v e r m i n d e r d e door v e r k o o p het a a n t a l m e l k k o e i e n van 68 tot 64 t e r w i j l h i e r v a n in de h e r f s t een t i e n t a l koeien droog stond. Deze w e r d e n s a m e n geweid m e t de v a a r z e n .
In het t o e g e p a s t e omweiding s s y s t e e m w e r d e n de m e l k k o e i e n 37 k e e r v e r w e i d . De gemiddelde beweiding sduur b e d r o e g 5, 3 dag p e r p e r c e e l .
G e r e k e n d o v e r de gehele w e i d e p e r i o d e i s gemiddeld 1,18 a r e w e i d e g r a s p e r koe p e r dag v e r b r u i k t . In t a b e l 7 i s de beweide o p p e r v l a k t e p e r koe in de loop van h e t s e i z o e n w e e r g e g e v e n in v e r -gelijking m e t de h i e r v o o r b e g r o t e o p p e r v l a k t e .
Tabel 7. WERKELIJKE EN BEGROTE OPPERVLAKTE GRAS PER KOE PER DAG
Maand A p r i l Mei J u n i J u l i A u g u s t u s September Oktober T o t a a l beweide o p p . i n ha 2 , 0 9 1 3 , 7 3 1 7 , 1 6 2 5 , 2 1 2 8 , 6 2 2 3 , 8 2 2 6 , ^ 5 1 3 7 , 0 8 A a n t a l m e l k v e e d a g e n 306 2072 1950 2015 2030 179^ i 4 8 6 11653 Are r e a l i t e i t 0 , 6 8 0 , 6 6 0 , 8 8 1,25 1,^1 1 , 3 3 1 , 7 8 1 , 1 8 p e r koe 1967 p e r dag b e g r o o t 0 , 9 5 0 , 8 5 0 , 9 5 1,00 1 , 2 0 1 , 3 0 1,60 1,12 Op dit bedrijf i s in a p r i l niet v o o r g e w e i d zodat de beweide o p p e r v l a k t e in a p r i l en m e i nogal wat k l e i n e r i s geweest dan de b e -g r o t e o p p e r v l a k t e . Vanaf j u l i i s de beweide o p p e r v l a k t e t. o. v. de b e g r o t e o p p e r v l a k t e wat g r o t e r . H i e r v o o r zijn twee o o r z a k e n aan t e w i j z e n en wel de d r o o g t e in de m a a n d e n juni en j u l i en vanaf
s e p t e m b e r het naweiden van d r o g e d r a c h t i g e m e l k k o e i e n en d r a c h -tige v a a r z e n .
De t o t a l e o p p e r v l a k t e p e r koe i s in h e t v o o r j a a r nogal l a a g , h e t g e e n kan wijzen op een s n e l l e g r a s g r o e i in het v o o r j a a r en het in een wat t e lang g r a s beweiden.
3. Het weiden van het jongvee
De pinken w e r d e n u i t g e s c h a a r d op het g r a s l a n d van het zgn. loonbedrijf. De d r a c h t i g e v a a r z e n w e r d e n vanaf 14 s e p t e m b e r en de pinken vanaf 5 o k t o b e r w e e r op het eigen bedrijf geweid. Deze d i e r e n w e r d e n s a m e n m e t de d r a c h t i g e koeien (droogstand) n a g e -weid op door h e t m e l k v e e be-weide p e r c e l e n .
Voor de k a l v e r e n w a s een afzonderlijk blok van 2,46 ha b e s t e m d dat in vijf p e r c e e l t j e s i s v e r d e e l d . Op 25 m e i gingen de k a l -v e r e n in de weide.
Om w o r m i n f e c t i e z o v e e l mogelijk t e v o o r k o m e n i s g e t r a c h t de k a l v e r e n s t e e d s op g e m a a i d land t e weiden. Dit i s v r i j w e l h e t g e -h e l e s e i z o e n i n d e r d a a d gelukt a l m o e s t e e n enkele k e e r w o r d e n uitgeweken n a a r een p e r c e e l van de m e l k k o e i e n w a a r v a n de v o o r -l a a t s t e snede w a s g e m a a i d .
N i e t t e g e n s t a a n d e de g r o t e v e r s c h i l l e n in leeftijd (geboren ok-t o b e r ok-t / m a p r i l ) zijn diok-t j a a r de k a l v e r e n in één g r o e p geweid; ze zijn 17 k e e r v e r w e i d m e t een gemiddelde beweidingsduur v a n 9, 3 dag. De j o n g s t e k a l v e r e n zijn op 21 s e p t e m b e r opgestald en de ou-d e r e op 31 o k t o b e r .
De g r o e i in de w e i d e p e r i o d e b e d r o e g 745 g r a m p e r d i e r p e r dag. Het g e m i d d e l d e gewicht bij i n s c h a r e n b e d r o e g 87 kg en bij o p s t a l l e n 197 kg.
4 . V e r z o r g i n g van het g r a s l a n d
De v e r z o r g i n g heeft g e d u r e n d e het weide seizoen weinig tijd in b e s l a g genomen, In het v o o r j a a r zijn enkele p e r c e l e n g e s l e e p t om de aanwezige m o l s h o p e n t e v e r w i j d e r e n , t e r w i j l in de z o m e r s l e c h t s een enkele k e e r w e r d g e s l e e p t w a n n e e r na een beweiding de d a a r o p volgende snede zou w o r d e n g e m a a i d .
Door h e t v r i j hoge m a a i p e r c e n t a g e (112 %) behoefde n i e t t e w o r d e n gebloot.
Voor een o p t i m a l e g r a s l a n d e x p l o i t a t i e en - o p b r e n g s t zou nog een a a n t a l p e r c e l e n opnieuw m o e t e n w o r d e n ingezaaid, m a a r door de s l e c h t e w a t e r b e h e e r s i n g i s v o o r de m e e s t e p e r c e l e n de k a n s op een blijvende v e r b e t e r i n g niet g r o o t . E r w o r d t g e p r o b e e r d door e e n goede g r a s l a n d v e r z o r g i n g de m i n d e r goede g r a s s e n en k r u i d e n t e r u g t e d r i n g e n en de o m s t a n d i g h e d e n v o o r de goede g r a s s e n t e v e r b e t e r e n door bijvoorbeeld in een v r o e g s t a d i u m t e m a a i e n .
Op v e r s c h i l l e n d e p e r c e l e n m o e t e n j a a r l i j k s pleksgewijs bent en b r a n d n e t e l s c h e m i s c h w o r d e n b e s t r e d e n .
In de w i n t e r p e r i o d e w o r d e n van een v i e r t a l b e g r e p p e l d e p e r -c e l e n de g r e p p e l s onderhouden en zonodig opnieuw opengemaakt. 5. N e t t o - z e t m e e l w a a r d e - o p b r e n g s t
Met behulp van de n o r m e n van Geith i s door m i d d e l van h e t a a n t a l weidedagen, de m e l k o p b r e n g s t en een schatting van de g e -wonnen hoeveelheid r u w v o e r , de n e t t o - Z W - o p b r e n g s t b e r e k e n d . De b e r e k e n i n g i s w e e r g e g e v e n i n t a b e l 8.
T a b e l OPBRENGST NETTO ZW
Onderhoud melkvee 12251 dagen = Melkproduktie (16W55 kg 3,95 % vet) = Gewichtstoename (200 gram per dier per dag) =
Af: bijvoedering ca. 18200 kg krachtvoer Netto voor melkvee
Voor droge, drachtige koeien (norm) Voor pinken (norm)
Onderhoud kalveren Gewichtstoename
Af: 60OO kg krachtvoer
Totaal weideperiode netto Totaal in gewonnen ruwvoer Totale netto-opbrengst Netto opbrengst per ha
36722 1+7691 8576 92989 II630 3508 3904-81+12 3834 81359 3791 51*+2 3568 93861 5721+6 151107 361+0
De gemiddelde stikstofbemesting van 314 N p e r h a in a a n m e r -king genomen, m o e t de o p b r e n g s t laag w o r d e n genoemd. Voor e e n b e l a n g r i j k deel m o e t de o p b r e n g s t d e p r e s s i e in 1967 w o r d e n t o e -g e s c h r e v e n aan v o c h t t e k o r t e n in juni, juli en be-gin a u -g u s t u s . Boven-dien w a s de kwaliteit v a n h e t g r a s l a n d o v e r h e t g e h e e l genomen m a t i g tot slecht (zie hoofdstuk IV),
VIII. VOEDERWINNING
1. Voederwinningsplan en r e a l i t e i t
Het voederwinning splan w a s g e r i c h t op het winnen van ca, 155 ton d r o g e stof. Afhankelijk v a n de w e e r s o m s t a n d i g h e d e n kon zowel hooi a l s kuil w o r d e n gewonnen. In de planning i s e r v a n uitgegaan dat e r vóór h e t weekend (vrijdags of z a t e r d a g s ) zou w o r d e n g e -m a a i d en eventueel nog één k e e r geschud. Op -m a a n d a g w e r d dan m e e s t a l op grond van de v e r w a c h t i n g e n t. a. v. h e t binnen enkele dagen t e b e r e i k e n d r o g e - s t o f g e h a l t e b e s l o t e n of h e t p e r c e e l zou w o r d e n gehooid of ingekuild.
G e r e k e n d n a a r de o p b r e n g s t van c a . 3 t o n d r o g e stof p e r h a zou c a . 51 ha m o e t e n w o r d e n g e m a a i d . Deze o p p e r v l a k t e i s niet g e r e a l i s e e r d , t e n dele door een wat z w a a r d e r e v e e b e z e t t i n g en t e n dele door de v r i j d r o g e z o m e r in 1967.
In t a b e l 9 w o r d e n h e t v o e d e r w i n n i n g s p l a n en de r e a l i t e i t m e t e l k a a r v e r g e l e k e n .
Tabel 9. VOEDERWINNING IN 1967 IN VERGELIJKING MET HET PLAN
Plan Realiteit
Totaal ha grasland Gem. aantal GVE op stal Totaal tonnen ds Gemaaide opp. in ha Gem. kg ds per ha netto Gemaaide oppervlakte in %
Kg ds per GVE Aantal staldagen
Beschikbare kg ds per GVE per dag
*U,5 80 155 51 3000 125 1900 175 11,0 41,5 85,8 139 47 3000 112 1650 167 10,0 De t o t a a l gewonnen h o e v e e l h e i d d r o g e s t o f i s beneden de b e -groting gebleven, m a a r e r w a s nog een oude v o o r r a a d van c a . 6 ton d r o g e stof. De t o t a l e hoeveelheid bleek voldoende t e zijn,
zo-dat geen r u w v o e r behoefde t e w o r d e n aangekocht. 2. M a a i v e r d e l i n g
Tabel 10. GEMAAIDE OPPERVLAKTE VOOR HOOI EN KUIL PER HALVE MAAND
Maand Ha hooi Ha kuil Ha totaal In %
Mei Mei J u n i J u n i J u l i J u l i Aug. Aug. S e p t . I I I I I I I I I I I I I -10,33 4,66 3,7^ 4,04 -22,77 -9,30 5,16 -5,31 -23,77 -19,63 9,82 3,74 4,04 5,31 -4 , ~ 46,54 0 42 21 8 9 11 0 0 9 100 27
Om m e t hulp van de l o o n w e r k e r zo goed mogelijk g e b r u i k t e m a k e n van de g u n s t i g s t e tijd van m a a i e n i s 63 % van de r u w v o e r -winning u i t g e v o e r d in de tweede helft van m e i en de e e r s t e helft van juni.
Na de top w e r d een r e d e l i j k e s p r e i d i n g in de voederwinning v e r k r e g e n en behoefde de l o o n w e r k e r a l l e e n t e z o r g e n voor h e t t r a n s p o r t van het r u w v o e r van het g r a s l a n d n a a r het bedrijf.
Het niet m a a i e n in augustus i s een gevolg van de droogte
w a a r d o o r de g r a s g r o e i s t a g n e e r d e . Van de t o t a a l g e m a a i d e o p p e r vlakte i s ca. 49 % gehooid en 51 % gekuild. Het kuilen heeft p l a a t s -gevonden o m s t r e e k s half m e i en eind juli en begin s e p t e m b e r . 3. Voederwinning s s y s t e em
Z o a l s in t a b e l 11 i s t e zien i s e r v o o r a l in de tweede helft v a n m e i een top in de ruwvo e d e r winning. In d e z e p e r i o d e w e r d e n s t e e d s o p p e r v l a k t e n van ca. 9 h a tegelijk onder handen genomen en w e r d g e p r o b e e r d m e t behulp van de l o o n w e r k e r d e z e binnen een week t e r u i m e n .
Op één dag kon deze o p p e r v l a k t e niet w o r d e n g e m a a i d en a l s r e g e l w e r d ' s z a t e r d a g s h e t r e s t a n t g e m a a i d . Het schudden v o o r h e t weekeinde kwam dan m e e s t a l in de v e r d r u k k i n g of m o e s t in loonwerk g e b e u r e n . Afhankelijk van de w e e r s v e r w a c h t i n g e n voor de k o m e n d e dagen w e r d m a a n d a g of dinsdag de b e s l i s s i n g genomen of de p a r t i j zou w o r d e n b e s t e m d voor v o o r d r o o g k u i l of hooi.
W a n n e e r h e t g e w e n s t e d r o g e - s t o f g e h a l t e w a s b e r e i k t (ca. 40 % voor v o o r d r o o g k u i l of 65 % voor hooi) w e r d het produkt op w i e r -sen g e b r a c h t en m e t behulp van de l o o n w e r k e r (opraapwagens) n a a r h e t bedrijf g e t r a n s p o r t e e r d .
Het i n s c h u r e n van h e t hooi of h e t m a k e n van kuil is g r o t e n -d e e l s -door -de m e n s e n van -de l o o n w e r k g r o e p u i t g e v o e r -d . De m a n van het eigen bedrijf, die niet behoefde t e m e l k e n w a s t i j d e n s het r u w v o e r t r a n s p o r t vaak voor een groot g e d e e l t e van de tijd w e r k -z a a m m e t het w i e r s e n .
De m e l k e r had m e e s t a l o v e r d a g nog w e l enige tijd over om n a a s t het m e l k e n en de v e e v e r z o r g i n g bij de opslag van het r u w -v o e r bij de b o e r d e r i j t e h e l p e n .
L a t e r in het s e i z o e n , toen s t e e d s k l e i n e r e o p p e r v l a k t e n on-d e r hanon-den w e r on-d e n genomen, w a s het a a n on-d e e l van on-de m e n s e n van het eigen bedrijf bij de ruwvoerwinning b e l a n g r i j k g r o t e r . 4 . V o e d e r w i n n i n g s r e s u l t a t e n
De b e l a n g r i j k s t e g e g e v e n s betreffende de voederwinning zijn s a m e n g e s t e l d in t a b e l 1 1 .
De n e t t o - o p b r e n g s t p e r ha b e d r o e g g e m i d d e l d voor hooien 3400 ds en voor kuil 2600 kg ds p e r h a . W a n n e e r w o r d t a a n g e n o -m e n dat in h e t veld ca. 10 % d s - v e r l i e z e n o p t r e d e n i s dit v o o r hooi c a . 22 ton g r a s en voor kuil ca. 17 ton g r a s .
Tabel 11. RESULTATEN VOEDERWINNING 1967 Maai-data 16/5 22/5 23/5 2 V 5 5/6 9/6 23/6 3/7 17/7 8/9 Totaal Totaal Per- ceels-nummer 4+6+9 7 8 5 13+9 14-1 3 4+9 2 hooi kuil Ha gemaaid 9,30 3,11 3,90 3,32 5,16 4,66 3,74 4,04 5,31 4,00 22,77 23,77 Bij in-halen kg ds per ha 2700 35OO 35OO 4000 4800 4900 2200 23OO I3OO I6OO 3400 26OO Hooi of kuil K H H H K H H H K K Dagen veld-periode 3 8 13 12 3 5 6 7 3 5 8,5 3,5 Dagen met min-der dan 0,1 mm neerslag 1 5 5 4 -2 6 5 3 1 H,5 1,3 Aantal keren schud-den en keren 2 4 6 4 2 4 3 3 4 3 4,0 2,8 # ds bij inhalen 1) 40 65 75 75 55 75 65 75 55 30 72 45 1) Geschatte ds-gehalten
G e s t r e e f d w e r d n a a r een r c - g e h a l t e in het eindprodukt van ca. 30 % of l a g e r . Vooral bij het l a a t s t e p e r c e e l van de e e r s t e snede deed zic h het p r o b l e e m voor dat het r c - g e h a l t e t e hoog w e r d .
Het blijkt dat de p a r t i j e n h o o i , gewonnen in de tweede helft van m e i , een lange v e l d p e r i o d e hadden. Redenen voor deze t e l a n -ge v e l d p e r i o d e w a r e n de m i n d e r gunsti-ge w e e r s o m s t a n d i g h e d e n voor hooien en b e w e r k e n van een g r o t e o p p e r v l a k t e tegelijk.
In t a b e l 12 i s de v o e d e r w a a r d e van hooi en kuil w e e r g e g e v e n .
Tabel 12. VOEDERWAARDE HOOI EN Plaats van opslag
Hooiberg boven Hooiberg beneden Veldschuur (balen) Sleufsilo 3 Sleufsilo 4 Rijkuil Rijkuil Gem. hooi Gem. kuil % droge stof 86,2 87,1 84,4 36,8 65,2 49,6 37,1 85,9 47,2 KUILV0ER % zand 4,5 2,4 1,4 1,2 1,5 3,4 3,5 2,8 2,4 Ammoniak-fractie -29 13 20 17 -In re 29,5 32,7 34,9 29,9 29,7 34,1 24,4 -zandvrije j vre 9,3 8,8 6,1 10,2 12,8 5,9 14,9 8,1 11,0 ds ZW 38 36 33 46 51 49 47 ~Y6 48 De r c - g e h a l t e n van h e t r u w v o e r zijn o v e r het geheel genomen hoog, m e t a l s gevolg dat de b e r e k e n d e g e h a l t e n a a n v r e en ZW nogal t e w e n s e n o v e r l a t e n .
Ook de a m m o n i a k f r a c t i e s van a l l e k u i l e n zijn t e hoog, n i e t
tegenstaande het droge-stof g ehalte in de kuil steeds boven de 35 % was.
De zandgehalten van één partij hooi en enkele kuilen waren ook aan de hoge kant hetgeen de smakelijkheid van het ruwvoer ongun-stig kan hebben beïnvloed.
Van één der rijkuilen was het vre-gehalte laag, doch dit was een partij kuilvoer van het laatste gras van de Ie snede.
Over het geheel genomen viel de kwaliteit van het ruwvoer tegen.
Als mogelijke oorzaken van de minder goede kwaliteit kunnen worden genoemd de ongunstige weersomstandigheden in mei (extra lange veldperiode) en de matige botanische samenstelling van het grasbestand.
IX. VEEVOEDING
De veevoeding op dit bedrijf w e r d g e a n a l y s e e r d en b e o o r d e e l d aan de hand van de volgende w a a r n e m i n g e n en b e r e k e n i n g e n .
a. B e r e k e n i n g van de Z W - o p b r e n g s t van h e t g r a s l a n d , v e r d e e l d in w e i d e g r a s , hooi en v o o r d r o o g k u i l .
b . B e r e k e n i n g van de gemiddeld p e r m e l k k o e opgenomen h o e v e e l -h e i d ZW uit g r a s in de w e i d e p e r i o d e .
c. B e r e k e n i n g van de gemiddeld p e r GVE g e b r u i k t e hoeveelheid r u w v o e r en k r a c h t v o e r in de s t a l p e r i o d e , u i t g e d r u k t in d s en ZW.
d. Opgenomen ds en ZW uit r u w v o e r p e r m e l k k o e p e r dag in de s t a l p e r i o d e volgens wegingen p e r twee weken.
e. Het t o t a l e v o e d e r v e r b r u i k van h e t m e l k v e e in de s t a l p e r i o d e , in v e r g e l i j k i n g m e t de op grond van de p r o d u k t i e b e r e k e n d e behoefte in de s t a l p e r i o d e .
f. V o e d e r v e r b r u i k en g r o e i van jongvee. 1. W e i d e p e r i o d e m e l k v e e
Uit t a b e l 13 blijkt dat h e t g r o o t s t e d e e l van de Z W - o p b r e n g s t van h e t g r a s l a n d door h e t v e e i s v e r b r u i k t a l s w e i d e g r a s .
T a b e l 1'jJ. ZW-OPBRENGST VAN HET GRASLAND
W e i d e g r a s 93860 ZW = dZ % Hooi 27120 ZW = l 8 % K u i l g r a s 30022 ZW = 2 0 % T o t a a l 151107 100 %
G e z i e n h e t b e l a n g r i j k e d e e l van de Z W - o p b r e n g s t dat i n de v o r m van w e i d e g r a s w o r d t opgenomen, i s h e t van groot belang dat h e t m e l k v e e r e g e l m a t i g o v e r smakelijk jong g r a s kan b e s c h i k k e n . In I967 i s dit goed gelukt; de w e e r s o m s t a n d i g h e d e n w a r e n e c h t e r niet o p t i m a a l .
H e t op tijd beginnen m e t de ruwvoerwinning h a d het gunstige gevolg, dat bij de o p t r e d e n d e droogte al v r i j veel h e r g r o e i op de g e m a a i d e p e r c e l e n had p l a a t s g e h a d . E r i s o n g e v e e r evenveel kuilv o e r a l s hooi gewonnen, h e t g e e n uit oogpunten kuilv a n kuilvoeding en a r -b e i d s o r g a n i s a t i e goed heeft voldaan.
Hoewel e r n a a r g e s t r e e f d w o r d t om bij een goede b e w e i d i n g s -t e c h n i e k zo weinig m o g e l i j k k r a c h -t v o e r -t e v e r s -t r e k k e n , blijk-t de g e m i d d e l d e k r a c h t v o e r g i f t in de w e i d e p e r i o d e ca. 1,4 kg p e r koe p e r dag t e zijn g e w e e s t .
G e d u r e n d e de g e h e l e w e i d e p e r i o d e w e r d in de d o o r l o o p m e l k s t a l zowel ' s m o r g e n s a l s ' s avonds een k l e i n e hoeveelheid k r a c h t
